Qiymətin əmələ gəlməsi

9.2. Tənzimlənən qiymətlər haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində hüquqi şəxslərin və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti məşğul olan fiziki şəxslərin əldə etdikləri əlavə gəlir dövlət büdcəsinə köçürülür.

Qiymətin əmələ gəlməsi

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu (Dərc olunma tarixi: 31-10-2003, Nəşr nömrəsi: 10, Maddə nömrəsi: 536)

QÜVVƏYƏ MİNMƏ TARİXİ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VAHİD HÜQUQi TƏSNİFATI ÜZRƏ İNDEKS KODU
HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNİN QEYDİYYAT NÖMRƏSİ
HÜQUQİ AKTIN HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNƏ DAXİL EDİLDİYİ TARİX

Tənzimlənən qiymətlər haqqında

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU

Bu qanun qiymətlərin və tariflərin (bundan sonra qiymətlər) tənzimlənməsi sahəsində dövlət siyasətinin və bu sahədə yaranan münasibətlərin hüquqi və iqtisadi əsaslarını müəyyən edir.

Maddə 1. Tənzimlənən qiymətlər haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi

Tənzimlənən qiymətlər haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasından, bu qanundan, “Təbii inhisarlar haqqında”, “Antiinhisar fəaliyyəti haqqında”, “Haqsız rəqabət haqqında”, “Qiymətləndirmə fəaliyyəti haqqında” Azərbaycan Respublikasının qanunlarından, digər normativ hüquqi aktlardan, habelə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrdən ibarətdir.

Maddə 2. Əsas anlayışlar

2.1. Bu qanunda istifadə olunan anlayışlar aşağıdakı mənaları ifadə edir:

2.1.1. Qiymət – məhsulun (malın, işin, xidmətin) pulla ifadə olunan dəyəridir;

2.1.2. Qiymətlərin dövlət tənzimlənməsi – qiymətlərin əmələ gəlməsi və tətbiqi prosesinə qanunvericilik, inzibati və maliyyə-büdcə tədbirləri vasitəsilə təsir etməklə qiymətlərin müəyyən edilməsidir;

2.1.3. Qiymətin əmələ gəlməsi – müvafiq normativ hüquqi sənədlər, tələb-təklif və qiymətə təsir göstərə bilən amillər əsasında qiymətlərin formalaşmasıdır;

2.1.4. Tənzimlənən qiymət – səviyyəsi müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilən qiymətdir;

2.1.5. Bazar qiyməti – tələb və təklif əsasında tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə müəyyən olunan qiymətdir.

2.1.6. Tənzimləyici orqan – qiymətlərin dövlət tənzimlənməsini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanı.

2.2. Bu qanunda istifadə edilən mülki, iqtisadi və digər qanunvericilik sahələrinə aid anlayışlar müvafiq qanunvericilik aktlarında istifadə edilən mənalarda tətbiq olunurlar.

Maddə 3. Tənzimlənən qiymətlərin tətbiqi dairəsi

3.1. Tənzimlənən qiymətlər təbii inhisar, dövlət inhisarı və inhisarçı subyektlərin məhsullarına (mallarına, işlərinə, xidmətlərinə), habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericilik aktları ilə qiymətləri dövlət tənzimlənməsinə aid edilmiş digər məhsullara (mallara, işlərə, xidmətlərə) tətdiq edilir.

3.2. Azərbaycan Respublikasının qüvvədə olan qanunvericilik aktları ilə qiymətləri dövlət tənzimlənməsinə aid edilmiş təbii inhisar, dövlət inhisarı və inhisarçı subyektlərin məhsullarının (malların, işlərin, xidmətlərin) siyahısını müvafiq icra hakimiyyəti orqanı təsdiq edir.

3.3. Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq Azərbaycan Respublikasının ərazisində fəaliyyət göstərən bütün hüquqi şəxslər və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər qanunvericiliklə qiymətləri dövlət tənzimlənməsində olan məhsullara (mallara, işlərə, xidmətlərə) müvafiq tənzimlənən qiymətləri tətbiq edirlər.

