Psixologiya va inson Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

Alovboyeva Yodgora Shodiyaronava yodgoraalovboyeva@gmail .com Sirdaryo viloyati Xovos tumani 18-maktab

Amaliy psixologiya: bu nima va uning vazifalari nimada?

Garchi bugungi kunda psixologiya birinchi navbatda uning qo’llanilishi bilan tanilgan bo’lsa-da, haqiqat shundaki, bu fan har doim ham amaliyotga unchalik qiziqmagan.

Biz biladigan narsalarning “amaliy psixologiya” ning paydo bo’lishi hozirgi psixologiyaning rivojlanishida muhim rol o’ynadi. Ushbu maqolada biz amaliy psixologiya nima ekanligini va uning maqsadlari va eng muhim jihatlari nimada ekanligini tahlil qilamiz.

• Tegishli maqola: “Ijtimoiy psixologiya nima?”

Amaliy psixologiya: ta’rifi va maqsadlari

Amaliy psixologiya kundalik muammolarni hal qilish, hayot sifatini oshirish yoki odamlar guruhlarini etarlicha ishlashini ta’minlash maqsadida olingan bilimlar va asosiy psixologiya tomonidan ishlab chiqilgan usullardan foydalanishdan iborat.

Amaliy psixologiya juda keng intizom bo’lsa-da, bu tushuncha psixologiyaning amaliy tomoniga ishora qiladi deyishimiz mumkin. Amaliy psixologiyadan farqli o’laroq, umuman psixologiya fanlari aralashuv bilan bog’liq emas, balki xatti-harakatlar va aqliy jarayonlarni o’rganadi.

Shunday qilib, asosiy psixologiya ijtimoiy, eksperimental, evolyutsion yoki rivojlanish psixologiyasi kabi fanlarni o’z ichiga olgan bo’lsa, amaliy psixologiya yuqorida aytib o’tilgan tarmoqlar tomonidan olingan bilimlarni, xuddi klinik va ta’lim psixologiyasida bo’lgani kabi yoki inson resurslari kabi amaliyotda qo’llaydi.

Biroq, amaliy psixologiya va psixologiyaning boshqa jihatlari o’rtasidagi farq har doim ham aniq emas, chunki nazariya va amaliyot bir-birini jonli va doimiy ravishda oziqlantiradi.

• Tushunchalarni kengaytirish uchun maqola: “Psixologiyaning 12 ta sohasi (yoki sohalari)”

Münsterberg va ushbu intizomning asosi

Amaliy psixologiyaning asosiy kashshofi nemis psixofiziologi hisoblanadi Ugo Myunsterberg. Münsterberg Vilgelm Vundt bilan birga o’qib, Frayburgda psixologik laboratoriyani tashkil qilgandan so’ng, Uilyam Jeyms bilan uchrashdi, u uni Garvard universitetida ishlashga taklif qildi. Aynan Qo’shma Shtatlarda u ko’proq tan olingan va shuhrat qozongan.

Myunsterberg asarlari kelajakdagi amaliy psixologiyaning ko’plab sohalarini rivojlantirishga hissa qo’shdiular orasida klinik, sud-tibbiy va tashkiliy psixologiya mavjud.

Myunsterbergning ishi keyingi o’n yilliklarda, xususan Xalqaro amaliy psixologiya assotsiatsiyasi tashkil etilganidan keyin va Ikkinchi Jahon urushidan so’ng, AQSh hukumati sizning bo’lish imkoniyatingizni oshirish uchun jamoat psixologlarini yollay boshlaganda, psixologik bilimlarni qo’llash uchun asosiy ma’lumot bo’ladi. ziddiyatda g’olib.

Amaliy psixologiya nishablari

“Amaliy psixologiya” tushunchasi juda keng va shuning uchun ko’pgina sub-fanlarni o’z ichiga oladi. Biz amaliy psixologiyaning eng taniqli va aniqlovchi sohalari maqsadlarini qisqacha tavsiflashga to’xtalamiz.

1. Jamiyat psixologiyasi

Jamiyat psixologlari asosan ijtimoiy psixologiya tomonidan olingan bilimlardan keng guruhlarning hayot sifatini yaxshilash, masalan, kambag’allar aholisi hayotini yaxshilash maqsadida foydalanadilar. Jamiyat psixologiyasining eng katta o’ziga xos xususiyati shundaki, u makrososyal jihatlarga e’tibor beradi hududiy nuqtai nazardan boshlab.

