Veb saytların hazırlanması

Sənədlərin uyğun bölmələrinə görə paylanmış tematik rubrikalar yığımı və bütün səhifənin resursları arasında əvvəlcədən layihələndirilmiş hiperəlaqələr saytın məntiqi strukturu adlanır. Fiziki struktur isə sayt nəşr olunmuş qovluğun alt direktoriyalarındakı fiziki faylların yerləşdirilməsi alqoritmi kimi başa düşülür.

6 addımla sayt yaratmaq və saytdan pul qazanmaq

Sayt yaratmaq istəyirsiz, amma hardan, necə başlayacağınızı bilmirsiz?! Elə bilirsiz bu çox çətin işdir?! Sizə bir sirr verim. Yaşınızdan, gördüyünüz işdən asılı olmayaraq bu prosesi asanlıqla həyata keçirə bilərsiniz. Vaxtilə sayt qurmaq çox çətin idi, indi isə texnologiya o qədər inkişaf edibki bu cəmi 5 addımla saytı qura bilirsiniz.

Bu öyrədəcəyim formada qurulan saytları əvvəllər 5000 manata xarici şirkətlər üçün qururdum. Bu təlimatı axıra kimi oxusanız, artıq sizdə istəsəniz həm ödənişlə saytlar hazırlaya bilərsiniz həm də öz saytınızı qurub öz saytınızdan pul qazana bilərsiniz.

OxşarYazılar

Səhm nədir və Azərbaycanda xarici şirkətlərin səhmlərini hansı yolla almaq mümkündür?

Video hazırlamadan YouTube-dan aylıq 20 000$-a qədər pul qazanmaq

Sayt yaratmaq üçün ən yaxşı 6 pulsuz veb hostinq planı

Saytı qurmaq üçün WordPress platformasından istifadə edəcəyik.Çünki, dünyada qurulan saytların 34%-ından çoxu WordPress ilə qurulur. Həm ən məhşurudur, həmdə ən rahatıdır. Davamlı olaraq da WordPress yenilənir, yeni funksiyalar əlavə olunur.

WordPress-də sayt yaratmaq üçün sizə aşağıda göstərdiyim 3 şey lazımdır:

• Domen adı (bu, sizin saytınızın adı olacaq. Məsələn: https://jafarnajafov.com/)
• Veb hostinq hesabı (vebsaytınızın internetdə tutduğu sahə)
• 30 dəqiqəlik diqqəti cəmləmək

Bəli, düz oxuduz. Siz cəmi 30 dəqiqəyə sıfırdan sayt hazırlaya bilərsiz. Və bu prosesdə mən əvvəldən axıra qədər sizə yol göstərəcəm.
Bu yazıda aşağıdakı mövzular əhatə olunur:

• Pulsuz domen adı qeydiyyatdan keçirmək
• Ən yaxşı veb hostinq seçmək
• WordPress saytı quraşdırmaq və ayarlamaq
• Sayt dizaynı şablonunu dəyişmək
• İlk postu yazmaq
• Plugin-lərin köməyilə WordPress saytını özəlləşdirmək
• Əlaqə forması artırmaq
• Google analitikada izləmə quraşdırmaq
• Saytı axtarış sistemləri üçün optimallaşdırmaq
• Saytdan pul qazanmaq

1-ci addım. Domen və hostinq almaq

Yeni başlayanların etdiyi ən böyük səhv yalnış platforma seçmək olur. Amma siz bu yazını oxuduğunuza görə belə bir səhvə yol verməyəcəksiz.

95% istifadəçilər hazır WordPress.org-dan istifadə etməyi üstün tutur. Niyə?! Çünki istifadəsi pulsuzdur, burada saytın dizaynını özəlləşdirə bilirsiz və ən əsası isə heç bir maneəsiz saytdan pul qazana bilirsiz.

Statistikaya görə bütün vebsaytların 34%-i WordPress platformasında quraşdırılıb. Ən gözəl cəhətidə odur ki, WordPress Azərbaycan dilini də dəstəkləyir və siz saytınızı yaratdıqda Settingsdən dili Azərbaycancaya dəyişə bilərsiniz.

Sual verə bilərsiz ki, WordPress nəyə görə pulsuzdur? Və ya hansı mənfi tərəfləri var?

Mənfi tərəfi yoxdur. Pulsuz olması isə ona görədir ki, saytı özün quraşdırmalısan. Başqa sözlərlə desək, sizə domen adı və veb hostinq lazım olacaq.

