Züm haqqında

Ayaqlarını qibləyə uzadar. Dikəldə bilərsə dizlərini dik tutması yaxşı olar. Başının altına yastıq qoyar. Üzü qibləyə qarşı olar. Və ya qibləyə qarşı sağ və ya sol yanı üzərinə dönər. İma ilə qılar. Onun üçün rahat olan şəkildə edər.

Özümüzü necə təqdim edək?

İlk öncə onu qeyd edək ki, hər birimizin ən böyük təlabatı ünsiyyətdir.İnsanlarla əlaqədə, yeni tanışlıqlarda ünsiyyətin rolu əvəzedilməzdir. Biz həmişə bu barədə fikirləşirik: Necə edək ki, yeni tanış olduğumuz insanların xoşuna gələk. Fikrimcə əksəriyyət insanlar sevilməyi sevməkdən daha çox xoşlayırlar. Ətrafımızdakıların bizi sevməsi, bizə dəyər verməsi adama xüsusi bir zövq verir. Əhatəmizin bizə olan rəğbətini görmək üçün nə etməliyik? Necə edək ki, ətrafa özümüzü olduğu kimi təqdim edək?

İlk tanışlıqlarda təqdimat çox önəmlidir. Belə ki, yenicə tanış olduğun adam ilk 10-15 saniyədə sənə necə təsir bağışlayırsa, bu sonadək sənin hafizəndə elə qalır. Hər birimiz kiminləsə tanış olanda çalışırıq özümüzün müsbət keyfiyyətlərindən söz açaq. Heç bir insan ilk tanışlıqda özünün mənfi xüsusiyyətlərindən danışmır. Əgər danışırsa inanın ki, qarşıdakı şəxs sonrakı görüşlərdə onunla ünsiyyətə can atmayacaq.

Biz gündəlik həyatımızda belə hallara demək olar ki, tez-tez rast gəlirik. Belə ki biri özünü olduğundan daha yaxşı göstərir, məs: savadlı olmasa da elə hey savaddan, təhsilin vacibliyindən danışır. Başqa birisi çox savadlı olsada özünü olduğu kimi ifadə edə bilmir.

Özümüzü necə ifadə etmək dedikdə biz heç də özümüzü olmadığımız kimi göstərməyi, ətrafa xoş gəlmək üçün tamamilə başqa bir cilddə görünməyi nəzərdə tutmuruq. Olduğun kimi görün, göründüyün kimi ol. Gəlin, necə varıqsa, əslində necəyiksə elə də görünək yəni, dürüst olaq.

Yəqin ki, hamımız məktəb illərini xatırlayırıq. Gəlin, bir neçə dəqiqəlik 15 sentyabrı, bizə yad olan müəllimlərin sinfə necə daxil olması, özünü necə göstərməsini yadımıza salaq. Bəziləri sinfə girəndə özünü təqdim edəndə çox ciddi və tələbkar olduğunu aşkarca bizə çatdırır. Bəziləri isə zarafatcıl bir formada, daha mülayim, xoşgörüşlü tərzdə özünü təqdim edir. Şagirdlər hansı müəllimin dərsini daha yaxşı və məsuliyyətlə oxuyacaqlar?

Böyük ehtimalla ciddi və tələbkar müəllimin dərsini yaxşı oxuyacaqlar, digər tipli müəllimlərin dərsinə hardasa etinasız şəkildə yanaşacaqlar. Məktəb illərindən söz düşmüşkən bu misalı da göstərək. Şagirdlər hansı müəllimlərin savadlı olub-olmaması barədə müzakirlərdə belə deyirlər.Filan müəllim savadlı olsa da dərsi əhatəli çatdıra bilmir, filan müəllim isə o qədər də savadlı olmasa da bildiyini yaxşı izah edir.Bu göstərdiyimiz nümunələr özünü ifadə bacarığına aiddir.Nə üçün bəzi insanlar özünü təqdim edə bilir, bəziləri isə yox? Zənnimcə, insan özünü olduğundan daha aşağı təqdim edirsə, deməli o insanın özünə güvəni, inamı azdır. O insanlar özlərinə inam hissini daha inamla aşılamalıdırlar.Özünə inamsızlıq isə daha çox komplekslərlə bağlı ola bilər.

Özünü təqdim etmə – reklam
Özünü təqdim də bir növ reklamdır. Hamı nəyisə reklam edir. Kimisi biliyi, kimisi xarici və ya zahiri görünüşünü, kimisi istedad və bacarıqlarını, kimisi isə əslində heç nəyi reklam etmədiyini göstərsə belə yenə də reklam edir.Necə deyərlər reklamın özüdə bir reklamdır. Amma bu reklam ifratçılığa varmamalıdır. Çünki, daim özündən danışan insanlara özündənrazı ləqəbini qoyurlar.

Özünü təqdim etmə saatlarla özündən danışmaq demək deyil. Gərəkən yerdə, gərəkən dərəcədə reklam vacibdir. Yəni, harda nəyi, necə etməli olduğumuzu bilməliyik. Bu isə əsl ustalıq bacarığıdır. Onu deməyə çalışırıq ki, hər hansı bir tədbirdə və ya yığıncaqda özümüzdən qat-qat savadlı adama nəyisə diktə etsək, onun yalnış olduğunu desək yəqin ki, bu hərəkətimiz yaxşı qarşılanmaz. Amma imtahanda və ya işə götürüləndə bütün potensialımızı ortaya qoymağımız vacibdir. Məqaləmi Sokratın sözü ilə bitirmək istəyirəm: “Bir insanın özünə verə biləcəyi ən böyük zərər bacarıqlarından tamamilə istifadə etməməsidir”.

Mənbə: PCC jurnalı
Tərtib etdi: Allahverdiyeva Lalə

• Teqlər:
• psixologiya
• , özünü təqdim etmə

Üzüm haqqında

Çox faydalı və qiymətli bitkidir. Ona görə də o, dünyanın bir sıra ölkələrində çox qədimdən becərilir. Üzümdən hazırlanan kişmiş, şərbət, xoş ətirli doşab çox faydalıdır.

Müəyyən edilmişdir ki, üzümün şirəsində bir sıra müalicə əhəmiyyətli olan maddələr vardır. Bunlardan şəkəri [qlükoza, fruktoza, saxaroza], dəmir duzlarını, kalium-permanqanatı, C və B qrupu vitaminləri, karotin, aşı, boyayıcı və pektin maddələrini və s. göstərmək olar. Üzüm tənəyinin yarpağı da çox faydalıdır. Onun tərkibində çoxlu miqdarda C vitamini, karotin, aşı maddəsi, üzvi turşular və s. vardır.

