Qurani Kərim necə nazil olub

12. “İlahi, Səni Həzrət Məhəmməd ibn Əlinin (ə) haqqına and verirəm!”

1 ekrani nece qura bilerem

Qurani-Kərimdəki ayə sayının 6666 olduğunu deyə bilərdik. Ancaq Qurandakı hər surədəki ayələri toplayanda fərqli saylar ortaya çıxır. Bəs bu müxtəliflik haradan qaynaqlanır?

Quran ayələrinin sayı haqqında yekdil fikir yoxdur. Bunun bəzi səbəbləri vardır:

1. Ayələrin və ya Qurani-Kərimin tam olub-olmaması mövzusunda hər hansı bir fikir ayrılığı yoxdur. Yəni Quranın hamısı müəyyəndir. Lakin alimlər arasında ayələri saymaq məsələsində görüş ayrılığı mövcuddur. Belə ki, Qurani-Kərimi açanda ayələrin yerini təyin edən yumru işarələrin olduğunu görürük. Bəzi alimlərə görə bu iki dəyirmi işarə arasındakı ifadələr ayədir. Lakin bəzi alimlərə görə, bu iki dəyirmi işarə arasındakı ifadələrin bəzisi bir ayə deyil, iki və ya daha çox ayədir. Bu görüş ayrılığına görə ayə sayında fərqlər ortaya çxır. Yoxsa Quranın bütövlüyündə və ya ayələrin özlərində hər hansı bir anlaşılmazlıq və ya ziddiyyət yoxdur

2. Hər “Bismillahın” [1] müstəqil ayə sayılıb-sayılmayacağı da ixtilaf səbəblərindən biridir. Hər surənin başındakı “bəsmələ” müstəqil bir ayə ola bilərmi, yoxsa tək bir ayədirmi?!

3. Ayrıca, Quranda olan “dayanmayın” mənasını verən “Lə” işarəsinin olduğu yerlərin də bir ayə sayılıb-sayılmayacağı haqqında müxtəlif fikirlər var.

4. “Hurufu-muqadda” [2] hərflərinin ayə sayılıb-sayılmaması baxımından da ayələrin sayı dəyişir.

Bu kimi səbəblərlə Qurani-Kərimin bir hərfində belə dəyişiklik olmadığı halda, Quranda nə qədər ayə olduğu haqqında qeyri-dəqiqlik mövcuddur. Bu fikir müxləlifliyi kitabda ayələrin sayının azalacağı və ya artacağı mənasına gəlmir. Qurani-Kərim əsas olaraq içindəki hər şeylə ortadadır. Ancaq qiymətləndirmə müxtəlifliyinə görə rəqəmlər də müxtəlifdir.

Qiraət imamlarından Nafi Quranda 6217, Şeybə 6214, misirli alimlər 6622 , İbn Abbas 6616 ayə olduğunu söyləmişdir. Kufəlilərin fikri əsas götürülərək bu gün dünyadakı bütün müshəflərdə ayə sayı 6236 olaraq qəbul edilmiş və o şəkildə nömrələnmişdir.

Qurani Kərim necə nazil olub?

Sual: Qurani Kərim necə nazil olub? Allah Rəsulunun (s) qəlbinə bütövlükdə (birdəfəlik) nazil olub, yoxsa uzun fasilələrlə nazil olub?

Cavab:
Şübhəsiz ki, Quran tədricən nazil olmuşdur. Və ayələrinin, İlahi vəhyin Həzrət Peyğəmbərin (s) rəhbərliyi altında öz və ümmətin keçirdiyi münasibətlərə və zamanlara görə davam edibdir. Qurani-Kərim ayəsi bu tədricən nazil olmaya işarə etmişdir: “İnsanlara aramla (yavaş-yavaş) oxuyasan deyə, Biz Quranı hissələrə ayırıb (ayə-ayə, surə-surə) göndərdik. Biz onu tədriclə, nazil etdik.” (İsra: 106)

