Zamonaviy ta lim texnologiyalari

Ənənə və müasirlik

Yeni TƏLİm texnologiyalari. FƏal və İnteraktiv təLİM Əhatə olunan məsələlər

1. Yeni təlim texnologiyalarının mahiyyəti. Ənənə və müasirlik.

2. Yeni təlim texnologiyalarının prinsipləri.

3. Ənənəvi təlimdən fəal və interaktiv təlimə.

4. Fəal və interaktiv təlim metodlarının səciyyəsi.

5.İnteraktiv təlim metodu ilə keçilən dərslərin mərhələləri

və səciyyəvi xüsusisiyyətləri.

6 . İnteraktiv təlim metodlarının təsnifatı və məzmunu.

7. Dərsdə şagirdlərin qiymətləndirilməsi.

1. Yeni təlim texnologiyalarının mahiyyəti.

Ənənə və müasirlik

İnkişaf etmiş Qərb dövlətlərinin təhsil sistemində istifadə edilən aktiv və ya

interaktiv təlim metodlarından respublikamızın təhsil müəssisələrində yüksələn xətlə

Bu metodların şagird şəxsiyyətinin formalaşdırılmasında xüsusi yeri vardır.

Təlimi humanistləşdirmədən, humanitarlaşdırmadan, demokratikləşdirmədən şagird

şəxsiyyətini formalaşdırmaq olmaz. Təlimin humanistləşdirilməsi prinsipi sosial,

bəşəri və mədəni ideyalara xidmət edir. “Məlum olduğu kimi islahatın əsas mahiyyə-

tini təhsilin humanistləşdirilməsi, humanitarlaşdırılması, demokratikləşdirilməsi,

diferensiallaşdırılması və inteqrasiya kimi prinsiplər təşkil edir. Bu prinsiplər isə milli

zəminə, bəşəri dəyərlərə əsaslanan dünyəvi təhsil sisteminin yaradılmasının, təhsil

alanın şəxsiyyət kimi formalaşdırılması üçün onun təlim-tərbiyə prosesinin bərabər

hüquqlu subyektinə çevrilməsini bir vəzifə kimi qarşıya qoyur”. Yeni təlim

texnologiyalarında şagirdlərin intellektual, mənəvi cəhətdən inkişaf etdirilməsi ön

plana keçirilir. Yeni texnologiyaların təlimdə tətbiqi şagirdlərin öz fikirlərini aydın,

məntiqi ardıcıllıqla ifadə etmələrinə şərait yaradır. Bu metodlar şagirdlərin yaradıcılıq

qabiliyyətinin inkişafını təmin etməklə, onlarda yüksək ünsiyyət mədəniyyəti

materiallarında göstərilir: “Fasiləsiz təhsil konteksində şəxsiyyətin, kamil insanın

hazırlığı üzrə dünya təcrübəsinə inteqrasiya prinsipi zəruri faktor kimi qəbul edilməli,

həmin istiqamətdə konkret fəaliyyət həyata keçirilməlidir“. Bu şagirdləri müəyyən

qədər fəallaşdıran, təlimdə müvəffəqiyyət qazanmağa imkan verən ənənəvi təlim

metodlarından bütövlükdə imtina etmək demək deyildir. Ənənəvi metodların müsbət

cəhətlərindən istifadə edərək yeni yanaşmanın, yeni təlim texnologiyalarının,

innovasiyaların pedaqoji, psixoloji əsaslarını işləmək və nəticəyönümlü, şagirdə isti-

qamətlənmiş təlim-tərbiyə prosesinin elmi əsaslarının müasir tələblərə uyğun

araşdırmaların aparılması təhsil sisteminin qarşısında duran ən aktual problem kimi

Yuxarıda təlim metodlаrı təlimdə müəyyən məqsədə nail olmaq üçün müəllim

və şagirdlərin fəaliyyətinin nizama salınması qaydasıdır. Təlim metodları dedikdə,

məqsədə nail olmaq, təhsil vəzifələrini həll etmək yollarının məcmusu başa düşülür.

