Biologiýa, 10 synp, Gаfurоw A, Abdukаrimоw A, Тalipоwа J, Işаnkulоw О, 2017

*Alkol tüketiminize dikkat edin. Alkol hem vücutta çok çabuk yakılır hem de çok yüksek enerji sağlar bu nedenle hem zayıflamaya engel olur hem de yağ metabolizmasını etkiler.

Ürək – Damar Xəstəlikleri

Kalbin fonksiyonunu rahatça yapabilmesi için yeterli miktarda oksijene gereksinimi vardır. Kalbin içindeki kanın kalbe oksijen taşıma açısından bir yararı yoktur. Kalbin dış yüzeyinde koroner denilen özel damarlarla kalbin oksijen gereksinimi karşılanır.

Damar sertliği diye bilinen bu damarlar ATEROSKLEROZ ’a hassastır. İnce damarlar olmaları münasebetiyle damar duvarında olan yapı bozuklukları damarda yer yer darlıklara neden olur. Normalde atardamarların iç yüzeyinden kanın şekilli elemanlarının damar yüzeyine çökmesini ve pıhtılaşmayı engelleyen bazı maddeler salınır. Ancak damar duvarındaki bu yapı bozuklukları bazı kan hücrelerinin ve minerallerin damar duvarındaki bu hasta bölgelere oturmalarına neden olur

Bu şekilde yer yer daralmalar olan bölgelerde ani bir tıkanma olduğunda o damarın beslediği kalp dokusu kan alamaz. Yirmi dakikadan uzun süre kan ve oksijen alamayan kalp adelesi ölmeye başlar. Bu olaya KALP KRİZİ (miyokard infarktüsü) denir. İnfarktüs geçiren kalp bölümü kasılma fonksiyonunu kaybeder. Altı saat içinde infarktüs yerleşir

Ayaqqabım olmadıgından şikayet eleyirdim..
Yolda gederken ayaqsız insan gordum..
MEVLANA
07-21-2007, 08:23 PM #2
Senior Member Üyelik tarihi Jul 2007 Yer İstanbul Mesajlar 157

Ürək və damar xəstəlikləri də pəhriz ilə yaxından əlaqəsi olan patologiyalardır. Bu xəstəliklərin meydana gəlməsində yüksək kalorili və yağlı yeməklərin böyük rolu vardır. Meyvə və tərəvəzlər daha az kalorili olmaqla yanaşı, onların tərkibindəki liflər, vitaminlər, antioksidantlar, folium turşusu, potasium və digər kimyəvi maddələr səhhətimizin qorunması üçün çox əhəmiyyətlidir

Ayaqqabım olmadıgından şikayet eleyirdim..
Yolda gederken ayaqsız insan gordum..
MEVLANA
07-21-2007, 08:26 PM #3
Senior Member Üyelik tarihi Jul 2007 Yer İstanbul Mesajlar 157

*Şişmanlar
*Hipertansifler
* Erkekler
*Sigara içenler
*Akciğer Hastalığı olanlar
*Kan yağları ( özellikle kolesterolü ) yüksek olanlar.
*Stresli yaşantısı olanlar
*Hareketsiz Yaşantısı Olanlar
*Bilinen koroner arter hastalığı olanlar.
*Şeker Hastalığı Olanlar
*Yüksek kan değerlerine sahip olanlar
*Hormon kullananlar
*Ailede kalp hastalığı hikâyesi bulunanlar

Ayaqqabım olmadıgından şikayet eleyirdim..
Yolda gederken ayaqsız insan gordum..
MEVLANA
07-21-2007, 08:28 PM #4
Senior Member Üyelik tarihi Jul 2007 Yer İstanbul Mesajlar 157

Risk Altındaysanız Ne Yapmalısınız

*Bir diyet uzmanı kontrolünde ideal kilonuza ulaşabilmek için uygun diyete başlayın. Hızlı kilo verme metabolizmanın dengesini bozar ve uzun süren açlıklar kan yağlarında ani yükselmelere neden olabilir. Bu nedenle ayda 3-4 kg. vermeyi hedefleyerek sabırla diyet yapın. Yemek yeme alışkanlığınızı diyet uzmanının önerileri doğrultusunda değiştirin bu sizin için artık bir alışkanlık olsun.

