Cənubi Koreya | Faktlar və Tarix

1950-ci ilin sentyabrında BMT və Cənubi Koreya qüvvələri Busan Perimetrindən çıxdı və KPA-nın geri çəkilməsinə başladı. Seulun yaxınlığında Incheonun eyni zamanda işğalı , Şimali qüvvələrin bir qismini çəkdi. Oktyabrın əvvəlində BMT və Koreya əsgərləri Şimali Koreyanın ərazisində idi. Şimalın Çin sərhədinə doğru itələdi, Mao Zedong’u KPA-nı gücləndirmək üçün Çin Xalq Könüllü Ordusu göndərməsini istədi.

Koreya İqtisadiyyatı – Hanqanq Çayındakı Möcüzə

Cənubi Koreya qısa müddətdə sürətli inkişaf əldə etməyi bacarmış bir ölkədir. Ölkə mobil telefonlar, yarımkeçiricilər, avtomobillər, kimyəvi maddələr və polad istehsalı kimi müxtəlif sahələrdə qlobal rəqabət qabiliyyətini nümayiş etdirib. Son illərdə musiqi, oyun və incəsənət də daxil olmaqla mədəni sahədə baş verən dəyişikliklər Koreya iqtisadiyyatında liderliyi ələ alaraq özlüyündə vacib bir sahəyə çevriliblər.

Cənubi Koreya misli görünməmiş sürətlə iqtisadi böyümə əldə etdi. Üç il davam edən Koreya müharibəsi zamanı ölkənin əksər sənaye obyektləri məhv edildiyinə və sərmayə və təbii ehtiyatlardan məhrum olduğuna görə, ölkənin qazandığı bu nailiyyəti “Hanqanq çayındakı möcüzə” adlandırırlar.

1960-cı illərin əvvəllərində ölkə ixrac yönümlü iqtisadi inkişaf planları ilə irəlilədi. Əvvəlcə ölkənin əsas ixrac məhsulları əsasən kiçik fabriklərdə istehsal olunan yüngül sənaye məhsulları və xammal idi. 1970-ci illərdə ölkə ağır kimya müəssisələrinə sərmayə qoydu və ağır sənaye məhsullarının ixracına zəmin yaratdı. Ölkə hazırda yarımkeçirici və ekran sektorlarına dünyada liderlik edir.

Seul 1988 olaraq bilinən 1988 Yay Olimpiya Oyunlarına ev sahibliyi etmək, ölkəni yarı inkişaf etmiş ölkələr sırasına qatılmasını sürətləndirdi. Xaricdəki kütləvi informasiya vasitələri Cənubi Koreyanı Tayvan, Sinqapur və Hong Kongla birlikdə dörd Asiya pələngindən biri adlandırdı. 1996-cı ilin dekabrında ölkə əsasən inkişaf etmiş ölkələrdən ibarət olan İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatının 29-cu üzv ölkəsi oldu.

1960-cı ildə cəmi 32.82 milyon ABŞ dolları olan Cənubi Koreyanın ixracatı, 1977-ci ildə 10 milyard ABŞ dollarını keçdi və 2019-cu ildə 542.2 milyard ABŞ dollarına çatdı. Ölkənin adambaşına düşən milli gəliri milli hökumətinin qurulduğu 1953-cü ildə 67 dollar idi. 2019-cu ildə isə bu rəqəm 32.115 ABŞ dolları idi.

Sizə maraqlı ola biləcək yazı: Bitkoin uğurlu olarsa, nə baş verər?

Cənubi Koreya, qeyri-kafi kapital və resurslar qarşısında böyüməyə davam edərkən, böyük bizneslərə əsaslanan ixracat yönümlü bir iqtisadi quruluş yaratdı. Bu, konqlomeratların sənayedə hakim mövqeyə sahib olmasına gətirib çıxardı və iqtisadi quruluşu ixracat və idxaldan çox asılı vəziyyətə gətirdi və beləliklə ölkəni xarici iqtisadi təsirlərə həssas etdi.

