Şxsi inkişaf srlri

Diqqət, eyni anda bir stimulun sıxılmasına həsr olunmuş sinir şəbəkələrinin işləməsini nəzərdə tutur və bu qabiliyyət məlumatların seçmə ilə qəbul edilməsinin vacib olduğu təlim prosesində vacibdir.

Şəxsi İnkişaf Nədir? Necə Tətbiq Olunur?

Şəxsi inkişafın tərifini sizə verməzdən onun nə üçün və hansı amillər əsasında var olduğunu gözdən keçirməliyik. Həyata qarşı müvafiq perspektivlərimizin yarandığı andan, ağlımız kəsdiyi yaşlardan etibarən həyatımızla, istək və arzularımızla bağlı xəyallar qurmağa başlayarıq. Bu xəyallar, istək və arzular hər yaşın mövqeyinə və hər yaşın verdiyi kriteriyalara görə dəyişkənlik göstərir. Lakin, qaçınılmaz həqiqətdir ki, biz kiçik yaşlarımızdan etibarən artıq müəyyən istək və arzulara qapılar və onu əldə etmək üçün hər yaşın psixologiyasına və gücünə uyğun səy göstərərik.

Qurduğumuz xəyallar bizim arzularımızdır, hal-hazırda əlimizdə olmayıb, lakin, olmasını istədiyimiz ünsurlardır. İstəklər fiziki, maddi və mənəvi xüsusiyyətlər daşıya bilər. Onları arzulama şiddətimiz isə həyata keçirmə çabamızla düz mütənasibdir. Yəni, biz bir şeyi nə qədər çox istəyiriksə, onu reallaşdıra bilmək üçün sərf etdiyimiz əməyin dəyəri daha yüksək olacaqdır. Bu zaman isə xəyallarımızı hədəflər əvəzləyəcəkdir. Təxəyyülümüzdə canlandırdığımız obraz əksər hallarda hal-hazırdaki situasiyamızdan daha yüksək mərtəbəyə malik xüsusiyyətlər daşıyır. Demək olar ki, ömürümüzün yarısından çoxu özümüzü olduğumuz yerdən daha yaxşı təbəqələrdə arzulamaqdan və bunu həyata keçirmək üçün cəhdlərimizdən ibarətdir. Həmin yaxşı təbəqəyə nail ola bilmək üçün isə xəyalımızdaki bizdə var olan ünsurları real həyatda var edə bilmək üçün müəyyən tədbirlər görərik. Baxın, bu gördüyümüz tədbirlər isə şəxsi inkişaf adlandırılır. Deməli, şəxsi inkişafın infrastrukturu xəyallarımızdan başlayır və arzularımızın şiddət dərəcəsinə görə hədəflə əvəzlənərək artıq müəyyən fiziki fəalliyətlərə keçid almağa başlayır. Xülasə, xəyalımızdakı daha yaxşı “mən”-ə nail ola bilmək üçün öz üzərimizdə əksik olan ünsurların və ya inkişaf etdirilməsi gərəkən nüansların fərqinə varıb, onların üzərində işləmək və əmək vermək bizi şəxsi inkişafa doğru aparır.

Bəs necə tətbiq olunur?

Şəxsi inkişafı həyata keçirə bilmək üçün müvafiq stimullar mövcud olmalıdır. Bizi hədəfə bağlayan səbəblər burada ana xəttdir. Hədəf doğrultusunda stimullara bağlı yaratdığımız motivasiya şəxsi inkişaf yolunda enerjimizi tam tutacaq gücdür. Verdiyimiz qısa tərifdən yola çıxarsaq, şəxsi inkişafı özümüzdə təbliğ etmənin əsas yolu olan stimulların bilavasitə hədəflərimizlə bağlı olması səbəbilə hədəflərimizi düzgün müəyyənləşdirməliyik. Yəni, ilk öncə nə istədiyimizi bilməliyik. İstədiyimiz hədəfi dəqiqləşdirdikdən sonra bizi o hədəfə bağlayan səbəbləri tapmalı və özümüzdə təbliğ edəcəyimiz şəxsi inkişafı canlı tutan amillərdən biri olaraq dəyərləndirməliyik. Daha sonra, bizi hədəfə bağlayan və maraq dairəmizi canlı tutan amillər bizim motivasiya qaynağımız olmalıdır. Biz o səbəblərdən güc almalı və hədəf doğrultusunda gedəcəyimiz yolda sağlam addımlar atmağa çalışmalıyıq.