Üzümün giləsi və şirəsi ürək-qan damar sistemi xəstəliklərində, tənəffüs yolları iltihabında, mədə-bağırsaq, qaraciyər, öd yolları və böyrək xəstəliklərində çox xeyirlidir.

Üzümdən hazırlanan bəkməz və ya doşab qanazlığında, ümümi zəiflikdə çox faydalı qüvvətverici vasitədir. Üzüm qorasından hazırlanan “abqora” isə xəstəliyinin ilk dövründə çox yaxşı təsir göstərir. O, susuzluğun qarşısını almaqla yanaşı, xəstənin tez sağalmasını tezləşdirir. Qurudulmuş üzüm gilələri isə qanazlığında çox xeyirlidir.

Üzüm tumunun faydaları
Ən güclü antioksidant hesab edilən üzüm tumu xərçəng xəstəliyinə müsbət təsir edir; xərçəngin müalicəsindəki mənfilikləri aradan qaldırır.
Damarları qoruyur, damar xəstəliyinin qarşısını alır, damar xəstəliklərini müalicə edir.
İnfarkt xəstəliyini azaldır.
Pis xolesterolu azaldıb, yaxşı xolesterolu yüksəldir.
Diabet xəstələrinə müsbət təsir edir.
Qan damarlarını gücləndirir.
Kapilyar damarları gücləndirərək yüksək təzyiqə yaxşı kömək edir.
Gözdəki damarları gücləndirib qan dövranını yaxşılaşdırır.
Gözün şəffaf təbəqəsini qoruyur.
Yaşla birlikdə artan görmə zəifliyinə mane olur.
Kataraktanın əmələ gəlməsinə mane olur.
Qan və limfa dövranını nizamlayır.
Dəri problemlərinə müsbət təsir edir, dərini gözəlləşdirir və dəri sallanmasına mane olur.
Allergiya problemlərinin qarısını alan özəlliyi vardır.
Diş əti qanamalarında müalicəvi özəlliyə sahibdir.
C vitamininin təsirini artırır.
Saç hüceyrələrini inkişaf etdirir.
Qan yaradır, qan azlığının qarşısını alır və qanı təmizləyir.
Böyrək və bağırsaqları təmizləyir.
Revmatizm xəstəliyinə müsbət təsir edir

Namaz və xəstələrin vəziyyəti

Sual: Xəstə namazlarını necə qıla bilər?

CAVAB: Xəstəliklər müxtəlifdir. Ayaq üstə dura bilməyən xəstə oturaraq qılar. Otura bilməyən də yataraq ima ilə qılar.

Hədisi-şərifdə “Xəstə namazını ayaq üstə qıla bilməzsə oturaraq, buna da gücü yetməzsə, kürəyi üstə yataraq ima ilə qılar” buyruldu. Əli İmrân surəsinin “Onlar ayaqda ikən, oturarkən, yanları üzərinə yatarkən Allahı zikr edərlər” məalindəki 191-ci ayətindəki “zikir” namaz deməkdir. “Namazı gücü yetən ayaq üstə qılar, ayaq üstə qılmaqdan aciz olan oturaraq qılar, bundan da aciz olan yataraq ima ilə qılar” deməkdir. (Bəhrür raiq)

Sual: Ayaq üstə ikən başı dönən, başı, gözü və ya başqa yeri çox ağrıyan, yaxud ayaq üstə durduqda sidik, yel qaçıran və ya yarası axan, ayaq üstə qıldıqda övrət yeri açılacaq olan necə qıla bilər?

CAVAB: Bunlar da oturaraq qılar. Ayaq üstə qıldıqda xəstəliyinin artacağını və ya yaxşılaşmasının gecikəcəyini öz təcrübəsi ilə və ya mütəxəssis və saleh bir həkimin bildirməsi ilə anlayan xəstə də yerə oturaraq qılar. Ona rahat olan bir tərzdə bardaş quraraq və ya başqa cür yerə oturar. Rüku üçün bir az əyilər, səcdə üçün başını yerə qoyar.

Sual: Belim və dizim ağrıdığına görə əyilə və səcdə edə bilmirəm. Ayaqlarımı bükə bilmirəm. Namazımı necə qıla bilərəm? Stulda oturub qıla bilərəmmi?

CAVAB: Ayaqlarınızı bükə bilməsəniz yerə oturub ayaqlarınızı qibləyə doğru uzadaraq ima ilə qılarsınız. Yerə otura bilməsəniz qibləyə tərəf olan yatağın üstündə, ayaqlarınızı sallamadan oturaraq qılarsınız.

Əgər stula və ya kresloyaa oturmaq lazımdırsa o zaman önünüzə başqa bir stul və ya dirək qoyaraq ayaqlarınızı onun üstünə qoyarsınız, yəni ayaqlar qibləyə qarşı uzadılaraq namaz qılınar. Ayaqlarını bükə bilən bükər, qibləyə qarşı uzada bilməz.

Sual: Ayaq üstə namaz qıla bilməyib səcdə də edə bilməyən, ayaqlarını bükə bilməyəndə olduğu kimi, bükə bilənin də, ayaqlarını qibləyə qarşı uzatması lazımdır?

CAVAB: Ayaqlarını bükə bilməyən ayaqlarını qibləyə qarşı uzadaraq qılar. Fəqət bükə bilən ayaqlarını altına yığar. Ona rahat olan bir tərzdə bardaş quraraq və ya dizlərini dikəldib qollarını yığaraq, yaxud başqa cür yerə oturar. Səbəbsiz qibləyə doğru ayaq uzatmaq məkruhdur. Bükə bilməyən üçün məkruh olmaz.

Stulda namaz

Sual: Xəstənin stulda namaz qılması nə üçün caiz deyildir?

CAVAB: Din kitablarında deyilir ki, ayaq üstə dura bilməyən və ya zərər görən, başı dönən kimsə fərzləri də oturaraq qılar. Rüku üçün əyilər. Səcdə üçün başını yerə qoyar. Divara, dirəyə, insana söykənərək bir az ayaqda dura bilənin ayaqda təkbir alması və bir o qədər ayaqda oxuması fərzdir. Səcdə üçün yerə əyilə bilməyən xəstə 25 sm-dən yüksək olmayan, sərt bir şey üzərinə səcdə edər. Alnında yara olan yalnız burnu ilə, burnunda yara olan da yalnız alnı ilə səcdə edər. Alnında və burnunda hər ikisində üzrü olub başını yerə və ya sərt bir şey üzərinə qoya bilməyən ayaq üstə dura bilsə belə yerə oturaraq ima ilə qılar. Yəni rüku üçün bir az əyilər. Səcdə üçün rükudan daha çox əyilər. Səcdə üçün özü və ya başqasının yerdən bir şey qaldırıb üzünü bunun üstünə qoyması tahrimən məkruhdur.