3.4. Bu qanunun müddəaları qiymətləri tənzimlənməyən məhsullara (mallara, işlərə, xidmətlərə) şamil edilmir.

Maddə 4. Qiymətlərin tənzimlənməsinin əsas prinsipləri

4.0. Qiymətlərin tənzimlənməsinin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:

4.0.1. tənzimlənmənin bazar münasibətləri və iqtisadiyyatın dinamik inkişafının təmin edilməsi baxımından həyata keçirilməsi;

4.0.2. iqtisadiyyatın prioritet sahələrinin intensiv inkişafına investisiya qoyuluşunun stimullaşdırılması;

4.0.3. inhisarçılıq hallarının məhdudlaşdırılması və qarşısının alınması, istehlakçıların və istehsalçıların maraqlarının uzlaşdırılması;

4.0.4. təbii inhisar subyektlərinin qiymətlərinin tənzimlənməsində ölkənin sosial-iqtisadi inkişafına səmərəli təsirinin təmin olunması;

4.0.5. dövlətin iqtisadi maraqlarına uyğun ölkənin təbii sərvətlərindən istifadənin səmərəliliyinin dünya bazar qiymətlərinin nəzərə alınması;

4.0.6. məhsulun (malın, işin, xidmətin) daxili və dünya bazar qiymətlərinin nəzərə alınması;

4.0.7. qiymətin əmələ gəlməsində iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmış xərclərin ödənilməsi;

4.0.8. inflyasiyanın qarşısının alınması, yarana bilən iqtisadi və sosial böhranlara yol verilməməsi;

4.0.9. qiymətləri tənzimlənən məhsulları (malları, işləri, xidmətləri) istehsal edən təsərrüfat subyektlərinin texniki və texnoloji inkişafı üçün əlverişli iqtisadi şəraitin yaradılması;

4.0.10. qiymət amilinin istiqamətləndirici, həvəsləndirici və məhdudlaşdırıcı təsirindən istifadə edilməsi.

Maddə 5. Qiymətlərin tənzimlənməsi sahəsində dövlətin vəzifələri

5.0. Qiymətlərin tənzimlənməsi sahəsində dövlətin əsas vəzifələri aşağıdakılardır:

5.0.1. qiymətlərin tənzimlənməsi sahəsində dövlətin siyasətini müəyyən etmək və onun həyata keçirilməsini təşkil etmək;

5.0.2. qiymətlərin tənzimlənməsi, tətbiqi və onlara nəzarət edilməsinə dair qanunvericilik aktlarını qəbul etmək;

5.0.3. tənzimlənən qiymətlərin təsdiqi, tətbiqi, dəyişdirilməsi, tənzimlənməsinin dayandınlması və qiymətin əmələ gəlməsi qaydalarını müəyyən etmək;

5.0.4. yerli istehsalın intensiv inkişafına əlverişli şərait yaratmaq və daxili bazarın qorunmasını təmin etmək;

5.0.5. yüksək mənfəət əldə etmək məqsədilə qiymətlərin səviyyəsinin əsassız olaraq artırılmasının qarşısını almaq və dövlətin iqtisadi maraqlarını təmin etmək;

5.0.6. dövlət ehtiyaclarını ödəmək üçün büdcə vəsaitinin məqsədyönlü və səmərəli istifadə olunmasını təmin etmək;

5.0.7. qiymətlərin tənzimlənməsi ilə əlaqədar tənzimləyici orqan ilə qiymətin əmələ gəlməsi subyekti arasında meydana çıxan məsələlərə baxmaq və qərar qəbul etmək.

Maddə 6. Qiymətlərin tənzimlənməsi üsulları

6.1. Qiymətlərin tənzimlənməsi aşağıdakı üsullardan istifadə etməklə həyata keçirilir:

6.1.1. qiymətləri təsdiq etməklə;

6.1.2. qiymətlərin səviyyəsini məhdudlaşdırmaqla;

6.1.3. qiymətdə rentabellik normasının səviyyəsini məhdudlaşdırmaqla;

6.1.4. vergi, gömrük tarifi və rüsumların dərəcələrini dəyişməklə;

6.1.5. imtiyazlı (güzəştli) kreditlər verməklə;

6.1.6. dövlət büdcəsindən subsidiya verməklə;

6.1.7. tənzimlənən qiymətlərin tətbiq edildiyi məhsulun (malın, işin, xidmətin) qiymətlərini müxtəlif istehlakçı qrupları üzrə fərqləndirməklə.

