Maruza 5 KONSTRUKSIYA ELEMENTLARI VA ULARNING TUZILMALARI YUKLANISHLAR

Konstruksiyaetmə — məmulat hazırlanmasının ən vacib başlanğıc mərhələsidir (konstruksiya — latın dilindən tərcümədə «quruluş» deməkdir). Adətən, konstruksiyaetməni məmulatın xəyali təsəvvüründən başlayır, daha sonra onun eskizini, texniki rəsmini və çertyojunu işləyərək yaradıcı əmək sərf etməklə həmin xəyali təsəvvürləri gerçəkləşdirirlər.
Sonra lazımi materialları seçir və məmulatın təcrübi nümunəsini hazırlayırlar. Onun möhkəmliyini və ya işləmə qabiliyyətini yoxlayır, qüsurları aradan qaldırmaq şərtilə məmulatı mükəmməl nəticə alana qədər təkmilləşdirirlər.
Konstruktor (quruluşçu), adətən, məmulat üçün bir neçə variant düşünür. Konstruksiyaetmədə variantların çoxluğunu «variativlik» adlandırırlar. Variativlik məmulatın dizaynına, onun quruluşuna və xarici görünüşünə xas olan cəhətdir («dizayn» ingilis dilindən tərcümədə fikir, layihə, təsvir deməkdir).
Konstruksiya edilən məmulat möhkəm, etibarlı, az xərc aparan və texnoloji olmalıdır.
Hazırlanmasına mümkün qədər az vaxt, maddi vəsait, əmək və material sərf olunan məmulatlar texnoloji hesab olunur. Möhkəm məmulat dağılmadan ona verilən yükü qəbul edir. Müəyyən olunmuş istismar müddəti ərzində dayanmadan işləyən məmulat etibarlı hesab olunur. Qənaətli məmulat ucuz başa gəlir və istismar zamanı əlavə xərc tələb etmir.
Bütün bu vacib olan xüsusiyyətlər məmulatın keyfiyyətli olması deməkdir. Keyfiyyətli məmulat işlədilmədə etibarlı və rahatdır.
Oduncaq emalında ən geniş yayılmış detallar düzbucaqlı və en kəsiyi dairəvi (fırlanma oxu olan) silindr və konus şəklində olanlardır.
Stol və stulların oturacaqları, yeşiklərin divarları düzbucaqlı formadadır. Bellərin, taxta çəkiclərin, xəkəndazların və yeyələrin dəstəkləri, stol və stulların dairəvi ayaqları və s. detallar silindrik və konusşəkilli detallardır.
Bu məmulatların bir çoxunu məktəb emalatxanalarında hazırlamaq olar. Məmulatların hazırlanması üzrə işi eskizin, texniki rəsmin və çertyojun yerinə yetirilməsindən başlayırlar.
Nümunə kimi bucaqlığın yığma çertyojunu nəzərdən keçirək.

Konstruksiya və materialların odadavamlığı

Konstruksiya və materialların odadavamlığı elektron dərsimizin əsas mövzusu olacaq. Odur ki, əziz dostlar, dəyərli oxucularım və dinləyicilərim, həmçinin gadirov.com saytının daimi ziyarətçiləri, youtube abunəçilərim və sosial şəbəkə istifadəçilərim sizləri Yanğından Mühafizə moduluna həsr olunmuş elektron dərsliyində salamlayıram.

• 1 Konstruksiya və materialların odadavamlığı
  • 1.1 Bina və tikililərin yanğın təhlükəsizliyi nə ilə təyin olunur?
  • 1.2 İnşaat konstruksiyalarının odadavamlılığı nədir?
  • 1.3 İnşaat konstruksiyalarının odadavamlılığı necə təyin olunur?
  • 1.4 Böhran temperaturu nədir?
  • 1.5 Binalar davamlılıq dərəcəsinə görə neçə qrupa bölünür?

  Konstruksiya və materialların odadavamlığı

  Bina və tikililərin yanğın təhlükəsizliyi nə ilə təyin olunur?

  Bina və tikililərin yanğın təhlükəsizliyi onların oda davamlılığı ilə təyin olunur. Bu isə onları təşkil edən əsas inşaat konstruksiyalarının yanma qabiliyyətindən və odadavamlılığından asılıdır.

  İnşaat konstruksiyalarının odadavamlılığı nədir?

