Xsiyyət və onun sosial-psixoloji strukturu

2.Əliyev R.İ. Psixologiya tarixi. Bakı: 2006, 381s.

Şəxsiyyət nədir ? Şəxsiyyəti yetişdirəcək müəllim necə olmalıdır ?

Təhsilin başlıca məqsədi şəxsiyyət yetişdirməkdir. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Qanununda deyilir:“Azərbaycan Respublikasında təhsilin əsas məqsədi Azərbaycan dövləti qarşısında öz məsuliyyətini dərk edən, xalqın milli ənənələrinə, demokratiya prinsiplərinə, insan hüquqları və azadlıqlarına hörmət edən, vətənpərvərlik və Azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirməkdir”(4.0.1)

Şəxsiyyət nədir?

Şəxsiyyət anlayışı mürəkkəb anlayışdır. Şəxsiyyət insanın siması, onun identifikatorudur. Şəxsiyyət fərdin davamlı fiziki və psixi xarakteristikasının məcmusudur. Şəxsiyyət gerçəkliyi dərk edib ,onu dəyişdirməyə qadir olan insandır.Şəxsiyyət biososial varlıqdır. Şəxsiyyətin ən xarakterik cəhətindən biri də onun fərdiyyətidir. Bura onun şəxsi xüsusiyyətləri, individual bacarıq və vərdişləri, fəaliyyət mexanizimləri daxildir. İnsan şəxsiyyəti etibarı ilə təkrarolunmazdır.

Şəxsiyyət – onu əhatə edən mühitdə fərdin sosialaşması, ətrafla ünsiyyəti və qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində yaranır. Şəxsiyyətin formalaşması üçün motivasiya mühim şərtdir. Düzgün seçilmiş motivlər şəxsiyyəti məqsədəuyğun fəaliyyətə təhrik edir. Ən əsası bu motivlər onun maraqlarını əks etdirməlidir. Maraqlar onun daxili təlabatlarının təzahürləridir. Şəxsiyyətə düzgün təsir etmək üçün maraqların lazımı qaydada ödənməsi zəruridir. Maraqların təmin edilməsi şəxsiyyətin bilik və bacarığındakı çatışmamazlıqların aradan qaldırılmasına və onun bir bütöv kimi formalaşmasına kömək edir.

Şəxsiyyəti kim yetişdirir?

Şəxsiyyət mühitdə yetişir. Fərdin şəxsiyyətə çevrildiyi dövrün ən mühim qismi onun orta təhsil aldığı zamana təsadüf edir. Bu təhsil hal-hazırda 11 ili əhatə edir.Təhsilin İnkişafı üzrə Dövlət Strategiyasında nəzərdə tutulan vacib amillərdən biri də orta təhsil müddətinin 12 ilə çatdırılmasıdır. Bunun mühim psixoloji və sosioloji əsasları var. Bu dövr insanın şəxsiyyət kimi formalaşması, onun özünü tanıması, arzularını, istəklərini və ideallarını kəşf etməsi, gələcəyə dair planlar qurması, hansı sənət sahibi olacağını müəyyən etməsi, həyata və əmək fəaliyyətinə hazırlanması dövrüdür.Bu zamanın yaxşı dəyərləndirilməsi, boşa hədər edilməməsi lazımdır.

Görkəmli pedaqoq Makarenko öz pedaqoji ideyalarının əsasında insan amilini saxlayırdı və deyirdi: ”İnsan davranışlarının əsas səbəbini anlayıb, onun içindəki yaxşını üzə çıxarmaq üçün ona zaman vermək lazımdır.” Bəli , orta məktəb təhsili fərdə şəxsiyyət kimi formalaşmaq üçün verilmiş ən münasib zamandır. Bu zaman nə qədər uzun olarsa və nə qədər faydalı şəkildə istifadə olunarsa bir o qədər müsbət nəticələr verər. Mürəkkəb sosial mühit olan məktəbdə bu prosesi istiqamətləndirəcək şəxs müəllimdir. Deməli məktəbdə fərdi şəxsiyyət kimi yetişdirən, məhz müəllimdir.

Şəxsiyyət necə yetişir?

Uşinski deyirdi: “Yalnız şəxsiyyət şəxsiyyəti müəyyən edə bilər və onu inkişaf etdirə bilər.Yalnız xarakterlə xarakter yaratmaq olar.” Bu fikirlər müzakirə edilməyəcək qədər həqiqəti əks etdirən düşüncələrdir. Buradan çıxan birbaşa nəticə odur ki, şagirdi ancaq hərtərəfli bir müəllim yetişdirib , şəxsiyyətə çevirə bilər. Uşinskiyə görə, insanı bütün münasibətlərdə tərbiyə etmək, şəxsiyyət kimi yetişdirmək üçün, onu bütün münasibətlərdə öyrənmək lazımdır. Bəli, şagirdin öyrənilməsi- onun fərdi bacarıqlarının, arzu və istəklərinin,potensialının, təfəkkürünün inkişaf səviyyəsinin , xəyal dünyasının genişlik dərəcəsinin müəyyən edilməsidir.

