Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish usullari va manbalari. 10 – mavzu

mahsulot ishlab chiqarish, mamlakat eksport salohiyatini oshirish bugungi kunda

Loyihalarni moliyalashtirish

moliyalashtirishda risklarni boshqarish va baholash amaliyoti tahlili.

2.3. “Elit polimer” investitsiya loyihasining moliyaviy-iqtisodiy

samaradorligi va risklari tahlili………………………………….

III-Bob. Investitsion loyihalarni moliyalashtirishdagi risklarni

baholash va boshqarishning xorij tajribasini amaliyotga joriy etish

3.1. Investitsion loyihalarni moliyalashtirishdagi risklarni boshqarishni

3.2. Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda risklarni boshqarishning

xorij tajribasini amaliyotga joriy etish istiqbollari.

Hulosa va takliflar.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

Malakaviy ishning dolzarbligi.

Iqtisodiyotni modernizatsiyalash, ustivor

tarmoqlarni texnik-texnologik qayta qurollantirish, jahon bozorida raqobatbardosh

mahsulot ishlab chiqarish, mamlakat eksport salohiyatini oshirish bugungi kunda

dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Bu vazifalarni amalga oshirishni

investitsiyalarsiz tasavvur etib bo’lmaydi. Shuning uchun ham mamlakatimizda

investitsiya jarayonini takomillashtirishga jiddiy e’tibor qaratib kelmoqda. Chunki

investitsiyalar iqtisodiyotning o’sishini, ishlab chiqarishning rivojlanishini

ta’minlovchi muhim omildir. Investitsiyalarni faol jalb etish borasida amalga

oshirilayotgan tadbirlar natijasida iqtisodiyotda amalaga oshirilayotgan investitsiya

loyihalarini soni oshib bormoqda.

rivojlantirish yakunlari va 2011 yilga mo’ljallangan eng muhim ustuvor

Vazirlar Mahkamasi majlisida ma’ruzasida

“Mahalliylashtirish dasturi doirasida 2010 yilda 1 ming 76 ta loyiha amalga

oshirildi. Mahalliylashtirilgan mahsulotlar ishlab chiqarish hajmi 1,4 barobar

oshdi, import o’rnini bosish bo’yicha yakuniy samaradorlik 3 milliard 400 million

dollarni tashkil qildi va bu 2009 yilga nisbatan 1,2 barobar ko’p demakdir”.

ta’kidlab o’tdi. Shuni alohida ta’kidlash joizki, investitsiya loyihalarini amalga

oshirish juda katta risklilikni talab etadiki, bu esa ularni bartaraf etishining

samarali va optimal variantlarini ishlab chiqishni taqozo etadi. Shuningdek bunda

loyiha risklarini uning ishtirokchilari o’rtasida mos taqsimlash imkoniyati mavjud

bo’lishini ham ko’zda tutishi zarur. Har qanday investitsiya loyihalari turli

noaniqliklar, risklar bilan bog’liq. Har bir investitsiya ishtirokchisi risklar, risk

turlarining vujudga kelishi sabablari, ularning tasnifi hamda risk ehtimollarini

oldini olish bo’yicha tadbirlar haqida aniq ma’lumotlarga ega bo’lishlari lozim.

Shundagina ular investitsiya loyihasini muvaffaqiyatli amalga oshirishga o’z

hissalarini qo’shishlari mumkin.

Bugungi kunda respublikamizda investitsiya loyihalarini moliyalashtirish,

ularni ekspertizadan o’tkazish, risklilik darajasini baholash borasida ko’pgina

tajribalar to’plandi. Biroq, resurslar bazasining zaifligi, mamlakatimizda bozor

infratuzilmasining hali yaxshi rivojlanmaganligi, huquqiy bazaning mukammal va

barqaror emasligi, axborot ta’minoti bazasining mavjud emasligi, amaliyotda

ma’muriy aralashuv holatlarining hali ham to’liq barham topib ulgurmaganligi va

boshqalar sabab loyiha risklari ortib ketadi. Bu esa investitsiyalash moyilligini

so’ndiruvchi eng muhim omillardan biri hisoblanadi.