Uca Allah buyurur: “Kafirlər: “Quran ona (Muhəmmədə) bütöv (birdəfəlik) endirilməli idi!” – dedilər. (Ya Rəsulum!) Sənin ürəyinə səbat (qətiyyət) vermək üçün biz onu ayə-ayə (tədricə) nazil etdik.” (Furqan: 32) Bununla birlikdə, bəzi ayələrin zahirindən anlaşılmasına əsasən Qurani-Kərimin birdəfəlik nazil olmasından bəhs edən Quran ayələri də vardır. Aşağıdakı mübarək ayələrdə olduğu kimidir: Uca Allah buyurur: “İnsanlara doğru yolu göstərən, bu yolu açıq dəlilləri ilə aydınlaşdıran və (haqqı batildən) ayıran Quran Ramazan ayında nazil edilmişdir.” (Bəqərə: 185) Uca Allah buyurur: “Biz onu mübarək bir gecədə (Qədr gecəsində) nazil etdik. Biz (o Kitab vəsitəsilə kafirləri Öz əzabımızla) qorxuduruq!” (Duxan: 3) Uca Allah buyurur: “Həqiqətən, Biz onu (Quranı) Qədr gecəsi nazil etdik!” (Qədr: 1) Tədqiqatçılar, bu ikisinin cəmləşməsi qarşısında fikir ayrılığına gəliblər. Bununla əlaqədar fikir və nəzəriyyələrdən bəhs ediblər, bunlardan ən əsası aşağıdakılardır:

Birinci nəzəriyyə: Quran iki dəfə nazil olduğunu hesab edirlər. Birinci nazil olma Beytul-məmurda olub yuxarıdakı ayələrdə bəhs edildiyi kimi birdəfəlik nazil olmadır. İkincisi isə Allahın Rəsulunun (s) İslam cəmiyyətində rəhbərliyini yürütdüyü bütün dövr ərzində ayələrin tədricən nazil olmasıdır.

İkinci nəzəriyyə: Quranın Ramazan ayında və Qədr gecəsində nazil olmasının mənası həmin vaxtdan etibarən başlamasıdır. Daha sonra isə Allah Rəsulunun (s) və Ümmətin həyatlarında keçirdikləri münasibətlərə və hallara görə davam edibdir.

Üçüncü nəzəriyyə: Bu Əllamə Təbatabainin (Allah ruhun müqəddəs etsin) ixtisaslaşdığı nəzəriyyədir. Bu isə Seyyidin təfsirçi olaraq yeni bir rəng qatmasıdır. Burada “İnzal” ilə “Tənzil” arasında bir fərq vardır. “İnzal” ərəb dilində yalnız birdəfəlik nazil olma olduğu təqdirdə istifadə olunur, “Tənzil” isə ərəb dilində yalnız tədricən nazil olma olduğu təqdirdə istifadə olunur. Quranın nazil olması ilə əlaqədar hər iki ifadədən bəhs istifadə edilibdir.

1 ekrani nece qura bilerem

Qədr gecəsi Allahın kitabı “Quran”ın nazil olduğu gecədir. “Qurani-Kərim” İslam peyğəmbərinə 23 il ərzində hissə-hissə və Qədr gecəsində bütövlükdə nazil olub.

Qədr gecəsinin konkret hansı gecə olması mübahisəlidir. Amma İslam peyğəmbəri və imamlardan gələn rəvayətlərə görə, Qədr gecəsi Ramazan ayının 19, 21, 23-cü və bəzi hədislərə əsasən, 26-cı gecələrindən biridir. Bu gecələr həm də “Əhya gecələri” adlanır.

Əhya gecəsində səhərə qədər oyaq qalmaq və ibadətlə məşğul olmaq böyük savab sayılır.

İlk Qədr gecəsi aprelin 9-dan 10-na keçən gecəyə təsadüf edir.

Qeyd edək ki, Qədr gecələrinin əməlləri iki qismə bölünür:

1. Qədr gecələrinin hər birində yerinə yetirilən əməllər.

2. Qədr gecələrinin birinə məxsus olan əməllər.

Qədr gecələrinin hər birində yerinə yetirilən əməllər bunlardır:

Sübh azanına qədər oyaq qalıb, ibadətlə məşğul olmaq. Oyaq qalıb ibadətlə məşğul olmağın mənası budur ki, insan Quranı qarşılayaraq deyir: “İlahi, Sən bu gecə mənə Quran nazil edirsən və mən də bu gecə səhərə qədər oyaq qalıb onu qarşılayıram”.

1-ci: Qüsl almaq. Yaxşı olar ki, bu gecələrin qüslü gün batan vaxt edilsin və şam namazı bu qüsllə qılınsın.

2-ci: İki rəkət “Qədr gecəsi” namazı qılmaq. Bu namazın qılınma qaydası belədir: Hər rəkətdə “Həmd” surəsindən sonra yeddi dəfə “İxlas” surəsi oxunur. Namaz qurtardıqdan sonra isə yetmiş dəfə “Əstəğfirullahə və ətubu iləyh” deyilsin, yəni, “Allahdan bağışlanmağımı istəyir və Ona tərəf qayıdıram!” Peyğəmbərdən (s) nəql olunan rəvayətdə deyilir: “Bu namazı qılan şəxs yerindən qalxmamış Allah onu, atasını və anasını bağışlayar. ”

3-cü: Quranı açıb qarşıya qoymaq və bu duanı oxumaq:

Əllahummə inni əsəlukə bikitabikəl-munzəli və ma fih, və fihismukəl-əkbəru və əsmaukəl-husna, və ma yəxafu və yurca, ən təcələni min utəqaikə minən-nar.

