Zərfliyin şərti işarəsi

• İsim, sifət və ismi birləşmələrlə;

I bolmə

Zərfliyin hansı məna növü nə qədər? sualına cavab verir?

Məqsəd

Kəmiyyət

Səbəb

Tərzi – hərəkət

CAVAB DÜZDÜR!

Testin cavabını DÜZ tapdınız. Zəhmət olmasa testin izahını aşağıdakı hissədə yazaraq digərləri ilə paylaşın.

CAVAB SƏHVDİR
Paylaşın – Hamı bilsin

Hörmətli dost! Siz bu gün bizə dəstək olmamısınız. Yuxarıda olan paylaşma yollarından gendə 1 dəfə paylaşanın saytımızda olan bütün hər bir hissəsindən istifadə edəcəksiniz. Əvvəlcədən təşəkkürlər.

Testin cavabını göstər

Bu testə aid şərhlər yazılmayıb. Öz şərhlərinizi göndərmək üçün yuxarıdakı “Testin izahını yazın” bölməsinə yazın.

Təyini söz birləşməsini göstərin

Məktəbə getmək
Yaşıl ağac
Teatra getdi
Axşama qədər
Məktəbdəki uşaqdır

Cümlədə olan sözlər hansı xüsusiyyətinə görə bir neçə qrupa bölünür?

Cümlədəki vəzifəsinə görə
Funksiyasına görə
Rollarına görə
Məna növünə görə

Söz birləşməsi və söz üçün ortaq əlaməti göstərin:

Hər ikisinin ad bildirməsi
Hər ikisinin sözlərdən əmələ gəlməsi
Hər ikisinin səslərdən əmələ gəlməsi
Hər ikisi bitmiş fikir ifadə edir

Yer zərfliklərinə aid edilə bilməz:

Yer zərflikləri ismin bu və ya başqa halında olan isimlərlə və zərflərlə ifadə olunmur
Yer zərflikləri cümlədə ifadə olunan hərəkətin, hadisənin yerini bildirir
Hara? haraya? harada? haradan? suallarına cavab verir

Yer zərfliyinin ifadə olunduğu söz ismin yönlük halındadırsa, ona hara? və haraya? sualını vermək olur

Hansı cümlədə mübtədanın əlavəsi işlənmişdir?

Bura mənim vətənimdir – Azərbaycandır
Küçələrə çıxanların içərisində iki gənc – İlyasla Fəxrəddin də var idi
O, kəndimizə yaz aylarında – gül – çiçək fəslində gəlmişdi
Qızım, Aysel, yaxına gəl

Cümlə ilə bağlı olanlardan yalnız biri düzgündür:

Cümlədə fikir bitkinliyi şərti mənada işlənir
Hər cümlə bu və ya digər bir konkret fikri ifadə etmir
Bitmiş fikir ifadə etmir
Cümlənin bir – biri ilə əlaqədar olan 3 cəhəti var

Hansı cümlədə cümlə sırası pozulmamışdır?

Axşam narın yağış yağırdı
Zarafatdır bəyəm hökumət işi
Dünən məktəbimizdə gənc şairlərlə görüş keçirildi
Müəllim yeni sözləri ucadan və xüsusi vurğu ilə deyirdi

Mürəkkəb xəbərli geniş şəxssiz cümləni tapın:

Fatimənin babası şirkətdə növbə rəisidir
Müharibə başlayanda yayın ilk ayı idi
Arzu dərs əlaçısıdır
Tədris ili mayın otuzunda yekunlaşır

Şəxssiz cümləni göstərin:

Onun kinodan xoşu gəlmir
Qaranlıq yayılırdı
Bura ən zəngin neft yatağıdır
Onu əsgərliyə apardılar

“ Sahilə çırpılan ləpələr xırda balıqqulaqlarını toz kimi ətrafa səpələyirdi ” cümləsinin sintaktik təhlili ilə bağlı səhv fikri göstərin:

Feli xəbərli sadə cümlədir
Yanaşma əlaqəsində olan üç söz var
İdarə əlaqəsinin asılı tərəfi olan sözlər eyni cümlə üzvü deyil
Təyinləri quruluşca sadədir

Omonimlərdən hansı həm isim, həm də sifət ola bilər?