6.2. Qiymətlərin tənzimlənməsi üsulu müvafiq icra hakimiyyəti orqanı tərəfindən seçilir və tətbiq olunur.

Maddə 7. Qiymətlərin tənzimlənməsini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının vəzifələri və hüquqları

7.1. Qiymətlərin tənzimlənməsini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının vəzifələri aşağıdakılardır:

7.1.1. qiymətlərin tənzimlənməsini həyata keçirmək;

7.1.2. qiymətlərin tənzimlənməsi sahəsində dövlət siyasətinin həyata keçirilməsini təmin etmək;

7.1.3. qiymətlərin əmələ gəlməsi və tənzimlənməsi sahəsində dövlət siyasətini müəyyənləşdirən normativ hüquqi aktlara dair təkliflər vermək;

7.1.4. qiymətlərin tənzimlənməsi və onlara nəzarət sahəsində icra hakimiyyəti və yerli özünüidarəetmə orqanlarının fəaliyyətini əlaqələndirmək və onlara metodiki köməklik göstərmək;

7.1.5. qiymətin əmələ gəlməsi və tətbiqi ilə bağlı meydana çıxan məsələlərə dair rəy vermək;

7.1.6. antiinhisar qanunvericiliyinə uyğun olaraq, zərurət yarandığı hallarda qiymətin əmələ gəlməsi subyektinin istehsal xərclərinin kənar amillər hesabına artırılmasının qarşısının alınmasını təmin etmək.

7.2. Qiymətlərin tənzimlənməsini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının hüquqları aşağıdakılardır:

7.2.1. qiymətlərin tənzimlənməsi sahəsində icrası məcburi olan qərarlar qəbul etmək;

7.2.2. müvafiq normativ hüquqi aktlarla müəyyənləşdirilmiş qiymətin əmələ gəlməsinin əsaslandırılması üzrə məlumatları təsərrüfat subyektindən, habelə əlaqədar icra hakimiyyəti orqanlarındar tələb etmək;

7.2.3. zəruri hallarda ekspert və mütəxəssislər dəvət etmək;

7.2.4. məhsulun (malın, işin, xidmətin) istehsalına və satışına aid edilən xərclərin əsassız artırılmasının qarşısını almaq və onlara məhdudiyyətlər tətbiq etmək;

7.2.5. tənzimlənən qiymətlərin əmələ gəlməsi və tətbiqi qaydalarına nəzarət etmək;

7.2.6. qanunvericiliklə müəyyən olunmuş tənzimlənən qiymətlərin tətbiqi qaydalarının pozulmasına görə müvafiq sanksiyalar tətbiq etmək.

Maddə 8. Məhsullarının (mallarının, işlərinin, xidmətlərinin) qiymətləri tənzimlənən təsərrüfat subyektlərinin vəzifələri və hüquqları

8.1. Məhsullarının (mallarının, işlərinin, xidmətlərinin) qiymətləri tənzimlənən təsərrüfat subyektlərinin vəzifələri aşağıdakılardır:

8.1.1. qiymətlərin tənzimlənməsinə dair qərarları yerinə yetirmək;

8.1.2. tənzimlənən qiymətlərin əmələ gəlməsi və tətbiqi qaydalarının, eləcə də qiymətin tərkib hissəsini təşkil edən xərclərin iqtisadi cəhətdən əsaslandırılmasını təmin etmək;

8.1.3. qiymətlərin tənzimlənməsi ilə əlaqədar məlumatları müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarına təqdim etmək;

8.1.4. tənzimlənən qiymətlərin səviyyəsinin dəyişməsi barədə məlumatların kütləvi informasiya vasitələri ilə yayılmasını təmin etmək.