Duanın tərcüməsi: İlahi səndən nazil etdiyin kitaba görə istəyirəm, onda nazil etdiklərinə görə istəyirəm, onda sənin ən böyük və ən gözəl adların var, qorxudan və ümid verən var, (istəyirəm) ki, məni cəhənnəm odundan xilas olanlardan qərar verəsən.

Bu duadan sonra istədiyiniz duanı etmək olar.

Quranı başa qoyub, Allahın, Peyğəmbərin (s) və İmamların (ə) adlarına and verməklə Allahdan günahlarının bağışlanmasını, dünya və axirət istəklərini bildirmək. Bu əməlin mənası Allahın insan üçün göndərdiyi kitabı başı üstə qoruyub saxlamaq deməkdir. Yəni: “Ey Allahım, Sən mənə hörmət edib kitab göndərirsən, mən də onu özüm üçün rəhbər və yol göstərən təyin edir və onu həmişə başım üzərində qoruyub saxlayacağam.” Həzrət Peyğəmbər (s) buyurur: “Hər kəs Quranı özünə rəhbər edərsə, Quran onu Cənnətə aparar. Hər kəs Quranı arxada qoyarsa və onu özünə rəhbər etməzsə, Quran onu Cəhənnəmə tərəf yönəldər”. (Yəni, hər kim Quranı oxuyub ona əməl edərsə və ona tabe olarsa, Quran onu Cənnətə aparıb çıxarar. Lakin Qurana tabe olmayan şəxs, Quran oxumağına baxmayaraq, Cəhənnəmə vasil olar.)

Quranı başa qoyub Allaha və 14 Məsuma (ə) and verməyin mənası budur ki: “Ey Allahım, mən Sənə və Sənin ən istəkli bəndələrinə and verib tövbə edirəm və Səndən öz istək və ehtiyaclarımı diləyirəm”.

Quranı götürmək, başa tutmaq və bu duaları demək:

Əllahummə bihəqqi hazəl-quran, və bihəqqi mən ərsəltəhu bih, və bihəqqi kulli muminin mədəhtəhu fih, və bihəqqikə ələyhim, fəla əhədə ərəfu bihəqqikə mink.

Duanın tərcüməsi: İlahi, (Səni and verirəm bu) Quranın haqqına, və and verirəm o şəxsin haqqına ki, bu Quranı ona göndərmisən, və o möminlərə and verirəm ki, onları bu Quranda tərifləmisən, və sənin onlar üzərində olan haqqına and verirəm, və Sənin haqqını Sənin Özündən yaxşı tanıyan yoxdur.

Sonra bu zikrlərin hər birini on dəfə deyirsən:

1. “Bikə ya Allahu”.

1. “İlahi, Səni Öz zatına and verirəm!”

2. “İlahi, Səni Həzrət Məhəmmədin (s) haqqına and verirəm!”

3. “İlahi, Səni Həzrət Əlinin (ə) haqqına and verirəm!”

4. “İlahi, Səni Həzrət Fatimənin (s.ə.) haqqına and verirəm!”

5. “İlahi, Səni Həzrət Həsənin (ə) haqqına and verirəm!”

6. “İlahi, Səni Həzrət Hüseynin (ə) haqqına and verirəm!”

7. “İlahi, Səni Həzrət Əli ibn Hüseynin (ə) haqqına and verirəm!”

8. “İlahi, Səni Həzrət Məhəmməd ibn Əlinin (ə) haqqına and verirəm!”

9. “İlahi, Səni Həzrət Cəfər ibn Məhəmmədin (ə) haqqına and verirəm!”

10. “İlahi, Səni Həzrət Musa ibn Cəfərin (ə) haqqına and verirəm!”

11. “İlahi, Səni Həzrət Əli ibn Musanın (ə) haqqına and verirəm!”

12. “İlahi, Səni Həzrət Məhəmməd ibn Əlinin (ə) haqqına and verirəm!”

13. “İlahi, Səni Həzrət Əli ibn Məhəmmədin (ə) haqqına and verirəm!”

14. “İlahi, Səni Həzrət Həsən ibn Əlinin (ə) haqqına and verirəm!”