Təlim və tərbiyə prosesi vəhdətli şəkildə təşkil edilərək inkişaf etdirici mühitin yaradılmasına xidmət etməlidir.Təlimdə formalizmə, şagirdlərin müstəqilliyinin və marağının boğulmasına, həyat üçün zəruri olmayan, az əhəmiyyətli biliklərin verilməsinə yol vermək arzuolunmazdır. Bütün bunların əsasında isə dəqiq və məqsədəuyğun şəkildə müəyyən edilmiş təhsil kurikulumları , tədris proqramları və bunlardan səmərəli şəkildə istifadə etməyi və təlim –tərbiyə prosesini düzgün məcraya yönəltməyi bacaran müəllim amili dayanır.

Şəxsiyyəti yetişdirəcək müəllim necə olmalıdır?

Şəxsiyyəti yetişdirəcək müəllim özü bir şəxsiyyət olmalıdır. Müəlllim nəzəri, elmi və praktiki biliklərə sahib olmaqla yanaşı, yüksək etikaya, estetikaya, nümunəvi davranış qaydalarına, geniş dünyagörüşünə, səlist mühakimə yürütmək qabiliyyətinə, aydın və əlaqəli nitqə, analitiklik xüsusiyyətinə, şəfqət, mərhəmət duyğusuna, ədalətli mövqeyə, obyektiv yanaşmaya malik olmalıdır.Pedaqoqluqla yanaşı gözəl psixoloq olmalıdır. Hər bir şagirdinə fərdi yanaşmağı, onu kəşf etməyi, onun etimadını qazanmağı, içindəki yaxşını üzə çixartmağı bacarmalıdır.

Müəllim qarşısındakı şagirdi özü istədiyi istiqamətdə deyil, şagirdin özünün istədiyi istiqamətdə dəyişməyə çalışmalıdır. Onun içindəki “MƏN” i bogaraq, şagirdi xaraktersiz , müti bir insana çevirməyi deyil, o”MƏN” i inkişaf etdirərək, möhkəm insan xarakteri yaratmağı hədəfləməlidir. Müəllim şagirdin inamını, sevgisini qazanmalıdır.Ona inandığını və bunun üçün real səbəbləri olduğunu ona başa salmalıdır. Ona dost olmalıdır.

Unutmaq lazım deyil ki, pis şagird yoxdur, sadəcə pis yanaşma var. Şagird müəllim üçün öz prinsiplərini və eqosunu sinaqdan çıxarmaq üçün obyekt deyil. Müəllim şagird üçün ona özünü tapmağa kömək edəcək və əlindən yapişib işıqlı gələcəyə aparacaq şəxsdir.

Bakı şəhəri,Sabunçu rayonu 309 saylı tam orta məktəbin tərbiyə işləri üzrə direktor müavini Mehriban Məmmədova.

Şəxsiyyət və onun sosial-psixoloji strukturu

Şəxsiyyət problemi, onun formalaşmasının və inkişafının sosial-psixoloji məsələləri psixologiya üçün daim aktual mövzu olmuşdur. Psixolgiyada “insan” anlayışı ilə bərabər fərd, fərdilik, şəxsiyyət anlayışlarından tez-tez istifadə olunur. Məqalədə göstərilir ki, şəxsiyyət anlayışını təhlil etməklə, bu məsələləri ətraflı öyrənmək olar. Məqalədə fərd, fərdiyyət, şəxsiyyət anlayışları məzmuna görə deyil, fərdi varlığın spesifik aspekti kimi əks olunmuşdu.

“Şəxsiyyət problemi elmin müxtəlif sahələrində çalışan alim və mütəfəkkirlərin illərlə diqqət mərkəzində dayanan mühüm problemlərindən biri olmuş və müasir dövrd də öz aktuallığını saxlamaqdadır. Müasir psixologiyada şəxsiyyət, onun formalaşması, strukturu kimi məsələlər, ümumiyyətlə, şəxsiyyət anlayışının mahiyyəti barədə müxtəliuf fikirlər irəli sürülür. Bu, bir daha həmin problemin mürəkkəb və çətin olduğunu təsdiq edir” (1,s.157). Psixologiyada insanı şəxsiyyət kimi qiymətləndirərkən, onun sosial tərəfi ön plana çəkilir. Şəxsiyyət anlayışı sosial hadisə kimi K.Marks tərəfindən geniş izah edilmişdir. O, qeyd edirdi ki, “Şəxsiyyətin məzmununu onun dərisi, qanı, mücərrəd fiziki təbiəti deyil, onun sosial keyfiyyətləri təşkil edir.

”Şəxsiyyət və onu başqa insanlardan ayıran insanın davranışının xüsusiyyətləri onun inkişafının və həyat təcrübəsinin müxtəlif mərhələlərində formalaşır. “K.Levinə görə şəxsiyyət onu əhatə edən əşyalar arasında psixoloji sahədə yaşayır və inkişaf edir” (2,s.273). Bir insanın həyatda qazandığı ən böyük nailiyyət onun təcrübəsidir. “Şəxsiyyətin formalaşması prosesi hər hansı bir layihə, yaxud plan üzrə həyata keçirilmir. Eyni bir şəraitə, eyni bir ailədə müxtəlif xarakterlərə malik olan şəxsiyyətlər formalaşa bilər. bütün bunlr isə onu göstərir ki, ümumiyyətlə inkişafın amili kimi ancaq xarici mühit haqqında danışmaq olmaz, şəxsiyyətin formalaşmasının fərdi şəraitini aydınlaşdırmaq lazımdır” (3,s. 139-141).