* Mümkün olduğu kadar bitkisel besinlerle beslenin, yemeklerin ızgara, haşlama ve buğulama formlarını tercih edin. Kızartmalardan uzak durun. Kuru yemişler (ceviz için Omega 3 ve omega 6 esansiyel yağ asitlerini içerdiğinden ve bu maddelerin hücre duvarının yapısında ve prostoglandin sentezi üzerindeki olumlu etkileri bilindiğinden sınırlı miktarda tüketimi önerilebilir), salam, sosis, pastırma, çikolata gibi kolesterol içeriği yüksek olan besinlerden uzak durun. Yumurta, yağlı peynir, kırmızı et gibi hayvansal proteinleri sınırlayın. Soya ve diğer bitkisel protein kaynaklarına yönelin, et gereksiniminizi balık, hindi ve tavuktan sağlama yoluna gidin. Bu konu yanlış anlaşılmakta ve insanlar diyet yapıyoruz diye bol miktarda beyaz et tüketimine gitmektedir. Halbuki bitkisel ağırlıklı beslenme yanında et gereksinimini söylendiği şekilde karşılamak gerekir. Meyve ve sebzeler vücudu ve kanı alkali hale getirerek hem kanın daha akıcı olmasını hem de zararlı maddelerden daha hızlı temizlenmesini sağladıkları için yararlıdırlar.

* Vücudunuzu hırpalamayacak şekilde düzenli egzersiz yapın. Yürüme ve yüzme en yararlı egzersiz grubudur. Egzersizlerin yararlı olabilmesi için DÜZENLİ ve her defasında en az yarım saat sürecek şekilde olmalıdır. Metabolizmanın hızlanması ve yağların yanmasının 20 dakikadan sonra başlandığı unutulmamalıdır. Egzersizlerde göğüs ağrısı, kolda veya çenede uyuşma, nefes darlığı, baş dönmesi veya nabzın düzensizleşmesi gibi durumlarla karşılaşılırsa egzersiz kesilerek doktora başvurulmalıdır.

*Stresi yaşantınızdan uzak tutun. Bunun için gerekiyorsa konuyla ilgili kitap ve diğer öğrenme yollarına başvurun.

* Uykusuz kalmayın, düzenli uyku metabolizmanın ve kalbin düzenli çalışması için gereklidir.

*Tansiyonunuzu sık sık kontrol edin. Yüksek tansiyon varlığında doktora başvurarak gerekli tedaviyi görün.

*Alkol tüketiminize dikkat edin. Alkol hem vücutta çok çabuk yakılır hem de çok yüksek enerji sağlar bu nedenle hem zayıflamaya engel olur hem de yağ metabolizmasını etkiler.

*Günde bir adet 300 mg. Aspirin alın. Aspirin alımıyla ilgili bir sıkıntınız varsa bu dozu 100 mg.’a indirebilirsiniz.

*C vitamini, E ve A vitaminleri antioksidan olarak bilinirler. Bunun dışında selenium, magnezyum gibi mineraller de diyette bulunması gereken maddelerdir

Biologiýa, 10 synp, Gаfurоw A., Abdukаrimоw A., Тalipоwа J., Işаnkulоw О., 2017

Biologiýa, 10 synp, Gаfurоw A., Abdukаrimоw A., Тalipоwа J., Işаnkulоw О., 2017.

Учебник по биологии для 10 класса на туркменском языке.

