Qan xərçənginin əlamətləri hansılardır? Müsahibə

MÜŞTƏRƏK MÜƏLLİFLƏRLƏ ÇAP OLUNAN Kİ­TAB­­­LARI:
1. Politcs of language in the ex-soviet muslim states. London: Hurst and Company, 2001, Mосква, «Прог­ресс-Тради­ция»-2004, p. 260. (Prof. Jacob M. Landau, Prof. Barbara Kellner-Hein­kele ilə birgə)
2. Borçalı: dünən, bu gün, sabah. Bakı, Adiloğlu, 2010. səh., 98. (Gültəkin Hacıbəyli, Kamran Ramazanlı ilə birgə)

ÇAP OLUNAN ELMİ MƏQA­LƏLƏRİ:
1. Кавказский дом: миф или реальность. Жур­нал «Кавказ», Баку, 1997, № 1, стр., 12-15
2. Ə. M. Topçubaşov və Azərbaycan müha­cirəti. Elmi-nəzəri konfrans materialları. Bakı 1998, səh. 95-99
3. II Dünya müharibəsi illərində Azər­baycan legionlarının yaradılması ilə bağlı bəzi tarixi ger­çəkliklər. Tarix və onun problemləri jurnalı, BDU N3, 1998, səh. 91-99
4. Historical Stages of Azerbaijani Political Emig­ration. Jou­rnal of Azerbaijani studies, Khazar University, 1998, p. 14 – 21
5. «Qafqaz evi» ideyası mühacirət ədəbiy­yatında. BDU-nun xəbərləri, 1998, səh., 56-62
6. Azərbaycançılığın dünəni və çağdaş interpretasiyası. Elmi-nəzəri konfrans ma­terial­ları. Bakı, 1998, səh., 149-154
7. Sovert totalitarizminin 20-30-cu illəri mühacirət ədə­biy­yatında. Elmi konfrans materialları. Bakı, 1998, səh., 48-50
8. Azərbaycan Xalq Cüm­huriyyətinin tarixi mühacirət ədə­biyyatında. Elmi konfrans materialları. Bakı, 1999, səh., 57-63
9. “Qurtuluş” dərgisinin vətən tarixinin öyrənilməsində yeri. Azərbaycan tarixinin çağdaş problemləri. Məqalələr toplusu. Bakı, 2000, 135-142
10. Çeçenistan ve yeni Rusya. Stratejik Analiz dergisi (An­kara), 2000, № 13
11. Azerbaycan Diasporası: mövcud durumu ve ge­leceği ko­nusunda bazi notlar. Avrasiya Dosyesi jurnalı (Ankara) 2001, N1.
12. Rusiyanın Kafkaslara yönəlik yeni po­litikası. Azerbaycan dergisi (Ankara) Say: 337, 2001
13. Va­tan tarihinde “Kurtuluş” dergisi. Azerbaycan dergisi (An­kara) Say: 339, 2001
14. Azər­baycan mühacirlərinin Pol­şadakı fəaliyyəti və «Qafqaz Birliyi» ideyası. İpək Yolu, fevral, 2007
15. Azer­baycan siyasi mühaciretinin Cümhuriyyetin çöküşü olğusuna bakışı. Böyük Dövlətlər Kıskacında Azerbaycan Me­selesi (1918-1920). Meqaleler toplusu. İstanbul, Kültür Sanat Ya­yıcılık-2010
16. Gürcüstanda Borçalı məsələsi. Qloballaşma şəraitində da­vamlı inkişafın aktual probləmləri. Beynəlxalq elmi konfrans ma­terialları. Bakı, Azərbaycan Universiteti Nəş­riyyatı 2010.
17. Elmşünaslıq haqqında. İpək Yolu jurnalı, N -3, 2011
18. Azərbaycanda ali təhsil və Bolonya prosesi. Avropa ali təh­silinə inteqrasiya: problemlər və perspektivlər. Elmi-praktik kon­fransın materialları. Bakı, 2011.

