Xarici sığortanın dayandırılmasını necə sübut edə bilərəm?

“Sığorta şirkətləri bilərəkdən ajiotaj yaradaraq, əhalinin daşınmaz əmlakını sığortaya cəlb etmək niyyəti güdür, əlavə gəlir mənbəyi əldə etməyə çalışırlar. Bu qanun çoxdan qəbul olunub, amma tətbiqilə bağlı ciddi problemlər var. Çünki ölkədə 650-700 min daşınmaz əmlakın sənədi yoxdur. İllərdir “sənədsiz evlər” məsələsi həll olunmur. Sənədi olmayan daşınmaz əmlakın sığortalanması mümkün deyil. Ölkədə təqribən milyon yarıma yaxın daşınmaz əmlak var. Bunların sığortasını 50 manatdan hesablasaq, 75 milyon manat əlavə gəlir deməkdir. Belə baxanda sığorta şirkətlərinin iştahası pis deyil, obrazlı desək, piroqdan pay götürmək istəyirlər. Əgər ölkə ərazisində qanun hamıya bərabər şəkildə tətbiq olunmursa, onun işləməsi mümkün deyil. Ona görə də əhalinin təşivişinə, narahatlığına əsas yoxdur. Yalnız insanların öz daşınmaz əmlakı ilə bağlı hüquqi əməliyyat həyata keçirərkən, satarkən, yaxud kiminsə adına keçirərkən, həmin sənədi tələb edə bilərlər. Yalnız o zaman vətəndaş məcburiyyətdən həmin sənədlə bağlı addım atar”.

Xarici sığortanın dayandırılmasını necə sübut edə bilərəm?

Sığorta üçün xidmət haqqı aşağıdakı amillərdən asılıdır:

• ərazi və sığorta polisinin müddəti;
• daxil edilən risklər siyahısı;
• seçilən proqram;
• sığorta məbləği (bir çox dövlətlər bu parametr üçün minimal hədd təyin edirlər);
• sığorta etdirənin cinsi və yaşı.

Müddət

Qeyd

Xarici ölkələrə səfər edən şəxslərin sığortası – xarici ölkənin ərazisində sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortalanan vətəndaşa ziyanın ödənilməsini nəzərdə tutan, səyahət edən şəxslərin könüllü sığortası növüdür.

• Tibbi nəqledilmə;
• Tibbi xərclərin ödənilməsi;
• Fövqəladə stomatolojı yardımın ödənilməsi;
• Nəqliyyat xərcləri (müvəqqəti və ya vaxtından əvvəl qayıdış, müntəzəm aviareysin gecikməsi zamanı xərclər);
• Sənədlərin itirilməsi və ya oğurlanması hallarında yardım;
• Qəza və ya sınma nəticəsində nəqliyyat vasitəsinin itirilməsi və ya zədələnməsi ilə bağlı xərclərin ödənilməsi;
• Üçüncü şəxslər qarşısında mülki məsuliyyət;
• Baqajın sığortası;
• Səyahətin ləğv edilməsinin sığortası (vizanın alınmaması riski istisna olmaqla, səyahətin ləğv edilməsi ilə bağlı zərərlər.

Sığorta hadisəsinin siyahısı, planlaşdırılmış səyahətin xüsusiyyətindən və sığorta etdirənin istəklərindən asılıdır.

Xarici sığortanın dayandırılmasını necə sübut edə bilərəm?

İcbari sığorta haqqında 2011-ci il 24 iyun tarixli 165-IVQ nömrəli Qanununun 35.2. maddəsinə əsasən hüquqi və fiziki şəxslərə məxsus tikililərin, yaşayış və qeyri-yaşayış sahələrinin, yaşayış evləri və binalarının, mənzillərin, habelə dövlət əmlakının sığortası icbaridir. Dövlət qeydiyatına alınmış daşınmaz əmlak dedikdə, qarajlar, mağazalar, evlər, mənzillər və sair dövlət qeydìyyatına alınmış (“kupça”sı olan) obyektlər nəzərdə tutulur. “Kupça”sı olmayanlara sığorta məcburi deyil.

Maraqlıdır, 2011-ci ildə qüvvəyə minən və indiyədək heç bir nəzarət, cərimə mexanizmi tətbiq edilməyən icbari sığorta, qanuna heç bir dəyişiklik edilmədiyi halda, niyə 2020-ci ildən məcburi hal alır? Sığorta hadisəsi kimlərin maraqlarına işləyir?

