ABŞ Suriyada Sepah la əlaqəli obyektlərə zərbə endirib

Prolog dilinin ən vacib özəlliklərindən biri də onun geridönmələrlə izləmə (backtracking), başqa sözlə, geri qayıdaraq alternativ həlli tapmağa cəhd etmək imkanına malik olmasıdır. Həllin axtarışını düzgün olmayan (yəni ona aparıb çıxarmayan) yolla apardıqda geridönmələrə zərurət yaranır.

Ekspert sistemləri

Müəyyən məsələ barədə məsuliyyətli qərarların qəbul olunması məqsədilə araşdırmalar etmək, məsləhətlər vermək, qərarlar, rəylər hazırlamaq, ekspertiza aparmaq üçün həmin sahə üzrə təcrübəli ixtisaslı mütəxəssislər — ekspertlər (experts) dəvət olunur. (Latın dilində «expertus» sözü «təcrübəli» deməkdir.) Ekspertlər qoyulan problemi həll edərkən mühakimə yürütmək qabiliyyətlərindən istifadə edərək faktoqrafik biliklərini tətbiq edirlər. Deməli, hər hansı sahənin eksperti, ilk növbədə, həmin sahə üzrə xüsusi biliklərə, digər tərəfdən məntiqi mühakimə yürütmək qabiliyyətinə malik olmalıdır.

İntellektual informasiya sistemlərinin növlərindən biri də ekspert sistemləridir (expert Systems). Bu növ proqramlar müəyyən faktlara və tətbiq olunduğu sahənin (maliyyə, tibb və s.) ekspertləri tərəfindən qoyulmuş analitik qaydalara əsaslanır. Ekspert sistemləri tətbiq olunduğu sahədə problemləri həll edən, tövsiyələr (məsləhətlər) verən və hətta qərarlar qəbul edən sistemlərdir. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, ekspert-insanlar problemləri həll edərkən həmin sahəyə aid faktoqrafik biliklərinə və mühakimə yürütmək qabiliyyətlərinə əsaslanırlar.

Ekspert sistemlərində bu iki əsas prinsip bir-biri ilə əlaqəli olan iki ayrıca komponent kimi gerçəkləşdirilir: biliklər bazası və məntiqi nəticəçıxarma mexanizmi. Biliklər bazası (knowledge base) verilmiş mövzuya aid xüsusi fakt və qaydaları təqdim edir. Başqa sözlə, biliklər bazası müəyyən sahədə insanların (mütəxəssislərin) topladığı biliklərdən ibarətdir. Məntiqi nəticəçıxarma mexanizmi (inference engine) isə ekspert sisteminə nəticə çıxarmağa imkan verən mühakiməyürütmə qabiliyyətini gerçəkləşdirir. Məntiqi nəticəçıxarma mexanizmi ekspertiza sahəsindəki məlum faktları və qaydaları özündə saxlayır; sonradan ekspert sisteminin əsaslandığı nəticələri almaq üçün daxil edilən informasiya onun (məntiqi nəticəçıxarma mexanizminin) köməyi ilə bu faktlar və qaydalarla tutuşdurulur.
Ekspert sistemləri istifadəçi interfeysi və həllin (qərarın) əsaslandırılması kimi əlavə vasitələri də özündə birləşdirir. Başqa tətbiqi proqramlarda olduğu kimi, istifadəçi interfeysi sorğuları formalaşdırmağa, informasiyanı təqdim etməyə və sistemlə rahat yollarla qarşılıqlı əlaqədə olmağa imkan verir. Ekspert sistemlərinin ən maraqlı komponentlərindən biri olan açıqlama modulunun (explanation module) köməyi ilə sistem çıxardığı nəticələri izah edir; bu modul sistemi hazırlayanlara onun işini yoxlamaq imkanı verir.

İlk ekspert sistemləri 1960-cı illərdə meydana çıxıb; onlar kimya, geologiya, tibb, bank işi və investisiya, sığorta sistemi kimi sahələrdə tətbiq olunur.

Bu maraqlıdır
IBM şirkətində hazırlanmış IBM Watson superkompüteri (IBM şirkətinin ilk prezidenti olmuş Tomas Uotsonun şərəfmə adlandırılmışdır) süni intellektin sual-cavab sistemi ilə təchiz edilmişdir. Onun başlıca təyinatı təbii dildə ifadə olunmuş sualları anlamaq və verilənlər bazasında onlara cavablar tapmaq olmuşdur.
2011-ci ilin fevralında Watson superkompüteri «Jeopardy!» televiziya verilişində (Azərbaycanda «AzTV» telekanalında yayımlanan «61!», Rusiyanın «NTV» kanalında yayımlanan «Своя игра» oyunlarının analoqu) yarışmışdır.

