Ismayıl bağırov vergi

Üçüncü: Həyatın yığım sığortası və pensiya sığortası üzrə müqavilənin qüvvəyə mindiyi andan etibarən üç illik müddət keçdikdən sonra sığortaolunana və faydalanan şəxsə ödənilən sığorta ödənişləri gəlir vergisindən azaddır.

İcarə haqqından gəlir vergisinin hesablanması

Vergi Məcəlləsinin 124-cü maddəsinin tətbiqində əsas məqsəd daşınan və daşınmaz əmlak üçün icarə haqqından gəlirlərin hansı formada vergiyə cəlb olunduğunu müəyyən etməkdir. Mövzunu iqtisadçı ekspert İsmayıl Bağırov şərh edir.

Vergi Məcəlləsinin 124.1-ci maddəsində göstərilir ki, daşınan və daşınmaz əmlak üçün icarə haqqından gəlir Vergi Məcəlləsinin 13.2.16-cı maddəsinə uyğun olaraq Azərbaycan mənbəyindən əldə edilmişdirsə, ödəmə mənbəyində 14 faiz dərəcə ilə vergi tutulur. İcarə haqqı vergi ödəyicisi kimi uçotda olmayan fiziki şəxs tərəfindən ödənildikdə icarəyə verən bu maddəyə uyğun olaraq vergini 14 faiz dərəcə ilə özü ödəyir və Vergi Məcəlləsinin 33-cü və 149-cu maddələrinə uyğun olaraq vergi uçotuna alınıb bəyannamə verir.

Qeyd edək ki, Vergi Məcəlləsinin 124.3-cü maddəsinə əsasən, daşınan və daşınmaz əmlak üçün hüquqi şəxslərə (rezident müəssisələrə və ya qeyri-rezidentlərin daimi nümayəndəliklərinə) ödənilən icarə haqqından ödəmə mənbəyində vergi tutulmur.

Misal 1: Fərz edək ki, A fiziki şəxs icarəyə verən, B fiziki şəxs isə icarəyə götürəndir (icarəçi). Bu halda, Vergi Məcəlləsinin 124.1-ci maddəsinin tələblərini rəhbər tutaraq və fiziki şəxslərin vergi statusundan asılı olaraq aşağıdakı mümkün halları nəzərdən keçirək:

1. A və B fiziki şəxslərinin heç biri vergi ödəyicisi deyil.

Bu halda, Vergi Məcəlləsinin 33-cü və 149-cu maddələrinə uyğun olaraq, icarəyə verən özü vergi uçotuna durur və illik gəlir vergisi bəyannaməsi təqdim edir.

2. A vergi ödəyicisi deyildir, B isə vergi ödəyicisidir.

Bu halda, A fiziki şəxsin vergi uçotuna durmasına və hər hansı bəyannamə verməsinə ehtiyac yoxdur. Vergi Məcəlləsinin 150.1.6-cı maddəsinə əsasən, A fiziki şəxsin icarə gəlirindən vergini ödəmək B fiziki şəxsin vəzifəsinə aid edilmişdir.

3. A və B fiziki şəxslərin hər ikisi vergi ödəyicisidir.

Bu halda da A fiziki şəxsin vergi ödəyicisi olmasına baxmayaraq, icarə gəlirindən mənbədə tutulmaqla vergini ödəmək vəzifəsi sahibkarın – B fiziki şəxsin üzərinə qoyulmuşdur. A fiziki şəxsi öz bəyannaməsində bu məbləği icarə gəliri kimi göstərir, lakin bu gəlirdən heç bir vergi ödəmir.

4. A vergi ödəyicisidir, B isə vergi ödəyicisi deyil.

Bu halda, icarə gəlirindən vergini A fiziki şəxsi özü ödəyir və Vergi Məcəlləsinin 149-cu maddəsinə uyğun olaraq müvafiq bəyannaməni vergi orqanlarına təqdim edir.