Birinci növ təyini söz birləşmələrindən biri sintaktik təhlil zamanı parçalanmır: 1. Yaşıl yarpaq; 2. Orta əsrlər; 3. Beş kitab; 4. Ana Vətən; 5. Yaxşı yoldaş

Yaşıl yarpaq
Orta əsrlər
Yaxşı yoldaş

Sinfin əlaçıları neçənci növ təyini söz birləşməsidir

Ara söz işlənmiş cümlə hansıdır? (Durğu işarələri buraxılmışdır)

Düzü bu işdən mənim gözüm su içmir
Sözün düzünü zarafatda deyərlər
Elə hər işin düzdür
Düzünü Allah bilir

Hansı söz birləşməsi deyil?

məktəbə qədər
məktəbin həyəti
kitabın vərəqi
bağbanın gülləri

Əmr cümləsini göstərin:

Rüfət, sən axır ki, pis işlərindən əl çəkməyi bacardın
Sevil bu işi ilə hamının gözündə yüksəldi
Yaşasın Azərbaycanın mərd oğul və qızları!
Yurdum, yuvam, məskənimsən Azərbaycanım!
Daha sənə inanmıram, çünki sən yalan danışmağı hələ də tərgitməmisən!

Xitabın ifadə vasitələri hansıdır?

Verilənlərdən biri yəqinlik bildirən ara sözlərə aid edilə bilməz:

“İgid əsgər gecə bayrağı zirvəyə sancdı” cümləsində neçə ikinci dərəcəli üzv var?

Yox, qızım, indi mən nə narahatlıq hiss edirəm, nədə nə də yorğunluq cümləsində hansı cümlə üzvü həmcinsdir?

Sintaktik əlaqələrin növləri hansıdır?

Tabesizlik
Tabesizlik və tabelilik

Hansı idarə əlaqəsinin göstəricisi deyil?

yiyəlik hal
təsirlik hal
yerlik hal
çıxışlıq hal

Fernan Magellandan sonra ikinci dəfə dünya səyahətinə çıxmaq kimə nəsib olmuşdur?

Hacı Zeynalabdin Şirvani

Təyin cümlədə hansı işarə ilə göstərilir?

bir dalğalı xətlə
bir dalğalı bir düz xətlə
bir düz xətlə
iki düz xətlə
qırıq-qırıq xətlə

Mübtəda haqqında səhv fikri seçin:

mübtəda ismin adlıq halında olur
kim nə hara suallarından birinə cavab verir
başlanğıc deməkdir
quruluşca 3 növü var
quruluşca 2 növü var

O, dərsini öyrənmədiyi üçün dərsə gəlməmişdi cümləsində zərfin hansı növü işlənib?

zaman zərfi
məqsəd zərfi
səbəb zərfi

Söz birləşmələri haqqında yanlış fikri seçin:

sözlərdən əmələ gəlir
sintaktik vahiddir
lüğətlərdə verilir
sadə, düzəltmə və mürəkkəb olur
sözlərə nisbətən konkretdir

Təyini söz birləşməsi işlənmiş cümləni göstərin:

Müəllim məktəbdən vağzalacan şagirdləri ötürdü
Əhməd qapını taybatay açdı
Axşamüstü çobanlar sürüləri örüşdən gətirdilər
Məktəb həyatı Kamili tamamilə dəyişdirdi
Bülbüllər səhər-səhər ağız ağıza verib oxuyurdular

Elə isə mənim bu şkafımı səliqəyə salın cümləsində tamamlıq nə ilə ifadə olunmuşdur?

II növ təyini söz birləşməsi ilə
II növ təyini söz birləşməsi ilə
sadə isimlə
qeyri təyini söz birləşməsi ilə
III növ təyini söz birləşməsi ilə

Hansı modal söz durğu işarəsi ilə işlənmir?

təəssüf ki
şübhəsiz ki

Haqqımızda

Bu portalı yaradılmasında məqsədimiz ən tez yenilənən təhsil xəbərlərı məkanı yaratmaq idi. Burada sizlər heç yerdə olmayan testlər, sınaqlar, gündəlik dərslərin yoxlanılması imkanı tapacaqsınız.