Pedaqoji ədəbiyyatda metod anlayışı müəllimin və ya şagirdlərin fəaliyyətinə aid

edilir. Müəllimin fəaliyyəti ilə bağlı olan metodlar tədris metodları, şagirdlərin

fəaliyyəti ilə bağlı olan metodlar isə öyrənmə metodları adlanır. Müəllim və

şagirdlərin birgə fəaliyyəti ilə bağlı olan metodları təlim metodları kimi işlətmək

lazımdır. Təlim metodları strukturunda priyomları (tərzləri) da fərqləndirmək la-

zımdır. Priyom metodun elementidir, onun tərkib hissəsidir, metodun tətbiqində

Təlim metodu mürəkkəb, çoxparametrli bir anlayış olmaqla təlimin məqsədini,

məzmununu, qanunauyğunluqlarını, prinsiplərini səmərəli həyata keçirmək üçün

istifadə olunur. Təlimin məqsədinin, məzmununun keyfiyyətlə icrası seçilmiş

metodların praktik imkanlarından asılıdır. Bu imkanları məhz metodlar təmin edir və

didaktik sistemin inkişaf sürətinə təkan verir. Təlimdə tətbiq edilən metodlar inkişafa

nə qədər çox şərait yaradarsa, təlimin səmərəsi də bir o qədər yüksək olаr.

Bu mənada interaktiv təlim metodları üstünlük təşkil edir.

İnkişafetdirici, nəticəyönümlü təlim əsas üç funksiyanı yerinə yetirdiyindən,

bunlar təlim-tərbiyə prosesində nəzərə alınmalıdır:

pedoqoji – buraya şagirdin təlimlə bağlı inkişafına təsir göstərən amilləri:

mikromühiti, kommunikasiyaları, şəxsi təcrübə və metodları;

psixoloji – buraya təlim nəticələrinin mənimsənilməsini təmin edən

şagirdlərin psiхoloji imkanları: səyi, marağı, xarakterik xüsusiyyətləri;

sosial – buraya əxlaq, əmək, elm, incəsənət, din və s. ilə əlaqədar bilik və

bacarıqların verilməsi daxildir.

Təlim prosesinin mahiyyəti, təlim metodlarının məzmunu ictimai şərait inkişaf

etdikcə dəyişdiyindən, Azərbaycan Respublikası azad, müstəqil inkişaf yoluna

keçdikdən sonra inkişafın xarakterinə uyğun olaraq təlim metodları da forma və

məzmunca yeniləşməyə başlamışdır. Cəmiyyət müstəqil düşünən, kamil,

rəqabətəqabil şəxsiyyət, yaradıcı insan yetişdirməyi problem kimi təhsil müəsisələri-

nin qarşısında qoymuşdur. Bu vəzifələri həyata keçirmək, reallaşdırmaq inkişaf etmiş

qabaqcıl ölkələrdə mövcud olan fəal təlim metodlarından, milli-mənəvi dəyərləri

nəzərə alaraq istifadəni zərurətə çevirmişdir.

Azərbaycan Respublikasında təhsil sahəsində İslahat Proqramı yeni təlim

metodlarından, təlim texnologiyalarından istifadənin elmi, pedaqoji – psixoloji

əsaslarının işlənilməsini əsas problem kimi qarşıya qoymuşdur. Təhsil sistemində

yeni təlim texnologiyalarının tətbiqi təlim prosesinin səmərəliliyini, keyfiyyətini

yüksəldən əsas amil olduğundan, belə nəticəyə gəlmək olar ki:

– tədris prosesi nəticəyönümlü proses olduğundan, məqsədi əvvəlcədən

müəyyənləşdirilmiş və şagirdə istiqamətlənmiş təlim həyata keçirilməlidir;

– tədris və təlim bir-biri ilə sıx bağlı olduğundan daim qarşılıqlı əlaqədə

Zamonaviy ta’lim texnologiyalari

Zamonaviy dunyoda hayotimizning turli sohalaridagi texnologiyalar ajoyib darajada o’zgarib turadi. Biz uzoq vaqtdan buyon yangi yoki modellashtirilgan elektronikaning tegishli bo’lmaganligi haqida bilib oldik va yangi xarid qilingan mashina tezlik bilan garajdagi “qo’shnilar” bilan almashtiriladi.

Zamonaviy jamiyatda ta’limga yangi yondashuvlarning o’rni

Yuqori tezlik va boshqa imkoniyatlardan tashqari dunyoda qanday ajoyib yashash! Biroq, biz o’zimizni doimiy o’zgaruvchan haqiqatdan orqada qolishga qanday boshlayotganimizni sezmayapmiz va ayniqsa bu sizning bolalaringiz bilan bog’liq. Vaqtni ushlab turish va farzandingizga faqat eng dolzarb bilim va ko’nikmalarni berish uchun bolalarni tarbiyalash va o’qitishning zamonaviy texnologiyalariga murojaat qilish kerak.