Misal 2: Fiziki şəxs özünə məxsus yaşayış evini ayda 200 manata hüquqi şəxsə icarəyə vermişdir. Hüquqi şəxs icarə haqqından 14 faiz, yəni 28 manat ödəmə mənbəyində vergi tutur və fiziki şəxsə ayda 172 manat ödəyir. Fiziki şəxsin bu gəliri bir daha vergiyə cəlb olunmur. Fiziki şəxs həmin evi vergi ödəyicisi olmayan şəxsə (tələbəyə, digər kirayəçiyə) 200 manata icarəyə verdikdə ondan ödəmə mənbəyində vergi tutulmur. Yəni icarəçi vergi ödəyicisi olmadığından ödəmə mənbəyində icarə haqqından vergi tutmur. Bu halda, icarə haqqı alan fıziki şəxs özü vergi orqanında vergi uçotuna alınaraq əldə etdiyi gəlirdən aylıq 28 manat (200 x 14% = 28 manat) olmaqla illik 336 manat (28 x 12 = 336 manat) gəlir vergisi hesablamalı və hesabat ilindən sonra mart ayının 31-dən gec olmayaraq vergi bəyannaməsini vergi orqanına təqdim etməlidir.

Misal 3: 2020-ci ilin əvvəlində A müəssisəsi aylıq 3.000 manat olmaqla binasını B müəssisəsinə icarəyə vermişdir. Bu halda, B müəssisəsi aylıq 3.000 manat icarə haqqını A müəssisəsinə ödəyir və mənbədə heç bir vergi tutmur. A müəssisəsi illik icarə haqqı məbləğini (3000 x 12 = 36.000) 2020-ci ilin mənfəət vergisi bəyannaməsinə daxil edərək mənfəət vergisinə cəlb etməlidir.

Məlumat bazaları üzrə axtarış

Sığortaya görə gəlir vergisinə azadolma məbləğinin tətbiqi

2019-10-08 | Kadr işi | 2231

Vergi Məcəlləsinin 102.1.8-ci maddəsinə əsasən, sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortaolunanın və faydalanan şəxsin həyatına, habelə onun əmlakına və ya əmlak mənafelərinə dəymiş zərərin əvəzini ödəmək üçün pul və ya natura şəklində ödənilmiş vəsait, həmçinin işəgötürən tərəfindən ödənilmiş bütün növ icbari sığorta və könüllü tibbi sığorta haqları, üç ildən az olmayan müddətə bağlanmış müqavilə ilə həyatın yığım sığortası və pensiya sığortası üzrə işəgötürənin sığortaolunanın vergiyə cəlb olunan gəlirlərinin 50 faizindən çox olmayan hissəsindən Azərbaycan Respublikasının sığortaçılarına ödədikləri sığorta haqları, həyatın yığım sığortası və pensiya sığortası üzrə müqavilənin qüvvəyə mindiyi andan etibarən 3 illik müddət keçdikdən sonra sığortaolunana və faydalanan şəxsə ödənilən hər hansı məbləğlər gəlir vergisindən azaddır.

Mövzunu şərh edən iqtisadçı ekspert İsmayıl Bağırov bildirib ki, Vergi Məcəlləsinin bu maddəsinin tətbiqinin əsas məqsədi fiziki şəxslərin sığorta hadisəsinə görə aldıqları vəsaitlərə və onun adından ödənilən sığorta haqlarına görə gəlir vergisi hesablandıqda azadolma məbləğinin tətbiqi qaydasını müəyyən etməkdən ibarətdir. Məcəllənin 102.1.8-ci maddəsinin tərkibində sığorta məbləğinin azadolması üçün üç hal mövcuddur.

Birinci: Sığorta hadisəsi baş verdikdə sığortaolunanın və faydalanan şəxsin həyatına, habelə onun əmlakına və ya əmlak mənafelərinə dəymiş zərərin əvəzini ödəmək üçün pul və ya natura şəklində ödənilmiş vəsaitlər və işəgötürən tərəfindən işçinin adından ödənilən bütün növ icbari sığorta və könüllü tibbi sığorta haqları gəlir vergisindən azaddır.

İkinci: İşəgötürən tərəfindən Azərbaycan Respublikasının sığortaçılarına işçinin adından ödənilən üç ildən az olmayan müddətə bağlanmış müqavilə ilə həyatın yığım sığortası və pensiya sığortasının işçinin vergiyə cəlb olunan gəlirlərinin 50 faizindən çox olmayan hissəsi qədər sığorta haqları gəlir vergisindən azaddır.

Üçüncü: Həyatın yığım sığortası və pensiya sığortası üzrə müqavilənin qüvvəyə mindiyi andan etibarən üç illik müddət keçdikdən sonra sığortaolunana və faydalanan şəxsə ödənilən sığorta ödənişləri gəlir vergisindən azaddır.