XALƏDDİN İBRAHIMLİ (1958)

Xaləddin Cəlal oğlu İbrahimli – 1958-ci il sent­yabrın 5-də
qədim Borçalı mahalının Başkeçid
(in­diki Gür­­cüstanın Dma­nisi) rayo­nundakı Gəyliyən kən­­dində anadan olub.

1974-1978-ci il­lərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İns­titu­tunun tarix fakültəsində təhsil alıb.

X.İbrahimli 1978-ci ildən indiyə qədər fasiləsiz olaraq elmi-pedaqoji fəaliy­yətdədir.
1992-ci ildən isə həm də respublikanın ictimai-siyasi həyatında fəal iştirak edir.

1992-1993-cü illərdə “Yeni Müsavat” qəze­tinin redaktoru olmuşdur.
1997-ci ildə “Sabah” qəzetinin ye­ni­dən nəşrində yaxından iştirak etmiş və qəzetinin baş re­daktoru, 1997-1998-ci illərdə işıq üzü görən “Kavkaz” jur­na­lının ideya müəllifi, yaradıcısı və baş redaktoru olmuşdur.
Bu jurnal Qaf­qazın tarixində ilk Ümumqafqaz dərgisi olmuş, jur­nalın 8 Qaf­qaz cümhuriyyətində redaksi­yaları qurul­muş­dur.

X.İbrahimli “Çənlibel” ədəbi-bədii birliyinin yaranma­sın­da yaxından iştirak etmiş, bu birliyin fəallarından ol­muşdur. “Bor­çalı” cəmiyyətinin yaradıcılarından biri olmuş­dur. AXC-nin qurulmasında yaxından iştirak etmişdir. 1991-ci ildə Mü­savat Partiyasının bərpasına qoşulub, təşkilatın Azər­baycan­da bər­paçılarındandır.

1992-1996-cı illərdə Müsavat Divanının üzvü, Milli Tə­na­süd komissiyasının sədri olmuşdur. 1997-ci ildə öz ərizəsi ilə Müsavatın sıralarını tərk etmiş və elə həmin il AXCP sıra­la­rı­na daxil olmuş, AXCP Ali Məclisinin və onun Rəyasət heyətinin üzvü, Rəyasət heyəti Analitik Mərkə­zinin rəhbəri seçilmişdir.

Xaləddin İbrahimli 1991-ci ildə ADPU-da “Ünsiyyət mə­dəniyyəti və onun formalaşdırılması yolları” problemi üzrə namizədlik (Pedaqoji elmlər namizədi), 2000-ci ildə “Azər­baycan siyasi mühacirəti” (1920-1991) mövzusunda doktor­luq dissertasiyası (Tarix elmləri doktoru) müdafiə et­miş­dir.

“Azərbaycan siyasi mühacirəti (1990-1991-ci il­lərdə”) (Bakı, Elm, 1996. 304 səh.), “Yeni Avrasiya Qafqazı” (Ba­kı, Xəzər Universitəsi Nəş­riy­yatı, 2000, 131 səh.), “Deyişen Avra­siyada Kafkasiya” (Ankara: ASAM, 2001, 96 səh.) ,“Aзер­байджанцы Грузи” (Москва, Издателства Европа, 2006, 151 стр.), “Azərbaycan Mühacirəti Tarixi” (Bakı, 2012, 400 səh.) və s. kitabların müəllifidir.
Bir sıra kitab və toplu­ların elmi redaktəsində, çapa hazırlanmasında yaxın­dan iştirak etmişdir.
Azərbaycanda, eləcə də xarici ölkələrdə dərc edilən qəzet və jurnallarda yüzdən artıq elmi, publistik mə­qa­lə­ləri dərc edilmişdir.
O, indiyədək 20 ittifaq və res­publika sə­viyyəli kofranslarda iştirak edib, elmi məqalələr çap etdir­miş­dir.

X.İbrahimli bir müddət Xəzər Uni­versitetində hüquq və sosial elmlər fakül­təsində dekan müavini, sonra Azər­baycan Univetsitetinin prorektoru, daha sonra isə Azərbaycan Turizm Univetsitetinin prorekto­ru­ vəzifələrində çalışıb.