5–9-njy synplarda biologiýanyň bölümleri bolan botanika, zoologiýa, adam we onuň saglygy, sitologiýa we genetika esaslary ýaly bölümlerini öwreneniňizde ýaşaýyş şekilleriniň dürli-dürlüdigi bilen, olaryň häsiýetleri, esasy biologik düşünjeler, nazaryýet we kanunalaýyklyklar bilen tanyşdyňyz. 10-njy synpda öň özleşdiren bilimleriňizi ulanyp, ýaşaýşyň iň aşaky gurluş derejesinden ýokarky gurluş derejesine çenli tebigata bitewi düzüm hökmünde garamagy, biologik düşünjeleri, nazaryýetleri we kanunlary umumylaşdyran ýagdaýda bir ulgama getirmegi öwrenersiňiz.
Temanyň mazmunyny üns bilen okap çykyň, onda ulanylan şertli belgiler esasynda berlen ýumuşlary birkemsiz ýerine ýetirmegiňiz geljekde şahs hökmünde şekillenmegiňiz üçin, ylmy dünýägaraýşyňyzy giňeltmek we ekologik düşüjelere eýe bolmagyňyza esas döreder.

BIOLOGIÝA – ÝAŞAÝYŞ BARADAKY YLYM.
Biologiýa Ýerdäki ýaşaýşyň ähli görnuşlerini, onuň dürli derejedäki: molekula, öýjük, organizm, populasiýa (gönüş), biogeosenoz (ekosistema), biosfera derejesindäki düzümleriň hemme aýratynlyklaryny öwrenýär. Biologiýanyň esasy maksady janly organizmleriň gurluşy, özboluşly häsiýetleri, köpelmegi, ösüşi, döreýşi, tebigy jemgyýetlerde we ýaşaýyş gurşawy bilen özara gatnaşyklaryny öwrenmekden ybaratdyr.

Biologiýa termini fransuz alymy J. B. Lamark we nemes alymy G. R. Trewinarus tarapyndan ylma girizilen bolup, «bios» – ýaşaýyş, «logos» – predmet diýen manyny aňladýar.

Adamlaryň saglygyny saklamak, dürli keselleri bejermek we olaryň öňüni almak, adamyň ömrüni uzaltmak, tebigatdaky seýrek duş gelýän ösümlikleriň we haýwanlaryň görnüşlerini gorap saklamak, köp hasyl berýän ösümlik sortlaryny, tohumy gowy haýwan görnüşlerini, täze häsiýetlere eýe bolan mikroorganizm ştamlaryny döretmek, adamzady gowy hilli azyk önümleri bilen üpjün etmek ýaly möhüm meseleleri çözmek biologiýanyň ösüşi bilen bagly.