Onu da qeyd edək ki, Vergi Məcəlləsinin 102.1.8-ci maddəsində nəzərdə tutulmuş üç ildən az olmayan müddətə bağlanmış müqavilə ilə həyatın yığım sığortası və pensiya sığortası üzrə işəgötürənin sığortaolunanın vergiyə cəlb edilmiş gəlirlərinin 50 faizindən çox olmayan hissəsindən Azərbaycan Respublikasının sığortaçılarına ödədikləri sığorta haqlarına görə güzəşt hesablanarkən işçinin əməkhaqqı yox, vergi tutulan gəliri nəzərə alınmalıdır.

VERGİLƏR

Vergi Məcəlləsinin 199.3-cü maddəsinə əsasən, binalar icarəyə, kirayəyə verildiyi, habelə sahibkarlıq və ya kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün istifadə edildiyi hallar istisna olmaqla, Vergi Məcəlləsinin 102.2-ci maddəsində göstərilən şəxslərin, habelə pensiyaçıların və müddətli hərbi xidmət hərbi qulluqçularının və onların ailə üzvlərinin müddətli hərbi xidmət dövründə binalara görə ödəməli olduqları əmlak vergisinin məbləği 30 manat azaldılır.

Mövzunu şərh edən iqtisadçı ekspert İsmayıl Bağırov bildirib ki, Vergi Məcəlləsinin 102.2-ci maddəsinin tətbiqinin əsas məqsədi fiziki şəxslərin mülkiyyətində olan binalara görə ödəməli olduqları əmlak vergisinə azadolma məbləğinin tətbiqi qaydasını müəyyən etməkdir. Həmin Məcəllənin 199.3-cü maddəsinə əsasən, pensiyaçıların və müddətli hərbi xidmət hərbi qulluqçularının və onların ailə üzvlərinin, habelə 102.2-ci maddədə qeyd olunduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının Milli qəhrəmanlarının, Sovet İttifaqı və Sosialist Əməyi qəhrəmanlarının, müharibə əlillərinin, həlak olmuş, yaxud sonralar vəfat etmiş döyüşçülərin dul arvadlarının (ərlərinin) və övladlarının, 1941-1945-ci illərdə arxa cəbhədə fədakar əməyinə görə orden və medallarla təltif edilmiş şəxslərin, qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada müharibə veteranı adı almış şəxslərin, Çernobıl AES-də qəza, mülki və ya hərbi təyinatlı atom obyektlərində digər radiasiya qəzaları nəticəsində, habelə nüvə qurğularının hər hansı növləri, o cümlədən nüvə silahı və kosmik texnika ilə bağlı olan sınaqlar, təlimlər və başqa işlər nəticəsində şüa xəstəliyinə və şüa yükü ilə əlaqədar xəstəliyə tutulmuş və ya bu xəstəlikləri keçirmiş şəxslərin mülkiyyətində olan binalara görə ödəməli olduqları əmlak vergisininin məbləği 30 manata qədər azaldılır.

Müddətli hərbi xidmət hərbi qulluqçuları dedikdə kimlərin nəzərdə tutulduğunu “Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında” Qanuna əsaslanaraq müəyyən etmək olar. Qanunun 28.2-ci maddəsində göstərilir ki, müddətli həqiqi hərbi xidmət keçən hərbi qulluqçulara qanunla müəyyən edilmiş müddətlər daxilində həqiqi hərbi xidmət keçən əsgərlər, matroslar və çavuşlar aiddir. Ona görə də 30 manat güzəşt hüququ bütün hərbçilərə deyil, yalnız əsgərlər, matroslar və çavuşlara şamil edilir.

Pensiyaçılar dedikdə isə kimlərin nəzərdə tutulduğunu “Əmək pensiyaları haqqında” Qanununa əsaslanaraq müəyyən etmək olar. Həmin qanunun 4-cü maddəsində əmək pensiyaları yaşa görə, əlilliyə və ailə başçısını itirməyə görə müəyyənləşdirilir. 199.3-cü maddədə pensiyaçılar dedikdə, heç bir istisna nəzərdə tutulmadığından, 30 manat güzəşt hüququ əmək pensiyalarının bütün növlərinə şamil edilir.