Əlaqə

Azərbaycan, Bakı şəhəri
+994 50 686 86 44
sbabanli@yahoo.com

Abunə

Xüsusi kampaniyalar, endirimlər, sınaqlar haqqında ən birinci məlumat almaq üçün abunə olun (PULSUZDUR)

Xankəndi

Son günlər Rusiya ilə Ukrayna arasında yaranmış hərbi-siyasi gərginlik pik həddə çatıb. Saytlar ara-sıra Rusiya ordusuna aid hərbi birləşmələrin yerdəyişmə və təlimlərini əks etdirən görüntülər yayırlar. Ukrayna ilə sərhədlərdə görünən texnikalarda isə bir məqam xüsusi olaraq diqqət çəkir.

Tank və digər zirehli maşınların üzərinə latınca “Z” hərfi yazılıb. AzVision.az xəbər verir ki, Rusiya hərbi saytlarına açıqlama verən ekspert, ehtiyatda olan polkovnik Viktor Baraneç rus texnikalarının üzərindəki sirli “Z” hərfinin mənasını izah edib.

Stoltenberq: “NATO-nun 100 təyyarəsi hazır vəziyyətə gətirilib”

O, internetdə yayılan bütün konspiroloji nəzəriyyələri rədd edib və bildirib ki, “Z” hərfi “Qərb” deməkdir. Ekspert xatırladıb ki, Belarusda keçirilən birgə təlimlərdə əfsanəyə çevrilmiş “Qərb” və “Şərq” qoşun qrupları yer alıb.

– Orada iki ordu yarışırdı. Onlardan biri şərti “Polissya” respublikasına hücum etdi, ikincisi isə onu müdafiəyə qalxdı. Çox güman ki, “Z” işarəsi də həmin əfsanəvi “Qərb” mənasını daşıyıb,-saytlar Baraneçdən sitat gətiriblər.

Xatırladaq ki, üzərində “Z” hərfi aydın şəkildə görünən texnikların video və fotoları internetə sızdıqdan sonra bir çox sosial şəbəkə istifadəçiləri bu mövzu haqqında şayələr yaymağa başladılar. Kimisi işarənin “Zorro”nun imzasını simvolizə etdiyini dedi, bəziləri isə “Zrada”, hətta “Zabiraem” sözünün baş hərfi olması versiyalarını irəli sürdü. Sonuncu variant isə daha çox səslənirdi- Donbasın “götürülməsi” mesajı verilir.

Qeyd edək ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putin fevralın 21-də Təhlükəsizlik Şurasının fövqəladə geniş iclasından sonra vətəndaşlara müraciət edərək, qondarma “LXR” və “DXR”-in suverenliyini dərhal tanımaq barədə qərar qəbul etməyi zəruri sayıb. Müraciətdən sonra Prezident Kremldə hər iki ərazini tanıyan fərmanlar imzaladı.

Son aylar Rusiya ilə Qərb ölkələri arasında Ukrayna məsələsinə görə gərginlik yaranıb. Bu beynəlxalq hərbi-siyasi gərginliyi “Ukrayna böhranı” da adlandırırlar. NATO və ABŞ rəsmiləri Rusiyanın Ukrayna ilə sərhədə 100 mindən çox qoşun toplamasını Moskvanın qonşusunu işğala hazırlaşması ilə əlaqələndirib.

Rusiya rəsmiləri isə silahlı qüvvələrini öz ərazisində yerdəyişmə etmək üçün suveren hüquqa malik olduğunu bəyan edərək bu cür hərbi gedişlərin, heç kimi təhdid etmədiyini söyləyirlər. ABŞ və bəzi Avropa ölkələri Ukraynada yeni münaqişənin başlanacağı təqdirdə Rusiyanı “görünməmiş sanksiyalarla” hədələyir. Artıq Rusiya prezidenti Vladimir Putin xalqa müraciət edərək “Luqans” və “Donetsk Xalq Respublikaları”nın müstəqilliyinin tanınması haqqında fərmanlar imzalayıb. Bütün bunların fonunda Şimali Atlantika Alyansı da Şərqi Avropada mövcudluğunu gücləndirir.