2. Tashkiliy va inson resurslari

Tashkilotlar psixologiyasi kompaniya sharoitida yuzaga keladigan muammolarning oldini olish va hal qilishga qaratilgan. O’z navbatida, “kadrlar” tushunchasi aniqroq tashkilotning maqsadlaridan kelib chiqqan holda kadrlarni tanlash, o’qitish va boshqarishni nazarda tutadi.

3. Ta’limiy

Ta’lim psixologiyasi – bu ilmiy psixologiyani o’rganishda qo’llash, asosan bolalar va o’spirinlar tomonidan asosiy ta’lim davrida amalga oshiriladigan. Ta’lim psixologiyasi rivojlanish yoki kognitiv psixologiya kabi nazariy sohalardan kelib chiqadi.

4. Klinikasi

Klinik psixologiya, ehtimol psixologiyaning eng taniqli bo’limi, funktsional bo’lmagan xatti-harakatlarni o’rganish, oldini olish va davolash va aqliy farovonlikni yaxshilash bilan shug’ullanadi. Klinik psixologiya doirasida xulq-atvorni o’zgartirish terapiyasi ilmiy izlanishlar natijasida olingan bilimlarni qo’llash maqsadiga eng yaqin nazariy yo’nalish hisoblanadi.

5. Atrof-muhit

Ushbu intizom bilimlarini qo’llaydi psixologiya odamlarning atrof-muhit bilan munosabatlariga, atamani keng ma’noda tushunish; Shunday qilib, atrof-muhit psixologiyasi ish samaradorligini oshirish uchun mebel bilan ta’minlashni va tabiatni muhofaza qilishda psixologiyani qo’llashni va boshqa ko’plab misollarni o’z ichiga oladi.

6. Sog’liqni saqlash

Sog’liqni saqlash psixologiyasi xatti-harakatlar va jismoniy kasalliklar, xususan, yurak-qon tomir muammolari kabi surunkali kasalliklar o’rtasidagi munosabatni tahlil qiladi yoki astma. Ushbu psixologiya bo’limi qisman klinikaga to’g’ri keladi va kasalliklarning oldini olish, davolash va davolashga qaratilgan.

7. Sport

Sport psixologiyasi sport samaradorligini oshirish uchun ta’sir etuvchi omillar ustida ishlaydi. Boshqalar qatorida sport psixologiyasi jamoaviy sportdagi guruh nizolarini boshqarish va yuqori natijalarga ega musobaqalarda xavotirni kamaytirish bilan shug’ullanadi.

8. Sud ekspertizasi

Sud psixologiyasi ilmiy psixologiyani huquqiy jarayonlarga tatbiq etishga qaratilgan. Jinoyatlarni tergov qilishga hissa qo’shishdan tashqari, sud psixologiyasi bolalarni asrab olish to’g’risidagi nizolarni hal qilish yoki boshqa kommunal xizmatlar qatorida guvohlarning ko’rsatmalari asosliligini tahlil qilish uchun ham qo’llanilishi mumkin.

9. Reklama

Reklama uchun psixologik bilimlarni qo’llash amaliy psixologiyaning eng qadimgi shakllaridan biridir xususiy kompaniyalar uchun iqtisodiy salohiyatini hisobga olgan holda. Masalan, taniqli subliminal tasvirlar reklama uchun qo’llaniladigan psixologiya sharoitida paydo bo’lgan.

Psixologiya va inson Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

psixologiya / logos / psyuxe / sistema / introspeksiya / aviatsiya / differensial / psixofiziologiya / kosmik / neyropsixologiya / patopsixologiya / pedagogik menejment / marketing / genetik / eksperimental / psixolingvistika / obyektiv / subyektiv / psixiyatrist / nevropsixolog / interfeys / anomal / penitensiar / psychology / logos / psyche / system / introspection / aviation / differential / psychophysiology / space / neuropsychology / pathopsychology / pedagogical management / marketing / genetics / experimental / psycholinguistics / objective / subjective / psychiatrist / neuropsychologist / interface / interface penitentiary

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Alovboyeva Yodgora Shodiyaronava