15. “İlahi, Səni Həzrət Höccətin (ə) haqqına and verirəm!”

Bu mübarək adlara and verən zaman Quran başa qoyulur. Andlar qurtardıqdan sonra Allahdan günahların bağışlanması və diləklər istənilir. Çünki bu adlara and verdikdən sonra insanın duaları mütləq qəbul olunur.

4-cü: İmam Hüseyni (ə) ziyarət etmək.

5-ci: Bu gecələri əhya saxlamaq (şam azanından sübh azanına qədər oyaq qalmaq və ibadətlə məşğul olmaq). Hədisdə var ki, kim Qədr gecəsini əhya saxlasa, onun günahları bağışlanar, baxmayaraq ki, onun günahları göydəki ulduzlar qədər, dağlar ağırlığında və dənizlər qədər olsa belə.

6-cı: Yüz rəkət namaz (əlli dəfə iki rəkətli namaz) qılmaq. Bu namazların olduqca çox savab və fəziləti vardır. Daha yaxşı olar ki, hər rəkətdə “Fatihə” surəsindən sonra on dəfə “İxlas” surəsi oxunsun.

7-ci: Bu duanı oxumaq:

Əllahummə inni əmsəytu ləkə `əbdən daxira, la əmliku linəfsi nəf`ən və la zərra, və la əsrifu `ənha su`a, əşhədu bizalikə `əla nəfsi, və ə`tərifu ləkə biz`əfi quvvəti, və qilləti hiləti, fəsəlli `əla muhəmmədin və ali muhəmməd, və ənciz li ma və`ədtəni, və cəmi`l-mu`mininə vəl-mu`minati minəl-məğfirəti, fi hazihil-ləyləh, və ətmim ələyyə ma atəytəni, fə-inni `əbdukəl-miskinul-mustəkinuz-zə`iful-fəqirul-məhin, əllahummə la təc`əlni nasiyən li-zikrikə fi-ma əvləytəni, və la ğafilən li-ihsanikə fi-ma ə`təytəni, və la ayisən min icabətikə, və-in əbtə`ət `ənni fis-sərrai əv zərrai əv şiddətin əv rəxa`in əv `afiyətin əv bəla`in əv bu`sin əv nə`ma`ə, innəkə səmi`ud-du`ai.

“İlahi, bu gecəyə Sənə kiçik və xar olmuş bir bəndə olaraq girdim. Özüm üçün heç bir xeyir və zərər verə bilmirəm. Özümdən pis bir hadisəni kənarlaşdıra bilmirəm. Özümə qarşı bunlara şəhadət verirəm. Sənin qarşında öz gücümün zəifliyinə və çarəmin azlığına etiraf edirəm. İlahi, Məhəmməd və onun ailəsinə salavat göndər. Bu gecədə mənə və bütün mömin kişi və qadınlara vədə verdiyin bağışlamaya vəfa et. Mənə verdiklərini (nemətlərini) kamil et. Həqiqətən, mən Sənin miskin, əlacsız, zəif, fəqir, xar bəndənəm. İlahi, məni Sənin mənə verdiyin nemətlər qarşısında Sənin zikrini unudanlardan və mənə əta etdiyin ehsanı yaddan çıxaranlardan qərar vermə. İlahi, məni Sənin mənim dualarını qəbul etməndən naümid olanlardan qərar vermə, baxmayaraq ki, (duamdan) uzun zaman ötsə belə. İstər xoş vaxtda olum, istərsə də narahat, istər çətinlikdə olum, istərsə də asanlıqda, istər sağlamlıqda olum, istərsə də bəlada, istər ehtiyacda olum, istərsə də nemətdə. Həqiqətən, sən duaları eşidənsən!”

8-ci: Peyğəmbər (s) və onun Əhli-beytinə (ə) salavat göndərmək. (Əllahummə səlli əla Muhəmmədin və ali Muhəmməd.)

9-cu: Cövşən-kəbir duasını oxumaq.

10-cu: Həzrət Əlinin (ə) qatilinə lənət oxumaq. Yüz dəfə “Əllahummələn qətələtə Əmiril-möminin.”

11-ci: Yüz dəfə “Əstəğfirullahə rəbbi və ətubu iləyh” demək və tövbə etmək. Bu əməlin mənası belədir: İnsan keçmişdə etdiyi günahlardan peşman olub gələcəyini abadlaşdırmaq üçün Allaha söz verir. Yəni: “Ey Allahım, bu günə qədər mən səhv yolda olmuşam. Lakin bu gündən Sənin bütün əmrlərinə tabe olacaq və bir daha günah etməyəcəyəm”.