Mövzu 1: GİRİŞ, ÜZVİ Kİmyanin məQSƏDİ,VƏZİFƏLƏRİ, yaranma tariXİ, NƏZƏRİ Əsaslari

polimerlərlə əvəzetmək, süni və sintetik liflərin keyfiyyətini yaxşılaşdır-maq yeni

Kukurdlu Uzvi Birlesmeler – Wikipedia

Kükürdlü üzvi birləşmələr – tərkibində Karbon – Kükürd rabitəsi birləşdirən birləşmələrə deyilir.

Mündəricat

• 1 Təsnifat
• 2 Əsas nümayəndələri
• 3 Adlandırılması
• 4 Mənbə

Ümumi formul	Birləşmə sinfinin adı
RSH	Merkaptanlar və ya Tiospirtlər
RSR’	Tioefirlər və ya Orqanik sulfidlər
RS2R’	Orqanik disulfidlər
RSnR’	Orqanik polisulfidlər
RSOH	Sulfen turşuları
RSO2H	Sulfin turşuları
RSO3H	Sulfoksidlər
RCSH	Tioaldehidlər
RCSR’	Tioketonlar
RCSOH	Tiokarbonatlı turşular
RSOR’	Sulfoksidlər
RSO2R’	Sulfonlar
–	Kükürd saxlayan heterotsiklər

Əsas nümayəndələri

Ümumi formul	Birləşmə sinfinin adı
CH3CH2SH	Etantiol
CH3SCH3	Dimetilsulfid
CH3SOCH3	Dimetilsulfoksid
CH3OSOOCH3	Dimetilsulfat
Tiofen
Sulfolan

Adlandırılması

Kükürd üzvi birləşmələri adlandırmaq üçün “tio” hissəciyindən istifadə edilir.Bu ikivalentli kükürd atomunu göstərir. Bundan başqa “tio” oksigenin kükürdlə əvəz olunmasını göstərir. Məsələn “ol” hidroksil qrupunu OH, “tiol” ilə -SH qrupunu, “on” karbonil qrupunu, “tion” ilə C=S qrupunu adlandırırlar.

“Tia” hissəciyi (“tio”dan fərqli olaraq) karbon atomunun kükürdlə əvəz olunmasını göstərir.

• S.F.Qarayev, U.B.İmaşev, G.M.Talıbov “Üzvi kimya”, Bakı-2003.

Mövzu 1: GİRİŞ, ÜZVİ Kİmyanin məQSƏDİ,VƏZİFƏLƏRİ, yaranma tariXİ, NƏZƏRİ Əsaslari

1. Üzvi kimyanın predmeti, məqsəd və vəzifələri. Başqa elmlərlə əlaqəsi.

2. Üzvi kimyanın inkişaf tarixi. Dünya və Azərbaycan alimlərinin rolu.

3. Üzvi kimyanın inkişafında nəzəriyyələr

a) Tiplər b)Radikallar c) Quruluş nəzəriyyələri

4. Üzvi reaksiyaların getmə şəraiti və mexanizmi.

5. Üzvi birləşmələrin təbii mənbələri.

6. Üzvi birləşmələrin təsnifatı.

Üzvi kimya tərkibində karbon atomu olan kimyəvi birləşmələri öyrənən bir

elmdir.Üzvi kimya canlı aləmdə (bitki, heyvan, insan) yayılmış karbon atomunun digər

elementlərlə əmələ gətirdiyi birləşmələri öyrənən bir elimdir. Üzvi birləşmələri əmələ

gətirən əsas dörd elementdir (O, H, N, C). Bu

Aristotel nəzəriyyəsi ilə üst-üstə düşür.

Bunlara orqanogen elementlər deyilir. Hazırda müəyyən edilmişdir ki, üzvi

birləşmələrin tərkibində s, p və digər elementlərdə rast gəlinir. Üzvi kimya-nın əsas

məqsədi canlı orqanizmi təşkil edən əsas üzvi birləşmələrin tərkibini öyrənmək və

yeni dərman preparatları və yeni əmələ gələn və müalicəsi mümkün olmayan

xəstəliklərin müalicəsini tapmaqdır.

Üzvi kimyanın inkişaf tarixini bir neçə dövrə bölünür:

I dövr-emperik dövr bu dövr on mil il bundan əvvələ gedib çıxır. Bu

dövrdə qədim insanlar bir çox üzvi maddələri almış və istifadə etmişlər(spirtli

içkilər, sirkə, bir çox boyaqlar-

indiqo alizarin

və s.). Sonralar orta əsrlərdə

əlkimyaçılar təmiz halda bəzi maddələri almaq üsullarını kəşf etdilər. Birinci dövr

XVI əsrə gədər davam etmişdir.

II dövr- atom molekulu anlayışları dövrü Lomonosov, Laplas dövrü

XVIII əsrdə bir çox üzvi maddə alınmışdır. 1773-ci ildə

Rull saf karbomid əldə etdi.

Şeele təmiz halda – üzüm, limon, alma və bir çox mad-dələri

Berselius canlı və cansız aləmin kimyəvi elementlərdən təşkil olun-

duğunu sübut etdi və bununlada o vaxta qədər mövcud olan vitalist nəzəriyyəyə son

Völer qeyri-üzvi maddə olan ammonium-sianatdan qızdırmaqla üzvi

maddə karbomid aldı:

1845-ci ildə alman alimi

A.Kolbe ağac kömüründən S, Cl və sudan üzvi maddə

olan sirkə turşusu aldı. 1851-ci ildə

P.Bertlo süni yolla benzol naftalin sintez etdi. O,

1860 ildə qliserin yağ turşusundan yağları sintez etdi.

III dövr-sintez və quruluş nəzəriyyəsi dövrü adlanır- Bu dövr XIX əsrin

ortalarından başlayaraq 1920-ci ilə qədər davam etmişdir. Artıq bu dövrdə bir çox

üzvi maddələrin alınma üsulları müəyyən edilmiş yeni tədqiqat üsulları tapıl-mışdır.

IV dövr 1920-ci ildən zamanəmizə qədər olan dövrü əhatə edir-Bu dövr

neftin krekinqi, daş kömürün quru destilləsi, təbii və süni qazların kimyada geniş

istifadəsi, onlardan alınan bir çox maddələrin süni və sintetik liflər, plastik maddələr,

Üzvi kimyanın inkişafında aşağıdakı nəzəriyyələr mövcud olmuşdur:

1. Radikallar nəzəriyyəsi-Üzvi kimyada ilk nəzəriyyədir. Bu nəzəriyyənin əsas

Y. Libix və F.Völerdi (1832). Onlar müəyyən etmişlər ki, bir çox atom

qrupları dəyişmədən kimyəvi reaksiyalar zamanı birləşmədən digərinə keçir,

Onlar belə güman edirdilər ki, üzvi birləşmələr radikallardan, q/üzvi

birləşmələr isə atomlardan təşkil olunmuşlar. Bu nəzəriyyənin köməyi ilə bir çox yeni

radikallar alınmış və yeni birləşmələr öyrənilmişdir.

Ancaq nəzəriyyənin nöqsan cəhətləri çoxdur. Belə ki, onlar radikalları

atomlara oxşadırlar. Radikalların sərbəst yaranmasını sübut etməyə çalışırdılar. Lakin

yeni faktlar sübut etdi ki, radikallar sərbəst yaşaya bilmir. CH

etanın alınması ilə nəticələnirdi. Bundan başqa fransız kimyaçısı

J.Dyuma aşağıdakı reaksiya ilə radikallar nəzəriyyəsini alt üst etdi:

Bu kimi faktlar əsasında radikallar nəzəriyyəsi öz əhəmiyyətini itirdi. Artıq

yeni nəzəriyyəyə ehtiyac yaranmışdı.

2. Tiplər nəzəriyyəsi-Baniləri

O.Loran və Ş.Jeran-idi. Bu nəzəriyyənin baniləri

radikallar nəzəriyyəsinin əksinə olaraq molekulun dəyişən əsas tutur. Üzvi

birləşmələrin reaksiyaları ilə q/üzvi birləşmələrin reaksiyalar arasında oxşarlıq

olduğunu irəli sürdülər. Tiplər nəzəriyyəsinə görə üzvi maddələr sadə q/üzvi

maddələrdən (tiplərdən) törəyir və tərkibindəki hidrogenlərin qalıqlarla əvəz

olunmasından əmələ gəlir.