Ayni paytda MDHda joylashgan maktab va maktabgacha ta’lim tizimi juda inert. U zamonaviy dunyodagi so’nggi tendentsiyalarga rioya qilmaydi, bolaning ruhiy va shaxsiy xususiyatlarini inobatga olmaydi. Aynan shuning uchun ko’pgina ota-onalar o’quv markazlariga va rivojlanish maktablariga murojaat qilishadi, bolalarning ta’lim va tarbiyasi uchun innovatsion texnologiyalardan foydalanishadi. Ko’pgina ota-ona farzandini o’zlariga o’qitishni afzal ko’radi, ammo kamdan-kam hollarda ular tarbiyalangan tizimga qaytadi.

Pedagogika sohasida yangi texnologiyalar

Sizga yangi ta’lim texnologiyalarini tushunishingizni maslahat beramiz.

1. Bola bilan ishlashda kompleks yondashuv. Agar intensiv mashg’ulot bo’lsa ham, siz bir necha oydan beri bolani ko’paytira olmaysiz. Bolaning rivojlanishning bir necha bosqichlarini, bir-biri bilan bog’liq bo’lgan bir necha dasturlarni amalga oshirish kerak, bu esa o’z harakatlarini va o’tmishdagi qarorlarni diqqat bilan tahlil qilishga imkon beradi. Misol uchun, bir qator ta’lim mavzulariga quyidagilar kiradi: “Effektli muloqot” – “Sizning his-tuyg’ularingizni nazorat qilish” – “Mojarolar vaziyatidagi harakatlar” – “O’z harakatlarini tahlil qilish qobiliyati”.
2. Atrof muhit bilan ishlash. Zamonaviy ta’lim texnologiyalari ta’limning samaradorligini va imkon qadar bolaning ta’lim jarayonida yoki o’qitish jarayonida ishtirok etishi kerak. Shuning uchun oilaviy maslahatlashuv bugungi kunda juda mashhur bo’lib, unda har doim uyda muhokama qilinmaydigan bunday muammolarga duch kelmoq mumkin. Hatto eng qimmat o’qituvchilar, o’qituvchilar va murabbiylarning ishi ham, do’stlaringiz, tengdoshlaringiz, sinfdoshlaringizni – bolangiz bilan aloqada bo’lgan har bir kishini hisobga olmasangiz, ma’nosiz bo’ladi. Shuning uchun maktab o’quvchilarining zamonaviy ta’lim texnologiyalarining eng samarali vositalaridan biri tengdoshlar hayotidan shaxsiy namuna bilan tanishishdir.
3. Bolaning fikrini “men nima qilishim kerak” pozisiyasidan o’zgartirish mumkin. Yangi o’quv texnologiyalari ko’pincha o’z imkoniyatlarini, tajribasini va mavjud resurslarini hisobga olgan holda mustaqil qaror qabul qilishni bolaga o’rgatishga intiladi. Muhimi, qiyin vaziyatga duch kelganda, bola avvalo “nima qilishim kerak?” Degan savol bilan ota-onaning ko’rsatmasiga qaramaydi, ammo “men nima qila olaman?” Degan savol bilan o’zimga murojaat qildim.
4. Qabul qilingan qobiliyatlarni amaliy qo’llash. Ushbu maqola bolaning innovatsion ta’lim va tarbiyasida eng muhimlaridan biri hisoblanadi. Qanday qilib ko’ramiz? amaliyotda bu yoki boshqa bilimlarni qo’llash – o’rganishning g’ayrati darhol yo’qoladi. Shuning uchun bugungi kunda ko’plab o’qituvchilar professionallar ishtirokida master-klasslar o’tkaza boshladilar, bolalarning ishlab chiqarish joylariga safarlarini uyushtirdilar, rus va xorijiy kompaniyalarda malaka oshirildi.

” Zamonaviy dunyoda, har doim rivojlanishning oldida doimo kimdir muvaffaqiyatli bo’ladi, ” deydi Apple korporatsiyasining asoschisi Stiv Jobs. Haqiqatan ham, mashinalarni takomillashtirish va robotlarni yaratish orqali biz zamonaviylashtirishning ko’pchiligi farzandlarimizni tarbiyalash va tarbiyalash tizimiga muhtojmiz.