“Şəxsi inkişaf böyük ölçüdə vaxta qənaətdir. Nə qədər yaxşı olsanız, hədəflərinizə nail olmaq bir o qədər az vaxt alacaqdır.”

― Brian Tracy

Qeyd etmək lazımdır ki, şəxsi inkişafın hədəfi kateqorizasiya ola bilər. Şübhəsiz, gələcəkdə təhsil və ya karyera həyatı ilə bağlı qarşımıza nələr çıxacağını bilməməyimizə rəğmən onlara tam hazırlıqlı olmaq və qarşımıza çıxan fürsətləri yaxşıca dəyərləndirmək, prestij sahibi ola bilmək adına özümüzü daima inkişaf etdirməliyik. Sosyal həyatımızda insanlarla olan kommunikasiyamızda uğur qazana bilmək üçün xarakteristik şəxsi inkişafı heç vaxt göz ardı etməməliyik. Çünki, həyatımızın sosyal məqamında yaşanan bütün hadisələr bizi mental olaraq inkişaf etdirməyə potensial daşıyan hadisələrdir. Onları dəyərləndirməyi, bizdə əksik olan tərəfləri inkişaf etdirməyi və mənfi olan xüsusiyyətləri müsbətə çevirməyi bilməliyik. Hətta, sağlam həyat tərzi yaşamaq üçün də fiziki şəxsi inkişafa da ötəri yanaşılmamalıdır. Əks təqdirdə, paraqrafda qeyd etdiyimiz nailiyyətlərə sağlamlıq olmadan çatmaq mümkün deyildir. Mülahizə, həyatımızda arzularımız doğrultusunda qarşımıza müəyyən hədəflər qoymalı və həyatımızın hər bir məqamında özümüzü inkişaf etdirmək üçün görəcəyimiz tədbirlərə diqqətə laiq yanaşmalıyıq. Beləliklə, həm hədəflərimizə nail ola bilmək imkanına sahib oluruq, həm də özümüzdə psixoloji tərbiyələndirməni tətbiq etmiş oluruq.

Bundan əlavə, şəxsi inkişafla bağlı motivasiyanızı güclü tutacaq və ideyalarınıza dəstək olacaq TED Talks və MasterClass platformlarını sizə məsləhət görərdik. Düyaca məşhurluq qazanmış şəxslərin həyat mübarizələri, özlərini inkişaf etdirmək üçün tətbiq etdikləri metodlar və natiqlərin verəcəkləri həyati məsləhətlər hədəf yolunuzu cızmaqda böyük kömək olacaqdır.

Şxsi inkişaf srlri

ƏN SON MƏLUMATLAR

Şəxsi İnkişaf

“Şəxsi inkişaf böyük ölçüdə vaxta qənaətdir. Nə qədər yaxşı olsanız, hədəflərinizə nail olmaq bir o qədər az vaxt alacaqdır.”
Şəxsi inkişafın tərifini sizə verməzdən onun nə üçün və hansı amillər əsasında var olduğunu gözdən keçirməliyik. Həyata qarşı müvafiq perspektivlərimizin yarandığı andan, ağlımız kəsdiyi yaşlardan etibarən həyatımızla, istək və arzularımızla bağlı xəyallar qurmağa başlayarıq. Bu xəyallar, istək və arzular hər yaşın mövqeyinə və hər yaşın verdiyi kriteriyalara görə dəyişkənlik göstərir. Lakin, qaçınılmaz həqiqətdir ki, biz kiçik yaşlarımızdan etibarən artıq müəyyən istək və arzulara qapılar və onu əldə etmək üçün hər yaşın psixologiyasına və gücünə uyğun səy göstərərik.Qurduğumuz xəyallar bizim arzularımızdır, hal-hazırda əlimizdə olmayıb, lakin, olmasını istədiyimiz ünsurlardır. İstəklər fiziki, maddi və mənəvi xüsusiyyətlər daşıya bilər. Onları arzulama şiddətimiz isə həyata keçirmə çabamızla düz mütənasibdir. Yəni, biz bir şeyi nə qədər çox istəyiriksə, onu reallaşdıra bilmək üçün sərf etdiyimiz əməyin dəyəri daha yüksək olacaqdır. Bu zaman isə xəyallarımızı hədəflər əvəzləyəcəkdir. Təxəyyülümüzdə canlandırdığımız obraz əksər hallarda hal-hazırdaki situasiyamızdan daha yüksək mərtəbəyə malik xüsusiyyətlər daşıyır. Demək olar ki, ömürümüzün yarısından çoxu özümüzü olduğumuz yerdən daha yaxşı təbəqələrdə arzulamaqdan və bunu həyata keçirmək üçün cəhdlərimizdən ibarətdir. Həmin yaxşı təbəqəyə nail ola bilmək üçün isə xəyalımızdaki bizdə var olan ünsurları real həyatda var edə bilmək üçün müəyyən tədbirlər görərik. Baxın, bu gördüyümüz tədbirlər isə şəxsi inkişaf adlandırılır. Deməli, şəxsi inkişafın infrastrukturu xəyallarımızdan başlayır və arzularımızın şiddət dərəcəsinə görə hədəflə əvəzlənərək artıq müəyyən fiziki fəalliyətlərə keçid almağa başlayır. Xülasə, xəyalımızdakı daha yaxşı “mən”-ə nail ola bilmək üçün öz üzərimizdə əksik olan ünsurların və ya inkişaf etdirilməsi gərəkən nüansların fərqinə varıb, onların üzərində işləmək və əmək vermək bizi şəxsi inkişafa doğru aparır.��

Koqnitiv inkişaf

Bilişsel inkişaf, insanın gerçəkliyi şərh etməyə imkan verən bacarıqlara sahib olduğu bütün proseslərdir və onunla səmərəli şəkildə qarşılıqlı əlaqə qurun. Bu səbəbdən idrak və ya idrak inkişafı, zəkanın ən vaciblərindən biri olan intellektual qabiliyyətlərin inkişafı kimi başa düşülür.

Bir neçə müəllif idrak inkişafı ilə bağlı nəzəriyyələr inkişaf etdirmişdir. Bununla birlikdə, insan davranışı sahəsində aparıcı bir İsveçrə tədqiqatçısı olan Jean Piaget, buna 20. əsrdə ən davamlı töhfələr verdi.

Piagetin idrak inkişafı nəzəriyyəsi

20-ci əsrin ortalarında Jean Piaget, idrak inkişafının doğuşdan başladığını və bunun ətraf mühit faktorları ilə bioloji olgunlaşma proseslərinin birləşməsindən olduğunu bildirdi.

Piagetin inkişaf nəzəriyyəsi 4 mərhələni və ya mərhələni təsvir edir və idrak proseslərinin tədricən təşkil olunduğunu, əvvəlki mərhələdən keçmədən bir mərhələ vərdişlərinə yiyələnməyin mümkün olmadığını düşünür.

Koqnitiv inkişafın necə həyata keçirildiyini anlamaq üçün təkamül prosesi ilə saflaşdırılan və bu müddətdə vacib olan bəzi funksiyaları bilmək vacibdir:

Dil

Dil inkişafı simvollar sisteminin (yazı kimi) öyrənilməsini və istifadəsini və onları anlamaq və ötürmək bacarığını əhatə edir.

Leksika

Öyrənilmiş və fikir və düşüncə ifadə etmək üçün lazım olan sözlər məcmusudur.

Yaddaş

Bu, beynin hər dəfə lazım olduqda yenidən öyrənməyə ehtiyac duymadan məlumat topladığı və istifadə etdiyi bütün prosesləri əhatə edir.

Bu koqnitiv funksiyaya işləyən yaddaş da daxildir, bu da leksikonun saxlanmasını mümkün edir.

Diqqət

Diqqət, eyni anda bir stimulun sıxılmasına həsr olunmuş sinir şəbəkələrinin işləməsini nəzərdə tutur və bu qabiliyyət məlumatların seçmə ilə qəbul edilməsinin vacib olduğu təlim prosesində vacibdir.

Qavrayış

Algılama, duyğu təcrübələrinin qeyd edilməsini və şərh edilməsini, eyni zamanda bu qeydləri gerçəkliyin bir təqdimatına çevirmə qabiliyyətini əhatə edir.

Zəka

Zəka, ətraf mühitdən gələn bütün məlumatların səmərəli şəkildə, ona çatmaq və problemlərin həllində tətbiq etmək mümkün olacaq şəkildə işlənməsini nəzərdə tutur.

Bütün bu idrak funksiyaları eyni vaxtda işləyir və fərdin inkişafı üçün vacibdir və öz növbəsində davranışlarının formalaşmasına təsir göstərəcəkdir.

• İdrak.
• Bilişsel paradiqma.