Modern.az-ın bu qəbildən olan suallarını iqtisadçı Natiq Cəfərli cavablandırıb.

N.Cəfərli qeyd edib ki, heç bir yenilik olmadığı halda, əhali arasında yaranan ajiotajın səbəbkarı sığorta şirkətləridir:

“Sığorta şirkətləri bilərəkdən ajiotaj yaradaraq, əhalinin daşınmaz əmlakını sığortaya cəlb etmək niyyəti güdür, əlavə gəlir mənbəyi əldə etməyə çalışırlar. Bu qanun çoxdan qəbul olunub, amma tətbiqilə bağlı ciddi problemlər var. Çünki ölkədə 650-700 min daşınmaz əmlakın sənədi yoxdur. İllərdir “sənədsiz evlər” məsələsi həll olunmur. Sənədi olmayan daşınmaz əmlakın sığortalanması mümkün deyil. Ölkədə təqribən milyon yarıma yaxın daşınmaz əmlak var. Bunların sığortasını 50 manatdan hesablasaq, 75 milyon manat əlavə gəlir deməkdir. Belə baxanda sığorta şirkətlərinin iştahası pis deyil, obrazlı desək, piroqdan pay götürmək istəyirlər. Əgər ölkə ərazisində qanun hamıya bərabər şəkildə tətbiq olunmursa, onun işləməsi mümkün deyil. Ona görə də əhalinin təşivişinə, narahatlığına əsas yoxdur. Yalnız insanların öz daşınmaz əmlakı ilə bağlı hüquqi əməliyyat həyata keçirərkən, satarkən, yaxud kiminsə adına keçirərkən, həmin sənədi tələb edə bilərlər. Yalnız o zaman vətəndaş məcburiyyətdən həmin sənədlə bağlı addım atar”.

Ekspertin sözlərinə görə, milyonlarla daşınmaz əmlakın mövcud olduğu ölkədə hamıya cərimə yazılması mümkün deyil:

“Belə bir yanlış informasiya yayılıb ki, guya cərimə yazıldığı halda, onu ödəməyən vətəndaş hər 20 gündən bir cərimlənəcək. Bu, absurd bir şeydir, yenə də kimlərinsə maraqlarına xidmət edir. Hansısa qanun pozuntusuna görə cərimə il ərzində 1 dəfə yazıla bilər. Amma eyni əmələ görə hər 20 gündən bir cərimə yazılması mümkün deyil. Bu ajiotajın aradan qaldırılması üçün Azərbaycan hökuməti açıqlama verməlidir. Təəssüf ki, rəsmi orqanlar susur, danışanlar isə sığorta şirkətlərinin nümayəndələridir. İlkin olaraq daşınmaz əmlakla bağlı amnistiya aktı qəbul olunmalıdır. Bütün daşınmaz əmlaklar rəsmiləşdirildikdən, rəsmi qaydaya düşdükdən sonra sığortanın icbari tətbiqilə bağlı qərar verilə bilər. Eyni məhəllədə, eyni binada yaşayan iki qonşudan birində “kupça” yoxdursa, onun əmlakının sığortası məcburi olmur, amma sənədi olan məcburi qaydada daşınmaz əmlakını sığortalatdırmalıdır. İndiki halda bu, bərabərlik hüquqlarıın pozulmasıdır, həm məntiqə ziddir, həm də hüquqa. Rəsmilər mütləq şəkildə məsələyə aydınlıq gətirməlidirlər. Əks halda şayiələr də artaraq, insanları narahat edəcək”.

N.Cəfərli bildirib ki, şəxsən öz daşınmaz əmlakını sığortalatdırmayıb:

“Bunun üçün narahat deyiləm, vətəndaşları da rahat olmağa çağırıram. Cərimənin yazılması və yığılması ilə bağlı aidiyyatı və məsul orqan da yoxdur. Sığorta şirkətlərinə cərimə tətbiq etmək səlahiyyəti verilməyib”.

Azərbaycanda doğuş və keysəriyyə pulsuzdur – İcbari Tibb Sığortaya nələr daxildir?

Hazırda vətəndaşları, ən çox da ana olmağa hazırlaşan qadınları maraqlandıran məsələlərdən biri də hamilə qadınların doğuş zamanı icbari tibbi sığortanın xidmətlərindən pulsuz istifadə edə bilmək haqqının olub-olmamasıdır.