Onun rəqibləri bu proqramda ən böyük uduşun sahibi Bred Ratter və uduzulmayan seriyanın rekordçusu Ken Cenninqs idi. Kompüter qalib olmuş və ona 1 milyon dollar, Cenninqs ilə Ratterə isə müvafiq olaraq 300 və 200 min dollar verilmişdir.

Ekspert sistemlərinin, eləcə də başqa intellektual sistemlərin həll etdiyi məsələlərdə bəzən dəqiq olmayan bilik və faktlardan istifadə olunur. Belə bilik və faktların tam doğru və ya tam yalan (1 və ya 0) olduğunu demək mümkün deyil; məsələn, elə bilik var ki, onun doğruluq dərəcəsinin 0.7 olduğunu söyləmək olar. Bu problemin həlli üçün ekspert sistemlərində və süni intellektin başqa proqram sistemlərində bulanıq məntiqdən (fuzzy logic) istifadə olunur. Bu məntiqdə dəyişənlər 0 (yalan) və 1 (doğru) aralığındakı istənilən qiymət ala bilər. Bulanıq məntiqdə əməliyyatın nəticəsi müəyyənlik termini ilə deyil, ehtimal terminləri ilə ifadə olunur; məsələn, nəticə “doğru” və “yalan” qiymətləri ilə yanaşı, “yəqin, doğru”, “ola bilsin, doğru”, “yəqin, yalan”, “ola bilsin, yalan” kimi qiymətlər də ala bilər.
Süni intellekt məsələlərinin həlli, eləcə də ekspert sistemlərinin yaradılmasında istifadə məqsədilə bir neçə xüsusi proqramlaşdırma dili işlənib-hazırlanmışdır. Bu dillərdən Prolog və LISP daha geniş istifadə olunur.

Məntiqi proqramlaşdırma dili olan Prolog (“Programming in Logic” sözlərinin qısaltması) 1972-ci ildə meydana çıxmışdır. Bildiyiniz kimi, adi proqramlaşdırmada kompüter qoyulmuş məsələni həll etmək üçün proqramda təsvir olunmuş addımları ardıcıl şəkildə yerinə yetirir. Məntiqi proqramlaşdırmada isə proqram problem haqqında faktları və nəticə çıxarmaq üçün gərəkli ola biləcək başqa faktlardan necə istifadə etmək haqqında qaydaları kompüterə verir. Bundan sonra kompüter məsələni avtomatik həll etmək üçün müəyyən prosedur tətbiq edir; məsələn, “Türkan kəndi Azərbaycandadırmı?” sualına cavab vermək üçün Prolog “Türkan kəndi Abşerondadır” faktını və “əgər X Abşerondadırsa, onda X Azərbaycandadır” qaydasını əlaqələndirə bilər.

Bu fakt və qayda Prolog dilində aşağıdakı kimi yazılır:

located_in(türkan, abşeron).
located_in(X, azərbaycan) located_in(X, abşeron).
Sual (məntiqi proqramlaşdırmada: sorğu)
?- located_in(türkan, azərbaycan).

kimi verilir və cavab “yes” (“hə”) olur.

Prolog dilinin ən vacib özəlliklərindən biri də onun geridönmələrlə izləmə (backtracking), başqa sözlə, geri qayıdaraq alternativ həlli tapmağa cəhd etmək imkanına malik olmasıdır. Həllin axtarışını düzgün olmayan (yəni ona aparıb çıxarmayan) yolla apardıqda geridönmələrə zərurət yaranır.

LISP (List Processing) proqramlaşdırma dili 1959-60-cı illərdə Massaçusets Texnologiya İnstitutunda (MIT) Con Makkarti (John McCarthy) tərəfindən işlənib hazırlanmışdır. İndi də araşdırmalarda və akademik dairələrdə bu dildən aktiv istifadə olunur. LISP uzun müddət süni intellekt sahəsində standart proqramlaşdırma dili hesab olunub, ancaq sonra əsas rəqibi — Prolog meydana çıxıb. Fərdi kompüterlər üçün bir sıra dialektləri vardır: MuLISP, INTERLISP, Common Lisp, MacLisp.

Müəllif: Ramin Mahmudzadə,Naidə İsayeva,İsmayıl Sadıqov
Mənbə: Ümumtəhsil məktəblərinin 11-ci sinfi üçün İnformatika fənni üzrə Dərslik

• Teqlər:
• informatika
• , informatikanı öyrənmək
• , ekspert sistemləri

ABŞ Suriyada “Sepah”la əlaqəli obyektlərə zərbə endirib

ABŞ Suriyada “Sepah”la əlaqəli obyektlərə zərbə endirib ABŞ silahlı qüvvələri İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (İİKK, İran Silahlı Qüvvələrinin elit bölmələri) Suriyadakı obyektlərinə bir sıra hava zərbələri endirib.

24 Mart , 2023 07:01

https://static.report.az/photo/429e01fc-63c8-3d2c-a68d-2eaf86709664.jpg

ABŞ silahlı qüvvələri İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun (İİKK, İran Silahlı Qüvvələrinin elit bölmələri) Suriyadakı obyektlərinə bir sıra hava zərbələri endirib. “Report” xəbər verir ki, bu barədə ABŞ Müdafiə Nazirliyinin mətbuat xidməti məlumat yayıb. Bildirilib ki, martın 23-də ABŞ-nin rəhbərlik etdiyi beynəlxalq antiterror koalisiyasının Suriyanın şimal-şərqindəki bazasına pilotsuz uçuş aparatının hücumu nəticəsində “bir amerikalı müqaviləli hərbçi ölüb, beş ABŞ hərbi qulluqçusu və bir amerikalı müqaviləli hərbçi yaralanıb”. “Prezident Baydenin (ABŞ Prezidenti Cozef Bayden – red.) əmri ilə mən ABŞ Mərkəzi Komandanlıq qüvvələrinə bu gecə Suriyanın şərqində İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusu ilə əlaqəli qrupların istifadə etdiyi obyektlərə dəqiq hava zərbələri endirmək icazəsi verdim. Aviazərbələr bugünkü hücuma, eləcə də “Sepah” ilə əlaqəli qrupların Suriyadakı koalisiya qüvvələrinə son hücumlarına cavab olaraq həyata keçirilib”, – ABŞ müdafiə naziri Lloyd Ostin vurğulayıb.

İstehsal sistemləri: növləri və əsas xüsusiyyətləri

The istehsal sistemləri alətlərdən, maşınlardan, enerjidən və işdən istifadə edərək bir material və ya xammalın çevrilmə və istehsalının fərqli prosesləridir. İstehsal termini Latın mənşəlidir: manus “əl” və faktlar bu “bitdi” deməkdir.

Deməli, istehsal sözü “əl işi” deməkdir, lakin genişləndirilməsi ilə texnika, maşın və insanları əhatə edən mövcud istehsal prosesinə aiddir. İstehsal sistemləri, məhsulların və ya hissələrin səmərəli və keyfiyyətlə istehsalı üçün cəmiyyətdə əsasdır.

Bu sistemlərin hər biri müxtəlif təbiətin və müxtəlif növlərin müxtəlif xüsusiyyətlərinə malikdir.Bundan əlavə sənayeləşmə prosesinə məruz qalan materiallar bir-birindən forma, güc, ölçü, sıxlıq və ya estetik cəhətdən fərqlənir.

Yeni məhsulların istehsalında müxtəlif növ bir sıra əməliyyatlar və proseslər iştirak edir, lakin hamısı yeni bir element yaratmaq üçün istifadə olunan materialların fiziki xüsusiyyətlərini və xüsusiyyətlərini dəyişdirmək üçün əsas məqsəddir.

Tİstehsal sistemlərinin əsas növləri

İstehsalat mühəndisliyi bu prosesləri iki kateqoriyaya bölür və ya bölür: davamlı və diskret.

Davamlı müddət

Əsas xarakteristikası, qiymətləndirmə fasiləsiz dəyişkənlər qrupu vasitəsi ilə həyata keçirilən miqdar və ya çəkiyə görə məhsul partiyalarının istehsalıdır.

Bu dəyişənlər başqaları arasında çəki, müqavimət, həcm, rəng, vaxt, sıxlıq, keçiricilik, elastiklik, özlülük və şəffaflıq kimi fiziki və ya kimyəvi xarakter daşıyır.

Məsələn, minerallar, polad, benzin, köpüklər və sənaye qazları istehsalında davamlı proseslərdən istifadə olunur.