• Zərflik cümlənin ikinci dərəcəli üzvüdür. • Hərəkətin icrasını müxtəlif cəhətdən izah edir

Məsələn, Ayişəni məktəbə ötürüb qayıdanda yolu azıb.

Zərfliklər əsasən feli xəbərə, az hallarda isə ismi

xəbərə aid olur.

Zərfliyin məna növləri

1. Tərzi-hərəkət zərfliyi .

• İş və hərəkətin icra tərzini bildirir.

• Necə? nə cür? suallarından birinə cavab verir.

• Feli bağlama, feli bağlama tərkibləri, qoşmalı söz

və söz birləşmələri ilə ifadə olunur.

Məsələn: Əsgərlərimiz qəhrəmancasına vuruşur.

Qapı taybatay açıldı.

• Təyin ilə tərzi-hərəkət zərfliyini bir-binndən

fərqləndirmək üçün onların hansı cümlə

üzvünə aid olduğuna fikir vermək lazımdır.

• Təyin isimlə ifadə olunan üzvləri izah edir.

Məsələn: Sərvər yaxşı oğlandır

• Tərzi-hərəkət zərfliyi isə feli xəbərlə bağlı

olur. Məsələn: Sərvər yaxşı oxuyur.

2. Zaman zərfliyi

• İş və hərəkətin, hadisənin zamanını bildirir.

• Nə vaxt? nə zaman? haçan? suallarından birinə

• Zaman zərfləri, zaman mənalı isimlər, feli

bağlama, feli bağlama tərkibləri, qoşmalı feili

sifətlə və ismi birləşmələrlə ifadə olunur.

Məsələn: Xalam dünən gəlib.

Zəngdə görüşərik.

O gələndə mən evdə idim.

O işini bitirən kimi getdi.

İlin əvvəlində getmək lazımdır.

3. Yer zərfliyi.

• İş və hərəkətin icra olunduğu yeri, istiqamətini, başlanğıc

və bitmə nöqtəsini bildirir.

• Hara? haraya? harada? haradan? suallarından birinə

ifadə olunur. Məsələn: Yuxarıda hava çox soyuq idi.

Dəniz sahilində xeyli gəzdik.

4. Kəmiyyət zərfliyi

• İş və hərəkətin

nə qədər, hansı kəmiyyətdə

• Nə qədər? bəzən də nə dərəcədə? sualına cavab

• Miqdar zərfləri, feili bağlama və ismi birləşmələr-

lə ifadə olunur. Məsələn: Mən sizi çox gözlədim.

Doyunca yedi. Bu gün az işlədik.

5. Səbəb zərfliyi

• İş, hərəkət və ya əlamətin səbəbini bildirir.

• Niyə? nə üçün? nə səbəbə? suallarına cavab verir.

• Üçün, ötrü, görə qoşmaları ilə işlənən söz və

• Məsdər və məsdər tərkibləri, feli bağlama və feli

bağlama tərkibləri ilə;

• İsim, sifət və ismi birləşmələrlə;

• Sual əvəzlikləri və s. ilə ıfadə olunur.

• Səbəb zərfliyinin ifadə etdiyi iş xəbərdəki işdən

əvvələ aid olur.

Qalib gəldiyi üçün çox sevinirdi.

Çayı keçə bilməyib geri qayıtdılar.

Toz – torpaq içində əlləşməkdən yorulmuşdu.

Həyəcandan danışa bilmirdi.

Soyuqdan dişi-dişinə dəyirdi.

Qardaşının tənəsindən çəkinirdi.

6. Məqsəd zərfliyi

• İş və hərəkətin məqsədini bildirir.

• Niyə? nədən ötrü? nəyə görə? nə məqsədlə? suallarına

• Üçün, ötrü qoşmaları ilə işlənən isim, ismi birləşmələr,

məsdər və məsdər tərkiblərilə;

• Yönlük halda olan məsdər və məsdər tərkibləri;

• İkinci tərəfi məqsəd, uğur, yol, niyyət, bəhanə tipli

birləşmələrlə və s. ilə ifadə olunur.