Bu suallara cavab tapmaq üçün metbuat.az İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyinə sorğu göndərib. Sorğu əsasında hazırlanmış geniş müsahibəni təqdim edirik:

1. İcbari tibbi sığorta çərçivəsində ana olmağa hazırlaşan qadınlara hansı tibbi xidmətlər göstərilir? Bunun üçün xidmətlərə limit tətbiq edilibmi?

İcbari tibbi sığorta ilə hamilə qadınlara doğuşaqədər tibbi xidmət və nəzarət, həmçinin patronaj ilkin səhiyyə xidməti çərçivəsində ginekoloqlar tərəfindən həyata keçirilir.

Hamilə qadınlar həmçinin xəstəxanada ambulator xidmət üçün birbaşa ginekoloqlara müraciət edə bilərlər.

Doğuş, zahılıq dövründə müayinə və müalicə, eləcə də tibbi göstəriş olduğu halda qeysəriyyə kəsiyi əməliyyatı da icbari tibbi sığorta təminatına daxildir.

Hamilə qadınlara aşağıdakı xidmətlər icbari tibbi sığorta çərçivəsində qarşılanır:

Əməliyyat önü müayinə və həkim konsultasiyası;

Anesteziya stasionar tibbi xidmət;

Reanimasiya və xəstəxanada yatış;

Xəstəxanada yatış zamanı və ya əməliyyat zamanı istifadə olunan dərman və tibbi sərf;

Yatış müddətində təyin edilmiş laborator və instrumental müayinə xərcləri, həkim təqibi;

Yemək və digər xərclər.

Xidmətlər Zərfi ilə təminata alınan tibbi xidmətlər siyahısında koxlear implantasiya, endoprotezləşdirmə və fizioterapiya xidməti istisna olmaqla digər tibbi xidmətlərə limit tətbiq olunmur.

2. Əgər hamilə qadının hər hansı xəstəliyi mövcuddursa, bu halda sığorta əlavə xərcləri qarşılayırmı?

Hamilə qadında digər xəstəlik aşkar olunarsa və bu diaqnoz Xidmətlər Zərfi ilə təminata alınıbsa, vətəndaş tibbi xidmətdən ödənişsiz yararlana bilər. Əks halda tibbi xidmət vətəndaşın öz vəsaiti hesabına ödənilməlidir.

3. Paytaxtda konkret olaraq hansı doğum evlərində icbari tibbi sığorta imkanlarından yararlanmaq olar?

İcbari tibbi sığorta 2021-ci ilin aprelindən bütün ölkə ərazisində tətbiq olunur. Vətəndaşlar yaşayış yerindən asılı olmayaraq Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) tabeleyindəki tibb müəssisələrinə şəxsiyyət vəsiqəsi ilə müraciət edərək Xidmətlər Zərfinə daxil olan 2550 sayda tibbi xidmətdən yararlana bilərlər.

4. Hamilə qadınların tez-tez müraciət etdiyi qeysəriyyə üsulu ilə övlad dünyaya gətirmək bildiyimiz kimi kifayət qədər bahalı bir əməliyyat sayılır. Son vaxtlar bu əməliyyatların pulsuz həyata keçirilməsi ilə bağlı doğum evlərində çalışan həkimlərin elanlarını görürük. Tək şəxsiyyət vəsiqəsi ilə bir qəpik belə ödəmədən bu əməliyyatların həyata keçirilməsi doğrudurmu?

Qeysəriyyə əməliyyatı tibbi göstəriş əsasında Xidmətlər Zərfi ilə təminata alınır.

5. Dopler müayinəsi Xidmətlər Zərfinə daxildirmi? Deyilsə nəzərdə tutulurmu?

Hamilə qadınlar üçün ultrasəs və doppler müayinəsi (20 həftədən sonra) tibbi göstəriş əsasında Xidmətlər Zərfinə daxildir.

Təbii ki, birbaşa həkimin qəbuluna gedib “Mənim övladımı pulsuz dünyaya gətirin” demək doğru olmur. Bunun üçün hansı qaydalara riayət etmək lazımdır. Bildiyimiz qədər sahə həkimlərin göstərişinə ehtiyac olur. Bu barədə zəhmət olmasa qeyd edərdiniz.

6. Respublikanın digər bölgələrində yaşayan hamilə qadınlar paytaxtda fəaliyyət göstərən doğum evlərində icbari xidmətdən yararlanaraq müayinə və doğum edə bilərlərmi?