Təmkinli müddət

Bu müddətdə xüsusiyyətləri asanlıqla sayılacaq və məhsullar kimi təsnif edilə bilən, xüsusiyyətləri və ya keyfiyyətləri keyfiyyətinə görə qəbul edilə bilən və ya qəbul edilə bilməyən parçalar, hissələr, montajlar və ya komponentlər istehsal olunur.

Bu prosesdəki xüsusiyyətlər fasiləsiz tərəzilərlə və ya nömrələmə və ya sayma tərəziləri ilə ölçülür.

Bu prosesin nümunələri, digər hissələr arasında nəqliyyat vasitələrinin – plastik və ya polad və elektron sxemlərin istehsalıdır.

Davamlı prosesdə olduğu kimi, ayrı-ayrı prosesdə də yüksək və ya aşağı keyfiyyət olaraq qiymətləndirilə bilən və ya təsnif edilə bilən komponentlər və ya sayılacaq hissələr istehsal edilə bilər.

Bu kateqoriyaya, digərləri arasında çəki, həcm, fenotip və müəyyən xüsusiyyətləri olan meyvə və ya gənc ayaq bitkiləri daxildir.

Ənənəvi istehsal sistemlərinin xüsusiyyətləri

Daha səmərəli və rəqabətə davamlı olmaq üçün istehsal təşkilatları bu gün yeni texnologiyaları mənimsəməli, istehsal sistemlərini və metodlarını inkişaf etdirməli və bazarlara uyğunlaşmalı idilər.

İstehsal sistemlərinin xüsusiyyətləri sıxlıq, forma, ölçü, estetik və ya müqavimət baxımından çox müxtəlifdir. Bu sistemlər sənaye sahəsində istifadə olunur.

Bununla birlikdə, əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılar olan ənənəvi istehsal sistemlərinə sahib bir çox şirkət var.

– Xüsusi məhsullar üçün hazırlanmışdır.

– Maşınların ardıcıl düzülüşünə görə axın onlayndır.

– Proses cərgədəki son maşında bitir.

– İstehsal zəncirindəki məhsulların ehtiyatları azdır.

– Maliyyətləri daha effektiv şəkildə aradan qaldırın.

– Məhsulların çeşidi azdır.

– Maşınlar xüsusi məhsullar istehsal edir. Bu gün olduğu kimi uyğunlaşa bilmirlər.

– Məhsullara tələb azdır.

Çevik istehsal sistemləri

Elastiklik termini istehsal sisteminin – çevik və ya qarışıq – məhsulların və ya hissələrin üslublarında müəyyən bir dəyişiklik dərəcəsi ilə üzləşməsinə imkan verən bir atributu təyin etmək üçün istifadə olunur.

Modellər arasında dəyişikliklər edilərkən istehsal prosesini kəsmədən əldə edilir.

Bu xüsusiyyət bütün istehsal sistemlərində olduqca arzuolunandır. Bu tip sistemlərə çevik istehsal sistemləri və ya çevik montaj sistemləri də deyilir.

xüsusiyyətləri

– Bütün iş vahidləri müəyyən edilmişdir.

– İstehsal sistemi düzgün əməliyyatı həyata keçirmək üçün iş vahidini təyin edir. Fərqli əməliyyatlar üçün fərqli məhsul və ya hissə stilləri tələb olunur.

– İstismar təlimatlarında dəyişikliklər tez bir zamanda edilir.

– Fiziki quraşdırmanın sürətli dəyişməsi.

Elastiklik, müxtəlif üslublu məhsulların vaxt itkisi olmadan istehsal olunmasına imkan verir, çünki bunlar partiyalar şəklində istehsal olunmur və bir bölmə ilə digərləri arasında sürətli düzəlişlər edilə bilər.

Dünya səviyyəli istehsal

Dünya səviyyəli istehsal, istehsal məsləhətçisi Richard Schonberger tərəfindən yaradılan bir anlayışdır.

Əsas məqsədi, işləmə qabiliyyətini və sürətini artıraraq məhsulların istehsalına yönəlmiş insan və texnoloji resurslarını artırmaqdır.

Dünya səviyyəli istehsal kateqoriyası istehsal prosedurlarına uyğunlaşma və müştərilər, təchizatçılar, istehsalçılar və distribyutorlarla münasibətlər konsepsiyasını əhatə edir.

Dünya səviyyəli istehsalın 6 növü var:

Bir parça axın

“Parça-parça” istehsal sistemi, qrup halında qruplaşdırılmayan, ancaq istehsal olunduqca bir stansiyadan digərinə keçən, tək bir hissənin axınına və ya davamlı istehsalına əsaslanan məhsulların istehsalının təşkilindən ibarətdir.

Bu tip istehsalın məqsədi hər iş hissəsi üçün maye və davamlı bir istehsal prosesinə sahib olmaqdır.

Hissələr tez istehsal olunur, maşın arasında yığılmır və stoka daha sərt bir nəzarət var.

Yalnız vaxtında (vaxtında)

Onun fəlsəfəsi istehsal vaxtının necə optimallaşdırıldığını təyin etməkdir. Bu, “ilk dəfə bunu düzəltmək” üçün aşağı düşür.

Bu istehsal növü maşınların və onun operatorlarının prosedurlarının səmərəliliyindən tələbi ödəməyə yönəldilmişdir.

Bu sistem tələb olunan miqdarda və vaxtda tələb olunan hissələrin növlərinin istehsalında ümumiləşdirilmişdir.

Toyota istehsal sistemi

Yapon və Koreya istehsalçılarının müvəffəqiyyəti bu istehsal sistemi ilə əlaqədardır. Bu sistem istehsal xərclərini və qiymətlərini azaltmağa xidmət edən bütün lazımsız prosedurları istehsal prosesindən kənarlaşdırır.

Məhsulların çeşidi və miqdarı baxımından tələbin dəyişməsinə uyğunlaşdırılmış keyfiyyət nəzarətinə əsaslanır.

Bu sistemin digər əsas təməli hər bir məhsul istehsalı prosesində keyfiyyət təminatı və təşkilatın ən vacib sərvəti kimi işçilərə hörmətdir.

Ford istehsal sistemi

Bu sistemin sənayeye verdiyi böyük töhfə məhsulların kütləvi istehsalının təşkili idi. Bu, istehsalın artırılması və xərclərin azaldılması ilə tələb və təklifin genişlənməsinə səbəb oldu.

Ford sistemi (montaj xətti) iş bölgüsünün artırılmasına, işçinin məhsuldar işinə nəzarətin artırılmasına, kütləvi istehsala, xərclərin azaldılmasına və mal dövriyyəsinin artırılmasına əsaslanır; digər aspektlərdə.

Tələb axını texnologiyası

Bu sistem, ən qısa müddətdə ən ucuz qiymətə yüksək keyfiyyətli texnoloji məhsullar yaratmağa yönəlmişdir.

Məhsula dəyər qatmayan hər şeyi azaldır və maşın və operatorun keyfiyyətinə vurğu edir.

DFT sisteminin binaları yalnız lazım olanı istehsal etmək və gündəlik tələbatı real tələbə uyğun planlaşdırmaq, hər bir işçinin işində keyfiyyətli bir mədəniyyət təşviq etmək, Karban sistemindən istifadə etmək və müştəri üçün gözləməni aradan qaldırmaq və ya azaltmaqdır.

Arıq istehsal

İngilis adı ilə Arıq istehsal İstehsal prosesində məhsula dəyər əlavə etməyən və xərcləri artırmayan bütün bu fəaliyyətlərin aradan qaldırılmasına imkan verən bir neçə iş alətinə əsaslanır.

Demək olar ki, bütün əvvəlki sistemlərə etibar edir: Zamanında Pull sistemi, kanban, vizual idarəetmə, ümumi məhsuldar təmir, dəyişiklik müddətlərinin minimuma endirilməsi (SMED) və kaizen (dəyişiklik yaxşılaşdırılması) .

İstinadlar

1. Pérez Gaona, Oscar Eduardo: İstehsal sistemləri – Tesoem (PDF). 8 fevral 2018-ci ildə tesoem.edu.mx-dən alındı.
2. İstehsal sistemlərinin növləri (PDF). Sistemasmanufactura.files.wordpress.com saytından bərpa edildi
3. Qabaqcıl istehsal – Cepal. Cepal.org saytına müraciət edilmişdir
4. Robles, José Orozco: İnkişaf etmiş istehsal sistemləri və bunların Meksika sənayesində tətbiqi. Məzun tezisi, Nuevo Leon Muxtar Universiteti. eprints.uanl.mx
5. İstehsal prosesi. Sites.google.com saytından məsləhət alınıb
6. Sənaye mühəndisliyi ilə əlaqəli istehsal sistemləri. Monografias.com saytına müraciət edilmişdir