Metodiki Tövsiyə

33.Foketika üzrə məktəb kursunun məzmunu, məqsədi və vəzifələri

Əsərlər Ana dilinin tədrisi metodikası

todikası (ibtidai siniflərdə)). Bakı, BQU nəşriyyatı, 2015, 470 s.

―Ana dilinin tədrisi metodikası‖ kursu Respublika ali pedaqoji

təhsil müəssisələrinin pedaqoji fakültələrində ixtisas fənni kimi təd-

Ağarəhim Əsərlər

ANA DİLİNİN TƏDRİSİNİN TARİXİNƏ DAİR

Ana dilinin inkişafı problemi tarixən mütəfəkkirləri, yazıçı və

pedaqoqlarımızı çox düşündürmüşdür. Vaxtilə M.F.Axundov,

H.B.Zərdabi, S.Ə.Şirvani, A.S.Mehdizadə, M.Ə.Sabir, C.Məm-

mədquluzadə və başqaları ana dilinə yüksək qiymət vermiş, bu dil-

də məktəb açmaq, yeni əlifba və dərsliklər hazırlamaq, ana dili təli-

mini inkişaf etdirmək haqqında fikirlər söyləmişlər.

Ana dilinin tədrisi metodikasının tarixi iki mühüm dövrə ayrılır.

1. Ana dili tədrisi 1830-1920-ci illərdə

Ana dili təlimi problemi XIX əsrin 30-cu illərindən Azərbaycan

pedaqoq alimlərinin əsərlərində öz əksini tapmış, əsrin ikinci yarı-

sında daha geniş vüsət almışdır. A.A.Bakıxanov, M.Ş.Vazeh,

M.Kazım bəy, L.M.Lazarev, L.Z.Budaqov və başqaları ana dilini

öyrətməyin zəruriliyini dönə-dönə göstərmiş, bu dildə uşaqların

nitq və təfəkkürünü inkişaf etdirməyi məsləhət bilmişlər. Ana dili

təlimində əyani vəsaitlərin, müəllimin iş metodlarının rolu məsələsi

xüsusi qeyd olunmuşdur. Azərbaycan dili tədrisinin ilk tədqiqatçısı

və bu haqda elmi fıkir söyləyən professor Mirzə Kazım bəydir. O,

1839-cu ildə ―Qrammatika turetsko-tatarskoqo yazıka‖ kitabında

Azərbaycan dilinin morfologiya və sintaksis bölmələrinin öyrədil-

məsinin ümumi məsələlərindən bəhs etmişdir. Onun davamçıların-

dan P.M.Budaqov ―Praktiçeskoye rukovodstvo turetsko-tatarsko-

azerbaydjanskoqo nareçiya‖ (1857) adlı əsərində 20 dərs nümunəsi

vermiş və hər dərsin sonunda mətndə olan cümlələrin sintaktik xü-

susiyyətlərini izah etmişdir. M.Ə.Vəzirov ―Uçebnik tatarsko-azer-

baydjanskoqo nareçiya‖ (1861) əsərində M.Kazım bəyin qrammati-

kasında olan məlumatı sadə və asanlaşdırılmış şəkildə vermişdir.

1866-cı ildə L.M.Lazarev ―Türk dilinin müqayisəli müntəxəbatı‖

adlı dərsliyini Moskvada çap etdirmişdir. 1869-cu ildə L.Budaqov

Ağarəhim Əsərlər

―Lüğəti-türki‖ adlı əsərini Peterburq şəhərində nəşr etdirmişdir.

Şübhəsiz, bu tədqiqatların hər biri XIX əsr Azərbaycan dili və onun

tədrisinin inkişafı tarixi üçün yüksək qiymətləndirilməlidir. Bu təd-

qiqatlar ibtidai məktəbdə ana dili təlimi üzrə iş aparmağa müəyyən

elmi əsaslar vermişdir. Bunlardan faydalanaraq A.O.Çernyayevski,

R.Əfəndiyev, Q.R.Mirzəzadə və s. tərəfindən ibtidai siniflərdə ana

dili təlimi üzrə aparılan işlər bir qədər genişləndirilmiş və təkmil-

XX yüzilliyin əvvəllərində H.Qaradaği, H.Mahmudbəyov,

M.H.Rüşdiyyə və başqaları öz tədqiqatlarında kiçik yaşlı məktəbli-

lərə cümlə qurmaq, cümləni suallarla genişləndirmək və başqaları

ilə ünsiyyətdə olmaq bacarıqları aşılanmasından bəhs etmişlər.

Bir sıra mənbələrə (arxiv materiallarına) görə Azərbaycanda ilk

―Əlifba‖ dərsliyinin müəllifı M.F.Axundov olmuşdur. Təəssüf ki,

onun ―Əlifba‖ dərsliyinin yazılma tarixi və özü hələlik məlum de-

yildir. Qori Müəllimlər Seminariyasının Azərbaycan (tatar) şöbəsi-

nin inspektoru işləyən milliyyətcə rus olan, A.O.Çernyayevski qısa

bir müddətdə ərəb əlifbasını öyrənmiş, sövti üsulla ―Vətən dili‖ adlı

dərsliyini yazıb çap etdirmişdir. Bu kitab Azərbaycan uşaqları üçün

ikinci ―Əlifba‖ dərsliyi olmuşdur.