Rəsulullah əfəndimiz bir xəstəni ziyarət edərkən xəstənin əli ilə yastığı qaldırıb üzərinə səcdə etdiyini görüncə yastığı ondan aldı. Xəstə odunu qaldıraraq onun üstünə səcdə etdi. Odunu da aldı və:“Gücün yetərsə yerə səcdə et! Yerə əyilə bilmirsənsə üzünə bir şey qaldırıb onun üzərinə səcdə etmə! İma edərək qıl və səcdədə rükudan daha çox əyil!” buyurdu. (Fəthul-qadir, Məraqil-fəlah, Haləbi, Məcmaul-ənhür)

Bir üzvdəki xəstəliyə görə düzgün otura bilməyən kimsə istədiyi kimi oturar. Otura bilmək üçün ayaqlarını qibləyə qarşı uzada bilər. Bir yerini yastığa və ya başqa şeyə dayayar. Yaxud bir kimsə onu tutaraq yıxılmaması üçün kömək edər. Yüksək bir şeyin üstünə oturub ima ilə qılması caiz deyildir.

[Stulda oturaraq qılanın namazı qəbul olmaz. Çünki stulda oturmaq üçün zərurət yoxdur. Stulda otura bilən kimsə yerdə də otura bilər və yerdə otura bilənin yerə oturub qılması lazımdır. Namazdan sonra yerdən ayağa qalxa bilməyən, stuldan isə asanlıqla qalxan xəstəni yerdən bir kimsə qaldırar. Yaxud qibləyə qarşı olan bir çarpayıda ayaqlarını sallamadan oturaraq qılar. Namazdan sonra ayaqlarını yatağın bir yanına sallayıb stuldan qalxar kimi qalxar.]

Bir şeyə söykənərək və ya bir kimsənin tutması ilə də yerdə otura bilməyən xəstə kürəyi üstə uzanaraq qılar. Ayaqlarını qibləyə uzadıb başının altına yastıq qoyar. Üzü qibləyə qarşı sağ və ya sol yanı üzərinə çevrilər. Rüku və səcdələri başı ilə ima edər. Başı ilə də ima edə bilməyən, ağlı başında bir xəstə bir gündən çox namazını qılmaq imkanı olmasa heç bir namazını qəza etməz. Səmavi bir səbəb ilə, yəni əlində olmayaraq [iradəsindən kənar], məsələn xəstəliyi ilə əlaqədar huşsuz, yaxud səcdə, rükət saylarını unudacaq qədər fikri dağınıq olaraq beşdən artıq namazını qıla bilməyən də belədir. Lakin alkoqollu içkilər və ya dərman qəbul edərək bu cür huşsuz, fikri dağınıq olanın qıla bilmədiyi namazlarının ədədi bir neçə günlük olsa da hər birini qəza etməsi lazımdır.

Xəstənin yataqda və ya stulda ayaqlarını sallayaraq oturub ima ilə qılması caiz deyildir. Xəstə yerdə və ya uzunluğu qiblə istiqamətində olan bir divan üstündə qibləyə qarşı oturaraq qılar. Yerə oturunca qalxa bilməzsə stula, kreslo və ya yataq üzərinə oturar, ayaqlarını bir dayağın üstünə qoyaraq ima ilə qılar. Şikəst olub əlil arabasına minib-düşə bilməyən də mümkünsə ayaqlarını dirəyə qoyar və ya qoydurar. Buna da imkan yoxsa, zərurət halında öz arabasında qılması caiz olur.

Sual: Ayaqlarını bükə bilməyən xəstələrin stulda namaz qılmaq imkanları yoxdur. Bu cür xəstələr oturub-qalxa bilmirlərsə və ya iflic olmuşlar nə etməli? Əlil arabasında qılmaq olmazmı?

CAVAB: Ayaqlarını bükə bilməyən xəstə yatağında ayaqlarını qibləyə qarşı uzadaraq ima ilə qıla bilər. Divanda ya yataqda da bu şəkildə oturaraq qılar. Kresloya oturarsa ayaqlarını dirəyə və ya başqa bir kresloya qoyaraq qıla bilər. Bunları da edə bilməyən xəstə uzanaraq ima ilə qılar.

Əlil arabasında oturan iflic olmuş xəstə də bir köməkçisi yoxsa ayaqlarını önündəki dirəyə qoya bilmə imkanı olmadığı üçün ayaqlarını sallayaraq da qılması caiz olur.

Sual: Ayaqları iflic olan namazlarını əlil arabasında qıla bilərmi?

CAVAB: Bir köməkçi ilə də yerə düşmə imkanı varsa və ya ayaqlarını qoya biləcəyi bir dirək varsa əlil arabasında namaz qılmaq caiz olmaz. Yerə düşürdəcək bir köməkçi olmadığı zaman, ayaqlarını dirəyin üstünə qoya bilmirsə, vaxtın çıxma təhlükəsi də varsa, zərurət olduğuna görə namazı əlil arabasında ima ilə qılmaq caiz olur.

Sual: Ayaq üstə çətinliklə namaz qılan xəstə namazını necə qılar?

CAVAB: Ayaq üstə dura bilməyən və ya zərər görən, başı dönən kimsə fərzləri də yerdə oturaraq qılar. Rüku üçün əyilər, səcdə üçün başını yerə qoyar. Divara, hər hansı bir dayağa, insana söykənərək bir az ayaq üstə dura bilənin ayaq üstə təkbir alması və o qədər ayaq üstə oxuması fərzdir.

Söykənərək oturmaq mümkün olarsa yataraq ima caiz olmaz.

Fərz qılarkən üzrsüz divara, hər hansı bir dayağa söykənmək məkruhdur. Bir üzr olarsa məkruh olmaz.

Xəstə sağ və sol tərəfinə dirək kimi bir şey qoyub onlara söykənərək ayağa qalxa bilərsə o cür qılması lazımdır. Bu da mümkündür.

Sual: Hamilə qadın namazlarını oturaraq qıla bilərmi?

CAVAB: Namazda ayağa qalxmağa çətinlik çəkirsə sağına və soluna dirək qoyub onlara söykənərək qalxa bilər. Bu şəkildə də ayaq üstə qıla bilməzsə o zaman oturaraq qılar.

Sual: Həkim, “hərəkət etsən uşağın düşər. Yataq rejimində olmağın lazımdır” dediyi hamilə namazı oturub qıla bilərmi, dəstəmaz yerinə təyəmmüm edə bilərmi?

CAVAB: Bəli.