8.2. Məhsullarının (mallarının, işlərinin, xidmətlərinin) qiymətlərin tənzimlənən təsərrüfat subyektlərinin hüquqları aşağıdakılardır:

8.2.1. qiymətlərin tənzimlənməsi prosesində iştirak etmək;

8.2.2. dövlətin qiymət siyasətinin təkmilləşdirilməsinə dair təkliflər vermək;

8.2.3. qiymətlərin tənzimlənməsinə dair qəbul edilmiş qərarlardan qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada şikayət etmək;

8.2.4. hər ilin sonunda tənzimlənən qiymətlər və onların səviyyəsinin dəyişməsi barədə analitik təhlili məlumatların toplu şəklində nəşrini təmin etmək.

Maddə 9. Qanunun pozulmasına görə məsuliyyət

9.1. Hüquqi şəxslər və onların rəhbərləri, hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıqla məşğul olan fiziki şəxslər müvafiq məhsullara (mallara, işlərə, xidmətlərə) tənzimlənən qiymətlərin düzgün tətbiq olunmasına və qiymətləri tənzimlənən məhsullara (mallara, işlərə, xidmətlərə) sərbəst qiymətlərin tətbiq edilməsinə görə məsuliyyət daşıyırlar.

9.2. Tənzimlənən qiymətlər haqqında qanunvericiliyin pozulması nəticəsində hüquqi şəxslərin və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti məşğul olan fiziki şəxslərin əldə etdikləri əlavə gəlir dövlət büdcəsinə köçürülür.

9.3. Hüquqi şəxslərin rəhbərləri hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslər tənzimlənən qiymətlər haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.

9.4. Qiymətlərin dövlət tənzimlənməsini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının vəzifəli şəxsləri bu qanunun pozulmasına görə müvafiq qanunvericiliyə uyğun olaraq məsuliyyət daşıyırlar.

9.5. Bu qanunun müəddalarına zidd olaraq müəyyən edilmiş qiymətlər, qiymətlərin dövlət tənzimlənməsini həyata keçirən müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə ləğv edilir.

Maddə 10. Mübahisələrə baxılma qaydası

Qiymətlərin tənzimlənməsi ilə bağlı yaranan mübahisələrə qanunvericiliklə müəyyənləşdirilmiş qaydada məhkəmədə baxılır.

Heydər ƏLİYEV,
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Bakı şəhəri, 30 may 2003-cü il
№ 462-IIQ

Qiymətin əmələ gəlməsi

Dərslikdə qiymətin əmələ gəlməsinin nəzəri əsasları, qiymət növləri arasında qarşılıqlı əlaqə və nisbətlər, eləcə də onların formalaşması qanunauyğunluqları və dinamikasını şərtləndirən amillər geniş şərh olunmuşdur. Burada təsərrüfat subyektinin bazar mövqeyindən asılı olaraq qiymət strategiyasının və taktikasının işlənilməsinə, qiymət dəyişikliklərinə alıcı reaksiyasının tədqiqinə xüsusi yer verilmişdir. Bundan əlavə dərslikdə istchlak mallarına, istehsal-texniki təyinatlara məhsullara və xidmətlərə qiymətlərin (tariflərin) müəyyən edilməsi və tənzimlənməsi məsələləri də öz əksini tapmışdır. Dərslikdə nəqliyyat xidmətləri tariflərinə daha geniş yer verilməsi bu xidmqtlbrin sosial-iqtisadi əhəmiyyətliliyi ilə izah oluna bilər. Dərslik iqtisad profilli ali və orta ixtisas müəssisələrinin tələbələri, magistrantlar və elmi-pedaqoji işçilər ücün nəzərdə tutulmuşdur.