Vətəndaşlar yaşadığı regiondan və ərazidən asılı olmayaraq TƏBİB-in tabeliyində fəaliyyət göstərən dövlət tibb müəssisisələrinə ixtisaslaşdırılmış ambulator yardım (müalicə) üçün göndəriş vərəqəsiz müraciət edə bilərlər. Dövlət tibb müəssisələrində yalnız stasionar şəraitdə göstərilən tibbi xidmətlər üçün göndəriş vərəqəsinin verilməsi tələb olunur. Bunun üçün vətəndaş ailə həkimi (sahə həkimi-terapevti, sahə həkimi-pediatrı) və ya ixtisaslı həkim (müalicə həkimi) tərəfindən göndəriş vərəqəsi almalıdır. Bu səbəbdən doğuş və ya qeysəriyyə əməliyyatı yalnız göndəriş vərəqəsi ilə mümkündür.

7. İşləyən əhali kütləsinin əmək haqqından müəyyən qədər tibbi sığorta üçün tutulmalar olur. Bəs işləməyən kütlə xüsusən də qadınlar bu halda belə sığortadan yararlana bilərlərmi?

2024-cü ilədək heç bir yerdə əmək və ya mülki müqavilə əsasında işləməyən, eləcə də sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmayan şəxslərin icbari tibbi sığorta haqqı dövlət büdcəsi hesabına ödənilir. Onlar Xidmətlər Zərfindən dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına xidmət ala bilərlər.

8. Süni mayalanmanın Xidmətlər Zərfinə əlavə edilməsi planda varmı?

Hazırda süni mayalanma Xidmətlər Zərfi ilə təminata alınmayıb. Gələcəkdə tibbi xidmət Xidmətlər Zərfinə əlavə olunarsa, bu barədə ictimaiyyətə məlumat veriləcək.

9. Əgər hansısa vətəndaş tibbi sığortanın tətbiq edildiyi tibb müəssisəsində “şirinlik” adı və ya doğum xərci barədə sözlər eşidərsə şikayətini necə bildirə bilər?

TƏBİB-in tabeliyində olan dövlət tibb müəssisələrində vətəndaşdan qeyri-rəsmi ödəniş tələb olunarsa bu barədə həmin tibb müəssisəsində çalışan tibb işçisi barədə ilk növbədə tibb müəssisəsinin vətəndaş müraciətləri ilə bağlı təyin olunmuş məsul şəxslərinə və yaxud birbaşa rəhbərliyinə müraciət etməlidir. Vətəndaş ona verilmiş cavabdan və yaxud görülmüş tədbirdən razı qalmazsa Tibbi Ərazi Bölmələrini İdarəetmə Birliyinin (TƏBİB) 012 310 17 70 nömrəsinə zəng edə, [email protected] elektron poçt ünvanına və ya rəsmi ünvanına (İsmayıl Hidayətzadə küç. 11, Bakı, AZ1154) müraciət edə bilər. Eyni zamanda, Agentliyə də müraciət edilə bilər. Bunun üçün vətəndaşlar Agentliyin 1542 Çağrı Mərkəzinə zəng edə və ya https://its.gov.az/page/elektron-müraciət linkinə daxil olaraq elektron şəkildə müraciət edə bilərlər.

“Vətəndaşların müraciətləri haqqında” Qanun ilə müəyyənləşdirilmiş vətəndaşların müraciətlərinə dair tələblərə uyğun olaraq ad, soyad, ata adı, ünvan, telefon nömrəsi, yaxud iş yeri qeyd edilməklə müraciət edilməlidir. Həmçinin müraciətin mətni oxunaqlı olmalı və müraciətdə irəli sürülən tələb aydın şəkildə ifadə olunmalıdır. Lazımi məlumatlar təqdim edilmədiyi halda həmin Qanuna əsasən müraciət anonim sayılır və baxılmamış saxlanılır. Qeyd edək ki, qanunvericiliyə əsasən vətəndaş tərəfindən neqativ hal ilə bağlı əsaslandırılmış sübut təqdim edildiyi təqdirdə fakt müvafiq qaydada araşdırılır. Təsdiqini tapmış fakta dair hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edilir. Tibb işçisinin hüquq pozuntusuna yol verdiyi sübut olunarsa, o qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada məhsuliyyətə cəlb olunur.

Milli.Az