  Yanğın şəraitində inşaat konstruksiyalarının öz yükdaşıma və çəpərləmə qabiliyyətini mühafizə etməsi odadavamlıq adlanır.

  İnşaat konstruksiyalarının odadavamlılığı necə təyin olunur?

  İnşaat konstruksiyalarının odadavamlılığı odadavamlılıq həddi ilə xarakterizə olunur. Odadavamlılıq həddi saat və ya dəqiqə ilə ölçülür. Məsələn, tirin odadavamlılıq həddinin 1,5 saat olması o deməkdir ki, həmin tiri standart temperatur rejimində qızdırdıqda yalnız 1,5 saatdan sonra uçula bilər.

  Böhran temperaturu nədir?

  İnşaat konstruksiyasının odadavamlılıq həddinə çatması onun müəyyən temperatura qədər qızdırılması ilə əlaqədardır ki, bu da böhran temperaturu adlanır.

  Binalar davamlılıq dərəcəsinə görə neçə qrupa bölünür?

  Binalar beş oda davamlılıq dərəcəsinə bölünür. I,II,III.IV,V

  © İstifadə edilərkən gadirov.com-a istinad olunmalıdır

  Sizə aşağıdakı mövzular faydalı ola bilər:

  1. Yanma qabiliyyətinə görə materialların təsnifatı
  2. Yanma, yanma üçün vacib olan şərait
  3. Elektrik alətinin izolyasiyası
  4. Elektrik cihazlarını cərəyana qoşulması halları
  5. 10 Aprel – Ömrümüzə yazılan gün

  Maruza 5 KONSTRUKSIYA ELEMENTLARI VA ULARNING TUZILMALARI YUKLANISHLAR

  Ma’ruza № 5 KONSTRUKSIYA ELEMENTLARI VA ULARNING TUZILMALARI. YUKLANISHLAR. DEFORMATSIYA VA UNING TURLARI. KUCHLANISHLAR Reja: ØTo’g’ri va egri sterjenlar, plastinalar, qobiq va massivlar ØMashina va inshoot qismlariga qo’yiladigan kuchlar va ularning turlari. ØDeformatsiya va uning turlari. ØIchki kuchlar va ularini aniqlash.

  Har qanday mashina yoki inshoot qismlariga nisbatan turli talablar qo’yiladi. U tashqaridan qo’yiladigan yuklar ta’siriga chidamli bo’lishi, ish davomida jism geometrik o’lchamlarini o’zgarmay qolishi, ya’ni ishlatilish davrining boshidan oxirigacha havfsiz ishlashi talab etiladi. Barcha qattiq jismlar mustahkamlik va bikrlik xossalariga ega bo’lishi kerak. Barcha mashina qismlari ishlash davomida tashqi kuch ta’siriga turlicha ta’sir ko’rsatadi. SHuning uchun mashina yoki inshoot qismlarining qo’yilgan yuklar ta’siriga bardosh berib turishi ularning o’lchamlariga va qanday materialdan tayyorlanishiga bog’liq.

  Konstruktsiya va konstruktsiya qismlarini mustahkam, bikr va ustuvor bo’lishini ta’minlashni turli yo’llari bor: Konstruktsiya qismlari ko’ndalang kesim o’lchamlarini o’zgartirish; Materal turini o’zgartirish; Tayyorlash uchun zarur mehnat davri.

  Mashina va inshoot qismlariga qo’yiladigan kuchlar va ularning turlari. Mashina va mexanizm qismlariga ta’sir kiladigan kuchlar ikki turga xajmiy va sirtqi kuchlarga bo’linadi. Kuch jism hajmining barcha nuqtalariga qo’yilgan bo’lsa, bunday kuchlar xajmiy kuch deyiladi. Masalan, mustahkamligi tekshirilaetgan jismning o’z og’irligi mazkur jism uchun xajmiy kuch xisoblanadi, jism harakatda bo’lsa inertsiya kuchi ham xajmiy kuchlar katoriga kiradi, chunki inertsiya kuchi jismning massasiga bog’likdir. Massa esa jismning butun xajmini koplaydi. Bir-biriga tegib turadigan ikki jismning o’zaro ta’siri ularning urinib turgan nuqtasiga qo’yilgan deb xisoblaniladi.

  Yuqorida bayon qilingan xillaridagi kuchlar mashina qismlariga statik va dinamik xarakterda ta’sir ko’rsatishi mumkin. Mashina qismlariga kuch ta’siri asta-sekin qo’yilib, oqibatda eng katta qiymatga yetkazilsa, bunday kuch statik kuch deyiladi. Kuch statik ta’sir etsa, inshoot qismlarida hech kanday tezlanish xosil bo’lmaydi va doimo muvozanatda bo’ladi

  DEFORMATSIYA VA UNING TURLARI Har qanday qattiq jismga kuch ta’sir qilganda uning geometrik shakli va o’lchamlari birmuncha o’zgaradi. Bu o’zgarish deformatsiya deyiladi. Masalan, vertikal sterjen, tsilindrik prujina o’z o’qi bo’ylab yo’nalgan kuchlar ta’sirida cho’ziladi, ikki tayanchda yotuvchi balka ustidagi yuk ta’sirida egiladi. Deformatsiya sof geometrik faktor bo’lib, jismlarning fizik xossalarini ayrim holda tekshirish ham mumkin. Bunday tekshirishni deformatsiyaning geometrik nazariyasi deyish mumkin. Biroq kuch ta’siridagi jismning deformatsiyasini tekshirganimizda uning geometrik nazariyasi hodisasiii to’la ifodalay olmaydi, chunki deformatsiya miqdori va xarakteri jismga qo’yilgan kuchga bog’liq bo’lishi bilan birga jism materialining fizik xossalariga va uning geometrik tuzilishiga ham bog’liqdir.

  Ichki kuchlar va ularini aniqlash. Muvozanatlashuvchi tashqi kuchlar ta’siridagi qattiq jism zo’riqish holatida turadi. Bu zo’riqish jismni tashkil qiluvchi zarralar orasidagi ichki kuchlardan iboratdir. Qattiq jismga tashki kuch qo’yilmaganda ham, unda kuchlar mavjuddir. Qattiq jismda ichki kuchlar mavjud bo’lmasa, uning zarralari ma’lum hajmni qoplovchi bir butun shaklni hosil qilmagan bular edi. Jismni hosil qiluvchi zarralar orasidagi o’zaro ta’sir kuchlari boshlang’ich ichki kuchlari deyiladi.

  Deformatsiya natijasida jismning kuch qo’yilgan nuqtalari ko’chib tashqi kuchlar “A” ish bajaradi. Bu ishning bir qismi jism zarralariga tezlik berish uchun sarflanadi, ya’ni kinetik energiyaga aylanadi. Ishning qolgan qismi deformatsiyaning potentsial energiyasi tarzida jismda to’planadi. Energiya balansi tenglmasi quydagicha yoziladi:

  Demak A=U bo’ladi, ya’ni tashqi kuchlarning bajargan ishi jismda deformatsiyaning potentsial energyasi tarzida to’planadi. Jismdan tashqi kuch olinganda jismda to’planadigan deformatsiyaning potentsial energiyasi jismni oldingi holatiga keltirish uchun sarflanadi. Shuning uchun ham jismning o’zida to’plangan energiyani qaytarish qobilyati uning elastikligi deyiladi.

  E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT!

  Məmulatların konstruksiya edilməsi. Düzbucaqlı və müxtəlif formalı detalların çertyoju