Məsələn: Rauf dincəlmək üçün bağa getdi. Koroğlu

Rəhimov torpaqlarımızı düşməndən azad etmək üçün

könüllü olaraq döyüşə getdi. Sən nədən ötrü getmişdin.

O, bu məqsədlə gəlmişdi.

• Səbəb zərfliyinin ifadə etdiyi iş xəbərdəki işdən əvvələ aid olur.

• Məqsəd zərfliyində isə onun ifadə etdiyi iş xəbərdəki işdən

sonraya aid olur.

• Məqsəd zərfliyinə nə məqsədlə? sualını vermək mümkün olduğu

halda, səbəb zərfliyinə bu sualı vermək olmur.

1. O, şəhərdə darıxdığı üçün kəndə getdi (Səbəb zərfliyi).

2. O, anasını görmək üçün kəndə getdi (Məqsəd zərfliyi).

• Birinci cümlədəki zərfliyə nə məqsədlə? sualını vermək olmaz,

ikinci cümlədəki zərfliyə isə bu sualı vermək olar.

Məqsəd zərfliyi ilə səbəb zərfliyinin fərqi

Tərzi-hərəkət zərfliyinin işləndiyi cümləni

A. Onların söhbətinə Şirin kişi də qoşuldu.

B. Şirin-şirin almalardan doyunca yedilər.

C. Onlar şirin-şirin söhbət edirdilər.

D. Oğlunun dalınca şəhərə gələn Şirin kişidir.

Yer zərfliyinin zərf ilə ifadə olunduğu cümləni

Mehdi ensiz, dar cığırla qarşıdakı meşəyə tərəf yönəldi.

B. Şəhərin küçələrində axşamdan bəri atışma səsi

C. İrəlidə böyük xəndək qazılmış, su ilə doldurulmuşdu.

D. Onlar məhəllədən qaça-qaça çıxırdılar.

Kəmiyyət zərfliyinin işləndiyi cümləni göstərin.

A. Onların sayı 300 nəfər idi.

B. Gəmi üç saat sahildə qaldı.

C. Saat 6-dan 8-ə qədər işdə olurduq.

D. Beş-üç günə işi təhvil verəcəkdik.

Məqsəd zərfliyinin işləndiyi cümləni göstərin.

A. Onlar gecikməmək üçün qaçmalı oldular.

B. Tənək ağlamasa vaxtında zar-zar

Yetirməz axırda sevinclərlə bar. ( N. Gəncəvi)

C. İşığı söndürdüyüm üçün səni görmədilər.

D. Dağın başına çıxa bilməyib ekskursiyanı dayan-

Səbəb zərfliyinin işlənmədiyi cümləni göstərin.

A. Nigarançılıqdan bir yerdə dura bilmirdi.

B. Sənin üçün çox darıxırdı, uzun-uzadı fikirləşirdi.

D. Həyəcandan rəngi saralmışdı.

Həmcins zərfliklərin işləndiyi cümləni göstərin.

A. Füzuli sözün qədrini, əhəmiyyətini, onu işlədən

şəxsin, sənətkarın qədr və qiyməti ilə müqayisə edir.

B. Cavanşir elə uşaqlıqdan qorxmaz, iradəli və şücaətli

C. Onu bacarıqsız və kobud adlandırırdılar.

D. O, Azərbaycanda yaxşı tanınır və hörmətlə

Zaman zərfliyinin işlənmədiyi cümləni

A. Mərdan bütün qışı xəstə yatmışdı.

B. Qış vaxtı qar üstündə sürüşmək uşaqların ən

C. O, evdən çıxanacan, axşam düşdü.

D. XX-XXI əsr kosmos əsri, internet əsridir.

Ədəbiyyat:

• Ə. Abdullayev, Müasir Azərbaycan dili, IV cild,

Sintaksis, Bakı, 2007.

• Müasir Azərbaycan dili, III cild, Sintaksis, Bakı,

Dostları ilə paylaş: