Məktəbdə davranış qaydaları

İnsanlar arasında müəyyən qanunlar, davranış normalarının mövcudluğuna ehtiyac duyulmuşdur. Çünki insanlar arasındakı münasibətləri tənzimləyən normalar olmasa, özbaşnallıq və xaos hökm sürər, cəmiyyət idarəolunmaz hala gələ bilər. Ona görə də, hər bir dövrə uyğun cəmiyyətdə davranış qaydaları müəyyən edilir.

Məktəbdə davranış qaydaları

İnsanlar arasında müəyyən qanunlar, davranış normalarının mövcudluğuna ehtiyac duyulmuşdur. Çünki insanlar arasındakı münasibətləri tənzimləyən normalar olmasa, özbaşnallıq və xaos hökm sürər, cəmiyyət idarəolunmaz hala gələ bilər. Ona görə də, hər bir dövrə uyğun cəmiyyətdə davranış qaydaları müəyyən edilir.

«Davranış qaydaları” şagirdlərə öyrədilərkən onların psixologiyası nəzərə alınmaqla müşahidə və fəallığın dialektiv vəhdət təşkil etməsinə nail olmalıdır. Çünki, şagirdin gələcəkdə cəmiyyətin fəal üzvü olması və qanunlara əməl etməsi üçün elə məktəb dövründə sadəlik-mürəkkəblə, fərdidən ümumiyə doğru inkişaf etdirilməlidir.

Məktəb kiçik bir cəmiyyətdir. Sinif isə müqaisədə ondan bir qədər kiçikdir. Siniflər məktəbi əmələ gətirir. Bir anlığa təsəvvür edək ki, təxminən 600 şagirdin təhsil aldığı məktəbdə heç bir davranış qaydası yoxdur. O zaman hansı mənzərə ilə rastlaşırıq? Əlbəttə ki, özbaşnallıq yaranar. Buna görə də, sinif və məktəb üçün davranış qaydaları tərtib olunmuşdur. Həmin Qaydalar əsasən I-IV siniflər, V-VIII siniflər və IX-XI siniflər üçün ayrılıqda tərtib olunur. Sual oluna bilər ki, bir məktəbdə 3 növ davranış qaqydasının müəyyən edilməsi qaydası haradan yaranmışdır?

Məlumdur ki, I-IV sinif şagirdləri hələ çox kiçikdirlər. Onlardan çox şey tələb etmək mümkün deyil. I sinifə yenicə qəbul olun-muş uşaq məktəblə, onun xüsusiyyətləri ilə və yoldaşları ilə tanış olur. Onlar çox vaxt daraxır, evə getməyə tələsirlər. Getdikcə məktəbə alışan uşaqlar daxili nizam-intizam qaydalarını öyrənir və ona əməl edirlər.

V-VIII sinif şagirdləri nisbətən böyük olduqlarından „Davranış qaydaları”nda onların qarşısına qoyulan tələblər də dəyişir.

IX-XI sinif şagirdləri isə artıq müstəqil həyata hazırlaşdıqlarından, dünya görüşləri genişləndiyindən bir qədər də mürəkkəbləşir.

Unutmaq olmaz ki, “Davranış qaydaları”nda şagirdlərin vəzifələri xatırladılır. Bu qaydaların müddəalarında müəyyən qadağan-edici normalar vardır. „Bunu etmək olmaz” fikrini həmişə yadda saxlamaq lazımdır. Çünki, elə hərəkətlər var ki,yaşından asılı olmayaraq onu etmək heç bir insana başucalığı gətirmir.

Hər ailənin də özünəməxsus “Davranış qaydaları”nın olduğunu və məktəbin böyük bir ailə olduğunu nəzərə alsaq, biz ailədə olduğu kumi, məktəbdə də „Davranış qaydaları”na əməl etməliyik.
Təcrübəli pedaqoqların fikrincə uşaq ailənin güzgüsüdür.Məktəbə gələn hər bir məktəbli öz ailəsindəki tərbiyəni, “Davranış qaydaları”nı təcəssüm etdirir. Odur ki, hər bir şagird öz ailəsi haqqında mənfi fikir yaranmasın deyə, ağıllı və normal şəkildə hərəkət etməyə borcludur.