MAZMUNY.
Sözbaşy.
I BAP. BIOLOGIK ULGAMLAR BARADA DÜŞÜNJE.
1-§. Biologiýa – ýaşaýyş baradaky ylym.
2-§. Ýaşaýşyň mazmuny we diriligiň aýratynlyklary.
II BAP. ÝAŞAÝŞYŇ MOLEKULA DEREJESINDÄKI UMUMYBIOLOGIK KANUNALAÝYKLYKLAR.
3-§. Ýaşaýşyň molekula derejesi we onuň özboluşly taraplary.
4-§. Janly organizmleriň himiki düzümi we onuň hemişeligi.
5-§. Uglewodlar we lipidler.
6-§. Beloklar we nuklein kislotalar.
III BAP. ÝAŞAÝŞYŇ ÖÝJÜK DEREJESINDÄKI UMUMYBIOLOGIK KANUNALAÝYKLYKLAR.
7-§. Ýaşaýşyň öýjük derejesi we onuň özboluşly taraplary.
8-§. Madda çalşygy – öýjügiň ýaşaýşynyň esasy.
9-§. Plastik çalyşyk. Fotosintez, hemosintez.
10-§. Öýjügiň ýaşaýşynyň nesil yzarlaýjy birligi.
11-§. Öýjügiň ýaşaýyş sikli.
1-nji laboratoriýa işi.
IV BAP. ÝAŞAÝŞYŇ ORGANIZM DEREJESINDÄKI UMUMYBIOLOGIK KANUNALAÝYKLYKLAR.
12-§. Ýaşaýşyň organizm derejesi we onuň özboluşly taraplary.
13-§. Janly organizmleriň iýmitlenişine görä görnüşleri.
14-§. Organizmleriň köpelişi. Jynssyz köpeliş.
15-§. Organizmleriň jynsy köpelişi.
16-§. Ontogenez – janly organizmleriň indiwidual ösüşi.
17-§. Nesil yzarlamagyň umumy kanunalaýyklyklary. G. Mendeliň nesle geçijilik kanunlary we olaryň mazmuny.
18-§. Digibrid we poligibrid çaknyşdyrma. G. Mendeliň üçünji kanuny.
19-§. Nesil yzarlaýjylygyň hromosoma nazaryýeti.
20-§. Jyns genetikasy.
21-§. Jyns bilen baglylykda nesil yzarlaýjylyk.
22-§. Genleriň özara täsiri.
23-§. Üýtgeýjiligiň umumy kanunalaýyklyklary.
24-§. Genetika we adamyň saglygy.
25-§. Adamda duşýan nesil yzarlaýjy keseller. Reproduktiw saglyk.
26-§. Gen inženerliginiň barlag obýektleri we ösüş taryhy.
27-§. Öýjügiň genetik elementleri.
28-§. Öýjük nesil yzarlaýjylygynyň üýtgemegine getirýän prosesler.
29-§. Gen inženerliginde ulanylýan fermentler.
30-§. Rekombinant DNK almak.
31-§. Gen inženerligine esaslanyp ösümligiň nesil yzarlaýjylygyny üýtgetmek.
32-§. Öýjük inženerligi esasynda haýwanlaryň nesil yzarlaýjylygyny üýtgetmek. Gibridoma.
33-§. Gen we öýjük inženerligine esaslanýan biotehnologiýa.
34-§. Özbegistanda gen inženerligi we biotehnologiýa ylmynyň gazananlary.
V BAP. ÝAŞAÝŞYŇ GÖRNÜŞ WE POPULÝASIÝA DEREJESINDÄKI UMUMYBIOLOGIK KANUNALAÝYKLYKLAR.
35-§. Ýaşaýşyň görnüş we populýasiýa derejesi. Görnüş düşünjesi. Görnüşiň ölçegleri.
36-§. Populýasiýa – görnüşiň gurluşynyň we ewolýusiýanyň başlangyç birligi.
2-nji laboratoriýa işi.
37-§. Ewolýusion taglymlaryň peýda bolmagy.
38-§. K. Linneýiň, J.B. Lamarkyň ylmy işleri, J. Kýuweniň ewolýusion taglymlary.
39-§. Ç. Darwiniň ewolýusion taglymlary.
40-§. Ewolýusiýanyň hereketlendiriji güýçleri. Nesil yzarlaýjy üýtgeýjilik.
3-nji laboratoriýa işi.
41-§. Ýaşaýyş üçin göreş we onuň görnüşleri.
42-§. Tebigy seçgi we onuň görnüşleri.
43-§. Organiki älemdäki uýgunlaşmalar – ewolýusiýa netijesi.
4-nji laboratoriýa işi.
44-§. Ewolýusiýanyň sintetik nazaryýeti.
45-§. Görnüşleriň peýda bolmagy.
46-§. Ewolýusiýany subut etmekde molekulýar biologiýa, sitologiýa, embriologiýa ylymlarynyň delilleri.
47-§. Ewolýusiýany subut etmekde deňeşdirme anatomiýa, paleontologiýa ylymlarynyň delilleri.
48-§. Ewolýusiýany subut etmekde biogeografiýa ylmynyň delilleri.
49-§. Ewolýusion özgerişleriň tipleri.
50-§. Organiki älemiň ewolýusiýasynyň esasy ugurlary.
51-§. Ýerde şaşaýşyň peýda bolşy baradaky nazaryýetler.
52-§. Biohimiki ewolýusiýa nazaryýeti.
53-§. Arheý, proterozoý eralaryndaky ýaşaýyş.
54-§. Paleozoý erasyndaky ýaşaýyş.
55-§. Mezozoy, kaýnozoý eralaryndaky ýaşaýyş.
56-§. Antropologiýa adam ewolýusiýasy baradaky ylym.
57-§. Adam ewolýusiýasynyň esasy basgançaklary.
58-§. Adam ewolýusiýasynyň hereketlendiriji güýçleri.
Adalgalaryň sözlügi.