İstənilən ölkənin iqtisadi inkişafmın təmin olunmasında, əhalinin həyal səviyyəsinin yaxşılaşdırılmasında, dünya bazarında mövqeyin möhkəmləndirilməsində qiymətlər xüsusi təsir gücünə və əhəmiyyətə malik olan iqtisadi tənzimləyicilərdən biridir. Onlardan istifadə olunmaqla həll edilən vəzifələr əksər ölkələr üçün ümumi olsa da iqtisadiyyatın inkişaf mərhələsindən asılı olaraq dəyişirlər. Ümumi şəkildə həmin məsələləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar; məhsulun istehsalına və reallaşdırılmasma çəkilən xərclərin ödənilməsi, geniş təkrar istehsalın təşkili üçün mənfəətin təmin olunması; məhsulun keyfiyyət parametrlərinin və qarşılıqlı əvəzolunma dərəcəsinin uçotu; sosial məsələlərin həlli (sosial qiymət siyasətinin həyata keçirilməsi); ekoloji siyasətin reallaşdırılması; xarici iqtisadi siyasətlə bağlı məsələlərin həll olunması, iqtisadi, sosial, siyasi və ekoloji problemlərin, eləcə də elmi- texniki tərəqqinin stimullaşdınlmasının ümummilli maraq kəsb edən məsələlər olmasını nəzərə alaraq qiymətlərin bazarın və dövlətin əhəmiy>’ətli tənzimləyicilərindən olması şübhə doğurmur. Qeyd olunan məsələlərin uğurlu həllində qiymətlərdən istifadə tarixən formalaşmış və müasir elmi konsepsiyalara, metodoloji bazaya və qabaqsıl təcrübəyə əsaslanır. Azərbaycanda da iqtisadi və sosial inkişafın ən mühüm məsələlərindən biri olan qiymət mexanizminin təkmilləşdirilməsi günün ən mühüm məsələlərindən biridir.

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində qiymətəməlogəlmə mexanizmi qiymətlər və onların dinamikası vasitəsilə özünü büruzə verir. Məlum olduğu kimi qiymət ölkədə iqtisadi-sosial inkişafı sürətləndirməyin, məhsuldar qüvvələrin dinamik və kompleks inkişafının təmin edilməsində xüsusi rolu olan iqtisadi mexanizmdir. Qiymətdə cəmiyyətin inkişafının əsas siyasi, iqtisadi və sosial problemləri cəmləşir. Bazar münasibətlərinin formalaşmasında nailiyyətlər qiymətin yeni mexanizmi və onun dövlət tənzimlənməsi məsələlərindən asılıdır. Qiymətin tənzimlənməsi mexanizmi olmadan inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatı yaratmaq mümkün deyildir. Dərslikdə qiymətin əmələ gəlməsinin nəzəri-metodoloji məsələləri, ora təsir edən amillər, bazar şəraitində qiymətin foiTnalaşması xüsusiyyətləri, tələb və təklifin qarşılıqlı əlaqələri, onun bazar qiymətinə təsiri, qiymətin tənzimlənməsi məsələləri geniş şərh olunmuşdur. Dərslikdə iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində qiymətlərin əmələ gəlməsi xüsusiyyətləri araşdırılmış və onlara təsir mexanizmi verilmişdir. Bundan əlavə nəqliyyat-ekspedisiya gəlirlərinin formalaşdınimasında qiymət sisteminə xüsusi diqqət verilmişdir. Bu sahədə müxtəlif nəqliyyat tariflərinin formalaşması xüsusiyyətləri geniş araşdırılmışdır. Ümumiyyətlə, «Qiymətin əmələ gəlməsi» fənninin müasir tələblərə cavab verən yüksək ixtisaslı iqtisadçı kadr hazırlığında geniş şəkildə öyrənilməsinə böyük ehtiyac vardır. Qiymətqoyma probleminin çətinliyini nəzərə alaraq bu kursun öyrənilməsi zəruridir.

Sərbəst İşlər

Qiymət mürəkkəb iqtisadi kateqoriya kimi cəmiyyətdə praktik olaraq əsas iqtisadi münasibətləri əks etdirir.Bu prosesə hər şeydən əvvəl məhsul istehsalı və satışı,onun dəyərinin formalaşması və həmçinin dəyər ifadəsində yığım fondlarını yaranması,bölüşdürülməsi və istifadə edilməsi aiddir. Odur ki, burda ilkin olaraq belə qənaətə gəlmək mümkündür ki,qiymət bütövlükdə yalnız əmtəə – pul münasibətləri sferasında təzahür edir.