Şəxsiyyət olmaq üçün fərd müəyyən inkişaf yolu keçməlidir. Hər bir insan eyni zamanda fərd, hər bir fərd eyni zamanda insandır. Deməli, konkret bir adamı fərd adlandırmaqla onun potensial insan olduğunu təsdiq edirik. Şəxsiyyət olmaq üçünsə, fərd müəyyən inkişaf yolu keçməlidir. Burada dialektik surətdə iki proses uzlaşır. Bir tərəfdən, şəxsiyyət ictimai münasibətlər sisteminə daxil olur, digər tərəfdən, o, daha çox müstəqillik avtonomluq kəsb edir. Yəni onun cəmiyyətdə inkişafının mühüm cəhətini fərdiləşmə prosesi təşkil edir. Fərd şəxsiyyətə çevrildikdə, həm də fərdiyyət xüsusiyyətlərini qazanmış olur. Fərdiyyət anlayışı fərd insanın təkrar olunmaz xüsusiyyətlərinin məcmusu kimi ifadə edilir.

Şəxsiyyətin sosial-psixoloji mahiyyətini təhlil etmək üçün onun təlabat sistemini bilməyin mühüm əhəmiyyəti var. sosial varlıq olan insan üçün ən mühüm təlabat ünsiyyətə olan təlabatdır. Ünsiyyət təlabatı insan psixikasının şəxsiyyətyönümlü keyfiyyətidir, onun davamlı və bütöv sistem kimi özünü dərk etməsidir, fəaliyyətin əsasıdır. İnsanın hər cür fəaliyyətində ünsiyyət zəruri şərt kimi özünü göstərir… ”Ünsiyyət insanlar arasında təmasın yaranması və inkişafı prosesi kimi meydana çıxır”(4,s10). Q.Ananyev qeyd edir ki, ”Şəxsiyyət– əməyin, biliyin və ünsiyyətin subyektidir. Şəxsiyyətin sosial – psixoloji mahiyyətinin təhlilində onun müxtəlif qruplara daxil olması, hansı normaları mənimsəməsi, bu qrupların ona təsiri nəticəsində hansı rolu və möv qeni tutması məsələlərinin araşdırılması önəmlidir. Məlumdur ki, insan istər fəaliyyət prosesində, istərsə də digər hallarda müəyyən qrup və kollektiv üzvü olur. Və bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki,”İnsanın bütün davranışı, həyat səviyyəsi, məişəti, sosial varlığı müəyyən mənada onun peşəsindən asılıdır”(5,s 36). Prof. R.İ.Əliyev peşə fəaliyyətinin insana təsiri barədə yazır: “Peşə fəaliyyəti həqiqi mənada insanı bütövlükdə dəyişdirə, peşəyə lazım olan formaya sala, keyfiyyətlər tərbiyə edə bilir” (6, s.37). İnsanlar qrupdakı mövqelərindən asılı olmayaraq sosial normalara əməl edirlər. Sosial normalar insanların münasibətlərini tənzim edir. Hər bir qrupda böyüklə kiçik, rəhbərlə işçi və başqaları arasında münasibətlər sosial mormalar vasitəsilə tənzim edilir. Digər funksiya ondan ibarətdir ki, insanlar sosial normalar vasitəsilə başqa adamların davranış və rəftarını qiymətləndirirlər. Beləliklə, hər hansı qrup üzvü olan şəxsiyyət bu normalara riayət eədrək nüfuz qazanır və müəyyən rolları icra edir. Hər bir fərd ayrı –ayrılıqda özündən əvvəlki dövrdə yaşamış insanlar kimi bütün ömrü boyu sosial mühitə daxil olur, on a uyğunlaşır. Müəyyən rol və fuhksiyalrı qəbul edir və mənimsəyir.”V.Şekspirin sözləri ilə “Bu dünya teatrdır və burada kişilərin və qadınların hamısı aktyordur, onların hər biri müxtəlif rollar oynayırlar.”” (7,s 276-278). Şəxsiyyət müstəqildir. İnsanlar özlərinə layiq gördüyü rollara uyğun davranırlar.

Psixologiyada şəxsiyyəti sosial –psixoloji aspektdən təhlil edərkən sosial stetus anlayışının təhlilinə önəm verilir. Sosial status-insanın cəmiyyətdə, konkret kollektivdə rolunu və mövqeyini əks etdirir. Sosial qarşılıqlı təsirlərin gedişatında konkret funksiyaların icra edilməsi üçün hər bir insana müəyyən vəzifələr qoyulur, bununla birlikdə insana müəyyən edilmiş hüquqlarla imtiyazlar, səlahiyyətlər verilir. Bütün bunlara baxmayaraq, insan bu və ya digər funksiyanı yerinə yetirmir—o qarşılıqlı təsirlərin bu sistemi çərçivəsində müəyyən sosial mövqe tutur. Psixologiya şəxsiyyəti hər şeydən əvvəl sosial keyfiyyətli bir sistem kimi səciyyələndirərək təhlil edir. Sosial keyfiyyətlər fərdin ünsiyyət və fəaliyyət prosesinə, müxtəlif münasibətlər sisteminə yiyələnməsi şəraitində təşəkkül taparaq formalaşır. Bütün bunlara əsaslanaraq şəxsiyyəti ictimai münasibətlərin məcmusu kimi səciyyələndirmək olar. Sosial-psixoloji münasibətlər ümumilikdə şəxsiyyətin həqiqi mahiyyətinin əsasını təşkil edir. Belə ki, məhz sosial – psixoloji amilləri təhlil edərək şəxsiyyətin inkişafına təsirini araşdırmaq mümkündür.

ƏDƏBİYYAT :

1.Psixologiya. Ali pedaqoji məktəblərin bakalavr pilləsi üçün dərslik. Bakı: Nurlan 2007, 700 s.

2.Əliyev R.İ. Psixologiya tarixi. Bakı: 2006, 381s.

3.Xəlilov. H.Ə. Uşaq və yeniyetmələrin inkişafının sosial psixoloji məsələləri. Bakı: Şərq-Qərb, 2012, 224 s.

4. Həmzəyev M.Ə., Əmiraslanova S.F. Ünsiyyətin psixologiyası. Bakı: Nurlan, 2007, 178 s.

5. Əskərova Y.B. Azərbaycanda elmi psixologiyanın inkişafında Ə.Ə.Əlizadə yaradıcılığının rolu. Psixol. ü.f.dok. …dis. Bakı, 2015, 134 s.

6. Əliyev R.İ. Şagird şəxsiyyətinin formalaşmasında peşəyönümünün rolu. Bakı: XTN-nin mətbəəsi, 1991, 46 s.

7. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Sosial psixologiya. Dərslik. Bakı: Qapp-Poliqraf, 2003, 356 s.

Müəllif :

Psixologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin müəllimi Yeganə Əskərova

Şəxsiyyət və Mizaçın ən yaxşı 50 ifadəsi

İnsanların yaşam tərzi ilə bağlı bir neçə düşüncə və aforizm.

Zaman və şərtlər daxilində istifadə etdiyimiz davranış, düşüncə və reallığı qəbul etmə rejimi kimi başa düşülür, şəxsiyyət bizi özünəməxsus xüsusiyyətləri olan varlıq edən əsas elementlərdən biridir, insanların necə ola biləcəyinə dair çox müxtəliflik təmin edir. Böyük ölçüdə bizi bənzərsiz edən bir şeydir. Tarix boyu varlığımızın bu tərəfi ilə bağlı müxtəlif müşahidələr aparan bir çox insan var.

Çox maraqlı bir konsepsiya olduğunu və illərlə psixologiya və fəlsəfə tərəfindən öyrənildiyini nəzərə alsaq, bu yazı boyunca görəcəyik şəxsiyyət haqqında ifadələr seçimi, fərqli az-çox tanınan müəlliflərin.

• Əlaqədar məqalə: “Şəxsiyyətin əsas nəzəriyyələri”

Şəxsiyyət haqqında ən maraqlı sitatlar

Şəxsiyyət haqqında bu ifadələr tarix boyu bu konsepsiya üzərində düşünməyimizi əks etdirir.

1. Psixososial inkişaf konsepsiyası əsasən insanın ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsinin şəxsiyyətindəki əsaslı dəyişikliklərlə necə verildiyini göstərir. (Erik Erikson)

Erikson bu cümlədə şəxsiyyətin inkişafının ətraf mühitlə əlaqəmizi və əlaqəmizi izah etdiyini əks etdirir.

• Sizi maraqlandıra bilər: “Erikson’un Psixososial İnkişaf Nəzəriyyəsi”

2. Fərdi şəxsiyyətlərin müxtəlifliyi dünyanın ən böyük sərvətidir. (Julian Huxley)

Bizi müxtəlifliyin zənginliyini dünyanı böyüməyimizə və öyrənməyimizə imkan verən müsbət bir şey kimi şərh etmə yolları baxımından qiymətləndirməyə sövq edən söz.

3. İnsanların ruhi vəziyyəti əsasən genetik quruluşu və şəxsiyyəti ilə müəyyən edilir; ikincisi, dərhal kontekstindən və yalnız üçüncü və dördüncüsü narahatlıq, narahatlıq və bu kimi səbəblərdən. (Daniel Kahneman)

Kahneman, şeyləri emosional səviyyədə apardığımızı izah edərkən şəxsiyyətin əsas elementlərdən biri kimi əhəmiyyətli rolunu ifadə edir.

4. Ağıl və duyğuların ayrılması yoxdur; duyğular, düşüncələr və öyrənmə əlaqəlidir. (Eric Jensen)

Bu cümlədə, kiminsə şəxsiyyətində həyat boyu aparılan öyrənmənin, dünyanı düşünmə və şərh etmə tərzini və orada hiss etdikləri və hərəkət etdikləri tərzdə yaxınlaşdığını müşahidə edirik.

5. Kişinin şəxsiyyətini fəth etmək vəzifəsi; inkişafının öz işi olması lazımdır. (Pierre-Simon Ballanche)

Başqalarının dedikləri ilə özümüzü bu və ya digər şəkildə olmağa məcbur etməliyik. Biz kim olduğumuz və olduğumuz kimi olmalıyıq.

6. Çox vaxt bəzi kişilər fərqli olmağı qurban verirlər. (Julián Marías)

José Ortega y Gassetin şagirdi Julián Marías, qalanlarına uyğunlaşmaq üçün şəxsiyyətlərini ortadan qaldıran və ya maneə törədən insanlar haqqında düşünməyə məcbur edir.

7. Bütün təcrübələrimiz şəxsiyyətimizə qovuşur. Başımıza gələn hər şey bir tərkib hissəsidir. (Malcolm Little)

Malcolm Little, aka Malcolm X, necə olduğunu əks etdirir yaşadıqlarımız dünyanı qavramaq və onlarla münasibət qurmağımızı formalaşdırmağa kömək edir.

8. Tarixə nə qədər geri qayıtsaq, kollektivin üst səthi altında şəxsiyyətin o qədər yox olduğunu görəcəyik. (Carl Jung)

Jung, bu cümlədə varlığımızın bir çox cəhətinin əcdadlarımızdan mədəni olaraq miras almış nümunələrin irsinə bağlı olduğu kollektiv şüursuzluq konsepsiyasına istinad edir.

9. Şəxsiyyət insan üçün ətir çiçəkləməkdir. (Charles M. Schwab)

Şəxsiyyətin bizi fərqli və bənzərsiz edən bir element kimi rolunu vurğulayan söz.

10. Bir ifadənin dəyəri onu söyləyən şəxsin şəxsiyyətindədir, çünki kişi və ya qadın yeni bir şey söyləyə bilməz. (Joseph Conrad)

Bu cümlə, şeylərə dəyər verən şeyin nəticələr şəklində nə qədər oxşar olmasına baxmayaraq hər birimizin sahib olduğu niyyətlər və onları görmək və həyata keçirmə üsulu olduğunu ifadə edir.

11. Özünüzü başqasının lələkləri ilə bəzəyə bilərsiniz, ancaq onlarla uçmaq olmaz. (Lucian Blaga)

Orijinal olmaq və şəxsiyyətimizi və var olma tərzimizi qəbul etmək, xoşbəxt və orijinal bir həyat yaşamağımıza səbəb olacaqdır. Barmaq digər insanlar kimi olmaq bizi yalnız yanlış təəssürat yaratmağa və həyatda həqiqətən istədiklərimizi unutmağa aparır.

12. Şəxsiyyət çox sirli bir şeydir. Kişi həmişə etdiyi şeyə görə hörmətli ola bilməz. Qanuna tabe ola bilərsən və hələ də yararsız ola bilərsən. Yaxşı olmaq üçün qanunu pozmaq olar. Pis bir şey etmədən pis ola bilərsiniz. Cəmiyyətə qarşı bir günah işləyə bilər və bununla da həqiqi mükəmməlliyinizi dərk edə bilərsiniz. (Oscar Wilde)

Bu ifadə bizə bunu görməyə imkan verir əsl şəxsiyyətimizi həmişə ortaya qoymuruq, ya da varlığımızın başqa bir hissəsi olmasına baxmayaraq sosial baxımdan kədərlənə bilər.

• Əlaqədar məqalə: “Oscar Wilde’nin ən yaxşı 60 ifadəsi”

13. Ağlı tanrımıza çevirməmək üçün diqqətli olmalıyıq: əlbətdə güclü bir əzələdir, ancaq şəxsiyyəti yoxdur. (Albert Einstein)

Şəxsiyyət mütləq intellektual qabiliyyətlə əlaqəli deyildir, şəxsiyyət xüsusiyyətləri idrak qabiliyyətindən asılı olmayaraq çox fərqli ola bilər. Həm də bir məqsəd olmadığı təqdirdə bilik və zəka faydasızdır.

14. İnsanın şəxsiyyətinin cəlbediciliyi və cazibədarlığı onun daxili parlaqlığının nəticəsidir. (Yajurveda)

Hindistandakı dörd Vedadan biri və ən qədim dini mətnlərdən biri olan Yajurvedanın bu parçası, şəxsiyyətə artıq verilmiş birliyi içimizlə və fiziki mühitdəki ifadəsini görməyə imkan verir.

15. Hamımızın çıxılmaz vəziyyətləri, sadəcə şəxsiyyətlərinin gücünə görə çıxacaq çətinliklərə çevirə bilən şəxsləri tanıyırıq. Bu maneələrə və uğursuzluqlara baxmayaraq davamlı olma qabiliyyəti insanların başqalarında və ədalətlə ən çox təqdir etdiyi keyfiyyətdir, çünki bəlkə də yalnız həyatda uğur qazanmaq deyil, bundan həzz almaq da ən vacib xüsusiyyətdir. (Mihály Csikszentmihalyi)

Bu tanınmış psixoloq bizə şəxsiyyətin istənilən mənfi vəziyyəti qabaqlamaqda göstərə biləcəyi əhəmiyyəti izah edir.

16. Heç bir şey xarakterimizi güldürən şey qədər aydın göstərmir. (Johann Wolfgang von Goethe)

Yumor hissi həm də bu müəllifin əks etdirdiyi kimi şəxsiyyətimizdən çox asılıdır.

17. İçimdə çox fərqli “Annes” var. Bəzən elə düşünürəm ki, bu qədər əziyyət çəkən insanam. Yalnız bir “Anne” olsaydım, həmişə daha rahat olardı, amma o zaman yarısı qədər maraqlı olmazdı. (Lucy Maud Montgomery)

Bu yazıçı, yaratdığı bir sıra romanlardakı xarakterə istinad edərək, yaşadığımız fərqli məqamlarda şəxsiyyətimizin çox yönlü tərəfləri arasında mövcud olan çoxluğu və bəzən açıq-aşkar ziddiyyəti göstərir.

18. Bir insanın cinsi məsələlərdə davranışı, əksər hallarda həyatda bütün digər reaksiya üsullarının prototipidir. (Ziqmund Freyd)

Psixoanalizin atası, şəxsiyyətin münasibətlərimizdə prototip şəkildə necə əks oluna biləcəyini əks etdirir.

19. Özünüzə qidalandırdığınız şey böyüyəndir. (Johann Wolfgang von Goethe)

Dünyada necə davrandığımız böyük ölçüdə öyrəndiklərimizdən asılıdır, bu da qismən diqqətimizi hara yönəltdiyimizdən də asılıdır. Beləliklə, şəxsiyyətimiz dünyadakı fəaliyyətimizi formalaşdırır və əksinə.

20. Şəxsiyyətin unitar bir anlayış olmadığına inanıram. Şəxsiyyətimiz yox, bir bürc bürcümüz var: bu səbəbdən pis bir ruh halında olduğumuz zaman təxribata çox şiddətli bir şəkildə cavab verə bilərik və yaxşı bir ruh halında olduğumuz zaman daha dinc ola bilərik. (Möhsün Həmid)

Bu yazıçı şəxsiyyətin çoxsaylı xüsusiyyətlərdən ibarət olduğunu və davranışımızı ümumiyyətlə sabitləşdirmək üçün bir yol yaratmasına baxmayaraq, digər şərtlərə görə dəyişə biləcəyini əks etdirir.

21. Bir insanın ətraf mühitə bənzərsiz uyğunlaşmasını təyin edən xarakter, temperament, zəka və bədən quruluşunun az-çox sabit və davamlı təşkilatıdır. (Hans Eysenck)

Bu məşhur psixoloq Bu şəkildə onu təşkil edən fərqli daxili elementləri nəzərə alaraq şəxsiyyəti müəyyənləşdirir.

22. İnsan düşünmə qabiliyyətini, hiss etmə qabiliyyətini və hərəkət etmək qabiliyyətini özündə cəmləşdirərək özününküdür. Buna görə duyğularımız bizi ləyaqətləndirir. (Karina Zegers)

Bu cümlə, şəxsiyyətin, xüsusən həssaslıqla bağlı çox vacib bir rola sahib olduğu üç elementdən bəhs edir.

23. Sevgi azad şəxsiyyətimin inkişafına mane olursa, tək və sərbəst olmağı üstün tutur. (Walter Riso)

Bir çox insanın partnyorunu razı salmaq üçün şəxsiyyətini maneə törətməyə çalışdığına işarə edən cümlə. Ancaq hörmət və səmimiyyətə əsaslanan bir münasibət, hər iki insana olduğu kimi olmağa imkan verəcəkdir.

24. Bütün dünya bizim şəxsi izimizi daşıyır. Ancaq varlığımızın kainatın varlığı üçün təməl olduğunu anladığımız anda, paradoksal olaraq şəxsiyyətimizin hər şeyin varlığından tamamilə asılı olduğunu dərk edəcəyik. (Alan Watts)

Var olma yolumuz heç bir yerdən yaranmır: bu, böyük ölçüdə həyatımız boyunca öyrəndiklərimizə və atalarımızdan miras aldığımız şeyə bağlıdır.

25. Sənət bir insanın özünü ifadə etmək, yaşadığı dünyada şəxsiyyətinin reaksiyalarını qeyd etmək arzusudur. (Amy Lowell)

Sənət vasitəsi ilə içimizdə gəzdirdiklərimizi, dünyanı görmə və şərh etmə tərzimizi ifadə edə biləcəyimizi ifadə edən cümlə.

26. Əsl sizin kim olduğunuzdur, nə etdikləri sizin deyil. (Paulo Coelho)

Şəxsiyyətimiz həyatımızın müəyyən anlarında ətraf mühit və ətraf mühit tələbləri ilə gizlənə bilər və ya boğulur, lakin bu, şəxsiyyətimizin dəyişməli olduğu anlamına gəlmir.

27. “itirilmiş şans” ifadəsini sevirəm. Doğulmaq bir vaxt, bir yer və bir həyat seçməyə məcbur olmaq deməkdir. Burada mövcud olmaq, saysız-hesabsız digər potensial şəxsiyyətlərin olma ehtimalını itirmək deməkdir. (Hayao Miyazaki)

Etdiyimiz hər şey, yaşadığımız və qərar verdiyimiz hər şey gələcəyimizi formalaşdırır. İndiki həyat tərzimiz bir sıra vəziyyətlərin məhsuludur və ola bilsin mövcud vəziyyətdən fərqli nəticələr çox müxtəlif ola bilər.

28. Şəxsiyyətimizi həyatımız boyu qurmağa davam edirik. Özümüzü bilsəydik, ölməliydik. (Albert Kamyu)

Bu cümlə, davamlı təkamüldə olduğumuz, var olma yolumuzun fərqli cəhətlərini hər zaman az və ya çox dərəcədə dəyişdirə bildiyimiz canlı olduğumuzu əks etdirir.

29. Şəxsiyyətə pərəstiş hər əsrdə baş vermiş bir axmaqlığın bir növüdür, amma bəlkə də heç vaxt bugünkü qədər geniş yayılmamışdı. (Marguerite Yourcenar)

Birinin şəxsiyyəti, dünyanın necə hərəkət etdiyini və ya qəbul etdiyini izah etmək üçün vacibdir, amma yenə də varlığımızın başqa bir hissəsidir.