Misal 1. Tutaq ki, Naxçıvan şəhərində yaşayan və oğlu orduda əsgər olan fiziki şəxsin xüsusi mülkiyyətində 230 m2 sahəsi olan mənzil vardır. Əmlak vergisinin məbləğini hesablayaq: Vergi Məcəlləsinin 198.1.1-ci maddəsinə əsasən, fiziki şəxsin xüsusi mülkiyyətində olan mənzilin 30 m2-dən vergi tutulmur, 30 m2-dən çox olan hissəsindən isə hər kvadratmetrinə görə 0,2 manat vergi hesablanır. Belə olan halda, əmlak vergisinin məbləği 40 manat ((230 m2 – 30 m2) x 0,2 manat = 40 manat ) olacaqdır. Fiziki şəxsin övladı müddətli hərbi xidmət hərbi qulluqçusu olduğuna görə, ödəməli olduğu əmlak vergisininin məbləği 30 manat azaldılır. Bu halda, fiziki şəxs 10 manat (40 manat – 30 manat = 10 manat) əmlak vergisi ödəyəcəkdir.

Misal 2. Tutaq ki, Sumqayıt şəhərində yaşayan pensiyaçı xüsusi mülkiyyətində olan 180 m2 sahəsi olan mənzili kirayəyə verib. Əmlak vergisinin məbləğini hesablayaq: Vergi Məcəlləsinin 198.1.1-ci maddəsinə əsasən yaşayış sahələrinin 30 m2-dən vergi hesablanmadığı üçün pensiyaçının xüsusi mülkiyyətində olan mənzilin 30 m2-dən vergi tutulmur, 30 m2-dən çox olan hissəsindən isə hər kvadratmetrinə görə 0,3 manat vergi hesablanır. Belə olan halda, əmlak vergisinin məbləği 45 manat ((180 m2 – 30 m2) x 0,3 manat = 45 manat) olacaqdır. Fiziki şəxsin pensiyaçı olmasına baxmayaraq, mənzilini kirayəyə verdiyi üçün ona əmlak vergisində 30 manat güzəşt tətbiq olunmayacaq. Deməli, pensiyaçı 45 manat əmlak vergisi ödəyəcəkdir.

Misal 3. Tutaq ki, müharibə veteranı fiziki şəxsin Bakı şəhərinin Azadlıq prospektində (3-cü zona) yerləşən çoxmənzilli binada sahəsi 120 m2 olan və Naxçıvan şəhərində sahəsi 70 m2 olan mənzili vardır. Onun ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq: Vergi Məcəlləsinin 198.1.1-ci maddəsinə əsasən, yaşayış sahələrinin 30 m2-dən vergi hesablanmadığı üçün müharibə veteranının xüsusi mülkiyyətində olan mənzillərin hər birinin 30 m2-dən vergi tutulmur, 30 m2-dən çox olan hissəsindən Naxçıvan şəhəri üçün hər kvadratmetrinə görə 0,2 manat, Bakı şəhəri üçün isə hər kvadratmetrinə görə 0,4 manat vergi hesablanır və Nazirlər Kabinetinin qərarında 3-cü zonanın əmsalı 1,3 müəyyən olunduğu üçün Bakı şəhəri üzrə hesablanan vergi 1,3 əmsala vurulur. Belə olan halda, Bakı şəhəri üçün əmlak vergisinin məbləği 46,8 manat ((120 – 30) x 0,4 x 1,3 = 46,8 manat) , Naxçıvan şəhəri üçün əmlak vergisinin məbləği isə 8 manat ((70 – 30) x 0,2 = 8 manat) olacaqdır. Fiziki şəxs müharibə veteranı olduğu üçün cəmi ödəməli olduğu əmlak vergisinin məbləği 30 manat azaldılır. Bu halda, fiziki şəxs 24,8 manat (46.8 manat + 8 manat – 30 manat = 24,8 manat) əmlak vergisi ödəyəcəkdir.

Onu da qeyd edək ki, güzəşt hüququ olan fiziki şəxsin bir neçə mənzili olduqda, 30 manat məbləğində güzəşt hər mənzilə ayrılıqda verilmir, cəmi ödəməli olduğu əmlak vergisi məbləği 30 manat azaldılır.

Hazırladı:
Fəxriyyə İKRAMQIZI