Qiymətin əmələ gəlməsi – əmtəə və xidmətlərin formalaşması prosesidir.İqtisadi praktikada qiymətin əmələ gəlməsinin və qiymət qoymanın iki əsas sistemi mövcuddur:

-bazar qiymət qoyması əmtəə və xidmətlərə olan tələb və təklifin qarşılıqlı təsirinin bazası əsasında formalaşır;

-mərkəzləşdirilmiş dövlət qiymətqoyması dövlət orqanları tərəfindən müəyyən edilir. [1]

Marketinqin əsas məqsədi istehlakçıya yönümlülük, istehlakçının və cəmiyyətin tələbatının ödənilməsi şərti ilə mənfəət əldə etmək, daha effektli marketinq tədbirləri ilə müəssisənin başlıca məqsədinə nail olmaqdır. Marketinqin məqsədi aşağıdakı tələblərə cavab verməlidir:

1. Marketinqin məqsədini müəyyən edən, qərar qəbul edən şəxslər məqsədin qiymətləndirməsini nəzərə almalıdırlar.

2. Marketinqin məqsədi dəqiq müəyyən edilməlidir.

3. Marketinqin məqsədi real olmalıdır.

4. Marketinqin məqsədi ölçülə və müqayisə edilə bilən olmalıdır.

5. Marketinqin məqsədi yazılı şəkildə rəsmiləşdirilməlidir. [2]

Qiymətin əmələ gəlməsinin bazar mexanizmi qiymətlərin dövlət tənzimlənməsi mexanizmi ilə əlaqələndirilir. Uzunmüddətli plandakı qiymətlər müəyyən əmtəə istehsalı üçün lazım olan məsrəflər əsasında yaradılırlar. Cari planda isə konkret əmtəənin qiyməti (yəni alıcının onu satın alması üçün ödəməli olduğu pul məbləği) bazar situasiyasının təsiri altında formalaşır və dəyişə bilər.

Əmtəənin istehsalında və satışında ümumi əlavə mənfəət əldə etmək üçün qiyməti formalaşdıraraq iki amili nəzərə almaq lazımdır: istehsal xərclərini və bazar vəziyyətini. Tələbat təkcə statistik deyil, həm də dinamik hadisədir. Buna görə mənfəət əldə etmək üçün tələbatın təkcə cari əhəmiyyətini deyil, həm də onun gələcək əhəmiyyətini də diqqətdə saxlamaq lazımdır.

Qiymət əmələ gəlməsinin iki amilinin uçotu marketinqin əsas prinsipinə uyğun gəlir: nə istehsal olunursa satmamalı, nə satılırsa onu istehsal etməli.

K. Marks nəzəriyyəsinə görə dəyərin əsasında məhz bir istehsal amili – əmək durur. Lakin müasir iqtisadi təlimlər bu məsələni bir qədər başqa cür şərh edirlər.

İngilis iqtisadçısı A.Marşal tərəfindən işlənib hazırlanmış marjinal dəyər nəzəriyyəsi adlanan nəzəriyyəyə görə, qiymət satıcı və ödəniş qabiliyyətli alıcı ehtiyacları arasında orta kəmiyyət kimi deyil, onlar arasında kompromis (qarşılıqlı güzəştlə razılaşma) kimi formalaşır. Bu kompromis bazar vəziyyətindən (konyunkturasından) asılı olaraq, həm satıcı ehtiyaclarına, həm də alıcının ödəniş qabiliyyətinə yaxın ola bilər.

Marjinal qiymət nəzəriyyəsinin əsas prinsipləri aşağıdakılardır:

1) tələb və təklifin eyni əhəmiyyətli qiymətyaradıcı amillər kimi etirafı;

2) bazarda tarazlığın təmini;

3) tələb və təklif nisbətinin nəzərə alınması.

Beləliklə, əmtəə qiyməti bu əmtəənin faydalılığı və ondan istifadədən irəli gələn nemətlərin tədavül prosesində təzahür edən pulla ifadəsidir. [3]

[3]-A.D.Çudakov,Qiymətlər və qiymətin əmələ gəlməsi,Bakı 2009,səhifə 14,15