30. İnsanın şəxsiyyəti onun mümkün taleyinin ölçüsünü əvvəlcədən müəyyənləşdirir. (Arthur Schopenhauer)

Dünyada olmağımız və davranış tərzimiz bizi fərqli yollara və istiqamətlərə apara bilər.

31. Şəxsiyyətinizin miqyası sizi qutulardan çıxara biləcək problemin ölçüsü ilə müəyyən edilir. (Ziqmund Freyd)

Freydin xasiyyət və səbirdən problemlərin əhəmiyyətini və onları həll etmək üçün mənbələrimizi qiymətləndirməyimizə imkan verən şəxsiyyət elementləri kimi ifadə edən ifadəsi.

32. Elə vaxtlar olur ki, özümdən o qədər fərqliyəm ki, məni başqası, tamamilə əks şəxsiyyət ala bilər. (Jean-Jacques Rousseau)

Müəyyən şərtlərin və ya məqamların davranışımızı və vərdişli düşüncə tərzimizi necə çox dəyişə biləcəyini göstərən cümlə.

• Əlaqədar məqalə: “Jean-Jacques Rousseau-nun ən məşhur 70 ifadəsi”

33. Hamımız fiziki sağlamlığımız və xarici görünüşümüzün yanında şəxsiyyətimizin əsas xüsusiyyətlərini təsbit edən bənzərsiz bir genetik xəritə ilə doğulmuşuq . Bununla birlikdə həyat təcrübələrinin bizi dəyişdirdiyini hamımız bilirik. (Joan D. Vinge)

Bu yazıçı həqiqi bir şey ifadə edir: ən əsas xüsusiyyətlərimizin bir hissəsi müəyyən bir şəkildə olma meylinə sahib olan əcdadlarımızdan miras qalacaqdır. Lakin, həyat təcrübəsi və öyrənmənin rolu Bu meylin ifadə oluna bilməməsi və dünyanı başa düşmə tərzimizin dəyişməsi və yenidən qurulması üçün vacibdirlər.

34. Sərt yaşayış şərtləri insan şəxsiyyətində ən yaxşısını ortaya çıxarmaq üçün vacibdir. (Alexis Carrel)

Çox vaxt kimsə böyük sərtlik və çətinlik anları ilə qarşılaşdıqda, şəxsiyyətlərinin fərqli cəhətlərini ən güclü və səmimi olaraq qiymətləndirə bilərik.

35. Sevgi başqa bir insanı şəxsiyyətinin dərinliklərində tutmağın yeganə yoludur. Heç kim onu ​​sevmədiyi təqdirdə başqa bir insanın mahiyyətindən tam xəbərdar ola bilməz. Mənəvi bir sevgi hərəkəti sayəsində insan sevilən insandakı əsas xüsusiyyətləri və xüsusiyyətləri görə bilir; və bundan əlavə, gücünə də baxın: hələ nə aşkar olunmayıb, nəyi göstərmək lazımdır. (Viktor Frankl)

Bir insanı səmimi qəlbdən və onu idealizə etmədən sevməyimiz, onların varlıq tərzini, o insanın ən təməl cəhətlərini (bu duyğusal əlaqə olmasaydı, dərk edə bilməyəcəyimiz bir şeyi) görməyimizə imkan verir və bizə hələ olmadığı cəhətləri sezməyə imkan verə bilər. bizə göstərdi.

36. Bir kişinin şəxsiyyətini bilmək istəyirsinizsə, dostlarına baxın. (Yapon atalar sözü)

Tez-tez özümüzə bənzər dəyərlərə və inanclara sahib insanlara bir yaxınlığımız var. Şəxsiyyətlər fərqli ola bilsə də, ətrafdakıları seçdikləri insanlardan tez-tez birinin necə olduğunu anlaya bilərik.

37. Anlama olmadan sevgi ola bilməz. Hər bir insanın şəxsiyyəti fiziki, emosional və sosial şərtlərdən ibarətdir. Anlama ilə heç kimə, hətta qəddar insanlara nifrət edə bilməzsiniz, ancaq fiziki, emosional və sosial vəziyyətlərini dəyişdirməsinə kömək edə bilərsiniz. (Thich Nhat Hanh)

Birisini həqiqətən sevmək Onu bütün uzadılmasında anlamağa çalışmaq və onu dəyişdirməyə çalışmadan şəxsiyyətini və varlıq tərzini qəbul etmək lazımdır.

38. Çox güclü bir şəxsiyyətin nəsillərə nəsillərə təsir göstərə biləcəyini düşünürəm. (Beatrix Potter)

Peter Rabbit-in yazıçısı və yaradıcısı bu ifadədə kiminsə şəxsiyyətinin nəsillərinə təsir göstərə biləcəyini dilə gətirdi. Yalnız genetik irsə görə deyil, həm də uşaqların valideynlərindən öyrəndikləri və gələcəkdə təkrarlayacaqları (və ya gələcək nəsillərinə təsir edə biləcək) bir davranışın modelləşdirilməsinə görə.

39. Sümüklər, ət və hüquqi statistika şəxsiyyətin geyindiyi geyimlərdir, əksinə deyil. (Robert Maynard Pirsig)

Şəxsiyyətin xarici görünüşlə yaradılmadığı, əslində xarici görünüşün (dünyaya göstərdiyimiz şey) şəxsiyyətdən əldə edilə biləcəyi ifadəsi.