Бесплатно скачать электронную книгу в удобном формате, смотреть и читать:
Скачать книгу Biologiýa, 10 synp, Gаfurоw A., Abdukаrimоw A., Тalipоwа J., Işаnkulоw О., 2017 – fileskachat.com, быстрое и бесплатное скачивание.

Скачать pdf
Ниже можно купить эту книгу по лучшей цене со скидкой с доставкой по всей России. Купить эту книгу

Ürək-damar xəstəliklərindən özünü necə qorumaq olar?

Bütün dünyada olduğu kimi, Azərbaycanda da ölümün əsas səbəbi ürək-damar sistemi xəstəlikləridir.

Həkimlərin müşahidələrinə əsasən hal hazırda bu xəstəliklər xeyli “cavanlaşıb”. Bunun səbəbləri düzgün olmayan qidalanma, stress, pis vərdişlərdir.

Ürək-damar sistemi xəstəliklərdən özünü qorumaq üçün əslində çox sadə qaydalara əməl etmək lazımdır:

– Düzgün və tamdəyərli qidalanma insanın sağlamlığının əsasıdır. Bu həmçinin ürək-damar sistemi sağlamlığına aiddir. Qidalanmanızda çox yağlı, qızardılmış, duzlu, hisə verilmiş, fast-fud qidaların sayını məhdudlaşdırın. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının tövsiyələrinə əsasən, insan hər gün 400 qr meyvə-tərəvəz və giləmeyvə yeməlidir. Ürək üçün xeyirli qidalar: alma, banan, nar, boranı, ərik, üzüm, moruq, qoz-fındıq, avokado, dəniz balığı, meyvə quruları (ərik, kişmiş, qara qavalı).

– Fiziki aktivlik ürəyin sağlamlığı üçün çox vacibdir. Ürək əzələdir. Bütün digər əzələlər kimi, ürək də aktiv işləməlidir. Hərəkətsizlik bütün orqanizmdə (və həmçinin ürəkdə) durğunluğa səbəb olur ki, bunun nəticəsində insanın sağlamlığında müxtəlif pozulmalar yarana bilər. Ürək üçün ən xeyirli fizki aktivlik üzgüçülük, qaçış və uzaq məsafələrə yerimə sayılır.

– Siqaret çəkmək kimi pis vərdiş ürəyin sağlamlığına çox mənfi təsir edir. Siqaret tüstüsündə olan zəhərli maddələr ürəyin daim zəhərlənməsinə (intoksikasiya) səbəb olur. Bu səbəbdən ürəyini sağlam saxlamaq istəyən insan mütləq siqaret çəkməkdən imtina etməlidir. Ürək üçün “ziyansız” siqaret yoxdur!

– Spirtli içkilərin qəbulu da ürək üçün çox ziyanlıdır. Spirtli içkilərin tərkibində olan etanol çox güclü zəhərdir. Etanol ürək əzələsini daim zəhərləyir.

– Stress zamanı çoxlu miqdarda adrenalin hormonu ifraz olunur. Adrenalinin təsirindən insanda nəbz artır, damarlar sıxılır. Bunun nəticəsində ürək daha tez qocalmağa başlayır, ürəkdə pozulmalar yaranır. Ürəyin sağlamlığını qorumaq istəyən insan özünü stresdən, həyacanlamalardan qorumalıdır.

Fiziki aktivlik stresin ürəyə (və həmçinin bütün orqanizmə) olan təsirini azaldır. Bu səbəbdən stress vəziyyətlərə düşdükdə daha aktiv olun – idmanla məşğul olun, havada gəzin və s.

– Kifayət qədər yuxu və istirahət ürəyin sağlamlığı üçün çox vacibdir. Gün ərzində bir neçə dəfə uzanmaq və dincəlmək lazımdır. Bu ürək-damar sistemini işini yüngülləşdirir, orada yaranan gərginliyi azaldır.

– Hər il kardioloqun müayinəsindən keçmək lazımdır. Bu ürək-damar xəstəliklərinin vaxtında aşkar olunması və müalicəyə başlanması üçün vacibdir.

Saglamolun.Az