1997-ci ilin Noyabr ayında ölkədə valyuta böhranı yaşandı və hökümət yardım üçün Beynəlxalq Valyuta Fonduna (BVF) müraciət etməyə məcbur qaldı. Bu, illərdir sürətlə davam edən iqtisadi böyümədən sonra Cənubi Koreyanın üzləşdiyi ilk sınaq idi. Ölkə iflas edən müəssisələri ayağa qaldırmaq üçün kəskin bir addım atdı və daha sonra sənayeləşməni yenidən davam etdirdi. Yalnız iki il içində ölkə əvvəlki böyümə sürətini, qiymət səviyyələrini və cari balans profisitini bərpa etdi. Bu müddət ərzində hökumətin BVF-dən borc aldığı məbləği ödəmək üçün kömək məqsədilə qızıl toplamaq kampaniyasına təxminən 3,5 milyon koreyalı qatıldı. Ümumilikdə 227 ton qızıl toplandı. Dünya, Cənubi Koreya xalqının milli borclarını ödəmək üçün könüllü iştirakına heyran qaldı.

Valyuta böhranından xilas olmaq üçün atılan addımlar, qloballaşan iqtisadi və maliyyə sistemlərinin mənimsənilməsi kimi müəyyən fürsətlərdən bəhrələndi. Bununla belə, yenidən qurulma prosesi hökumətin artan maliyyə xərcləri və daha yüksək gəlir bərabərsizliyi kimi yan təsirlərə də səbəb oldu.

İqtisadi böhrandan çıxdıqdan sonra Cənubi Koreya iqtisadiyyatı dayanıqlı böyüməyə davam etdi. Ölkənin ÜDM-i 2001-ci ildəki 504,6 milyard ABŞ dollarından 2019-cu ildə 1,646,3 milyard ABŞ dollarınna çataraq, 3 dəfədən çox artdı və bu, dünyada 12-ci ən böyük göstərici hesab olunur. Dünyanın əksər yerlərində dağıdıcı maliyyə böhranının yaşandığı 2008-2010-cu illərində isə ölkə 6,3% -lik iqtisadi böyümə sürəti göstərdi. Dünyanın ən böyük beynəlxalq xəbər agentlikləri bu iqtisadi uğuru “dərsliklərə düşəcək iqtisadi sağalma” kimi təsvir edirdilər.

2010-cu ildə Cənubi Koreya artıq dünyanın 7-ci ən böyük ixracatçı ölkəsi idi. 2011-2014-cü illərdə ölkənin ticarət göstəriciləri dörd il ardıcıl olaraq 1 trilyon ABŞ dollarından çox olmuşdu. Ticarət həcmi 2015 və 2016-cı illərdə bir qədər kiçildi, lakin 2017-ci ildə yenidən 1 trilyon ABŞ dollarına yüksəldi. Cənubi Koreyanın xarici valyuta ehtiyatları 2019-cu ildə 408,8 milyard ABŞ dolları təşkil etdi və qısamüddətli xarici borc nisbəti 2019-cu il tarixinə görə 32,9% təşkil etdi. Bu müddət ərzində ölkənin suveren kredit reytinqi də sabit səviyyədə qalmışdır.

Cənubi Koreya | Faktlar və Tarix

Cənubi Koreyanın son dövrü inanılmaz irəliləyişlərdən biridir. 20-ci əsrin əvvəllərində Yaponiya tərəfindən əlavə edilmiş və İkinci Dünya müharibəsi və Koreya müharibəsi nəticəsində yaranan Cənubi Koreya, onilliklər boyunca hərbi diktaturaya keçmişdir.

Ancaq 1980-ci illərin sonlarından başlayaraq Cənubi Koreya, demokratik bir hökumət və dünyanın ən yüksək texnologiyalı istehsal iqtisadiyyatlarından birinə çevrildi. Qonşu Şimali Koreyalılar ilə əlaqələrə baxmayaraq, Cənubi böyük bir Asiya gücü və ilham verici bir hekayəsidir.