1882-ci ildə R.Əfəndiyev müəllimi A.O.Çernyayevskinin hə-

min kitabının üzünü daşa basmasına köçürmüşdür. 1888-ci ildə

A.O.Çernyayevski S.Vəlibəyovla birlikdə ―Vətən dili‖ kitabının

ikinci hissəsini çap etdirmişdir. Onlar həmin kitabın giriş hissəsin-

də bir sıra dil materiallarının öyrədilməsi ilə əlaqədar tövsiyələr

1899-cu ildə R.Əfəndiyev ―Uşaq bağçası‖ dərsliyini çap etdir-

mişdir. Müəllif bu kitabda Azərbaycan dilinə yaramayan, ərəb

məxrəci ilə tələffuz olunan səkkiz ərəb hərfini əlifbadan kənarlaş-

dırmışdır. Nəticədə 32 hərfdən 24-nü saxlamışdır. Həmin hərflər

əsasında ―Uşaq bağçası‖ kitabında 24 dərs vermişdir.

R.Əfəndiyevin 1901-ci ildə ikinci dərsliyi — ―Bəsirət-ül-ətfal

qiraət‖ kitabı nəşr edilmişdir. Beləliklə də Azərbaycan dilinin tədri-

si tarixində R.Əfəndiyevin öz xüsusi mövqeyi olmuşdur.

Metodiki Tövsiyə

Biz Hər zaman sizinləyik! Sualınız var? Dərsi qurmaqda çətinlik çəkirsiniz? İmkan tapıb kurslara gedə bilməmisiniz? İmtahana hazırlaşmaq üçün metodiki vəsaitlərə ehiyacınız var? Narahat olmağa dəyməz! Sullarınızla müraciət edə, bloqumuzdan yararlanaraq, çətinliklərinizi qismən aradan qaldıra bilərsiniz.

• Əsas Səhifə
• Bloqdan Istifadə Qaydası
• Əlaqə

DİQQƏT! DİQQƏT! Hörmətli İstifadəçilər!MÜƏLLİF HÜQUQLARI QORUNUR!Bloq yazarının İCAZƏSİ olmadan, bloqdakı materiallar elektron və ya kağız üzərində ÇOXALDILA BİLMƏZ! Həmçinin bloqdakı materiallardan KOMMERSİYA məqsədi ilə istifadə edilə BİLMƏZ!Materialların şəkillərinin çəkilərək paylaşılması QADAĞANDIR!

8 Kasım 2015 Pazar

Azərbaycan Dilinin Tədrisi Metodikası-Doktorontura Sualları

Paylaşıldı 00:58 by Leyla Bayramova

AZƏRBAYCAN DİLİNİN TƏDRİSİ METODİKASI (5801.01)

İXTİSASI ÜZRƏ DOKTORANTURAYA QƏBUL İMTAHANININ

SUALLARI

1.XIX əsrə qədərki dövrdə Azərbaycan dili tədrisinin tarixi

2.XX əsrdə Azərbaycan dili tədrisinin tarixi

3.Azərbaycan dili tədrisi metodikasının məqsəd və vəzifələri

4.Azərbaycan dili tədrisi metodikasının tədqiqat metodları

5.Azərbaycan dili tədrisi metodikasının tarixində

6.Azərbaycan dili tədrisi metodikasının başqa elmlərlə əlaqəsi

7.Məktəb təcrübəsi və metodik irs, azərbaycan dili tədrisi metodikası mənbəyi kimi

8.Azərbaycan dili təliminin prinsipləri

9.Elmlilik, sistemlilik və ardıcılıq prinsipləri

10.Azərbaycan dili dərsində nəzəriyə ilə praktikanın əlaqəliliyi prinsipi

11.Azərbaycan dili təlimində şüurluluq və fəallılıq prinsipi

12.Azərbaycan dili dərslərində əyanilik prinsipi

13.Azərbaycan dili dərslərində müvafiqlik və şagirdlərdə fərdi yanaşma prinsipləri

14.Vahid nitq rejiminin gözlənilməsinin prinsipləri

15.Azərbaycan dili təlimi prosesində şagirdlərin məntiq və ümumi inkişafının

təmin olunması

16.Azərbaycan dili öyrənilməsi, şagirdlərin ümumi inkişafının baçlıca şərti kimi

17.Azərbaycan dili təlimi prosesinin intensivləşdirilməsi

18.Azərbaycan dili təlimi prosesində şagirdlərin məntiqi təfəkkürünün inkişafı

etdirilməsi

19.Azərbaycan dili dərslərində тящлил v я анализ

20.Azərbaycan dili dərslərində müqayisə priyomundan istifadə

21.Azərbaycan dili təlimində induksiya və diduksiya priyomundan istifadə

22.Azərbaycan dili təliminin metodları

23.Azərbaycan dili dərslərində interaktiv metodlardan istifadə

24.Azərbaycan dili təliminin təşkili formaları

25.Azərbaycan dili üzrə fəal dərsin xüsusiyyətləri

26.Azərbaycan dili tədrisi ндя фяаллыг .