Hazırda Türkiyədə yaşayır. Avrasya Üniversitesinin Uluslararası İlişkiler bölümünün başkanıdır.

Biz də dəyərli soydaşımız çox hörmətli professor Xaləddin İbrahimliyə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, şəxsi həyatında, eləcə də elmi-pedaqoji və ictimai fəaliyyətində yeni-yeni uğurlar arzulayırıq.

Prof XALƏDDİN İBRAHİMLİNİN İŞTİRAK ETDİYİ
BEYNƏLXALQ KONFRANSLAR VƏ SEMİNARLAR

• Qafqaz mü­hacirləri Polşada, dekabr, 2006, Varşava, Polşa
• Azərbaycan Rusiya münasibətləri yeni mər­hə­lədə, 2005, Moskva, RF
• Qloballaşma: Şərq və Qərbin dialoqu, iyul, 2002, Ankara
• Qloballaşma regio­nalizmə qarşı, noyabr 25-dekabr 2, 2001, Qummersbax, Alma­niya
• Qafqazda stabillik problemi, oktyabr, 2001, Bakı
• Azər­baycanda özünüdərk problemi, noyabr 21, 2001, Bakı
• Qa­ra­bağ: hərb, yoxsa sülh, iyun, 2001, Bakı
• Azərbaycan-Alma­niya münasi­bətləri, mart, 2000, Bakı
• Demok­ratiyanın inkişafında siyasi partiyaların rolu, no­yabr, 1995, Konstans, Almaniya
• Azərbaycanın daxili və xarici siyasət məsələləri, sentyabr, 1993, Ankara

DƏRS VƏ TƏDRİS-METODİKİ VƏSAİTLƏRİ

1. Polito­logiya (interaktiv dərs materialları). Bakı, Qanun Nəş­riy­yatı, 2008; 2012, 225 s.
2. Politologiya (tədris proqramı və meto­dikası). Ba­kı, 2004. Prof. Nəsib Nəsibli ilə birgə. Açıq Cə­miyyət İnstitutu-Yardım fondunun maliyyə dəs­təyi ilə nəşr edilib, 34 səh.
3. Beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsi (tədris proqramı və me­to­di­kası). Bakı, 2004. Prof. Nəsib Nəsibli ilə birgə. Açıq Cə­miy­yət İnstitutu-Yardım fondunun maliyyə dəs­təyi ilə nəşr edilib. 34 səh.

KİTABLARI:
1. Azərbaycan Siyasi Mühacirəti (1918 – 1991). Bakı, Elm, 1996. 304 səh.
2. Yeni Avrasiya Qafqazı. Ba­kı, Xəzər Universitəsi Nəş­riy­yatı, 2000, 131 səh.
3. Deyişen Avra­siyada Kafkasiya. Ankara: ASAM, 2001, 96 səh.
4. Азер­байджанцы Грузи. Москва, Издателства Европа, 2006, 151 стр.
5. Azərbaycan Mühacirəti Tarixi. Bakı, 2012, 400 səh.

MÜŞTƏRƏK MÜƏLLİFLƏRLƏ ÇAP OLUNAN Kİ­TAB­­­LARI:
1. Politcs of language in the ex-soviet muslim states. London: Hurst and Company, 2001, Mосква, «Прог­ресс-Тради­ция»-2004, p. 260. (Prof. Jacob M. Landau, Prof. Barbara Kellner-Hein­kele ilə birgə)
2. Borçalı: dünən, bu gün, sabah. Bakı, Adiloğlu, 2010. səh., 98. (Gültəkin Hacıbəyli, Kamran Ramazanlı ilə birgə)