Domen adı vebsaytınızın internetdəki adıdır. Bu adı istifadəçilər brauzerdə yazaraq, saytınıza daxil ola biləcəklər (məs: https://jafarnajafov.com/). Veb hosting isə təsəvvür edin ki, saytınızın internetdə yaşadığı evidir. İnternetdəki hər bir sayta veb hostinq lazımdır.

Normalda domen adı illik 14.99 $, veb hostinq aylıq qiyməti isə 7.99 $ olur. Yeni başlayanlar üçün bu məbləğ çoxdur.

Yaxşı ki, rəsmi WordPress-in özünün məsləhət bildiyi Bluehost şirkəti oxucularıma pulsuz domen adı və veb hostinqə 60% endirim etməyə razılıq verib. Amma onuda nəzərinizə çatdırım ki, endirim üçün ödəniş minimum 1 illik ödənilməlidir.

Qeyd üçün deyim ki, Bluehost ən birinci yaranmış veb hostinq şirkətlərindən biridir və bizim kimi milyonlarla başqa vebsaytın ev sahibidir. Əlavə olaraq, Bluehost 2005-ci ildən bəri WordPress ilə tərəfdaşdır.

Indi isə gedək sizin üçün doman + hostinq almağa.

Başlamaq üçün yaşıl rəngdə olan “Başla” (Get Started) düyməsini sıxırıq.

Burada sizə lazım olan tarif planını seçirik (Starter və Plus ən məşhurlarıdır). Bundan sonra, saytınız üçün domen adını daxil edəcəksiniz.

Prosesi tamamlamaq üçün ən sonda hesab məlumatlarını daxil edib, paketi alacaqsınız. Sizə 36 aylıq planı almağı məsləhət görürəm. Ən sərfəlisi odur.

Bu səhifədən saytınıza yardımçı olacaq əlavələr də ala bilərsiniz. Alıb-almamaq sizin işinizdir, amma mən bunu indi etməyi məsləhət görmürəm. Əgər ehtiyac yaranarsa, onları sonradan da ala bilərsiniz.

Prosesi tamamladıqdan sonra e-mail-inizə bəzi məlumatlar göndəriləcək. Bu məlumatların sayəsində veb hostinq idarə panelinə (cPanel) daxil ola biləcəksiniz. İdarə panelində siz saytınıza aid hər bir şeyi idarə edə biləcək, ən əsası isə WordPress-i quraşdıracaqsınız.

2-ci addım. WordPress-i quraşdırmaq

Bluehost saytında qeydiyyatdan keçdikdən sonra onlar sizin üçün avtomatik WordPress-i quraşdıracaq. Bluehost-un təqdim etdiyi bu özəllik texnologiyadan uzaq olan istifadəçilər üçün istifadəni rahatlaşdırmaq məqsədilə hazırlanmışdır.

Bu o deməkdir ki, siz sadəcə öz Bluehost hesabınıza daxil olacaqsınız və başlamaq üçün “WordPress-ə daxil ol” (Log in to WordPress) düyməsini sıxacaqsınız.

Siz həmçinin WordPress-ə brauzerdə birbaşa sizinsaytiniz.com/wp-admin/ yazaraq da daxil ola bilərsiniz.

WordPress quraşdırıldıqdan sonra saytınızın görünüşünü istəyinizə uyğun özəlləşdirərək saytınızla məşğul ola bilərsiniz.

3-cü addım. WordPress şablonu(mövzusu) seçmək

WordPress saytınızın visual görünüşü şablonlardan asılıdır. Siz saytınıza ilk dəfə daxil olduqda o, aşağıdakı kimi görünəcək.

Bu görünüş çoxlarının xoşuna gəlmir.

WordPress saytı yaratmağın ən həyəcanlı və maraqlı hissəsi sayt üçün istədiyiniz dizaynı seçib onu özününkiləşdirə bilməkdir.

WordPress-də minlərlə pullu və pulsuz hazır WordPress şablonları mövcuddur.

Şablonu dəyişmək üçün WordPress admin panelinə gedirik və Görünüş-> Mövzular menyusunu seçirik. Daha sonra Davam et və Yeni mövzu əlavə et düyməsini sıxırıq.

Növbəti səhifədə siz rəsmi WordPress.org-un 7400+ pulsuz mövzusunu görəcəksiniz. Bu mövzuları məşhurluğuna, ən axırıncı əlavə olunanlara və ən çox üstünlük verilənlərə görə filterləyə bilərsiniz.