Kapital və Böyük Şəhərlər

Paytaxtı: Seul, əhalisi 9,9 milyon

Əsas şəhərlər:

• Busan, 3,4 milyon
• Incheon, 2,9 milyon
• Daegu, 2,4 milyon
• Daejeon, 1,5 milyon
• Gwangju, 1,5 milyon
• Ulsan, 1,2 milyon
• Suwon, 1,2 milyon
• Changwon, 1,1 milyon

Hökumət

Cənubi Koreya üç dallı hökumət sistemi olan konstitusiya demokratiyadır.

İcra şöbəsinə birbaşa beş il müddətinə seçilən prezident rəhbərlik edir. Park Geun Hye, 2017-ci ildə seçiləcəyi təqdirdə, 2012-ci ildə seçilmişdir. Prezident, Milli Məclisin təsdiqinə tabe olan Baş nazir təyin edir.

Milli Məclis, 299 nümayəndəsi ilə vahid qanunvericilik orqanıdır. Üzvlər dörd ildir xidmət göstərirlər.

Cənubi Koreyada mürəkkəb bir məhkəmə sistemi var. Ən yüksək məhkəmə Konstitusiya hüququ və dövlət məmurlarının impiçment məsələlərini həll edən Konstitusiya Məhkəməsi. Ali Məhkəmə digər yuxarı müraciətlərə qərar verir.

Aşağıdakı məhkəmələr apellyasiya məhkəmələri, rayon, şöbə və bələdiyyə məhkəmələrini əhatə edir.

Cənubi Koreyanın əhalisi

Cənubi Koreyanın əhalisi təxminən 50,924,000 (2016 təxmini). Əhali olduqca homogendir, etnik mənsubiyyətinə görə – insanların 99% -i etnik Koreyadır. Buna baxmayaraq, xarici işçi və digər miqrantların sayı getdikcə artmaqdadır.

Hökumətin narahatlığına çox Cənubi Koreya, 1000 əhaliyə 8,4 ilə dünyanın ən aşağı doğuşlarından birinə sahibdir. Ailələr ənənəvi olaraq oğlanlara üstünlük verirlər. 1990-cı ildə hər 100 qızdan 116,5 oğlan doğulmuş, cinsi üstünlük abortu ilə nəticələnmişdi. Lakin bu tendensiya bərpa olundu və kişi və qadın doğum nisbəti hələ də bir qədər tarazlığa uğrarsa da, cəmiyyət indi qızları məşhur şüar ilə qiymətləndirir “Bir uşağın övladları 10 uşağa layiqdir!”

Cənubi Koreyanın əhalisi çox şəhərlərdədir, şəhərlərdə isə 83% yaşayır.

Dil

Koreya dili, Cənubi Koreyanın rəsmi dili olan əhalinin 99% tərəfindən danışılır. Koreya aydın bir linqvistik qardaşları olmayan maraqlı bir dildir; müxtəlif dilçiləri bunun Yapon və ya Türk və Moğol kimi Alta dili dillərinə aid olduğunu iddia edirlər.

15-ci əsrə qədər Koreya Çinlilərin simvolları ilə yazılmışdır və bir çox təhsilli koreyalılar hələ də xeyli Çin oxuya bilərlər. 1443-cü ildə Joseon Dynasty- un Böyük Kral Sejong Koreya üçün tələffüz adlı 24 məktub ilə fonetik əlifbası verilmişdir. Sejong sadələşdirilmiş bir yazı sistemi istədi ki, onun subyektləri daha asan oxucu ola bilərdi.

Din

2010-cu ildən etibarən Cənubi Koreyalıların 43,3 faizi dini üstünlük almırdı.

Ən böyük din buddizmdir, 24,2 faiz, sonra bütün Protestant xristian məzhəbləri 24 faiz, Katoliklər isə 7,2 faiz.