benzoy t-un Na duzu

O─Cl etil xlorid

Etil spirti Dimetil efiri

Sirkə turşusu Sirkə anhidridi

Etil xlorid Asetil xlorid

Bu nəzəriyyəyə görə əsas tiplərdən üzvi maddələr, bu tiplərin reaksiyala-

rını verməli idi. Su tipinə aid spirtlərin su kimi Na və PCl

ilə reaksiyaya germəsi buna

dəlil idi. Tiplər nəzəriyyəsinin əsas nöqsanı molekulun birtərəfli öyrənilməsi və

maddənin ikinci hissəsi olan radikalların nəzərdən qaçırılması idi. Bundan başqa tapılan

yeni üzvi maddələrin sayı ardıqca tiplərə mənsubiyyəti məsələsində mübahisələrə səbəb

olurdu. Çox vaxt bir çox alimlər eyni maddəni müxtəlif tiplərə aid edirdilər. Bu

səbəbdən bu nəzəriyyədə öz əhəmiyyətini itirdi.

XIX əsrin ortalarında bu nəzəriyyələrdən başqa eterin, nüvələr nəzəriyyələri də

meydana çıxmışdır, ancaq onlar da az əhəmiyyətli oldular.

A.M. Butlerov 1861-ci ildə özünün quruluş nəzəriyyəsini yaratdı:

1. Üzvi birləşmələrdə karbon 4 valentlidir.

2. C-atomu başqa atomlarla və bir-biri ilə birləşərək uzun zəncir əmələ gətirir.

3. Maddənin molekulunda atomlar arasında kimyəvi əlaqə vardır.Hər kimyəvi

maddənin bir quruluşu var.

4. Maddənin kimyəvi xassələri onun molekulunun tərkibindən və kimyəvi

5. Eyni molekul çəkili eyni tərkibli maddənin müxtəlif quruluşda olması-

izomerlik hadisəsi adlanır.

6. Ayrı-ayrı reaksiyalar zamanı molekulların ancaq müəyyən hissəsi dəyişir.

7. Molekulun tərkibinə daxil olan atomların kimyəvi xassəsi onların molekulda

Karbon atomunun üzvi birləşmələrinin çox olması bir çox səbəblərdən asılıdır.

Hazırda 13 mln-dan çox üzvi maddə mövcuddur.

Üzvi kimya bir çox elmlərlə əlaqəlidir.İlk növbədə q/üzvi kimya, biokimya, fiziki

kimya, biologiya, fizika, anatomiya, fiziologiya, biotexnologiya, ekologiya və s.

elmlərlə sıx əlaqəli inkişaf edir.

Üzvi kimyanın inkişafında bir çox alimlərin rolu, xidmətləri olmuşdur

.Jerar, E.Franklit, Kekule, A.Kuper, M.Lomonosov, A.M.Butlerov, M.Markovnikov, A.Zinin,

N.Zelinski, Kuçerov. Azərbaycan alimlərindən Y.Məmmədəliyev, Ə.Quliyev, A.Məhərrəmov,

M.Qulubəyov, Ş.Ömərov və başqalarının xidmətləri olmuşdur.

Müasir üzvi kimyanın qarşısında geniş imkanlar durur. Belə ki, indiki neft

ehtiyyatları dünya əhalisinin təlabatını 50-100 il ödəyə bilər. Bu yanacaq növünü

əvəzedən alternativ yanacaq növü tapmaq, kömürü maya yanacağa çevirmək, metanol,

etanoldan istifadə etmək, su qazından, sintez qazından yanacaq kimi istifadə etmək,

təbii qazdan alınan polimerlərin sayını, çeşitini çoxaltmaq, xalq təsərrüfatında metalları

polimerlərlə əvəzetmək, süni və sintetik liflərin keyfiyyətini yaxşılaşdır-maq yeni

növlərini almaq, k/t zərərvericilərinə qarşı yeni dərman preparatları sintez etmək,

heyvan və insanlarda əmələ gələn yeni xəstəliklərin qarşısını almaq üçün yeni dərman

preparatları sintez etmək və s.

Kükürdlü üzvi birləşmələr

Kükürdlü üzvi birləşmələr – tərkibində Karbon – Kükürd rabitəsi birləşdirən birləşmələrə deyilir.