Kompyuterinizin siçanını istədiyiniz mövzunun üzərinə gətirirsiz, burada öncədən görüntüləmə (preview) düyməsi var. Bu düyməyə vurduqda saytınızın görünüşünün necə olacağına baxa bilərsiniz.

Mövzunun öncədən görüntülənməsi “skrin şot” ilə dəqiqliklə üst-üstə düşməyə bilər. Bu normaldır. Çünki siz onu sonradan istəyinizə uyğun dizayn edəcəksiniz. Buna görə də siz əsas dizayn, rəng, şrift və digər elementlərə fikir verməlisiz.

WordPress mövzusu seçərkən dizaynın sadə olmasına çalışın. Dizayn nə qədər sadə olarsa, ziyarətçilər saytdan o qədər rahatlıqla istifadə edə biləcək.

Xoşunuza gələn mövzunu tapdıqda siçanı mövzunun üzərinə gətirirsiz və “Quraşdır” düyməsini sıxırsız. Bundan sonra “Quraşdır” düyməsi “Aktivləşdir” düyməsi ilə əvəz olunacaq. Mövzunu aktiv etmək üçün “Aktivləşdir” düyməsini sıxmalısınız.

Mövzunu quraşdırdıqdan sonra Görünüş menyusu altında Özəlləşdir linkinə toxunmaqla dizaynı istəyinizə uyğun özəlləşdirə bilərsiniz.

Siz artıq WordPress mövzusunu seçdiyinizə görə ilk paylaşımınızı hazırlaya bilərsiniz.

Misal üçün mənim saytım kimi bir bloq hazırlayırıqsa, saytımıza yazılar əlavə etməliyik.

4-cü addım. Saytda ilk yazını hazırlamaq

Saytda ilk yazını hazırlamaq üçün WordPress-in admin panelində Yazılar ->Yenisini əlavə et düyməsinə vurursuz. Burada sizin ilk postu hazırlamağınız üçün sahə açılacaq.

WordPress redaktorunda hər element ayrıca bloklar şəklində düzülüb ki, bu da sizə yazınızı gözəl şəkildə təqdim etməyə imkan verir.

Yazınızı yazıb qurtardıqdan sonra yayımlamaq üçün səhifənin yuxarı sağ küncündə olan Dərc et (Publish) düyməsini sıxırsız.

Postların yerləşdiyi səhifədə Kateqoriyalar və Etiketlər kimi başqa bölmələri də görəcəksiz. Saytda yayımladığınız yazıları kateqoriyalar üzrə bölüşdürə bilərsiz.

5-ci addım. Plugin-lər və özəlləşdirmələr

İlk yazınızı yazdıqdan sonra siz yəqin ki sayta əlaqə, qalereya, slayder, xəbər bülleteni forması kimi digər elementləri də əlavə etmək istəyəcəksiz. Bu əlavələri saytınıza əlavə etmək üçün plugin-lərdən istifadə etməlisiniz.

WordPress plugin-ləri heç bir kod yazmadan saytınıza əlavələr artırmağa imkan verir.

WordPress plugin-ləri kataloqunda 55.000-dən artıq plugin var. Bu isə o deməkdir ki, nə cür sayt hazırlamaq istəyinizdən asılı olmayaraq burada həmin sayta uyğun plugin-lər tapa biləcəksiz.

WordPress-də əlaqə forması yaratmaq

Hər bir vebsaytda əlaqə forması olur. Bu forma vasitəsilə istifadəçilər sizə birbaşa e-mail göndərə bilir. WordPress-in özündə əvvəldən qurulmuş əlaqə forması olmadığına görə siz saytınıza əlaqə forması artırmaq üçün WordPress plugin-indən istifadə etməlisiniz.

Sizə WPForms Lite plugin-indən istifadə etməyi məsləhət görürəm. Bu, məşhur WPForms plugin-in pulsuz versiyasıdır və plugin-lər içərisində ən yaxşısıdır.

Bildirim ki, 3 milyondan artıq adam WPForms-dan istifadə edir.

Plugin -> Yeni səhifə əlavə et menyusuna gedərək və axtarış yerində WPForms yazaraq plugini quraşdıra bilərsiniz. Növbəti addımda Quraşdır və Aktivləşdir düymələrini sıxmalısız. Plugin aktivləşdikdən sonra WPForms -> Yeni səhifə əlavə et menyusuna gedərək ilk əlaqə formasını yarada bilərsiniz.

Bu zaman WPForms yaratmaq üçün interfeys açılacaq.

Birincisi, əlaqə forması üçün ad daxil etməli və Sadə Əlaqə forması (Simple Contact Form) şablonuna sıxmalısınız.

WPForms sizin üçün bütün lazımi sahələri olan sadə bir əlaqə forması yaradacaq. Xanaların hansındasa dəyişiklik etmək üçün oxu üzərinə gətirərək onu dəyişə və ya sol sütundan yeni sahələr əlavə edə bilərsiniz.

Formanı redaktə edib bitirdikdən sonra sağ yuxarı küncdə Yadda saxla düyməsinə sıxaraq səhifədən çıxın.

Siz indi Səhifələr -> Yeni səhifə əlavə et menyusuna gedərək WordPress-də yeni səhifə yaradıb, adını da Əlaqə qoya bilərsiniz. Redaktə səhifəsində siz WPForms blokunu daxil etməlisiniz.

Bundan sonra dropdown menyudan daha öncə yaratdığınız formanı seçirsiz. WPForms isə redaktorda hazırladığınız formanın öncədən görüntüləməsini yükləyəcək.

Artıq səhifəni yaddaşa verib, dərc edə və brauzerdə saytınızda əlaqə formasının görünüşünə baxa bilərsiniz.

Google Analitika izləməsini quraşdırmaq

Google Analitika ilə saytınıza nə qədər adamın ziyarət etdiyini, onların haralardan daxil olduğunu, hansı kontentləri izlədiyini görə bilərsiniz.

Fəaliyyətə başlayan kimi saytınıza Google Analitikanı tətbiq etməyi məsləhət görürəm. Onun sayəsində saytınızın müəyyən zaman kəsimində necə inkişaf etdiyini izləyə bilərsiniz.

Quraşdırmaq üçün birinci Gmail hesabınızdan Google Analitika saytına daxil olursuz. Daha sonra pulsuz Google Analitika hesabı üçün qeydiyyatdan keçməlisiniz.

Burada sizdən məlumatlarınız və vebsaytınızın URL-ini (məsələn: https://jafarnajafov.com/) daxil etmək tələb olunacaq. Bundan sonra sizə Google Analitikanın izləmə şifrəsi veriləcək.

Burada əlinizi saxlayın, çünki biz bu şifrəni avtomatik olaraq gətirib sizin saytınıza quraşdıran WordPress plugin-dən istifadə edəcəyik.

MonsterInsights plugin-ini quraşdırmaq və aktivləşdirmək üçün WordPress admin panelinə gedirsiz. MonsterInsights WordPress üçün nəzərdə tutulmuş ən yaxşı Google Analtika plugin-inin pulsuz versiyasıdır. Mən isə sizə onu saytınıza əlavə etməyin ən asan yolunu göstərəcəyəm.

Plugin-i aktivləşdirdikdən sonra onu ayaralamaq üçün Insights » Settings səhifəsinə gedirsiz.

6 addımla sayt yaratmaq və saytdan pul qazanmaq 25

Google Analitikanı saytınıza qoşmaq üçün Settings səhifəsində Connect MonsterInsights düyməsini sıxırsız.

Quraşdırmanı tamamlamaq üçün səhifədə görünən təlimata əməl edin. Quraşdırma bitdikdən sonra siz WordPress panelinizdəki MonsterInsights menyusunda vebsayt analitika hesabatınızı görə biləcəksiniz.

Saytınızı axtarış sistemləri üçün optimallaşdırın

Saytların axtarış sistemləri üçün optimallaşdırılması qlobal aləmdə SEO (Search Engine Optimization) adlanır. SEO internet istifadəçilərinin sizin saytınızı axtarış sistemlərində tapmasına kömək edir.

Öz saytlarını istifadəyə verənlərin əksəriyyəti onu SEO istiqamətində yaxşı işləmir. Əgər saytınızı daha çox insanın ziyarət etməsini, trafikin güclü olmasını istəyirsinizsə, lap başdan onu SEO tərəfdən də yaxşı işləməlisiniz.

İndi isə gəlin bəzi SEO işlərini bir yerdə görək. Yoast SEO plugin-i saytınızın axtarış sistemlərində daha tez tapılmasını gücləndirəcək əsas WordPress SEO plugin-idir. Buna görə Yoast SEO plugin-ini quraşdırıb, aktivləşdirməlisiniz.

Onu aktivləşdirdikdən sonra admin paneldə SEO adlanan yeni menyu yaranacaq. Bu menyuya daxil olaraq orada plugin parametrləri səhifəsinə daxil olacaqsınız.