İslamı və Konfüçyusizmi, eləcə də Jeung San Do, Daesun Jinrihoe və ya Cheonduizm kimi yerli dini hərəkatlara da toxunan kiçik azlıqlar var. Bu sinxronik dini hərəkətlər minilliklərdir və Koreya şamanizmindən, eləcə də idxal olunan Çin və Qərb dini sistemlərindən ibarətdir.

Coğrafiya

Cənubi Koreya, Koreya Yarımadasının cənub yarısında 100,210 kvadrat kilometr (38,677 kvadrat kilometr) ərazini əhatə edir. Ölkənin yüzdə 70i dağlıqdır; əkin sahələri qərb sahilləri boyunca cəmlənmişdir.

Cənubi Koreyanın yalnız torpaq sərhədi Şimali Koreya ilə Demilitarized Zone ( DMZ ) arasında. Çin və Yaponiya ilə dəniz sərhədləri var.

Cənubi Koreyanın ən hündür nöqtəsi, Cənub adasının Jeju adasında bir volkan olan Hallasandır.

Cənubi Koreyanın dörd mövsümündə nəmli kontinental iqlimi vardır. Kışlar soyuq və qarlıdır, yazlar tez-tez tayfunlarla isti və nəmli olur.

Cənubi Koreya iqtisadiyyatı

Cənubi Koreya Asiya Kaplan iqtisadiyyatlarından biridir və ÜDM-ə görə dünyada dördüncü yeri tutur. Bu təsirli iqtisadiyyat, əsasən istehlakçı elektronika və nəqliyyat vasitələrinə əsasən, ixracata əsaslanır. Cənubi Koreyanın əhəmiyyətli istehsalçıları arasında Samsung, Hyundai və LG var.

Cənubi Koreyada adambaşına düşən gəlir 36.500 ABŞ dolları təşkil edir və 2015-ci ildəki işsizlik nisbəti 3,5 faizdir. Ancaq əhalinin yüzdə 14,6’sı yoxsulluq xəttinin altında yaşayır.

Cənubi Koreya valyutası qazandı . 2015-ci ildən etibarən 1 US = 1,129 Koreya qazandı.

Cənubi Koreyanın tarixi

Müstəqil bir padşahlıq (və ya padşahlıq) kimi iki min il sonra, lakin Çin ilə güclü əlaqələri olan Koreya 1910-cu ildə Yaponiyanı birləşdirdi. Yaponiyada 1945-ci ilə qədər Koreyanı bir koloniya olaraq nəzarətə götürdülər, onlar Dünya sonunda Müttəfiq qüvvələrə təslim oldu. Müharibə II. Yaponlar çıxardıqca Sovet əsgərləri Şimali Koreyanı işğal etdi və ABŞ əsgərləri cənub yarımadasına girdi.

1948-ci ildə Koreya yarımadasının bir kommunist Şimali Koreyaya və kapitalist Cənubi Koreyaya bölünməsi formalaşmışdı. Enlemin 38-ci paralel bölmə xətti kimi xidmət etmişdir. Koreya, Birləşmiş Ştatlar və Sovet İttifaqı arasında inkişaf edən Soyuq Müharibədə piyada oldu.

Koreya müharibəsi, 1950-53

25 iyun 1950-ci ildə Şimali Koreya Cənubda işğal etdi. Yalnız iki gün sonra, Cənubi Koreya prezidenti Syngman Rhee, hökumətin şimal qüvvələri tərəfindən sürətlə yıxılan Seuldan evakuasiya edilməsinə qərar verdi.

Həmin gün Birləşmiş Millətlər Təşkilatının səlahiyyətli üzv ölkələrinin Cənubi Koreyaya hərbi yardım göstərməsi və ABŞ prezidenti Harry Truman amerikalı qüvvələrin döyüşə getməsinə əmr etdi.