Shu jahatdan ham O’zbekiston sharoitida investitsiya loyihalarini ishlab

chiqishda ularning risklilik darajasini hisobga olish, baholash va aniqlash,

ehtimolligi mavjud bo’lgan risk hamda noaniqliklarni pasaytirish yoki bartaraf

etish yo’llarini aniqlash eng muhim vazifalardan hisoblanadiki, aynan manna shu

masala mazkur malakaviy ishning hozirgi paytdagi ahamiyati va dolzarbligini

I.A. Karimov “Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga

xizmat qiladi”. 2011 yil 22 yanvar “O’zbekiston ovozi” 2-b.

Bitiruv malakaviy ish mavzusining o’rganilganlik darajasi . Investitsiya

loyihalarini amalga oshirishda risklarni baholashning nazariy asoslarini o’rganish

bo’yicha o’zining muhim hissalarini qo’shgan xorijlik iqtisodchi-olimlar qatorida

Беренс В., Хавранек П., Идрисов А., Картишев С., Гитмат Л., Коссов В.,

Липсиц И. va boshqalarni alohida tilga olish mumkin.

O’z navbatida, Vatanimiz iqtisodchi-olimlari ham ushbu masalalar bo’yicha

O’zbekiston Respublikasi amaliyotining tahlili asosida ilmiy tadqiqning xazinasini

o’zlarining maqola va ilmiy chiqishlari orqali yanada boyitganlar. Ular qatoriga

Sharifxo’jaev M., G’ozibekov D., O’lmasov A., Vohobov A., Abdullaev Yo.,

Abdullaeva Sh., Angelidi M., Karimov N., Nosirov E., Xo’jamqulov D. va

boshqalarni kiritish mumkin.

Malakaviy ishning maqsadi investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda

risklarni baholash va boshqarish yuzasidan xorij tajribasini o’rganish va tahlil

qilish asosida, investitsion loyihalarni moliyalashtirish borasidagi risklarni

boshqarishni takomillashtirish bo’yicha amaliy takliflar va tavsiyalar ishlab chiqish

Ushbu maqsadga erishish uchun malakaviy ishda quyidagi vazifalar

-investitsion loyihalardagi risklar tushunchasining mohiyatini ochib berish

va o’ziga xos xususiyatlarini asoslash;

-investitsion loyihalardagi risklarni qiyosiy baholash va tegishli nazariy va

amaliy xulosalarni shakllantirish;

-respublikamiz amaliyotida investitsion loyihalarni moliyalashtirish va

undagi risklarni boshqarish amaliyotini tahlil qilish va bu borada mavjud bo’lgan

asosiy tendentsiyalarni aniqlash;

borasidagi risklarni boshqarishdagi xorij tajribasini o’rganish va ulardan

O’zbekiston amaliyotida foydalanish yuzasidan amaliy xulosalarni shakllantirish;

-mamlakatimizda investitsion loyihalarni moliyalashtirish borasidagi

risklarni boshqarishni takomillashtirish bilan bog’liq bo’lgan asosiy muammolarni

aniqlash va asoslab berish;

borasidagi risklarni boshqarishni takomillashtirish yuzasidan amaliy takliflar va

tavsiyalar ishlab chiqish.

Malakaviy ish ob’ekti bo’lib, O’zbekistonda investitsion loyihalarni

moliyalashtirish va ularning riskini baholashning tashkiliy-iqtisodiy masalalari

Malakaviy ishning nazariy-uslubiy asosi bo’lib, O’zbekiston Respublikasi

Prezidentining asarlari va ma’ruzalari, o’zbekistonlik va xorijlik iqtisodchi

olimlarning mavzuga aloqador bo’lgan ilmiy ishlari hisoblanadi.

Malakaviy ishning tarkibiy tuzilishi kirish, uchta bob, xulosa vatakliflar,

adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

I BOB. Investitsion loyihalarni moliyalashtirishdagi risklar hamda ularni

boshqarishning nazariy va uslubiy jihatlari.