Plugin sizə quraşdırmanı asanlıqla həyata keçirmək üçün təlimatı göstərəcək.

Daha çox WordPress plugin-ləri və özəlləşdirmələri

WordPress quraşdırmaq üçün minlərlə plugin-lər mövcuddur. Yeni başlayanlar onlara lazım olan plugin-ləri seçməkdə adətən çətinlik çəkir.

Aşağıdakı ən yaxşı plugin-ləri sizin üçün seçmişəm.

• Backup (Məlumatların yaddaşa verilməsi) – UpdraftPlus WordPress-in ən yaxşı backup plugin-idir. Siz saytınızdakı məlumatların itməməsi üçün tez-tez backup etməlisiniz.
• Təhlükəsizlik – Sucuri Security saytın təhlükəsizliyini təmin edən, WordPress üçün pulsuz təmin olunan plugin-dir.
• Fəaliyyət – Saytınızın daha sürətli olması məqsədilə ya WP Rocket (premium), ya da WP Super Cache (pulsuz) istifadə edin.
• Dizayn və özəlləşdirmə (customization) – saytınızın dizaynını özəlləşdirmək, landing page yaratmaq, hətta istəyinizə uyğun mövzular yaratmaq (heç bir kod yazmadan) üçün Beaver Builder və Divi page builder istifadə etməyinizi məsləhət görürəm.

6-cı addım. Saytdan pul qazanmaq

Artıq saytı hazır etdiyinizə görə ondan pul qazana bilməyin yollarını axtara bilərsiniz.

Saytdan pul qazanmaq üçün bir sıra fərqli üsullar var. Amma bu o demək deyil ki, siz bu üsullarla qısa bir zamanda varlanacaqsız.

İnternetdə paylaşılan bahalı maşınlar və gözəl mülklər sizi çaşdırmasın. Şişirdilmiş “Online pul qazan” “internetdə gündə 100$ qazan” kimi elanlara fikir verməyin.

Bu tərzdə elanlardan fərqli olaraq mən WordPress saytı vasitəsilə real olaraq pul qazanmaq yollarını oxucularıma ətraflı izah etməyə qərar verdim.

Çalışıb, əlinizdən gələni etsəniz xeyrini görəcəksiniz. Bir daha xatırladıram: Qısa, asan yol yoxdur.

Saytdan pul qazamağın ən yaxşı üsulları:

Google Adsense

Bir sıra saytlar öz saytlarında reklamlara icazə verməklə pul qazanır. Əgər pul qazanmaq məqsədilə sayt hazırlayırsınızsa, Google AdSense sizin ən böyük köməkçiniz olacaq.

Google AdSense saytlar üçün ən böyük reklam platformasıdır. Sizinlə reklamverənlər arasında vasitəçi rolunu oynayan Google reklamverənlərə açar sözləri sizin kontentinizlə uyğunlaşdırmağa icazə verir. Siz isə reklamların saytınızda yayımlanmasına görə gəlir əldə edirsiz.

Affiliate Marketinq

Affiliate Marketinq saytı olanlar arasında ən çox istifadə edilən ikinci monetizasiya strategiyasıdır. Bu strategiyadan istifadə etdikdə siz öz sevimli məhsullarınızı və xidmətlərinizi oxucularınıza məsləhət görürsüz. Oxucularınız həmin məhsul və ya xidməti aldıqda isə tövsiyə edən şəxs kimi komissiya haqqı qazanırsız. Affiliate marketinq-də əsas məsələ özünüzün istifadə etdiyiniz və inandığınız yüksək keyfiyyətli xidmət və məhsulları tövsiyə etməyinizdir. Məsələn mən bu yazımda Bluehost şirkətini siz oxucularıma məsləhət görmüşəm. Mənim linklə siz hostinq aldığınız zaman endirim qazanacaqsınız mən isə komissiya.

Məhsul və xidmətləri təbliğ edərkən sizə yardımçı olacaq xeyli sayda WordPress alətləri və plugin-ləri mövcuddur.

Online mağaza

Bir çox sayt sahibləri öz saytlarından birbaşa məhsul sataraq pul qazanmağı üstün tutur. Bu məhsul fiziki və ya e-kitab, incəsənət əsəri, musiqi və s. kimi rəqəmsal yükləmələr şəklində ola bilər.

WordPress-də online mağaza açaraq gəlir əldə etmək üçün WooCommerce-i məsləhət görürəm. Çünki o, WordPress-də ən yaxşı Elektron ticarət plugin-idir və dünyada ən çox istifadə olunandır.

Online mağaza yaratmaq barədə daha ətraflı məlumat üçün daha öncə paylaşdığım Onlayn mağaza yaratmaq üçün addım-addım təlimat (2022) məqaləsini oxuya bilərsiniz.

Yuxarıda qeyd etdiyim 3 metoddan əlavə siz saytınızda o qədər işlər görə bilərsiniz ki. Bacarıq, hobbi və ya peşənizə uyğun olaraq dəb bloqu, yemək bloqu və ya xüsusilə qiymətləndirmə (review) üçün nəzərdə tutulan bir sayt hazırlaya bilərsiniz. Bu saytların hər biri pul qazanmaq üçün sizə ayrıca bir şans verəcək. Siz həmçinin öz saytınıza girişi üzvlüklə edərək, premium kontent və kurslar təklif edə bilərsiniz.

Bu yazını oxuduqdan sonra hələ də öz saytınızı yarada bilmədinizsə, Reel agentliyinə müraciət edə bilərsiniz. Bizim peşəkarlardan ibarət komandamız Sizin qısa müddətdə saytınızı hazırlayar.

Veb saytların hazırlanması

Veb-sayt HTTP/HTTPS protokolları vasitəsilə İnternetdə müraciət etmək mümkün olan, vahid mövzulu veb-səhifələrin sistemidir. Veb saytların ümumi yığımı Ümumdünya hörümçək torunu yaradır. Dövlət qurumları, müxtəlif idarə, təşkilat, müəssisə və şirkətlər öz xidmətləri və imkanları haqqında məlumatları yaymaq üçün veb-saytlardan istifadə edirlər. Veb-saytlar konkret məzmuna malik olan informasiya platforması kimi və ya gəlir qazanmaq üçün yaradılır.

Ölü sayt – (ing.gravesite, ru. мертвый узел) – 1. Fəaliyyət göstərən, ancaq heç bir dəstəyi olmayan veb-sayt. 2. İstifadəçilər arasında qabaqcadan nəzərdə tutulmuş populyarlığı olmayan veb-sayt.

Veb saytların səhifələri ümumi domen ünvan altında birləşmiş olurlar və eyni məntiqi struktura malikdirlər. Veb sayt anlayışı hostinq, server, provayder, domen, şəbəkə və s. anlayışlarla sıx bağlıdır. İnternet texnologiyaları inkişaf etdikcə bir serverdə (kompüterdə) çoxlu sayda domen və veb saytlar yerləşdirmək mümkündür.

Tarixi
Dünyada ilk veb-sayt 6 avqust 1991-ci ildə Tim Barners-Li (Tim Burners-Lee) tərəfindən yaradılmışdır. Həmin saytda o, World Wide Web (WWW) yeni texnologiyası haqqında ümumi anlayış verərək, URL ünvanlaşma sistemi və HTML dili haqqında danışır. Həmin saytda veb-serverlərin və veb brauzerlərin (veb səyyahların) qurulması və işi ilə bağlı da informasiya verilirdi. Həmin sayt dünyada ilk İnternet-kataloqdur. Belə ki, Tim Barners-Li burada digər saytlara keçidlərin siyahısını da göstərdi.

Tim Barners-Li hesab edirdi ki, hipermətnlərdən istifadə etməklə şəbəkələrdə informasiya mübadiləsini çox sürətlə və effektiv aparmaq mümkündür. Bu ideyanı həyata keçirmək üçün o, hələ 1980-cı ildə Enquire proqram təminatını yaratdı. 1991-ci ildə CERN-də WWWstandartı təsdiq olundu. Tim Barners-Li veb-texnologiyasının – HTTP, URI/URL və HTML atası hesab edilir

Veb-saytın strukturu
İnternetdə olan, öz aralarında hiperistinadlarla birləşmiş, kiçik saytdan tutmuş böyük informasiya portalına qədər hər bir resurs bir neçə tematik rubrikaları təşkil edir. Bir qayda olaraq məzmunu qısa anonslarla verilmiş bütün bölmələrdəki saytların istinadları birinci, yəni başlanğıc səhifəyə gətirilir ki, bu səhifəyə index.htm (.html) adı verilir. Saytın bütün başlanğıc sənədlərinə belə adın verilməsi məsləhətdir. Çünki əks təqdirdə hər hansı bölmənin başlanğıc səhifəsinin adını göstərmədən URL ünvanına müraciət olunarsa brauzer səhifənin özünü yox, cari qovluqda saxlanılmış faylların siyahısını göstərəcək.

Sənədlərin uyğun bölmələrinə görə paylanmış tematik rubrikalar yığımı və bütün səhifənin resursları arasında əvvəlcədən layihələndirilmiş hiperəlaqələr saytın məntiqi strukturu adlanır. Fiziki struktur isə sayt nəşr olunmuş qovluğun alt direktoriyalarındakı fiziki faylların yerləşdirilməsi alqoritmi kimi başa düşülür.

Ola bilər ki, məntiqi və fiziki strukturlar üst-üstə düşməsin. Çünki sənədin fiziki strukturunda fayllar proqramistin işini asanlaşdırmaq məqsədi ilə müəyyən qaydada yerləşdirilə bilər. Faylların müəyyən qayda ilə yerləşdirilməsi sayta yeni materiallar əlavə edildikdən sonra qarışıqlıq yaranmasının qarşısını alır, belə ki, proyektin elementləri sayılan bütün qrafik təsvirləri «Image» adlanan xüsusi qovluqda yerləşdirmək lazımdır. Bu qovluq saytın əsas direktoriyasında yerləşir. Nəticədə təsvir yerləşdirilmiş HTML sənədlərini təzələdikdə şəkilləri yenidən səhifəyə yerləşdirmək lazım gəlmir. Digər tərəfdən həmin qrafik təsvirləri saytın digər səhifələrində də istifadə etmək olar. Veb saytda yerləşən hiperistinadların düzgün işləməsi, sənədlərin düzgün açılması və hər şansı bir resursa müraciət edildikdə brauzerin səhv haqqında informasiya verməsinin qarşısını almaq üçün aşağıdakı qaydalara riayət edilməlidir.

Direktoriyanın adları, HTML sənədlərinin adları və genişlənmələri, qrafik faylların adları təyin olunmalıdır. Bu adlar latın əlifbasında və kiçik reqistrlərində yazılmalıdır. Bu adların uzunluqları 8 simvoldan çox olmamalıdır. HTML sənədlərində faylların adları məna kəsb etməlidirlər, yəni gələcəkdə faylın məzmunu yaddan çıxarsa, bu halda faylın adına baxmaqla onun hansı mövzuya aid olduğu təyin olunacaq.

Veb-saytın strukturu 3 tipə bölünür:

Xətti struktur
Şəbəkə strukturu
İerarxik struktur
Veb-saytın optimallaşdırılması
Veb-saytın optimallaşdırılması – saytın hərtərəfli yaxşılaşdırılmasına yönəlmiş tədbirlərdəndir. Optimallaşdırmanın məqsədi veb-saytın rahatlığının təmin edilməsi, yüklənmə sürətinin artırılması, yüksək keyfiyyətli kontentin təqdim edilməsi, onun axtarış sistemlərinin tələblərinə uyğun olaraq tənzimlənməsi və sairədir.

Alqoritm
Veb saytı işləyərkən aşağıdakı alqoritmlər ardıcıl olaraq yerinə yetirilməlidir:

Məqsədin qoyuluşu və əsas məsələlərin təyin edilməsi
Gələcək tematik bölmələrin siyahısının yaradılması
Resursların məntiqi və fiziki strukturlarının işlənməsi
Dizayn eskizinin, saytın komponovkasının, görünməz verstal cədvəlin hazırlanması
Mətn materiallarının hazırlanması
Qrafik materialların hazırlanması
Vektor şəkillərinin yayılmış (rastrovıy) formata eksport edilməsi, şəkillərin optimallaşdırılması
Web-səhifələrin şablonlarının hazırlanması
Web-səhifələrin maşın koduna çevrilməsi

Web-sayt nima?

Web-sayt atamasi har kuni bir necha marta qulog’imizga chalinadi. Ushbu so’z internet manzil ekanligini bilamizku, ammo web-sayt tushunchasi, uning asl mohiyati, nima uchun kerakligi, nega bu qadar ommalashib borayotganligi va balki o’zimiz ham saytimizga ega bo’lishimiz kerakligi haqida o’ylab ko’rmaymiz…

Web-sayt – bu noyob manzil

Sayt yoki web-sayt inglizcha website: web – «o’rgimchak to’ri, tarmoq» va site – «joy, segment, tarmoqning bir qismi» degan ma’nolarni anglatadi. Sayt – bu bitta domen nomidan foydalanadigan, bir-biriga bog’langan web-sahifalar to’plami. Web-saytlar shaxs, guruh, korxona yoki tashkilot tomonidan turli maqsadlarda yaratilishi mumkin. Barcha ommaviy web-saytlar butun dunyodagi internet to’rini tashkil qiladi. Oddiy qilib aytganda, sayt – bu Internetda joylashgan, ba’zi ma’lumotlarni (matn, video, fotosuratlar, hujjatlar, musiqa va hk) o’z ichiga olgan manzil. Internet esa ushbu manzillar to’plamidir.