Sual: Xəstəmizin yaxşı olana qədər hərəkət etmədən yatması lazımdır. Rüku və səcdə edə bilmir. Amma ayaq üstə dura bilir. Bu xəstə namazlarını necə qılmalıdır?

CAVAB: Ayaq üstə və ya oturub ima ilə qılar. Bunları da edə bilməzsə yataraq ima ilə qılar.

Sual: Ayaq üstə də, oturaraq da namazını qıla bilməyən xəstə namazını necə qılar?

CAVAB: Bir şeyə söykənərək və ya bir kimsənin tutması ilə də yerdə otura bilməyən xəstə kürəyi üstə yataraq qılar. Başının altına yastıq qoyar. Üzü qibləyə qarşı olar. Və ya qibləyə qarşı sağ və ya sol yanı üzərinə dönər. Rüku və səcdələri başı ilə ima edər. Baş ilə də ima edə bilməyən xəstə namazını qəzaya buraxar.

Sual: Alnı ilə burnunda yara olan və ya başqa bir xəstəlik səbəbiylə başını yerə qoya bilməyən xəstə namazını necə qılar?

CAVAB: Oturub ima ilə namazını qılar. Rüku üçün bir az əyilər, səcdə üçün rükuda əyildiyindən daha çox əyilər.

Sual: Nə qədər yüksək olan yerə səcdə etmək caiz olmaz?

CAVAB: 25 sm-dən yüksək olan yerə səcdə etmək caiz deyildir. Bəzi alimlərə görə az yüksək olan yerə də səcdə etmək caiz deyildir. (Camiur-rumuz)

Sual: 25 sm-dən az olan, məsələn 5 sm yüksək bir yerə səcdə etmək caizmi?

CAVAB: Məkruhdur. Yəni namaz səhih olarsa da savabı gedər. Səcdə edilən yer heç yüksək olmamalıdır.

Sual: Xəstəxanada xəstəmiz var. Müxtəlif cihazlara bağlıdır. Qibləyə tam dönə bilmir. Nə etməsi lazımdır? Namaz qılarkən ayaqlarını qibləyə qarşı uzatması caizdirmi?

CAVAB: Qibləyə dönə bilməyən xəstənin asan gələn tərəfə doğru qılması caiz olur.

Ayaqlarını qibləyə uzadar. Dikəldə bilərsə dizlərini dik tutması yaxşı olar. Başının altına yastıq qoyar. Üzü qibləyə qarşı olar. Və ya qibləyə qarşı sağ və ya sol yanı üzərinə dönər. İma ilə qılar. Onun üçün rahat olan şəkildə edər.

Sual: Ayaq üstə çox dura bilməyən xəstə təkbiri də oturaraq almalıdır?

CAVAB: Əgər oturunca səcdə edə bilirsə divara və ya söykənə biləcəyi bir yerə söykənərək (bir az ayaq üstə dura bilənin) ayaq üstə təkbir alması fərzdir. Oturunca səcdə edə bilmirsə o zaman oturaraq təkbir alar.

Sual: Ayaq üstə namaz qılınca sidik qaçıranın oturduqda isə sidiyi axmayanın oturaraq namazını qılar?

CAVAB: Bəli.

Sual: Səcdə edincə sidik və ya yel qaçıranın ayaq üstə ima ilə namaz qılması lazımdır?

CAVAB: Bəli.

Sual: Otura bilməyən xəstə ayaq üstə ima ilə qılar?

CAVAB: Bəli.

Sual: Uzanaraq ima ilə qılarkən sağa və ya sol tərəfə dönərək də qıla bilərmi?

CAVAB: Bəli. Sağ tərəfə uzanıb qılmaq sol tərəfə uzanıb qılmaqdan üstündür. Kürəyi üstə uzanaraq da sağa dönüb ima ilə qılmaqdan üstündür.

Sual: Göz ilə ima olarmı?

CAVAB: İma baş və vücud ilə olar. Göz, qaş və qəlb ilə ima olmaz. Fitva bu cürdür. İmamı Əbu Yusifə görə başı ilə ima edə bilməyən xəstənin gözü ilə ima etməsi caizdir. İmamı Züfərə görə isə qəlbi ilə də ima caizdir. (Rəddül Muxtar, Haləbi, Tahtavi)

Baş ilə də ima edə bilməyən xəstə istərsə imamı Əbu Yusifin sözünə üstünlük verərək və ya Şafi məzhəbini təqlid edərək göz ilə ima edərək qıla bilər.

Sual: Beyin əməliyyatı keçirdim. Başımı sağa-sola çevirə bilmirəm. Namazı necə qıla bilərəm?

CAVAB: Başı sallayaraq sağa-sola çevirmək lazım deyil. Səcdə edə bilirsənizsə deməli heç bir çətinlik yoxdur. Edə bilmirsənizsə o zaman oturaraq ima ilə qılarsınız.

Sual: Ayaq üstə dura bilməyən xəstənin qəza namazını oturaraq qılması caizdirmi?

CAVAB: Bəli.

Sual: Sağlam ikən qılına bilməyən namazlar xəstə ikən təyəmmümlə və oturub ima ilə qəza edilə bilərmi?

CAVAB: Bəli caizdir. (Rəddül Muhtar)

Sual: Ayağımda göbələk xəstəliyi var. Ayaq üstə durunca təzyiqdən dolayı yaşlıq çıxır. Dəstəmazın pozulmaması üçün oturaraq qılsam caiz olarmı?

CAVAB: Bəli, oturaraq namaz qılmaq lazımdır. (Hindiyyə)

Maliki məzhəbini təqlid edərsiniz yaşlıq çıxmaqla dəstəmazınız pozulmamış olar.

Sual: Yataq xəstəsi olan kimsə dəstəmaz alması və ya aldırtması mümkün deyilsə nə edər?

CAVAB: Təyəmmüm edər namazlarını ima ilə qılar. (Məraqil fəlah)

Sual: Bir xəstəlik səbəbiylə danışa bilməz vəziyyətinə gələn namazı necə qılar?

CAVAB: Dinimiz heç kimsəyə gücünün yetmədiyi bir işi əmr etməz. Dilsiz olanlardan və ya danışa bilməyən kimsələrdən, yaxud səs telləri quruyub danışa bilməyənlərdən qiraət fərzi sakit olar [düşər.](Məraqil fəlah)

Deməli, şüuru yerində olan bir xəstə hər vəziyyətdə namazını qılması lazımdır. Bu da namazın çox önəmli bir ibadət olduğunu göstərməkdədir.

Sual: Sağalması mümkün olmayan bir xəstəliyə yaxalanan kimsənin təyəmmüm edəcək halı olmadığı kimi, bir köməkçisi də yoxsa yenə də namaz qılması lazımdır?