1.1. Investitsion loyihalarda risklar, ularni tuzilishi va kelib chiqish

Investitsiyalar ssuda, aktsiyadorlik, tadbirkorlik, pul, tovar, ishlab chiqarish

kapitalidan farq qilgan holda jami risklar majmuini o’zida mujassam etadi va

kapitalni yo’qotish, boy berish riskini minimallashtirishni nazarda tutadi.

Kapitaldan farq qilgan holda investitsiyalar ongli ravishda aniq va aniq bo’lmagan

risklar bilan bog’lanadi. Investitsiyalar ssudalardan birqancha yo’nalishlar

bo’yicha farq qiladi. Birinchidan, ssuda g’oyasi qaytarishlik asosida imkoni

bo’lgan juda ko’p mablag’lar manbalaridan foydalanishni nazarda tutadi,

investitsiyalar esa nisbatan uzoq davom etadigan vaqt mobaynida qo’yilgan

kapital o’z egasiga qaytishiga qadar mablag’lar oqimini ta’minlash maqsadlarida

kapital qo’yishni bildiradi. Ikkinchidan, kreditlashda kelishuv tashabbuskori,

odatda, qarzdor hisoblanadi, investitsiyalashda esa tashabbus investordan chiqadi.

Uchinchidan, kredit moliyalashtirishning manbalaridan biri hisoblanadi,

investitsiyalar esa muayyan vaqt davomida aniq jarayonlarga ongli ravishda

bog’lanib, risklarning turlari ko’pligi bilan ajralib turadi. Investitsiya kapitalini

moliyalashtirish manbalarining turlicha nisbatlariga qarab risklar majmui ham har

xil bo’ladi. Bank investitsiyalariga bank, kredit, bozor, foiz va boshqa risklar xos

bo’lsa, investitsiyalarda risklar diapazoni ancha keng bo’lishi mumkin.

To’rtinchidan, kredit kelishuvlarida kreditor yagona, investitsiya jarayonida esa,

qoida tarzida, kreditor ko’plardan biri hisoblanadi. Kredit o’z negiziga ko’ra

qaytarishlik munosobatlariga ega, investitsiyalar esa taqsimot va takror ishlab

chiqarish munosobatlariga asoslanadi va qiymatning saqlanishini va (yoki) uni

kapitalizatsiyalash munosobatlarini tavsiflaydi. Va, nihoyat, kreditga uning

ajralmas, belgisi foiz ko’rinishidagi to’lov xos bo’lsa, investitsiyalarni dividend,

foyda, foiz, daromad, ijtimoiy, ekologik va boshqa samaralar ko’rinishidagi

natijalar kutadi. Shuningdek, kredit investitsiyalardan o’zining kreditlash

tamoyillariga ko’ra ham farq qiladi. Investitsiyalashning fundamental printsipi

diversifikatsiyalash va aniq maqsadlarga erishish uchun investitsiya kiritish

maqsadlarini murosaga keltirish, muvofiqlashtirishdan iborat bo’lsa, kreditlashda

Investitsiyalashning asosiy maqsadi – kapitalning joriy qiymatini saqlab qolish va

loyihani boshqarishda ishtirok etish yo’li bilan jamg’arishni amalga oshirishidan

iborat, kredit esa bevosita boshqarishda ishtirok etmasligi ham mumkin. Ayrim

tarjima nashrlarda «investitsiyalar – bu daromadlarning doiraviy aylanishiga

mablag’larni qo’yish (qo’shish)dir» degan fikrlar ham uchraydi.

nazarimizda, resurslarni band etishga bunday dinamik yondashuvlarni o’rinli deb

Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish usullari va manbalari. 10 – mavzu

Moliyalashtirish
Moliyalashtirish deganda – korxona va tashkilotlarni, turli
iqtisodiy dasturlarni va iqtisodiy faoliyat turlarini, qurilayotgan
obyektlar va qurilishlarni zarur bo’lgan moliyaviy resurslar
bilan ta’minlash tushuniladi.

5.

Eng asosiy masala
Mamlakatimizda investitsiya faoliyatini amalga
oshirishdagi eng asosiy masala – ularni moliyaviy
resurslar bilan ta’minlash, ya’ni moliyalashtirish
masalasidir.
Investitsiya faoliyatini moliyalashtirish mexanizmi o’z
mohiyatiga ko’ra – ikki muhim jihati bilan ajralib turadi.

6.

Birinchidan
mikrodarajada moliyalashning bozor mexanizmi amal
qiladi;
Ikkinchidan
makroiqtisodiy darajada davlatning iqtisodiy mexanizmi
ham mavjud bo’ladi.
Shu sababli investitsiya loyihalarini moliyalash faqat
olinadigan foyda motivlaridan (sabablaridan) tashqari
milliy iqtisodiy rivojlanish maqsadiga muvofiq
keladigan mezonlar bo’yicha ham baholanadi,

7.

Investitsiyalarni moliyalashtirish
Yalpi taIab muammosi muhimroq bo’lib, u ikki asosiy
tarkibiy tuzilma – iste’mol uchun va investitsiyalar
uchun xarajatlar masalasi muhim o’rinda turadi.
Yalpi talab taklifga muvofiq bo’lganda va to’liq bandlikni
ta’minlagan holdagina samarali bo’lishi mumkin.

8.

DavIat olib boradigan iqtisodiy siyosat
DavIat olib boradigan iqtisodiy siyosatning asosiy zaruriy
ahamiyati ham samarali talabni shakllantirishdan iborat.
Chunki sof bozor mexanizmining o’zi bajara olmaydigan
masalalarda davlatning aralashuvi zaruratga ayIanadi.
Samarali talabni shakllantirish masalasida – bu talabning
jamg’armalar hajmining kengayishi bilan qoplanadigan
investitsiya qismi g’oyat muhim ahamiyatga ega.

9.

2000-2015-yillarda yalpi ichki mahsulot va
yalpi ichki jamg‘armalar dinamikasi joriy
baholarda. (mlrd. so‘m)

10.

Bilib qo’ying!
Agar mamlakat miqyosida jamg‘armalar hajmi investitsiyalar
hajmidan ortsa, unda jamg‘armalarning investitsiyalardan
ortgan qismi mamlakat tashqarisiga chiqib ketishi mumkin,
ya`ni sof capital chiqimi 0 dan katta bo`ladi.
Agar jamg‘armalar va investitsiyalar orasida tenglik yuz
bersa, sof kapital chiqimi 0 ga teng bo`ladi.
Agar investitsiyalar hajmi jamg‘armalar hajmidan ortiq bo‘lsa,
unda kapitalning sof chiqimi 0 dan kichik bo`ladi, bu
mamlakatda kapital yetishmovchiligi yuz berayotganini
bildiradi.

11.

2000-2016-yillarda jamg‘arma va investitsiyalarning
yalpi ichki mahsulotdagi ulushi, (% da).

12.

Analysing
1. O‘zbekistonda jamg‘armalar hajmi yildan-yilga o‘sib
boryapti, bu iqtisodiyotda makroiqtisodiy barqarorlikni
ta`minlashda muhim omil hisoblanadi.
2. O‘zbekistonda jamg‘armalar va investitsiyalar o`rtasidagi
muvozanat ijobiy holatda, demak ushbu muvozanat ham
muhim makroriqtisodiy muvozanatlardan biri

13.

14.

15.

ya’ni
investitsiyalar iqtisodiy rivojIanishning asosiy omiliga
aylanadi va davlatning iqtisodiy siyosatida bu
masaIaga alohida e’tibor berilishi kerak

16.

Moliyalashtirish usullari

17.

Investitsiya loyihalarini
moliyalashtirish manbalari

18.

19.

Investitsiya loyihasini moliyalashtirish
usullari
Manba : Nosirov E.I., Dusmuhamedova M.D.
Toshkent moliya instituti

20.

Asosiy kapitalga o‘zlashtirilgan jami
investitsiyalar hajmi(mlrd. so‘m)

21.

22.

23.

Investitsiya faoliyatini
Investorlar, asosan, o’z mablag’lari hisobidan investitsiya
amalga oshirishga harakat qiladilar va o’z mablag’Iari
yetmaganda banklardan, korxonalardan hamda
subyektIardan qarz olishlari mumkin.
Shuningdek, ular obligatsiya va boshqa qimmatli qog’ozlar
chiqarishlari, davlat va mahalliy organlardan qaytarmaslik
sharti bilan mabIag’Iar olishlari mumkin.

24.

Masalan, Rossiya daviatida
Investitsiyalarni moliyaIashtirish quyidagi mablag’lar
hisobiga amalga oshiriladi:
1- investorlarning o’z moliyaviy resursIari va ichki xo’jalik
zaxiralari:
sof foyda, amortizatsiya ajratmalari,
fuqaro va yuridik shaxslar jamg’armalari
va boshqaIar;

25.

DAVOMI
investorlarning qarzga olgan moliyaviy mablag’lari (bank
kreditlari, budjet ssudalari va boshqalar);
jalb qilgan moliyaviy mablag’lari (aksiya va boshqa
qimmatli qog’ozlar chiqarishdan olingan mablag’lar);
qaytarishlik va qaytarmaslik asosida taqdim qilinadigan
budjet mablag’lari;
budjetdan tashqari jamg’armalar mablag’lari;
xorijiy investorlar mablag’lari

26.

27.

28.

Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish
manbalarini to’rt guruhga ajratish mumkin
korxonalarning o’z moliyaviy mablag’lari (foyda,
amortizatsiya ajratmasi va boshqalar);
korxonalarning qarzga olgan moliyaviy mablag’lari
(obligatsiyali qarzlar, korxona, bank va budjet va
nobudjet fondlari kreditlari);

29.

Davomi
korxonalarning chetdan jalb qilgan moliyaviy mablag’lari
(aksiya sotishdan tushgan mablag’lar, huquqiy shaxslar va
fuqarolarning badallari)
budjetning investitsiya mablag’lari: (respublika va mahalliy
mablag’lari),
Yaponiyada investitsiyalash manbayining xuddi shunday
guruhlanishini ko’rish mumkin.

30.

31.

Investitsiyalari moliyalashtirish
Davlat o’zining iqtisodiy, ijtimoiy, ekologik, mudofaa,
huquqni himoya qiluvchi va boshqa funksiyalarini bajarishda
investitsiyalarni budjet mablag’lari hisobidan
moliyalashtirishni amalga oshiradi.
Davlat kapital qo’yilmalarni moliyalashtirishni amalga
oshirish orqali iqtisodiyotda tarkibiy qayta qurishga, sohalar
va hududlardagi rivojlanish tafovutlarini kamaytirishga,
yagona iqtisodiy muhitni vujudga keltirishga erishishi
mumkin.

32.

DavIat investitsiyalaridan foydalanish
DavIat investitsiyalaridan davlat korxonalari, shuningdek,
davlat dasturlarini amalga oshirishda qatnashuvchi yuridik
shaxslar foydalanishlari mumkin.

33.

Investitsiyalari moliyalashtirish
Budjet mablag’lari hisobidan moliyalashtirilayotgan
investitsiya loyihalarining iqtisodiy samaradorligini
baholashda har bir loyiha qatnashchisining manfaatlarini
ifodalovchi ko’rsatkichlarning asosiy baholash mezoni
bo’lib:
yalpi va milliy mahsulotning hamda
milliy daromadning o’sishi;
foydaning oshish hajmi;
turli xildagi ijtimoiy xizmatlar bahosining tushishi hajmi
hisoblanadi.

34.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida
Investitsiya loyihalarini moliyalashtirishda jismoniy va yuridik
shaxslarning o’z moliyaviy mablag’lari ahamiyati katta.
Rivojlangan bozor iqtisodiyoti mamlakatlarida agar
investitsiya xarajatlarini moliyalashtirishning umumiy hajmida
korxona o’z mablag’lari hissai 60 foiz va undan yuqori
ulushga bunday xo’jaliklarda moliyaiashtirish darajasi yuqori
hisoblanadi.

35.

Fact
Hozir rivojlanayotgan mamlakatlar o’zini – o’zi
moliyalashtirish mablag’lari korxona moliyaviy
resurslarining 70 % ini tashkil qilsa: – uning
3/7 qismi taqsimlanmagan foyda,
4/7 qismi amortizatsiya ajratmasidir.

Loyihani moliyalashtirish

Loyihani moliyalashtirish – uzoq muddatli infratuzilma, sanoat loyihalari va kommunal xizmatlarni manbasiz yoki cheklangan manbali moliyaviy tuzilmadan foydalangan holda moliyalashtirish (moliyalashtirish). Loyihani moliyalashtirish uchun foydalanilgan qarz va kapital o’z mablag’lari oqimidan qaytariladi.

Loyihani moliyalashtirish – bu loyihaning aktivlari, huquqlari va foizlari ikkilamchi ta’minot sifatida saqlanib qolinadigan kredit mablag’lari oqimiga bog’liqdir. Loyihalarni moliyalashtirish xususiy sektor uchun ayniqsa jozibador, chunki kompaniyalar yirik loyihalarni balanssiz moliyalashtirishi mumkin.

Barcha infratuzilma investitsiyalari loyihalarni moliyalashtirish bilan ta’minlanmaydi. Ko’pgina kompaniyalar bunday loyihalarni amalga oshirish uchun an’anaviy qarzlar yoki aktsiyalar chiqaradilar.

Loyiha moliyasini tushunish

Qurilish, foydalanish va o’tkazish (BOT) loyihasini moliyalashtirish strukturasi bir nechta muhim elementlarni o’z ichiga oladi.

BOT loyihalarini moliyalashtirish odatda maxsus texnikani (SPV) o’z ichiga oladi. Kompaniyaning yagona faoliyati – bu qurilish va ekspluatatsiya shartnomalari orqali ko’p jihatlarni subpudrat qilish orqali loyihani amalga oshirish. Yangi qurilayotgan loyihalarning qurilish bosqichida daromadlar oqimi yo’qligi sababli qarzlarni to’lash faqat operatsiyalar davrida amalga oshiriladi.

Shu sababli, tomonlar qurilish bosqichida muhim xavflarni o’z zimmalariga oladilar. Ushbu fazadagi daromadlarning yagona oqimi odatda sotib olish yoki elektr energiyasini sotib olish shartnomasi bo’yicha amalga oshiriladi. Loyihaning homiylari cheklangan yoki murojaat qilmaganligi sababli, kompaniya aktsiyadorlari odatda ularning aktsiyalari darajasida javobgar bo’ladi. Loyiha homiylar va hukumat uchun balansdan tashqari bo’lib qolmoqda.

Balansdan tashqari varaq

Loyihaviy qarz, odatda, tegishli aktsiyadorlar balansida jamlanmagan etarlicha ozchilikning sho”ba korxonasida saqlanadi. Bu loyiha aktsiyadorlarning mavjud qarz qiymati va qarzdorlik qobiliyatiga ta’sirini kamaytiradi. Aktsiyadorlar qarz sig’imidan boshqa investitsiyalar uchun foydalanishlari mumkin.

Hukumat, qaysidir ma’noda, loyihaviy moliyalashtirishdan kam mablag ‘olish uchun loyihaviy qarz va majburiyatlarni balansdan saqlash uchun foydalanishi mumkin. Fiskal bo’shliq – bu hukumat sog’liqni saqlash, farovonlik va ta’lim kabi ijtimoiy xizmatlarga sarflayotgan mablag’idan tashqari qancha mablag ‘sarflashi mumkin. Nazariya shundan iboratki, kuchli iqtisodiy o’sish hukumatga kommunal xizmatlarga sarflarni ko’paytirishga imkon beradigan ko’proq ishlaydigan va qo’shimcha soliq to’laydigan odamlarning qo’shimcha soliq tushumlari orqali davlatga ko’proq pul olib keladi.