Sinif davranış qaydalarını sinif davranış qaydalarını şagirdlər sinif rəhbəri ilə birlikdə tərtib edə bilər. Növbətçilik cədvəli, sinif təşkilatı bölgüsü deyilən „Davranış qaydaları”nın bir nümunəsidir.* Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, I sinifdən XI sinifə qədər “Davranış qaydaları”nın dəyişməsinin bir səbəbi də getdikcə yetkinləşən məktəblinin müstəqil həyata, cəmiyyətin qanunlarına uyğunlaşması üçün hazırlıq məqsədi daşıyır.

Müstəqil həyatda tələblər dəyişir. Uşaq olarkən heç bir məsuliyyət daşınılmayan məsələlərdə belə müəyyən məsuliyyət müəyyən edilir. Ona görə də, məktəblilər „Davranış qaydaları”na əməl etmək və gələcəkdə qanunlara hörmət etmək, cəmiyyətdə özünü idarə etmək vərdişlərinə yiyələnmiş olurlar.
Bir sözlə, məktəb və sinif şagird davranış qaydaları ən sadə cəmiyyət qanunlarıdır və onlara əməl etməklə hər bir şəxs özünün yetkin şəxsiyyət kimi formalaşmasına zəmin yaradır.

Sabir Fətullayev

Məktəbdə davranış qaydaları

Uşaqlarda məktəbdə davranış qaydalarına riayət etmək üçün bəzən sadə deyil. Şagirdlər sadəcə onları unuturlar, ya da davranışlarını cəhalətlə motivasiya edirlər. Əlbəttə ki, bu vəziyyət həm müəllimlər, həm də tələbələr üçün çox arzuolunmazdır. Axı, çox tez-tez pampering və uşaqlıq düzəldilməz nəticələrə gətirib çıxarır – bunlar hər cür yaralanmalar, sınıq dərslər, zəif akademik performans və ya öyrənməyə mənfi münasibətin görünməsi. Bunun qarşısını almaq üçün, uşaqlar məktəbdə necə davranmalı və sual olmadan təhlükəsiz davranış qaydalarına riayət etməlidirlər.

Məktəbdə uşaqların təhlükəsiz davranış qaydaları mitinqdə

Bir uşağın istirahət edə biləcəyi vaxt, növbəti dərs hazırlamaq və ya bir qəlyanaltı var – sərf edilməməlidir. Əslində, məktəbdə təhlükəsiz davranışın qaydaları şagirdlərin fəaliyyətini ciddi tənzimləyir. Beləliklə, şagirdlərə fasilə qadağan edilir:

• sinif və koridor ətrafında qaçmaq;
• çıxmaq və pərdələr üzərində oturmaq;
• müəllim icazəsi olmadan açıq pəncərələr;
• zibil üçün;
• məktəb mülkiyyətini pozmaq;
• məktəbə gətirmək və kəskin və ya yanan obyektlərlə oynamaq;
• koridorda və daha çox yolda yeyin.

Həm də uşaqlar xatırlamalıdır:

• müəllim üçün zəng çalır və yalnız icazəsi ilə onlar azad ola bilər;
• Mətanət dövründə vəzifəli sinif şagirdləri növbəti dərs üçün hazırlamalı və kabineti havalandırmalı;
• Məktəb koridorunda gedərkən, uşaqlar sağ tərəfə qalmalıdır;
• Bir yetkin ya da bir qıza yol verərkən, şagird özünü ən yaxşı şəkildə göstərəcəkdir.

Sinifdə uşaqların davranış qaydaları

Dərslər zamanı müəllimlər və tələbələr arasında anlaşılmazlıqlar və münaqişələr var. Müəllimin bu xoşagəlməz anlarını minimuma endirmək üçün söhbətlər aparır və məktəbdə davranış qaydalarına münasibət bildirir. İkincisi deyir:

• şagird əvvəlcədən sinifə gəlməlidir;
• Tələbələri oturmaq üçün yalnız sinif müəllimi tərəfindən təyin edilmiş yerlərdə olmalıdır;
• Yalnız bir müəllim bir ofis aça bilər;
• şagirdin stolunda ona lazımsız bir şey olmamalı və onu tədqiqatlardan yayındırır;
• Ofisdən dərsdən çıxmaq yalnız müəllimin icazəsindən sonra mümkündür;
• Dərsdə tələbə müəllimin göstərişlərini yerinə yetirməlidir və sükuta əməl etməlidir;
• Müəllim daxil olur və ofisdən çıxdıqda, tələbələr ayağa qalxmaq məcburiyyətindədirlər;
• uşağın gündəmə gəlməsi üçün taxtaya çıxın.