CAVAB: Şüuru yerində olduğu müddətcə yenə də bütün çarələrə baş vurub qılmağa çalışması lazımdır. Yeməyini kim yedirirsə, digər xidmətlərini kim edirsə o təyəmmüm etdirər. Lazım olarsa iki namazı cəm edə bilər. Uzanaraq ima ilə qıla bilər. İma ilə də qıla bilməyən namazını qəzaya buraxar.

Sual: İflic olmuş bir kimsə təyəmmüm üçün köməkçi tapa bilməzsə namaz qılmazmı?

CAVAB: Yemək yedirdən, ehtiyacını görən təyəmmüm etməsinə də yardım edər.

Sual: “Quyruq hissəsi”ndə tük dönməsi səbəbiylə əməliyyat olan bir yaxınım var. Əməliyyat edilən hissədəki tikişlər açıqda və həkimlər iki həftə su dəyməməlidir demişlər. Yaranın üzərində sarğı-filan yoxdur. Bu xəstə qüslü necə almalıdır? Tikişli yaralı bölgənin üzərini bir bezlə örtüb sarğı kimi etdikdən sonra bunun üzərini məsh edə bilərmi?

CAVAB: Bəli, edə bilər.

Sual: Bir xəstənin bir ay ərzində üzü üstə hərəkət etmədən yatması lazımdır. Yerimək belə olmaz və sadəcə ayaq üstə dura bilir. Lakin rüku və səcdə edə bilmir. Bu xəstə namazlarını necə qılar?

CAVAB: Oturub ima ilə qılar. Otura bilmirsə uzanaraq ima ilə qılar.

Sual: Ayağına əməliyyatla protez taxılan bir xəstənin hər hansı bir ağrısı və sızıltısı yoxsa namazı necə qılar?

CAVAB: Ayaq üstə qıla bilməzsə oturaraq qılar.

Sual: Beli ağrıyan namazını necə qılar?

CAVAB: Səcdəyə gedə bilməyən yerə oturub ayaqlarını qibləyə doğru uzadaraq ima ilə qılar. Yəni rüku üçün azacıq əyilər, səcdə üçün ondan bir az daha artıq əyilər və namaz bu cür qılınar. Stula oturaraq qılınmaz. İlla ki, stula və ya kresloya oturmaq lazımdırsa, o zaman önünə başqa bir stul, taburet və s. bir şey qoyaraq ayaqlarını onun üstünə qoyar, yəni ayaqlar qibləyə qarşı uzadılaraq namaz qılınar. Stulda oturub ayaqları aşağı salaraq qılınmaz.

Sual: Ağır xəstə namazını necə qılar? Namaz üzərinə sakit olmazmı?

CAVAB: Ağlı başında isə namaz sakit olmaz. Oturaraq və ya uzanaraq qılması lazımdır. Səcdəyə gedə bilmirsə oturaraq rüku üçün başını bir az əyər, səcdə üçün bir az daha artıq əyər. Səcdəyə gedə bilirsə oturaraq qılar. Bir şeyə tutaraq ayağa qalxa bilərsə yanına dirək kimi bir şey qoyaraq ayağa qalxar. Ayaq üstə dura bilməyən oturaraq qılar. Otura bilməyən uzanaraq qılar. Dinimizdə asanlıq var. Bu hər kəsin asanına, işinə gələni etməsi demək deyildir. Ayağa qalxmaq mümkündürsə oturaraq qılmaq olmaz. Oturaraq qılırsa ima ilə qıla bilməz. (?)

Xəstə olan üçün dəstəmaz almaq çətindirsə Maliki məzhəbini təqlid edərək iki namazı cəm edib qılması caiz olur. Bir kimsə dəstəmaz almağa kömək etməzsə ancaq o zaman təyəmmüm edə bilər.

Sual: Boynumdan əməliyyat olacağım üçün başımla ima edə bilmərəm. Nə etməliyəm?

CAVAB: Vücudunuz sağlam olduğuna görə yerə otura bilərsiniz. Rüku üçün belini bir az əyərsiniz, səcdə üçün də ondan bir az daha artıq əyərsiniz. Boynu hərəkət etdirməyə ehtiyac yoxdur. Salam verərkən də sağa-sola dönməyə ehtiyac yoxdur. Onsuz da sağa-sola dönmək fərz və vacib deyil, sünnətdir. Salam vermək vacibdir.

Sual: Oturaraq qıldıqda rükuya və səcdəyə ima ilə əyilərkən əllər haraya qoyulmalıdır?

CAVAB: Rükuda dizlər tutulur, səcdə üçün də əllər budlara qoyulur. Qiyamda ikən də əllər bağlanır. Əllər bu şəkildə qoyulmasa da namaza zərəri olmaz.

Sual: Qolumda sistem varkən təyəmmüm edə bilərəmmi?

CAVAB: Sistemin təyəmmümə zərəri olmaz.

Sual: Əməliyyata girmədən öncə takdim və ya təhir (namazı cəm etmək)edilərmi?

CAVAB: Əlbətdə edilər və etmək də lazımdır. Hanbəli təqlid edilər. Ağızda plomb varsa Maliki təqlid edilər.

Sual: Üzrlü olan Hənəfi ikindini qılarkən axşam girsə dəstəmazı pozulduğu üçün namazı səhih olarmı?

CAVAB: Səhih olmaz. Qəza etməsi lazımdır. Amma Maliki məzhəbini təqlid edərsə dəstəmazı pozulmuş olmaz.

Sual: Dəstəmaz ala bilməyəcək qədər xəstə olanın xanımı yardım etməzsə təyəmmüm edər?

CAVAB: Bəli. Qadın ilə ərinin bir birinə dəstəmaz aldırması vacib deyildir. Bir birinə yardım edərək dəstəmaz aldırmaları yaxşı olar. Dəstəmaz ala bilməyəcək bir kimsə pul ilə də bir köməkçi tapa bilməsə təyəmmüm edər.

Sual: Dilsiz olan və ya səs telləri quruyub danışa bilməyən namazı necə qılar?

CAVAB: Dinimiz heç kimsəyə gücünün yetmədiyi bir şeyi əmr etməz. Dilsizdən və ya danışa bilməyən kimsədən qiraət fərzi sakit olar. Oxuya bilməməsi namazına zərər verməz. Namazda ayaq üstə durmaq fərzdir. Fəqət ayaq üstə dura bilməyən xəstə və ya ayaqları olmayan oturaraq namaz qılar. Otura bilməyən uzanaraq ima ilə qılar. (Məraqil fəlah)

Sual: Kəkələyən bir kimsə namaz qılarkən özü eşidəcəyi qədər bir səslə oxuduqda vaxt çox gedir. Özü eşitməyəcək qədər içindən oxuması caiz olarmı?