Psixologiya va inson o`rtasidagi bog`liqlik hamda bugungi kunda psixologiyaning roli ushbu annotatsiyada yetarlicha ma’lumot keltirilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по языкознанию и литературоведению , автор научной работы — Alovboyeva Yodgora Shodiyaronava

Maktab o’quvchilarining individual- psixologik xususiyatlarini o’rganishning ahamiyati
Vаtаn tuygʼusi Vа vаtаnpаrvаrlik e’tiqodi pedаgogikpsixologik fenomen sifatida
Shaxs emotsional intellektining psixologik va psixofiziologik jixatlari
Анализ различных подходов к процессу профессиональной социализации молодёжи
Maktab o’quvchilarini kasbga yo’naltirishning ayrim jihatlari haqida
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PSYCHOLOGY AND HUMANITY

The relationship between psychology and man and the role of psychology today are well documented in this annotation.

Текст научной работы на тему «Psixologiya va inson»

PSIXOLOGIYA VA INSON

Alovboyeva Yodgora Shodiyaronava yodgoraalovboyeva@gmail .com Sirdaryo viloyati Xovos tumani 18-maktab

Annotatsiya: Psixologiya va inson o’rtasidagi bog liqlik hamda bugungi kunda psixologiyaning roli ushbu annotatsiyada yetarlicha ma’lumot keltirilgan.

Kalit so’zlar: psixologiya, logos, psyuxe, sistema, introspeksiya, aviatsiya, differensial, psixofiziologiya, kosmik, neyropsixologiya, patopsixologiya, pedagogik menejment, marketing, genetik, eksperimental, psixolingvistika, obyektiv, subyektiv, psixiyatrist, nevropsixolog, interfeys, anomal, penitensiar.

PSYCHOLOGY AND HUMANITY

Alovboyeva Yodgora Shodiyaronava yodgoraalovboyeva@gmail.com School №18 Khavas district, Syrdarya region

Abstract: The relationship between psychology and man and the role of psychology today are well documented in this annotation.

Keywords: psychology, logos, psyche, system, introspection, aviation, differential, psychophysiology, space, neuropsychology, pathopsychology, pedagogical management, marketing, genetics, experimental, psycholinguistics, objective, subjective, psychiatrist, neuropsychologist, interface, interface penitentiary.

Psixologiya juda qadimgi fanlardan bo’lib, bundan taxminan ikki yarim ming yillar muqaddam vujudga kelgan. «Psixologiya» yunoncha «psyuxe» – «jon» umumiy holatda ruh va «logos» – ilm, ta’limot degan ikki so’zdan iborat bo’lib, «jon yoki ruh haqidagi ta ‘limot» degan ma’noni anglatadi. Qadim zamonlarda tashqi olamdan ta’sir qilayotgan narsalarning nerv sistemasi yordamida miyada aks ettirilishini odamlarning tushunishi qiyin bo’lgan. Shuning uchun ham ular murakkab aks ettirish hodisalarini jon bilan bog’lab tushuntirganlar. Shu tufayli psixologiya fani qadim zamonlarda jon haqidagi ta’limot sifatida vujudga kelgan. Hozirgikunda psixologiya fani o’zining qadimgi nomini saqlab qolgan bo’lsa ham mazmunan batamom o’zgarib ketgan. Agar biz psixologiyaning mazmunini hozirgi davr talabidan kelibchiqqan holda, tushuntiradigan bo’lsak, shunday ta’rif berishimiz mumkin: «Psixologiya fani psixik jarayonlar va inson shaxsiningpsixologik xususiyatlari haqidagi fandir».

Psixologiya fani inson shaxsi, uning ichki dunyosi haqidagi bilimlarning murakkab sohasidir. Psixologiya har kimga o’z tajribasidan ma’lum bo’lgan sezgi, idrok, xotira, tafakkur, xayol, his-tuyg’u va insonning qobiliyati, iste’dodi, temperamenti, xarakteriga xos ruhiy hodisalar haqidagi bilimlarni o’z ichiga olgan sohadir. Psixik jarayonlar ham boshqa hodisalar kabi o’z qonunlariga ega. Ozini bilish va yaqinlarini yaxshrioq tshunish uchun odam psixologiyaga murojaat qilar ekan, idrok qilish, his qilish va tafakkur jarayonlari qanday namoyon bo’ladi? odamni nima boshqaradi, muayyan vaziyatda uning xatti-harakati, ichki dunyosi qanday jarayonlar? Bu kabi savollar juda ham ko’plab barchasiga javob psixologiya.