27.Azərbaycan dili üzrə təlimin planlaşdırılması

28.Azərbaycan dili tədrisi metodikasında müəllim fəaliyyətinin planlaşdırılması

29Azərbaycan dili üzrə iş planlaşdırılmasının əhəmiyyəti

30.Müəllimin təqvim tematik planı

31.Müəllimin gündəlik dərsə hazırlaşması

32.Sintaksisdə ibtidai kursun tədrisi

33.Foketika üzrə məktəb kursunun məzmunu, məqsədi və vəzifələri

34.Fonetik anlayışların öyrədilməsi metodikası

35.Azərbaycan dili təlimində fonetik təhlildən istifadə нин metodikası.

36.Leksika kursunun məzmunu, məqsədi və vəzifələri.

37.Leksika təliminin linqvistik əsasları

38.Fonetika təliminin linqvistik əsasları.

39.Leksik anlayışların öyrənilməsi metodikası

40.Lüğətlər və onlardan istifadə qaydalarının öyrənilmsəi

41.Söz yaradıcılığının tədrisi metodikası

42.Söz yaradıcılığının tədrisinin məzmunu, məqsədi və vəzifələri.

43.Söz цн tərkibinə görə təhlil

44.Söz yaradıcılığinda dair bilik, bacarıq və vərdişlərin formalaşması

45.Morfologiyanın tədrisi metodikası

46.Morfologiyanın təliminin məzmunu, məqsədi və vəzifələri.

47.Morfologiya təliminin linqvistik əsasları

48.Əsas nitq hissələrinin təliminin metodikası

49.İsim və onun tədrisi metodikası

50.Sifət və onun tədrisi metodikası

51.Say və onun tədrisi metodikası

52.Əvəz və onun tədrisi metodikası

53.Fel və onun tədrisi metodikası

54.Zərf və onun tədrisi metodikası

55.Köməkçi nitq hissələrinin tədrisi metodikası

56.Qoşma və onun tədrisi metodikası

57.Bağlayıcı və onun tədrisi metodikası

58.Ədəd və onun tədrisi metodikası

59.Nida və onun tədrisi metodikası

60.Azərbaycan dili təlimində morfoloji təhlildən istifadə

61.Sintaksisin tədrisi metodikası

62.Sintaksis üzrə məktəb kursunun məzmunu, məqsədi və vəzifələri.

63.Sintaksisin təliminin linqvistik əsasları

64.Sintaksis “sözbirləşməsi”və “cümlə” anlayışlarının formalaşması

65.Sintaktik əlaqələrin tədrisi

66.İsim və feli birləşmələr, onların tədrisi

67.Cümlə üzvləri və onların tədrisi

68.Əlavələr və onların tədrisi

69.Xüsusiləşmiş üzvlər və onların tədrisi

70.Sadə cümlələrdə sözlərin sırası və məntiqi vurğunun öyrədilməsi metodikası

71.Sadə cümlənin növləri və onların tədrisi

72.Tərkibində xitablar olan cümlələr və onların öyrədilməsi

73.Arasözlər, əlavə cümlələr və onların tədrisi

74.Tətkibində “xeyi”, “yox”, “bəli” sözləri olna cümlələrin tədrisi

75.Vasitəsiz və vasitəli nitqin tədrisi

76.Tabesiz mürəkəb cümlələrin növləri və onların tədrisi

77.Tabeli cümlələrin növləri və onların tədrisi

78.Orfoqrafiya təliminin əsas prinsipləri

79.Azərbaycan dili orfoqrafiyasının xüsusiyyətləri, dügün yazı təliminin əsası kimi

80.Düzgün tələffüz təlimi metodikası

81.Düzgün tələffüz təliminin məzmunu

82.Durğu işarələrinin tədrisi metodikası

83.Nitq mədəniyyəti, linqvistik və metodik anlayış kimi

84.Azərbaycan dili təlimində nitq mədəniyyəti üzrə anlayışların rolu və yeri

85.Nitqin düzgünlüyü, dəqiqliyi, ifadəliliyi anlayışları və onların mənimsədilməsi

86.Ədəbi dilin normaları və onların öyrədilməsi

87Azərbaycan ədəbi dilinin üslubları və onların öyrədilməsi

88.Azərbaycan dili dərslərində nitq inkişafı üzrə görüləcək işlərin məzmununu və

əsas istiqamətləri

89.Azərbaycan dili dərslərində л üğət ehtiyatının zənginləşdirilməsi

90.Cümlə qurmaq vərdişlərinin inkişaf etdirilməsi

Tərtib edən: p.f.d.dos. Ə.M.Abbasov