CAVAB: Özü eşitməyəcək qədər səssiz, yəni içindən oxumaq caiz olmaz. Kəkələyən bir kimsə belə vaxt çox getsə də özü eşidəcəyi qədər səslə oxumalıdır. (Haləbi)

Sual: Dilsiz namaz surələrini necə öyrənməlidir?

CAVAB: Dilsizin oxuma məcburiyyəti yoxdur. Ayaq üstə duraraq əyilib qalxar.

Sual: Zəka üzrlü birisinin duaları yaxşı söyləməyərək əksik namaz qılması uyğun olarmı?

CAVAB: Oxuya bildiyi qədər oxuyar. Heç kəsdən gücünün yetdiyindən artığı soruşulmaz.

Sual: Bir yaxınımın cinsiyyəti bəlli deyil. Belə bir kimsə namazı kişi kimi, yoxsa qadın kimi qılar? Cənazəsini kim yuyar? Sonradan qadın olan kişilərin vəziyyəti necədir?

CAVAB: Özündə həm kişilik, həm də qadınlıq üzvü olan və ya hər ikisi də olmayan kimsəyə Hünsa (hermafrodit) deyilir. Hər iki üzvü olub da sidiyini hansından çıxarırsa ona görə hökm verilir. Bu yalnız uşaq ikən belədir. Böyüyüncə saqqalı çıxıb kişi kimi ihtilam (yuxuda qüslün pozulması) olarsa kişi hökmündədir. Sinəsi böyüyüb qadınlıq halları meydana çıxarsa qadın olduğu anlaşılar.

Əgər kişi və ya qadın olduğuna dair heç bir əlamət olmazsa və ya hər ikisindən bərabər miqdarda olsa, belə kimsəyə “Hünsai-müşkil” deyilər. Hünsai-müşkil qadın olma ehtimalını düşünərək ehtiyatlı hərəkət edər. Namazı qadınlar kimi qılar. Ölüncə qadınlar kimi kəfənlənməsi yaxşı olar. Təyəmmüm etdirilərək dəfn edilər.

Qadın olduğu zənn edilib əməliyyatla kişi olduğu meydana çıxan kimsə kişidir. Kişi olduğu zənn edilib əməliyyat edilincə qadın olduğu meydana çıxarsa qadındır. Fəqət kişi ikən qadın olmaq niyyətiylə əməliyyat olan qadın olmaz. (Hidayə, Dürər, Hindiyyə)

Sual: Dizim oturub qalxarkən ağrıyır. Üzərinə də otura bilmirəm. Ayaq üstə dura bilirəm, amma səcdədə dizimi bükə bilmədiyim üçün ayağımı arxaya doğru uzadıram. Mahzuru varmı?

CAVAB: Bir mahzuru olmaz, istədiyiniz kimi uzadın. Səcdə edə bilənin və ayaq üstə dura bilənin ayaq üstə qılması lazımdır. Bir şeyə söykənərək ayağa qalxa bilərsiniz, həmçinin yanınıza taburet və ya dirək qoyub o tərzdə qalxın. İstədiyiniz kimi oturun. Ayağa qalxa bilirsənizsə oturaraq qılmaq olmaz. Amma həqiqətən də ayağa qalxdıqda çox ağrı olursa namaza ayaq üstə başlayaraq digər rükətləri oturaraq qıla bilərsiniz.

Sual: Namaz qıla bilməyən xəstə qılmadığı namaz və tutmadığı oruc yerinə fidyə verə bilərmi?

CAVAB: Ağır xəstə və çox yaşlı kimsə namaz qıla bilməzsə bunun yerinə kasıba fidyə (pul) verməz. Amma tutmadığı oruc yerinə fidyə verməsi lazımdır.

Sual: Xəstəyəm. Xanımı oyandıra bilməsəm namazı təyəmmümlə qıla bilərəmmi?

CAVAB: Bəli.

Sual: Ayağa protezin geydirilməsi məşəqqətli olur. Protezsiz ayaq üstə dura bilmirəm. Oturaraq namaz qılmağım caizmidir?

CAVAB: Məşəqqətli olunca caiz olur.

Sual: Səcdə edə bilməyən oturub ima ilə namaz qılarkən iftitah təkbirini ayaq üstə alması lazımdır?

CAVAB: Xeyir. Səcdə edə bilməyən ayaq üstə durmaz.

Sual: Oturunca ayağa qalxa bilməyən oturaraqmı namaz qılar?

CAVAB: Əgər oturunca səcdə edə bilirsə ayaq üstə təkbir alar və dura bildiyi qədər ayaq üstə durar, sonra oturub qılar.

Sual: Sağ qaşımda yara var. Səcdə edincə qanayır. Yalnız alnımın sol tərəfini və burnumu yerə qoyub səcdə etməyim caizdirmi?

CAVAB: Bəli.

Sual: Narkozdan qurtulma əsnasında namaz vaxtı çıxarsa nə etməli?

CAVAB: İki namaz cəm edilər.

Sual: Təhlükə zamanında namazı oturaraq və ya ima ilə qılmaq caizdirmi?

CAVAB: Düşmən və ya yırtıcı heyvan qorxusundan və ya xəstələnib ayaq üstə dura bilməyən və ya palçıq olub quru yer tapmayan kimsə namazını ima ilə qılar. Daha sonra bunları iadə (yenidən qılması) etməsi lazım olmaz. (Haləbi)

Sual: Şizofreniya xəstəsinin namaz qılması necə olmalıdır?

CAVAB: Qeyri təbii hərəkətləri davamlı deyilsə, səhhəti əlverişli ikən namazını qılar. Qılmadıqlarını isə qəza edər.

Sual: İki əli və ya iki ayağı olmayan kimsəyə də namaz qılmaq fərzdirmi?

CAVAB: Bəli fərzdir. Hər kəs gücü nisbətində ibadət edər. Ayaq üstə namaz qıla bilməyən oturaraq qılar, oturaraq da qıla bilməyən uzanaraq ima ilə qılar. Dəstəmaz ala bilməyən təyəmmüm edər.

Sual: Yoluxucu bir xəstəliyi olanın məscidə getməsi caizdir?

CAVAB: Caiz deyildir.

Sual: Namazımı normal qılıram. Ancaq dizlərimdə ağrı olduğu üçün sərt yerə qoya bilmirəm. Dizlərimin altına yumşaq bir şey qoysam dinən zərəri varmı?

CAVAB: Üzrünüz olduğu üçün zərəri olmaz.

Sual: Hər hansı bir xəstəlikdən üzrlü kimsəyə tövsiyəniz nədir?