Piagetin idrak inkişafının 4 mərhələsi

Tədqiqatçı Jean Piaget, anadan olandan başlayaraq ergenlik dövrünə çatan və uşaqlıq zəkasının irəliləməsini və ya təkamülünü təyin etmək üçün bir bələdçi halına gələn dörd idrak inkişafını müəyyən etdi.

Sensorimotor mərhələ

Bu mərhələ doğuşdan başlayır və təxminən iki yaşında bitir. Bu mərhələnin bəzi xüsusiyyətləri bunlardır:

• Refleks fəaliyyət: bunlar bir stimula qeyri-ixtiyari və avtomatik cavablardır, məsələn, körpənin bir cisimlə avuç içi ilə təmasda olduqda yumruq vurma meyli.
• Hərəkətlərin təkrarlanması: Həyatın ilk aylarında körpə özü üçün xoş olan bədən hərəkətlərini təkrarlayacaqdır.
• Sınaq və səhv yolu ilə nasazlıqların aradan qaldırılması– Körpə də gözdən itmiş bir obyekt tapmaq kimi problemləri həll etmək üçün təkrarlayacaq.
• Hədəfə çatmaq üçün qəsdən hərəkətlərin icrasıvərəqi üzünüzdən çıxarmaq, gizli bir obyekt tapmaq və s.
• Şifahi ünsiyyətə ilk cəhdlər: sonradan əsas cümlələrə səbəb olacaq ilk sözlər görünür.

Əməliyyat öncəsi mərhələ

İki yaşında başlayan və 7 yaşında bitən, məktəb dünyasına başlama ilə üst-üstə düşən bir idrak mərhələsidir. Bu mərhələ aşağıdakılarla xarakterizə olunur:

• Simvollardan istifadə: uşaq hekayələrinin məcazi dilini anlamağa başlayırlar, baxmayaraq ki, həqiqi və fantaziya arasında dəqiq bir ayrım yoxdur.
• Dil və xəyaldan istifadə: daha çox söz ehtiyatı var və cümlələr daha uzun və mürəkkəbdir. Həm də rənglər, rəsmlər və s.İstifadə edərək özlərini yaradıcılıqla ifadə edə bilərlər.
• Egosentrik düşüncə: digər ehtiyacları və ya baxışları anlamaq üçün empati və şüur ​​inkişaf etdirilməmişdir.
• İnkişaf etməmiş məntiqi düşüncə: uşağın reaksiyaları və problem həll etməsi məntiqlə deyil, təqlidlə idarə olunur.

Konkret hərəkətlərin mərhələsi

7 ilə 11 yaş arasında konkret hərəkətlər mərhələsi yaşanır. Bunların bəzi xüsusiyyətləri:

• Reallığı anlamaq üçün məntiqi düşüncədən istifadə etmək: reaksiyalar və problemin həlli təqlid yolu ilə deyil, öz əksini tapma prosesi ilə həyata keçirilir.
• Həqiqi dünya ilə xəyal arasındakı fərq.
• Obyektləri təsnif etmək və iyerarxiya yaratmaq bacarığı– Uşaqlar obyektləri rəng və ya forma ilə təşkil edə bilər, sıra nömrələri yarada bilər və s.

Rəsmi əməliyyatlar mərhələsi

Koqnitiv inkişafın bu mərhələsi 11 yaşında başlayır və 15 yaşında yeniyetmənin fiziki, bioloji və emosional dəyişiklikləri ilə üst-üstə düşür. Ən görkəmli xüsusiyyətləri arasında bunlar var:

• Kimlik müəyyənləşdirmə prosesi başlayır: uşaq özünü tanıdığını hiss etdiyi şeyləri seçir: hobbilər, zövqlər, geyinmə üsulları, düşünmək və münasibət qurmaq və s.
• Hipotetik-deduktiv düşüncənin istifadəsi: hadisənin nəticələri, həyata keçirilmədən çıxarıla bilər.
• Yeni sosial əlaqələr yaratmaqda maraq: bu mərhələyə xas olan aid olma arzusu yeniyetmələri yeni qrupların bir hissəsini təşkil etməyə və ya əlaqələrini gücləndirməyə təkan verə bilər.
• Egosentrik düşüncə davam edirvə ya: hər şey fərdin gerçəkliyinin qavranılması ətrafında fırlandıqca tənqid və rədd edilməyə daha həssasdır.

Piagetin İnkişaf Mərhələlərinə də baxın.