  Konstruksiyaetmə — məmulat hazırlanmasının ən vacib başlanğıc mərhələsidir (konstruksiya — latın dilindən tərcümədə «quruluş» deməkdir). Adətən, konstruksiyaetməni məmulatın xəyali təsəvvüründən başlayır, daha sonra onun eskizini, texniki rəsmini və çertyojunu işləyərək yaradıcı əmək sərf etməklə həmin xəyali təsəvvürləri gerçəkləşdirirlər.
  Sonra lazımi materialları seçir və məmulatın təcrübi nümunəsini hazırlayırlar. Onun möhkəmliyini və ya işləmə qabiliyyətini yoxlayır, qüsurları aradan qaldırmaq şərtilə məmulatı mükəmməl nəticə alana qədər təkmilləşdirirlər.
  Konstruktor (quruluşçu), adətən, məmulat üçün bir neçə variant düşünür. Konstruksiyaetmədə variantların çoxluğunu «variativlik» adlandırırlar. Variativlik məmulatın dizaynına, onun quruluşuna və xarici görünüşünə xas olan cəhətdir («dizayn» ingilis dilindən tərcümədə fikir, layihə, təsvir deməkdir).
  Konstruksiya edilən məmulat möhkəm, etibarlı, az xərc aparan və texnoloji olmalıdır.
  Hazırlanmasına mümkün qədər az vaxt, maddi vəsait, əmək və material sərf olunan məmulatlar texnoloji hesab olunur. Möhkəm məmulat dağılmadan ona verilən yükü qəbul edir. Müəyyən olunmuş istismar müddəti ərzində dayanmadan işləyən məmulat etibarlı hesab olunur. Qənaətli məmulat ucuz başa gəlir və istismar zamanı əlavə xərc tələb etmir.
  Bütün bu vacib olan xüsusiyyətlər məmulatın keyfiyyətli olması deməkdir. Keyfiyyətli məmulat işlədilmədə etibarlı və rahatdır.
  Oduncaq emalında ən geniş yayılmış detallar düzbucaqlı və en kəsiyi dairəvi (fırlanma oxu olan) silindr və konus şəklində olanlardır.
  Stol və stulların oturacaqları, yeşiklərin divarları düzbucaqlı formadadır. Bellərin, taxta çəkiclərin, xəkəndazların və yeyələrin dəstəkləri, stol və stulların dairəvi ayaqları və s. detallar silindrik və konusşəkilli detallardır.
  Bu məmulatların bir çoxunu məktəb emalatxanalarında hazırlamaq olar. Məmulatların hazırlanması üzrə işi eskizin, texniki rəsmin və çertyojun yerinə yetirilməsindən başlayırlar.
  Nümunə kimi bucaqlığın yığma çertyojunu nəzərdən keçirək.

  Bucaqlıq 90°-lik bucaq altında bir-birinə yapışqanla dəqiq yapışdırılmış tərpənməz dayaqdan və xətkeşdən ibarətdir. Bucaqlığın dayağının baş hissəsində yuva var və xətkeş həmin yuvaya geydirilib yapışdırılır.

  Yığma çertyojunda məmulatın quruluşunu təyin edən görüntülər təsvir olunur.
  Bucaqlığın yığma çertyoju üçün iki görüntünün olması kifayət edir: əsas (şəkil 3, a) və soldan görünüş (şəkil 3, b).
  Yığma çertyojunun aşağı sağ küncündə əsas yazı yerləşdirilir (şəkil 3, c). Əsas yazıda məmulatın yığılması üçün lazım gələn ölçülər göstərilir. Bucaqlıq üçün qabarit ölçülər: 150, 200 və 30 mm-dir. 1 və 2 detallarının dəqiq 90°-lik bucaq altında birləşdirilməsinə nəzarət etmək lazımdır.
  Əsas yazımn üst tərəfində və ya ayrı vərəqlərdə yığma çertyojun spesifikasiyası yerləşdirilir (şəkil 3, c). Onu cədvəl şəklində tərtib edirlər. Cədvəldə məmulatın bütün detalları sadalanır, detalların adları, sayı və materialı qeyd edilir. Yığma çertyojunun oxunması zamanı əvvəlcə əsas yazının məzmunu, məmulatın adı və təsvirinin miqyası, sonra isə məmulatın təyinatı və iş prinsipi öyrənilir.
  Spesifikasiya üzrə detalların adı və onların hazırlandığı materiallar müəyyənləşdirilir. Detallar yığma çertyojunun bütün görüntülərində tapılır, məmulatın forma və konstruksiyası, həmçinin detalların birləşdirilmə üsulları və onların yığılma ardıcıllığı müəyyənləşdirilir.

  Yığma çertyojunun oxunmasını əsas yazının və spesifikasiyanın məzmununun öyrənilməsindən başlayırlar.
  

  
  
  
  
  Müəllif: Natiq Axundov, Hümeyir Əhmədov,Fəridə Şərifova, Xuraman Səlimova
  
  Mənbə: Texnologiya 6 Ümumtəhsil məktəblərinin 6- cı sinfi üçün Texnologiya fənni üzrə Dərslik

  • Teqlər:
  • çertyoj
  • , çertyojun oxunması
  • , yığma çertyoj

  Related posts:

  1. Açıq drs azrbaycan dilindn 3-sinif
  2. 204-cü maddə
  3. Fiziki terbiye nezeriyyesi
  4. Kompyuter v informasiya kommunikasiya texnologiyaları