Aytish joizki ushbu fan, hayotning ba’zi nuqtalarida savol berishni boshlaydigan ruhiy ilm deb ataladi – “Men kimman?”, “Men qayerdaman?”. xo’sh inson nima uchun bu bilim va xabardorlikka mujhtoj? Aslida savollar ko’plab lekin javob bitta, gap shundaki javob savolning o’zida. Hayot yo’lida qoling, yo’lda ariqqa tushmaslikka va tushsangiz ham qaytib chiqib, boshqa tushmaslikka o’zingizda kuch toping.

Tanani mashq qildirish orqali sportchilar majburiy ravishda psixologk bilimlarga ega bo’lib, uni kengaytiradi. Maqsad sari harakat qilish, odamlar bilan munosabat o’rnatish, hamda qiyin vaziyatlarni yengish bilan psixologiyaga murojaat qilamiz. Psixologiya mashg’ulot va ta’limga, biznesga, san’atga faol ravishda kirib bormoqda.

Hozirgi zamon psixologiyasi ko’p tarmoqli psixologik bilimlar tizimidan iborat fan hisoblanib, o’zining tadqiqot predmetiga ega bo’lgan ko’plab sohalardan tashkil topgan:

Genetika psixologiyasi

Ushbu tendentsiyani yaratuvchisi Jan Piaget, birinchi marta, xuddi shu yoshdagi bolalarning maxsus testlarini o’tkazishda, xuddi shunday xatoliklarni yuzaga keltirganini ko’rdi, bu esa u kattalar va bolalardagi fikrlash jarayonini farqlayotgan faraziga hissa qo’shdi. Hozirgi vaqtda genetik psixologiya bolalardagi bilim jarayonlarini, bilim faoliyati mexanizmlarini, shuningdek, bolalarning mantiqiy jarayonlarini o’rganadi.

Psixologlarning genetik xotirasi

Ushbu psixologiya sohasining markazida genotipning merosini meros orqali o’tkazish imkonini beradigan muayyan mexanizm mavjudligini, ya’ni unga ta’sir o’tkazib bo’lmaydigan va o’zgarib bo’lmaydigan xotira turi bo’lgan gipotezani topish mumkin. Genotip haqidagi bu ma’lumot bizga tug’ilish vaqtida beriladi va u irsiy xotira deb ataladi. Psixologiya va xulq-atvorning genetik ildizi juda murakkab. Axir olimlar hali biror insonning shakllanishi, jamiyat, ta’lim, atrof-muhit omillari yoki bir xil irsiy qudratlilik shakllanishida qanday ta’sirga ega ekanligini aniqlay olmayaptilar. Bu fan sohasining eng muhim vazifalaridan biri bo’lgan ushbu yo’nalishning ta’rifi.

Psixologiyada genetik printsip nafaqat irsiy axborot bizning xotira va fikrlash rivojlanishiga ta’sir qiladigan gipotezadir. Madaniy muhit, shaxsiy xususiyatlar, shuningdek, qo’llanilgan ta’lim metodlari rivojlanish jarayonini tezlashtiradi va sekinlashtiradi. Bu gipoteza, ijtimoiy-genetik psixologiya tamoyillari bilan to’liq qo’llab-quvvatlanadi, unda shaxsiyatning rivojlanishi nafaqat “tug’ma” xarakteristikalar yoki faqat ijtimoiy muhit bilan bog’liq bo’lishi mumkin emas, bu ikki omil har doim “birgalikda” ishlaydi.

Ruhiy kasalliklarning genetik mexanizmlari

Xromosoma anomaligining turli xilligi tufayli shunga o’xshash o’zgarishlar katta darajada amalga oshiriladi. Bunday turdagi keng tarqalgan patologiya demensiya va Down sindromidir . Ammo, ayrim hollarda, DNK ketma-ketligini buzilishi sababli “nuqson” paydo bo’lishi mumkin.

Bugungi kunda mutaxassislar bu kabi omillarni nima sababdan keltirib chiqarishi va bunday bolaning tug’ilishi xavfidan qanday qilib butunlay qochish kerakligini aytolmaydi. Shu sababli, ushbu qonunbuzarliklar bo’yicha tadqiqotlar juda faol.