ÇAP OLUNAN ELMİ MƏQA­LƏLƏRİ:
1. Кавказский дом: миф или реальность. Жур­нал «Кавказ», Баку, 1997, № 1, стр., 12-15
2. Ə. M. Topçubaşov və Azərbaycan müha­cirəti. Elmi-nəzəri konfrans materialları. Bakı 1998, səh. 95-99
3. II Dünya müharibəsi illərində Azər­baycan legionlarının yaradılması ilə bağlı bəzi tarixi ger­çəkliklər. Tarix və onun problemləri jurnalı, BDU N3, 1998, səh. 91-99
4. Historical Stages of Azerbaijani Political Emig­ration. Jou­rnal of Azerbaijani studies, Khazar University, 1998, p. 14 – 21
5. «Qafqaz evi» ideyası mühacirət ədəbiy­yatında. BDU-nun xəbərləri, 1998, səh., 56-62
6. Azərbaycançılığın dünəni və çağdaş interpretasiyası. Elmi-nəzəri konfrans ma­terial­ları. Bakı, 1998, səh., 149-154
7. Sovert totalitarizminin 20-30-cu illəri mühacirət ədə­biy­yatında. Elmi konfrans materialları. Bakı, 1998, səh., 48-50
8. Azərbaycan Xalq Cüm­huriyyətinin tarixi mühacirət ədə­biyyatında. Elmi konfrans materialları. Bakı, 1999, səh., 57-63
9. “Qurtuluş” dərgisinin vətən tarixinin öyrənilməsində yeri. Azərbaycan tarixinin çağdaş problemləri. Məqalələr toplusu. Bakı, 2000, 135-142
10. Çeçenistan ve yeni Rusya. Stratejik Analiz dergisi (An­kara), 2000, № 13
11. Azerbaycan Diasporası: mövcud durumu ve ge­leceği ko­nusunda bazi notlar. Avrasiya Dosyesi jurnalı (Ankara) 2001, N1.
12. Rusiyanın Kafkaslara yönəlik yeni po­litikası. Azerbaycan dergisi (Ankara) Say: 337, 2001
13. Va­tan tarihinde “Kurtuluş” dergisi. Azerbaycan dergisi (An­kara) Say: 339, 2001
14. Azər­baycan mühacirlərinin Pol­şadakı fəaliyyəti və «Qafqaz Birliyi» ideyası. İpək Yolu, fevral, 2007
15. Azer­baycan siyasi mühaciretinin Cümhuriyyetin çöküşü olğusuna bakışı. Böyük Dövlətlər Kıskacında Azerbaycan Me­selesi (1918-1920). Meqaleler toplusu. İstanbul, Kültür Sanat Ya­yıcılık-2010
16. Gürcüstanda Borçalı məsələsi. Qloballaşma şəraitində da­vamlı inkişafın aktual probləmləri. Beynəlxalq elmi konfrans ma­terialları. Bakı, Azərbaycan Universiteti Nəş­riyyatı 2010.
17. Elmşünaslıq haqqında. İpək Yolu jurnalı, N -3, 2011
18. Azərbaycanda ali təhsil və Bolonya prosesi. Avropa ali təh­silinə inteqrasiya: problemlər və perspektivlər. Elmi-praktik kon­fransın materialları. Bakı, 2011.

(Bax: Müşfiq BORÇALI. “Sazlı-Sözlü Başkeçid”. I cild, Bakı, 2015, səh. 154-158).

REDAKSİYADAN:

Bu il dəyərli soydaşımız, tanınmış tarixçi alim, pedaqoq, məşhur politoloq,
çox hörmətli professor Xaləddin İbrahimlinin Yubiley ilidir..
Sentyabın 5-də anadan olmasının 60 illiyi tamam olacaq.
Məncə Ad günü – Doğum günü hər il bir gün – Yubiley isə il boyu qeyd olunmalıdır.
Xüsusən də alimlərimizin yubileyləri.
Elə buna görə də, biz ZiM.Az olaraq, indidən professor Xalədin İbrahimlinin
Yubiley tədbirlərinə start verir, onu ürəkdən təbrik edirik.
Xaləddin müəllimə uzun ömür, möhkəm cansağlığı, şəxsi həyatında,
eləcə də elmi-pedaqoji və ictimai fəaliyyətində yeni-yeni uğurlar arzulayırıq.

Müşfiq BORÇALI,
ZiM.Az

Qan xərçənginin əlamətləri hansılardır? – Müsahibə

Son zamanlar qan xəstəlikləri insanların qorxulu yuxusuna çevrilib desək, yanılmarıq. Bəs bu xəstəliklərin vaxtında aşkar edilməsi və düzgün diaqnoz qoyulması üçün nələr etmək lazımdır?