Saytlarning Turlari

Ayni paytda turli xil web-saytlar mavjud: ta’lim, yangiliklar, forumlar, ijtimoiy tarmoqlar, elektron tijorat saytlari (onlayn-do’konlar), bloglar, lendinglar va h.k.

Web-sayt – nima uchun kerak?

Hozirda mijozlarga xizmat ko’rsatuvchi va o’z mahsulotlarini taklif etuvchi shaxslar, kompaniya va tashkilotlar o’z web-saytlariga egalar. Ho’sh, internetdagi sayt ular uchun nega keak? 1. Kompaniya yoki shaxs haqidagi batafsil ma’lumotlarni taqdim etish – web-sayt orqali kompaniya, xizmatlar, buyurtma shartlari va aloqalar haqida batafsil ma’lumotlarni ommaga taqdim etish mumkin. Sayt mijozlaringizni xizmat yoki mahsulotlaringiz haqida yil bo’yi, kecha-yu kunduz xabardor qiladi. Siz o’z saytingizga havolani vizitkalar, suhbat davomida, reklama materiallari va kataloglarda, qidiruv tizimlarida va shu kabi turli ma’lumotnomalarda taqdim etishingiz mumkin. Qolaversa saytdagi ma’lumotlarni o’zgartirish va yangilash ham juda oson. Bu avvalgi reklama bukletni modellashtirish, chop etish va mijozlarga yuborish kabi sarf-harajatlarning oldini oladi. 2. Mijozlarni jalb qilish – web-sayt – xizmatlaringiz va mahsulotlaringizga buyurtma berish jarayonini soddalashtirish va mijozlarni jalb qilishda yordam beradi. Potensial mijozlar kataloglar va internet orqali qidiruvda kalit so’zlarni kiritib sizning saytingizni topadilar, xizmat, mahsulotlar va shartlar bilan tanishadilar. 3. Mijozlarga xizmat ko’rsatish – web-sayt mavjud mijozlar bilan ishlash vositasidir. Uning yordamida internet orqali mijozlarga turli xil ma’lumotlarni taqdim etishingiz mumkin. 4. Axborot almashish – web-sayt kompaniya xodimlari va rahbarlarining o’zaro axborot almashinuv vositasi sifatida ham xizmat qiladi. Agar siz hujjatlar, topshiriqlar, hisobotlar va boshqa ma’lumotlarni saytga joylashtirsangiz, kompaniya rahbariyati va boshqa xodimlari kerakli ma’lumotlarni dunyoning istalgan nuqtasidan internet orqali olishlari mumkin bo’ladi. 5. Kompaniya imidji – sayt – sizning yoki kompaniyangiz imidji hisoblanadi. Sayt mavjudligi kompaniyaning taraqqiyoti va uning zamon talablariga muvofiqligidan dalolat beradi.

SAYT TARKIBI NIMALARDAN IBORAT?

Domen nomi (domen) – manzil, masalan: web-oqila.uz, bu erda uz – domen zonasidir. Server (xosting) – internetga ulangan, web-resurs fayllari joylashgan kompyuterlar/ serverlar.

Mustaqil ravishda sayt yaratish mumkinmi?

Hozirgi kunda sayt ochish sirlari degan tushuncha eskirgan. Endilikda turli internet xizmatlari va CMS tizimidan foydalangan holda hatto 3-sinf o’quvchisi ham o’zi mustaqil ravishda sayt yaratishi mumkin. Buning uchun hech qanday maxsus bilimlar talab etilmaydi, qolaversa saytni yaratish bepul. Ammo shuni ham unutmaslik kerakki mustaqil ravishda yaratiladigan saytlarning barchasi odatiy shablon saytlar, ya’ni lending, tashrif sahifalari, bloglar, ijtimoiy tarmoqlar, internet-do’konlar faqat eng asosiy funksional imkoniyatlarga ega bo’ladi, xolos. Agar sizga nostandart echimlarga ega eksklyuziv va mukammal web-sayt kerak bo’lsa, u holda mutaxassislarga murojaat qilishingiz zarur.