Kalitlarni qabul qilish

• Loyihani moliyalashtirish – uzoq muddatli infratuzilma, sanoat loyihalari va kommunal xizmatlarni manbasiz yoki cheklangan manbali moliyaviy tuzilmadan foydalangan holda moliyalashtirish (moliyalashtirish).
• Resurssiz ssudaga ega bo’lgan qarzdorni aktivni tortib olishdan tashqari qo’shimcha to’lovlarni amalga oshirish mumkin emas.
• Loyihaviy qarz, odatda, tegishli aktsiyadorlar balansida to’planmagan (masalan, balansdan tashqari) kichik bir sho”ba korxonasida saqlanadi.

Resurssiz moliyalashtirish

Ssuda bo’yicha defolt yuzaga kelganda, aylanma mablag’ bilan ta’minlash kreditorlarga aktsiyadorlarning aktivlariga yoki pul oqimlariga nisbatan to’liq talablarni beradi. Bundan farqli o’laroq, loyihani moliyalashtirish loyiha kompaniyasini ma’suliyati cheklangan SPV sifatida ta’minlaydi. Kreditorlarning murojaatlari asosan loyiha aktivlari yoki loyiha aktivlari tomonidan kafolatlangan majburiyatlarni o’z ichiga olgan loyiha aktivlari bilan cheklanadi.

Resurssiz moliyalashtirishda muhim masala – kreditorlar aktsiyadorlarning ba’zi yoki barcha aktivlariga murojaat qilishlari mumkin bo’lgan vaziyatlarning paydo bo’lishi. Aksiyadorlar tomonidan qasddan buzilganlik kreditorga aktivlarni qaytarib berishga imkon berishi mumkin.

Amaldagi qonun aktsiyadorlarning javobgarligini cheklashi mumkin. Masalan, shaxsiy jarohatlar yoki o’lim uchun javobgarlik odatda bartaraf etilmaydi. Qayta tiklanmaydigan qarz yuqori kapital xarajatlari, uzoq muddatli ssudalar va noaniq daromad oqimlari bilan tavsiflanadi. Ushbu kreditlarning anderraytingi moliyaviy modellashtirish ko’nikmalarini va texnik texnik sohani puxta bilishni talab qiladi.

Kamomadni qoplash uchun qarz qiymatidan qiymatgacha bo’lgan nisbatlar (LTV) odatda qaytarilmaydigan kreditlarda 60% bilan cheklanadi. Kreditorlar qarz beruvchilarga defolt ehtimolini minimallashtirish uchun yuqori kredit standartlarini qo’yadilar.Resurssiz ssudalar, ularning katta tavakkalchiliklari sababli, qaytariladigan ssudalarga qaraganda yuqori foiz stavkalariga ega.

“Resurs” va “Resurssiz” kreditlari

Agar ikki kishi uy-joy kabi katta mol-mulk sotib olishni istasa va kimdir aylanma kreditni, ikkinchisi esa qaytarib berilmaydigan kredit olishni istasa, moliyaviy institut har bir qarz oluvchiga nisbatan amalga oshiradigan harakatlar boshqacha.

Ikkala holatda ham, uylar garov sifatida ishlatilishi mumkin, ya’ni qarz oluvchi to’lamagan taqdirda ularni tortib olish mumkin. Qarz oluvchilar defolt bo’lgan taqdirda, xarajatlarni qoplash uchun moliya institutlari uylarni sotishga urinib ko’rishi mumkin va sotilgan narxni bog’liq qarzni to’lash uchun ishlatishi mumkin. Agar mulklar qarzdorlik summasidan ozroq qiymatga sotilsa, moliyaviy muassasa faqat qarzdorga murojaat qilishi mumkin. Resurssiz ssudaga ega bo’lgan qarzdorni aktivni tortib olishdan tashqari qo’shimcha to’lovlarni amalga oshirish mumkin emas.