CAVAB: Üzrlü kimsə Maliki məzhəbini təqlid edərsə yaxşı olar. Çünki Malikidə dəstəmazı pozan başqa bir səbəb yoxsa davam edən üzr namaz vaxtı çıxsa da dəstəmazı pozulmaz. Maliki məzhəbinə görə üzr sahibi olmaq üçün dəstəmazı pozan bir şeyin xəstəlik səbəbi ilə bir kərə çıxması kafidir. Bir namaz vaxtı içində davamlı çıxması şərt deyil. Namazdan öncə və ya namaz içində sidik və ya yel qaçıran və ya yarasından qan, irin çıxan və ya davamlı axıntısı olan dəstəmaz və namazının pozulmaması üçün Maliki məzhəbini təqlid edər. (M.Ərbəa)

Sual: Babasil xəstəsiyəm. Qanaxma olur, paltarım kirlənir. Dəstəmazlı dura bilməyim çətindir. Bir çarə varmı?

CAVAB: Çarə var. Maliki məzhəbini bu səbəblə təqlid edərsəniz babasildən axan qan dəstəmazı pozmadığı kimi nəcis də sayılmaz. Yəni namaz içində qan gəlsə həm dəstəmazınız pozulmaz, həm də paltarınızdakı qan nəcis sayılmadığı üçün o vəziyyətdə namaz qıla bilərsiniz.

Namazdan öncə qan gələrsə yenə dəstəmazınızı pozmaz, ancaq imkan və vaxt varsa paltarınızı dəyişdirməniz lazımdır. Çünki öz məzhəbimizdən çıxmış deyilik. İmkan yoxsa o vəziyyətdə qılmaq caizdir.

Sual: Spiral qoyulduğunda bir neçə gün qanaxma ola bilər. Bu halda diş dolğusu səbəbiylə Maliki məzhəbini təqlid edən birisi bu dövr ərzində namazlarını qıla bilərmi?

CAVAB: Keçən aydakı təmiz və heyzli günlərin bilinməsi lazımdır. Keçən aydakı da istihazalı isə ondan öncəki ayın təmiz və qanlı günlərinin bildirilməsi lazımdır. Bilinməzsə CAVAB vermək mümkün deyil. Əgər 15 təmiz gün içində spiral qoyulmuşdursa və qan gəlmişdirsə namaz qılınar. Spiral aybaşı düzənini də poza bilər. Hər namaz vaxtı dəstəmaz alaraq qıla bilər. Malikini təqlid edərsə hər namaz vaxtı dəstəmaz almağa lüzum qalmaz. Dəstəmazı pozan başqa bir şey olmadıqca spiraldan meydana gələn qanama dəstəmazı pozmaz. Ancaq 15 gündən sonra gəlmişdirsə heyz qəbul edilir.

Sual: Bir yaxınım oturub-qalxarkən yel qaçırır. Rükuda və səcdədə yel qaçırdığı üçün tez-tez dəstəmaz alır. Bu halın bir çarəsi vardırmı?

CAVAB: Əgər Maliki məzhəbini təqlid edərsə o zaman yel qaçırmaq dəstəmazı pozmaz. Sabah aldığı dəstəmazla yatsını qıla bilər. Təbii ki, dəstəmazı pozan başqa şey olmamışdırsa.

Sual: Sidik yollarımı soyuğa verdiyim üçün davamlı tualetə getmə ehtiyacım olur. Namaz qılarkən məni rahatsız edir. Belə vəziyyətdə qılmağım məkruh olurmu? Qəza namazlarına sağalıncaya qədər ara verməyim daha yaxşı olar?

CAVAB: Məkruh olmaz. Malikini təqlid edin. Öz-özünə axıntı olsa da dəstəmazınız pozulmaz. Qəza qılmağı gecikdirməyin. Malikini təqlid edib o halınızla qılın.

Sual: Bir vaxtın girməsiylə əli və ya hər hansı bir yeri qanayan bir kimsə fərzi qılacaq qədər bir zamanda qan durmazsa vaxtın sonuna doğru o halıyla vaxtın fərz namazını qıla bilərkən yatsı vaxtının girməsiylə əli qanayan və qanaması davam edən bir kimsə yatsı namazını və vitri qılmaq üçün yatsının son vaxtı olan imsaq vaxtına qədər gözləməsimi lazımdır?

CAVAB: Bəli. Ancaq Maliki təqlid edilərsə dərhal qılınar və sabaha qədər gözlənilməz.

Sual: Hansı miqdarda olan qan dəstəmazı pozar. Tüpürcəkdən çox olarsa pozularmı?

CAVAB: Ağızdakı bir yara və ya xəstəliyə görə qan nə qədər çox çıxarsa çıxsın Malikini təqlid edənin dəstəmazını pozmaz. Hənəfidə isə əlini dişə sürüncə qan ələ bulaşmışsa qan çıxdığı üçün dəstəmaz pozulur, amma almanı dişləyincə, misvaqdakı, diş çöpündəki pozmaz. Tüpürüncə tüpürcəkdən az isə yenə pozmaz.

Sual: Barmağım qanayır. Lakin laxtalaşdı. Sadəcə su dəyəndə axmağa başlayır. Namaz vaxtının sonuna dörd rükətli bir namazı qılacaq qədər gözləməliyəmmi? Quru ikən üzərinə yara binti sarıyıb bintin üzərini məsh etməliyəm, yaxud nə etməliyəm?

CAVAB: Yara binti sarı və üzərini məsh et. Əgər Malikini təqlid etsəniz yaradan qan irin axsa da dəstəmazınız pozulmuş olmaz.

Sual: Bir insanın həm yel, həm sidik qaçırmaq üzrü varsa nə etməlidir?

CAVAB: Malikini təqlid etməlidir. İstərsə beş dənə üzrü olsun heç birisi dəstəmazı pozmaz. Yəni özündən asılı olmadan çıxan yel, sidik, axıntı, ishal, babasil qanı, yaradan və ya çibandan çıxan qan və irin, burun qanaması, gözdən ağrı ilə gələn yaşlar və s. dəstəmazı pozmaz. Dəstəmazı pozan başqa bir şey olmazsa səhərdən yatsıya qədər namaz qılıb Quran oxuyar. Çünki dəstəmazı pozulmadı. Amma Hənəfi məzhəbində fərqlidir. Hənəfidə hər namaz vaxtı girincə dəstəmaz alması lazımdır.

Sual: Qaymoritdən əməliyyat olacağam. Burnuma tampun qoyacaqlar. Dəstəmaz almağım, namaz qılmağım necə olmalıdır?

CAVAB: Dəstəmazda burnun içini yumaq fərz deyil. Yəni bir problem yoxdur.