Məktəblərdə müəllimlər təhsil müəssisəsinin ərazisində davranış qaydaları haqqında danışıqlar aparırlar. Müəllimlər məktəbi qadağan edir:

• çalılar və ağacların dallarını kəsmək, çiçək çarpayılarını və gözyaşı çiçəklərini qırmaq;
• məktəb bağçasında zibil və işıq yandırmaq;
• ağacların qabığına zərər verər və üzərinə müxtəlif yazıları kəsdirir;
• icazəsiz dərslər zamanı məktəbdən ayrılmaq;
• narkotik vasitələrin, spirtli içkilərin, siqaretlərin istifadəsi və ya gətirilməsi ;
• Viral və ya yoluxucu bir xəstəlik səbəb olan bir atəş ilə dərslərə gəlin.

Gömrük qaydaları sərtləşdi – mal gətirilməsi proseduru nə zaman asanlaşacaq?

Gömrük qaydaları sərtləşdi – mal gətirilməsi proseduru nə zaman asanlaşacaq? Bu həftədən etibarən şəxsi istifadə üçün Azərbaycana mal gətirilməsi qaydası sərtləşdirilib. Belə ki, Nazirlər Kabineti “Fiziki şəxslər tərəfindən istehsal, yaxud kommersiya məqsədləri üçün nəzərdə tutulmayan malların gömrük sərhədindən keçirilməsinin gü

21 Sentyabr , 2020 15:10
https://static.report.az/photo/f3ccf95f-6093-3c70-a61f-9244f3cc8603.jpg

Bu həftədən etibarən şəxsi istifadə üçün Azərbaycana mal gətirilməsi qaydası sərtləşdirilib. Belə ki, Nazirlər Kabinetinin “Fiziki şəxslər tərəfindən istehsal, yaxud kommersiya məqsədləri üçün nəzərdə tutulmayan malların gömrük sərhədindən keçirilməsinin güzəştli və sadələşdirilmiş Qaydaları”nda etdiyi dəyişikliyə əsasən, ölkənin gömrük ərazisinə ayda bir dəfə gətirilən, ümumi gömrük dəyəri 800 ABŞ dollarından artıq olmayan mallar gömrük rüsumundan azaddır. İndiyə qədər bu şərt ümumi gömrük dəyəri 1 500 ABŞ dollarından (müşayiət edilən hər bir yetkinlik yaşına çatmamış fiziki şəxsə görə əlavə 500 ABŞ dollarından) artıq olmayan mallara aid edilirdi. Həmçinin beynəlxalq poçt göndərişləri və yaxud daşıyıcı şirkət vasitəsilə eyni fiziki şəxsin adına 30 gün müddətində ümumi gömrük dəyəri 300 ABŞ dolları ekvivalenti məbləğindən artıq olmayan mallara görə gömrük rüsumu tutulmayacaq. İndiyə qədər bu məbləğ 1 000 ABŞ dolları idi. Bu dəyişikliklər elan olunan gündən müxtəlif ekspertlər, millət vəkilləri, sahibkarlar qərarın mənfi və müsbət tərəflərini müzakirəyə çıxarıblar. Qərarı müsbət tərəfdən qiymətləndirən şəxslərin fikrinə görə, bir çox xarici ölkələrdə bənzər qərarlar qəbul olunur və bu, daxili sahibkarlığın inkişafına istiqamətlənib. Lakin istənilən halda yeni qaydaların icra olunması sahəsində vətəndaşların rahatlığının təminatı əsas məqsəd olaraq qalmalıdır.