BMT-nin sürətli reaksiyasına baxmayaraq, Cənubi Koreyanın qoşunları Şimali Koreya hücumu üçün təəssüflə hazırlamadılar. Avqust ayına qədər, Şimali Koreya Xalq Ordusu (KPA), Koreya Respublikasının Respublikasını (ROK), yarımadanın cənub-şərq sahillərində, Busan şəhəri ətrafındakı kiçik bir küncə sıxışdırdı. Şimal iki aydan az müddətdə Cənubi Koreyanın 90 faizini işğal etdi.

1950-ci ilin sentyabrında BMT və Cənubi Koreya qüvvələri Busan Perimetrindən çıxdı və KPA-nın geri çəkilməsinə başladı. Seulun yaxınlığında Incheonun eyni zamanda işğalı , Şimali qüvvələrin bir qismini çəkdi. Oktyabrın əvvəlində BMT və Koreya əsgərləri Şimali Koreyanın ərazisində idi. Şimalın Çin sərhədinə doğru itələdi, Mao Zedong’u KPA-nı gücləndirmək üçün Çin Xalq Könüllü Ordusu göndərməsini istədi.

Növbəti iki yarım il ərzində, düşmənlər 38-ci Paralel boyunca qanlı bir sancaqla mübarizə aparmışlar. Nəhayət, 27 iyul 1953-cü ildə BMT, Çin və Şimali Koreya müharibəyə son qoyan silahlı müqavilə imzaladılar. Cənubi Koreya prezidenti Rhee imzalamaqdan imtina etdi. Müharibədə təxminən 2,5 milyon vətəndaş öldürüldü.

Cənubi Koreyadan sonrakı döyüş

Tələbə üsyanları Rhee 1960-cı ilin aprelində istefa verməyə məcbur etdi. Bir il sonra Park Chung-hee 32 ildir hərbi quruluşun başlanğıcını işıqlandıran bir hərbi çevrilişə rəhbərlik etdi. 1992-ci ildə Cənubi Koreya nüfuzdan bir vətəndaş prezidenti Kim Young-Sam seçdi.

1970-90-cı illərdə Koreya bir sənaye iqtisadiyyatını tez inkişaf etdirdi. İndi tamamilə işləyən bir demokratiya və böyük bir Şərqi Asiya gücü.

Bu ölkənin iqtisadiyyatında tənəzzül başlayıb

Milli.Az AZƏRTAC-a istinadən bildirir ki, ölkənin mərkəzi bankının məlumatına əsasən, ilin ikinci rübündə iqtisadiyyat əvvəlki rüblə müqayisədə 3,3 faiz geriləyib. Bu, 1998-ci ilin birinci rübündən qeydə alınmış geriləmədən (2,3 faiz) də pis göstəricidir.

Yeni növ koronavirus (COVID-19) pandemiyası Asiyanın 4-cü ən böyük iqtisadiyyatına sahib olan Cənubi Koreyanın ixracına da böyük zərbə vurub. Aprel-iyun aylarında ixrac 16,6 faiz azalıb ki, bu da 1963-cü ildən bəri ən pis göstəricidir. İstehsalat və xidmət sektorlarında geriləmə müvafiq olaraq 9 və 1,1 faiz təşkil edib.

Bütün bunlara baxmayaraq Cənubi Koreyanın Maliyyə naziri Honq Nam-ki nikbindir. O, ilin 3-cü rübündə iqtisadiyyatın bərpa olunmağa başlayacağını deyib: “Mümkündür ki, biz pandemiyanın zəifləməsi ilə bazarların canlanması fonunda ilin 3-cü rübündə iqtisadiyyatın bərpasını görə bilək”. Nazir hökumətin pandemiyanın mənfi nəticələri ilə mübarizə üçün 231 milyard ABŞ dolları ayırdığını bildirib.

Analitiklər Cənubi Koreya iqtisadiyyatının il ərzində 0,4 faiz, Beynəlxalq Valyuta Fondu isə 2,1 faiz geriləyəcəyini proqnozlaşdırıb.

Milli.Az