Mündəricat

• 1 Təsnifat
• 2 Əsas nümayəndələri
• 3 Adlandırılması
• 4 Mənbə

Ümumi formul	Birləşmə sinfinin adı
RSH	Merkaptanlar və ya Tiospirtlər
RSR’	Tioefirlər və ya Orqanik sulfidlər
RS2R’	Orqanik disulfidlər
RSnR’	Orqanik polisulfidlər
RSOH	Sulfen turşuları
RSO2H	Sulfin turşuları
RSO3H	Sulfoksidlər
RCSH	Tioaldehidlər
RCSR’	Tioketonlar
RCSOH	Tiokarbonatlı turşular
RSOR’	Sulfoksidlər
RSO2R’	Sulfonlar
–	Kükürd saxlayan heterotsiklər

Əsas nümayəndələri

Adlandırılması

Kükürd üzvi birləşmələri adlandırmaq üçün “tio” hissəciyindən istifadə edilir.Bu ikivalentli kükürd atomunu göstərir. Bundan başqa “tio” oksigenin kükürdlə əvəz olunmasını göstərir. Məsələn “ol” hidroksil qrupunu OH, “tiol” ilə -SH qrupunu, “on” karbonil qrupunu, “tion” ilə C=S qrupunu adlandırırlar.

“Tia” hissəciyi (“tio”dan fərqli olaraq) karbon atomunun kükürdlə əvəz olunmasını göstərir.

• S.F.Qarayev, U.B.İmaşev, G.M.Talıbov “Üzvi kimya”, Bakı-2003.

Avqust 05, 2021
Ən son məqalələr

Başqırd üsyanı (1662–1664)

Başqırd üsyanı (1681 — 1684)

Başqırd üsyanı (1704-1711)

Başqırd üsyanı (1735 – 1740)

Başqırd üsyanı (1755 – 1756)

Başqırd şəcərəsi

Başqırdlar

Başqırdıstan

Başqırdıstan Birinci dünya müharibəsi illərində

Başqırdıstan Dövlət Tibb Universiteti

Ən çox oxunan

Baba bəy Qəbulzadə

Baba bəy Şakir

Baba qanuş

Babamızın babasının babası (film, 1981)

Babanur (Çaldıran)

kükürdlü, üzvi, birləşmələr, tərkibində, karbon, kükürd, rabitəsi, birləşdirən, birləşmələrə, deyilir, mündəricat, təsnifat, əsas, nümayəndələri, adlandırılması, mənbətəsnifat, redaktəümumi, formul, birləşmə, sinfinin, adırsh, merkaptanlar, tiospirtlərrsr, tio. Kukurdlu uzvi birlesmeler terkibinde Karbon Kukurd rabitesi birlesdiren birlesmelere deyilir Mundericat 1 Tesnifat 2 Esas numayendeleri 3 Adlandirilmasi 4 MenbeTesnifat RedakteUmumi formul Birlesme sinfinin adiRSH Merkaptanlar ve ya TiospirtlerRSR Tioefirler ve ya Orqanik sulfidlerRS2R Orqanik disulfidlerRSnR Orqanik polisulfidlerRSOH Sulfen tursulariRSO2H Sulfin tursulariRSO3H SulfoksidlerRCSH TioaldehidlerRCSR TioketonlarRCSOH Tiokarbonatli tursularRSOR SulfoksidlerRSO2R Sulfonlar Kukurd saxlayan heterotsiklerEsas numayendeleri RedakteUmumi formul Birlesme sinfinin adiCH3CH2SH EtantiolCH3SCH3 DimetilsulfidCH3SOCH3 DimetilsulfoksidCH3OSOOCH3 Dimetilsulfat Tiofen SulfolanAdlandirilmasi RedakteKukurd uzvi birlesmeleri adlandirmaq ucun tio hisseciyinden istifade edilir Bu ikivalentli kukurd atomunu gosterir Bundan basqa tio oksigenin kukurdle evez olunmasini gosterir Meselen ol hidroksil qrupunu OH tiol ile SH qrupunu on karbonil qrupunu tion ile C S qrupunu adlandirirlar Tia hisseciyi tio dan ferqli olaraq karbon atomunun kukurdle evez olunmasini gosterir Menbe RedakteS F Qarayev U B Imasev G M Talibov Uzvi kimya Baki 2003 Menbe https az wikipedia org w index php title Kukurdlu uzvi birlesmeler amp oldid 5925479, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.