40. Şəxsiyyətin ayrılmış hissələri tək bir bədənin şəxsiyyətindən və şəxsiyyətindən ayrı deyil, əksinə, hamar, koordinasiyalı və çevik şəkildə birlikdə fəaliyyət göstərməyən tək bir fərdin hissələridir. (Suzette Boon)

Bu psixoloq bizə şəxsiyyətimizin xoşlamadığımız hissələrini onlarla işləmək əvəzinə tez-tez görməməyə çalışdığımızı söyləyir. Özünü olduğu kimi qəbul etmək və özümüzü koordinasiyalı bir bütöv hala gətirməyə çalışmağı öyrənmək lazımdır.

41. Şəxsiyyət “var” və “edir”. Şəxsiyyət, konkret hərəkətlərin arxasında və fərd daxilində gizlənən şeydir. (Gordon Allport)

Bu Şimali Amerikalı psixoloq şəxsiyyətin bizim kim olduğumuzun bir hissəsi olduğunu əks etdirir adi davranışımızın çox hissəsini izah edir.

42. Xəstəlik ruh və şəxsiyyət arasındakı ziddiyyətin bəhrəsidir. Ruh bizim üstün yönümümüzü, şəxsiyyət isə insansız maraqları təmsil edir. Aralarındakı ziddiyyət, bir tərəfdən böyümək istəyi ilə digər tərəfdən rifah istəyi arasındakı çevrilmə və təkamül istəyi ilə qorunma və öyrənməyə qarşı müqavimət arasındakı mübarizəni dramatikləşdirir. (Eduardo H. Grecco)

Bu cümlə, dəyişmə ehtiyacı ilə sabit davranış modelinin qorunması arasında bəzən bir-birinə zidd olan qarşıdurmanın mövcudluğunu əks etdirir.

43. Şəxsiyyət immunitet sisteminin psixoloji ekvivalentidir. (Teodor Millon)

Bu cümlədə Millon, mövzunun rifahını və sağlamlığını qoruyan hər iki sistemlə immunitet sistemi və şəxsiyyət arasında bir paralel qurur.

44. Şəxsiyyət adamı idealları formalaşdıra bilər, ancaq yalnız xarakterli bir insan onları reallaşdıra bilər. (Herbert Oxu)

Sadə şəxsiyyətin hədəflərimizə çatmaq üçün kifayət etmədiyini, lakin onlara çatmaq üçün əsl sürücülük və hərəkətin lazım olduğunu əks etdirən söz.

45. Yaşamaq sənəti, cəmiyyəti narahat etmədən şəxsiyyətimizi qorumaqdan ibarətdir. (Angel Ganivet)

Əksər insanların gerçəkliyini əks etdirən ifadə: biz özümüz olmalıyıq, eyni zamanda bir cinayət və ya başqalarına zərər verməməyə çalışmalıyıq.

46. ​​Psixopat deyilən şəxsiyyət, sevgi ehtiyaclarının daimi itirilməsinə başqa bir nümunədir. Bu şəxsiyyət disfunksiyasını başa düşməyin bir yolu da həyatlarının ilk aylarında məhəbbəti olmayan insanların sadəcə bu istəyi, həm də sevgi vermək və qəbul etmək qabiliyyətini itirmələridir. (İbrahim Maslow)

Maslow erkən təcrübələrin əhəmiyyətini ifadə edir şəxsiyyətin formalaşmasında təməl təməl kimi sevgi və məhəbbət hissi.

• Sizi maraqlandıra bilər: “Maslow Piramidası: insan ehtiyaclarının iyerarxiyası”

47. Şəxsiyyətin, azadlığın və mülkün varlığı kişilərin qanunlar qəbul etməsi ilə əlaqəli deyil. Əksinə, şəxsiyyətlərinin, azadlıqlarının və mülkiyyətlərinin əvvəlcədən mövcudluğu kişilərin qanun qəbul edə biləcəyini təyin edir. (Frederik Bastiat)

Dünyadakı mövcud olmağın və olmağın fərqli yollarının sərbəstliyinin və qəbul edilməsinin davranışlarımızı tənzimləyən bir sıra qanunlar yaratmağımıza imkan verən şeydir (əksinə deyil).

48. Şəxsiyyət, insanın zahiri ilə zahiri arasındakı fərqdir. (Jonathan Safran Foer)

Bu cümlə şəxsiyyəti daxili olduğumuzla xaricdə ifadə etdiklərimiz arasında birləşdirici əlaqə kimi müəyyənləşdirir.

49. Sənətlə bağlı ən cazibədar şey sənətkarın şəxsiyyətidir. (Paul Sezanne)

Əsərin gözəlliyindən asılı olmayaraq, tez-tez bir sənət əsərinə baxanda sənətkarın nəyi ələ keçirmək istədiyini, bu yaradıcılıq hərəkətinin nədən qaynaqlandığını və onu hansı bir insanın istehsal edə biləcəyini düşünürük.

50. Özünüzü tapın və özünüz olun; sənin kimi heç kimin olmadığını unutmayın. (Dale Carnegie)

Bu son cümlə bizə özünəməxsusluğumuzu qəbul edərək orijinal olmağın və özümüzü olduğu kimi ifadə etməyə imkan verməyin vacibliyini xatırladır.