Bu və digər suallarla bağlı Azərbaycan Tibb Universitetinin Tədris Terapevtik Klinikasının hematologiya şöbəsinin müdiri Valeh Hüseynov AzNews.az-a müsahibə verib.

– Valeh doktor, son vaxtlar daha çox yayılmış qan xəstəlikləri hansılardır?

-Ümumiyyətlə, qan xəstəlikləri iki böyük qrupa bölünür: bədxassəli qan xəstəlikləri (buna xalq arasında qan xərçəngi də deyilir) və qanın bədxassəli olmayan digər xəstəlikləri. Qanın ikinci qrupa aid edilən xəstəliklərini də bir neçə qrupa bölmək olar. Bunlara irsi (talassemiya) və qazanılmış qan xəstəlikləri, qanın laxtalanma problemi, müxtəlif mənşəli qan azlığı və s. aid edilir.

Son zamanlar bizə qan azlığı problemi ilə üz tutan xəstələrin sayı daha da çoxalıb. Qan azlığının yaranmasının əsas səbəbləri çox müxtəlifdir. Qanda dəmirin və bəzi vitaminlərin çatışmaması nəticəsində yaranan qan azlığı ilə yanaşı, qanaxma və digər xəstəliklərlə əlaqədar yaranan qan azlığına da çox rast gəlinir. Qanın tərkibində bəzi maddələrin əmələ gəlməsi nəticəsində qanda parçalanma dediyimiz “hemolitik” anemiyalar yaranır. Hemolitik anemiyalar irsi və qazanılmış ola bilər.

Qan azlığı olan xəstələrdə hemoqlobinin səviyyəsi aşağı olur, buna anemiya deyilir. Hemoqlobinin səviyyəsi aşağı olduğu halda, həmin xəstələr həkimə müraciət etməli, onlarda bunun əsas səbəbi aşkar edilməlidir. Bəzən bu xəstəliyin səbəbi digər xəstəliklərdən də qaynaqlana bilir. Məsələn, qaraciyər, böyrək, mədə-bağırsaq xəstəlikləri, şəkərli diabet, həmçinin yoluxucu xəstəliklər nəticəsində də qan azlığı yaranır.

Ona görə də qan azlığı aşkar edilən xəstələrdə mütləq yanaşı əlamətləri də yoxlamalıyıq. Əsasən də limfa düyünlərinin və dalağın böyüyüb-böyümədiyinin müayinəsi aparılmalıdır. Əgər xəstədə göstərilən problemlər varsa, bu zaman mütləq qanın bədxassəli xəstəlikləri araşdırılmalıdır.

Qan azlığı ilə müraciət edən xəstələrdə ən çox rast gəldiyimiz, dəmir defisitli anemiyalardır. Bu zaman mütləq qanda dəmirin miqdarı, eyni zamanda “depo dəmiri” deyilən ferritinin miqdarı yoxlanılmalıdır. Əgər göstərilən komponentlərin səviyyələri aşağıdırsa, belə xəstələrdə dəmir defisitli anemiya səbəbi ilə bir neçə ay müalicə olunmalıdırlar.

Bəzən dəmirin səviyyəsi normal olur, amma xəstələrdə “mikrostar” deyilən, qan azlığı meydana çıxır. Bu da talassemiya daşıyıcılığına işarə verə bilər. Ona görə bu növ xəstələrdə mütləq irsi xəstəliklərin olub-olmadığı yoxlanılmalıdır.

Anemiyaların digər səbəblərindən biri də qeyd etdiyimiz kimi, bədxassəli qan xəstəlikləridir. Bu zaman qana xas olmayan və nadir görünən hüceyrələrin (atipik hüceyrələr) qanda olub-olmadığı müəyyən edilir. Həmin xəstələrdə limfa düyünlərinin, daxili orqanların (xüsusilə də dalağın) və sümük iliyinin müayinəsi aparılmalıdır.
Bildiyimiz kimi, qanda olan ana hüceyrələri və onların yaranması sümük iliyində olur. Ona görə də sümük iliyində nə baş verdiyini bilmək üçün sümük iliyini “biopsiya” və ya “aspirasiya” deyilən müayinələrlə yoxlamaq lazımdır. Xəstənin diaqnozunun düzgün qoyulması sümük iliyinin dəqiqliklə müayinəsindən birbaşa asılıdır.