Narkoz verərək insanı yatırdıqlarına görə əməliyyatdan oyanınca vaxt keçmiş ola bilər. Onun üçün Hanbəli məzhəbini təqlid etmək lazım ola bilər. Deyək ki, günorta vaxtı əməliyyat olacaqsınız. Bu zaman ikindini də günorta ilə birlikdə qılarsınız və ya səhər əməliyyat olacağınız təqdirdə “günortanı bəlkə çatdıra bilmərəm” deyərək ikindi vaxtında ikisini birdən qılarsınız.

İkindi namazını qıldıqdan sonra əməliyyat olsanız axşamı yatsı vaxtında qılaram deyərsiniz. İki namazı bir yerdə qılarsınız.

Əgər Malikini təqlid edirsinizsə o zaman Hanbəlini deyil, Malikini təqlid edərək iki namazı cəm edərsiniz. Xəstəlik halında Malikidə də iki namaz cəm edilir.

Sual: Dəstəmaz almaq istəyirəm. Fəqət üzümdəki kəsikdən qan axmağa davam edir. Bu halda Malikiyə uyduğumu düşünüb dəstəmaz almağımda bir problem olmaz deyilmi?

CAVAB: Bəli, problem olmaz. Lakin bir yara binti yapışdırıb dəstəmaz almaq daha uyğun olar. Qan çıxmasa Malikini belə təqlidə lüzum qalmaz, qan çıxarsa Maliki təqlid edilər.

Sual: Bu gün günortaya yaxın dişimi çəkdirdim, çəkdirdikdən sonra diş ətində qanamalar başladı. Malikini təqlid edirəm. Günortanı qaçırmamaq üçün dəstəmaz aldım namazımı qıldım və qanama hələ də davam edir. Qıldığım günorta namazının qəzasını yenidən qılmaq lazımdırmı?

CAVAB: Dəstəmazınız belə pozulmamışdır. O dəstəmazla ikindini də, axşamı da qıla bilərsiniz. Təbii ki, dəstəmazı pozan başqa bir şey olmamışdırsa. Qanamaq Malikidə dəstəmazı pozmaz. Namazı qəza etməniz gərəkməz.

Sual: 13 yaşında həddi-buluğa çatan qızım axıntıya görə Maliki məzhəbinə uya bilərmi?

CAVAB: Əlbəttə, axıntısı o zaman dəstəmazını pozmaz.

Sual: Soyuqdan əl və ya dodaq yarılıb qanayarsa Malikini təqlid edənin dəstəmazı pozularmı?

CAVAB: Pozulmaz. Səmavi səbəblər pozmaz, bir müdaxilə varsa pozular.

Sual: Xəstəlik səbəbiylə tez-tez qusan Malikini təqlid edərsə dəstəmazı pozulmamışmı olur?

CAVAB: Bəli.

Sual: Yel qaçırmaqdan çox rahatsızam. Bəzən dəstəmazımı saxlaya bilmədiyim anlar da olur. Malikini təqlid etməyim caizdirmi?

CAVAB: Bəli.

Sual: Əməliyyat yolu ilə qarnımdan dəlik açaraq boru taxdılar. Borudan bəzən nəcasət sızır. Malikini təqlid etməyim caizdirmi?

CAVAB: Bəli.

Sual: Karın imamla namaz qılarkən qulaqcığını çıxarması lazımdırmı?

CAVAB: İmamın və ya camaatın hərəkətlərini görərək qıldığı üçün namazı səhih olur. Həm kar, həm kor olub camaatın hərəkətlərini görməsə qulaqcıq ilə eşitməsi zərurət olar və imama uyması səhih olur. Yəni qulaqcığını çıxarması lazım olmaz.

Sual: Dəli olan və ya hər hansı bir səbəblə bayılan (özündən gedən) kimsə bu əsnada qıla bilmədiyi namazlarını sağalınca qəza edərmi?

CAVAB: Dəli olan və ya buna oxşar digər xəstəliklərə düçar olub bayılan kimsə 24 saat ərzində ayılmazsa sağalınca namazlarını qəza etməz. Yəni bu kimsə beş vaxtdan artıq namazını qıla bilməzsə heç birini qəza etməz. Beşdən az olarsa qəza edər.

Uyuşdurucu, dərman, narkoz kimi şeylərdən bayılan kimsə isə nə qədər bayğın qalarsa-qalsın qılamadığı bütün namazlarını qəza edər.

Təyəmmüm edə bilməyən xəstə nə edər?

Sual: İslam Əxlaqı kitabında “Əlləri və ayaqları olmayanın üzü də yara isə namazı dəstəmazsız qılar”deyilərkən, başqa bir yerində “Dəstəmaz aldıracaq birisini tapa bilməyən xəstə təyəmmüm edər. Təyəmmüm də edə bilməyən namazı qəzaya buraxar” deyilir. Nə üçün bu da dəstəmazsız qılmır? Yaxud digəri də bunun kimi qəzaya buraxmır? Bu ziddiyyət deyilsə, fərqli bir qövldürmü?

CAVAB: Ziddiyyət yoxdur, fərqli bir qövl də deyildir.

Birinci xəstənin köməkçi ilə də təyəmmüm etmə imkanı yoxdur. Namazı qəzaya buraxsa da əlləri-qolları kəsik olduğu üçün yaxşılaşıb gələcəkdə dəstəmaz alaraq qılma imkanı yox, həmçinin təyəmmüm də edə bilmir. Məcburən dəstəmazsız qılır. Yəni dəstəmazın fərzləri yerinə gəlmir və dəstəmaz o şəxsdən sakit olur.

İkinci xəstənin üzvləri var, amma özü dəstəmaz ala bilmir. Yalnız köməkçi ilə ala bilir. Köməkçi yoxsa təyəmmüm edə bilir. Xəstəliyi səbəbindən təyəmmüm də edə bilmirsə, yaxşılaşınca və ya köməkçi tapılınca dəstəmaz alaraq və ya təyəmmüm edərək qılma imkanı yaranır. Onun üçün qəzaya buraxır. Hər hansı bir üzrlə qəzaya buraxdığı üçün də günah olmur. Bir köməkçi gəlincə dərhal təyəmmüm edə və ya dəstəmaz aldıra bildiyinə görə namazı qəzaya buraxır.

Birinci xəstə qəzaya buraxsa da dəstəmaz alacaq və ya təyəmmüm edəcək imkanı olmadığı üçün təyəmmümsüz namazını qılır. Yəni dəstəmaz və təyəmmüm fərzləri yerinə gəlmədiyi üçün dəstəmaz və təyəmmüm bu xəstəyə fərz olmur, sakit olur.