Əks fikir səsləndirənlər isə əsas arqument kimi bir sıra malların Azərbaycanda daha baha olması və ölkə xaricindən sifariş olunmasının daha sərfəli olmasını bildirirlər. “Report” müxtəlif məhsulların qiymət fərqi ilə bağlı infoqrafika hazırlayıb:

Belə ki, əgər əvvəl vətəndaşlar xaricdən müxtəlif daşıyıcalar vasitəsilə gətirdikləri 1 000 ABŞ dolları dəyərində məhsullar üçün əlavə gömrük rüsumu ödəmədikləri halda, indi bu limit 300 ABŞ dollarına və birdəfəlik qaydada olacaq. Nəticədə misal üçün 350 ABŞ dolları məbləğində bir məhsul sifariş edən şəxs (nəzərə alaq ki, texnika və bəzi geyim əşyaları üçün bu məbləğ elə də çox deyil) bağlamanı götürmək üçün əvvəlki kimi daşıyıcı şirkətin ofisinə deyil, əlavə 50 ABŞ dolların rüsumunu ödəmək üçün Heydər Əliyev Beynəlxalq Aeroportundakı terminala gəlməlidir. Bəs burada vətəndaşı nə gözləyir? Şəxsiyyətini təsdiq edən sənədi təqdim edib birka götürdükdən sonra digər şöbəyə sənədləşmə üçün göndərilir, burada 5 manat dövlət rüsumu olan müəyyən sənədlər hazırlanır, həmin sənədlərlə digər şöbəyə göndərilir, burada malın anbarda qalma günləri hesablanacaq 30-50 manat. Vay o gündən ki, nəsə sifariş edəndən sonra ölkədən çıxmısız və ya dünyanı cənginə alan koronavirusa yoluxub 1 aya qədər sosial izolyasiya şərtlərinə əməl etməlisiniz – bu halda anbarda qalma müddətinə görə ödəniş bir neçə 100 manatı ötə bilər. Anbara görə ödənişi etdikdən sonra məhsulun əlavə dəyəri üçün tətbiq olunan 36 faizlik rüsumun ödənilməsi üçün digər şöbəyə yönləndirilir. Bu prosedurları keçmiş şəxslərin “Report”a verdiyi məlumata görə, bütün bu işlər üçün bəzən aeroportda 7-8 saata qədər vaxt itirmək lazımdır. Avtomobili dayanacaqda saxlamağın xərci də öz yerində. Digər tərəfdən, nəzərə alsaq ki, bütün prosedurlar iş saatlarında həyata keçirilməlidir, bağlama götürmək üçün gedən şəxslər faktiki olaraq iş saatlarını itirirlər. Beləliklə, cüzi məbləğdə əlavə dövlət rüsumunun ödənilməsi üçün həm bütün günü itirmək, həm xeyli əlavə xərc çəkmək lazımdır. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən müxtəlif daşıyıcı şirkətlərin təqdim etdiyi rahat çatdırılma fonunda bu cür çətin prosedurların keçirilməsi şərti ilə qəbul olunan qərar vətəndaşlar arasında narazılığa səbəb olub. Halbuki istənilən kiçik daşıyıcı şirkətin asanlıqla onlayn formada qurduğu xidmətin dövlət komitəsi tərəfindən də göstərilməsi insanların işini asanlaşdıra bilər.

Bununla belə, Dövlət Gömrük Komitəsinin Hava Nəqliyyatında Baş Gömrük İdarəsinin Poçt Göndərişləri Gömrük Postunun rəisi Üzel Gülmalıyev “Report”a açıqlamasında bildirib ki, hazırda Komitə yeni innovativ layihələr reallaşdırmaqdadır: “Bu istiqamətdə sürətli işlər aparılır. Yaxın zamanda gömrük orqanlarının vahid portal şəklində fəaliyyət göstərən yeni bir proqram təminatı vətəndaşlarımızın istifadəsinə veriləcək. Bu proqram təminatının üstünlüyü odur ki, vətəndaşlar gömrük ödənişlərini gömrük orqanına yaxınlaşmadan tam onlayn qaydada həyata keçirə biləcək. Burada rəhbər tutulan əsas prinsiplərdən biri vətəndaş məmur təmasının aradan qaldırılmasıdır. Sözügedən proqram təminatı bir növ gömrük orqanlarının vətəndaşlara rahatlıqla bağlı verdiyi yeni fürsətdir. Bununla vətəndaşlar əvvəlcədən öz bağlamalarını gömrük orqanlarına tam elektron qaydada rəsmi şəkildə bəyan edə biləcək və əgər ödəniş nəzərdə tutulursa, ödəmə şansı əldə edəcəklər”.