– Bəd xassəli qan xəstəliklərinin əlamətləri nədir?

– Bu xəstələrdə daha çox səbəbsiz hərarətin olması, çəkinin azalması, qan azlığının yaranması, dalağın böyüməsi, bədəndə qansızmaların olması, bəzən isə bir bölgədə böyümüş limfa düyünü bu xəstəliyin əsas əlamətləri ola bilər. Yorğunluq, halsızlıq, sümük ağrıları da bəd xassəli qan xəstəliklərində rast gəlinir.

Bu xəstəliklər zamanı insanların böyük əksəriyyəti immun sisteminin zəifləməsi nəticəsində infeksiya hallarına yoluxma halları ilə müraciət edirlər. Məsələn, müraciət edən çox insan var ki, onlar uzun müddət boğaz ağrısından, sümük ağrılarından, tez-tez qripə yoluxma hallarından əziyyət çəkirlər. Onlar buna qarşı müalicələr edirlər, amma nəticədə sağalmırlar. Bunu araşdıran zaman immun sistemini zəiflədən hallar ortaya çıxır.

Bəzən qan azlığı və sümük ağrıları olan xəstələr, revmatik və infeksion xəstəliklər kimi uzun müddət müalicə olunur və gecikmiş halda artıq hematoloqlara müraciət edirlər. Mənim məsləhətim odur ki, insanlar dəqiqləşdirilməmiş diaqnozla müalicə almasınlar. Bu bizim tez-tez rastlaşdığımız mənzərədir. Bu hal xüsusilə bölgələrimizdə daha geniş yayılıb. Ona görə də insanlar arasında bu xəstəliklə bağlı maarifləndirmə işləri genişləndirilməlidir. Çünki, düzgün və vaxtında qoyulmuş diaqnoz xəstənin şəfası deməkdir.

-Qan azlığı olan xəstələrin ilkin müalicəsi hansı şəkildə aparılır?

-Əgər xəstə müayinə olunub və diaqnoz dəqiqləşibsə, ilkin müalicələrə başlamaq lazımdır. Amma qan azlığının profilaktikasından danışırıqsa (söhbət ən çox rast gəlinən “dəmir defisitli” anemiyalardan gedir), bu zaman mütləq qidalanmaya fikir vermək lazımdır. Dəmirlə zəngin olan qidalar (ət məhsulları və meyvələr) gündəlik qida rasionunun əsas tərkib hissəsini təşkil etməlidir.

-Belə xəstələr ən çox nələrə diqqət etməlidir?

-Onlar qidalanmaya, düzgün şəkildə istirahətə və yuxunun normal olmasına önəm verməlidirlər. Bir çox qan xəstəliklərinin yaranmasında şüalanmanın, radiasiyanın, immun sisteminin zəifləməsinin, bəzi virusların, kimyəvi maddələrin və s. rolu böyükdür. Ona görə də insanlar öz həyat tərzinə, qidalanmasına fikir verməlidir. Bu, təkcə qan xəstəliklərinin deyil, bir çox xəstəliklərin qarşısının alınmasında çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Ən önəmli məsələlərdən biri də xəstələrin mütəmadi olaraq həkim müayinəsindən keçmələridir. Hər bir şəxs heç olmasa ildə bir dəfə bütün müayinələrdən keçərək orqanizmində nələrin baş verdiyindən xəbərdar ola bilər.
Onu da xüsusi qeyd edim ki, xərçəng xəstəliyində nə qədər tez diaqnoz qoyularsa, müalicə daha effektiv olar və müsbət nəticə əldə edilər. Təbii ki, düzgün edilən müalicə ən vacib amildir və bu da xəstəlikdə uğurlu nəticənin təminatıdır.