Azərbaycan dili ilə müqayisəli

236 BAKI UN İ VERS İ TET İ N İ N X Ə B Ə RL Ə R İ № 1 Humanitar elml ə r seriyas ı 2011 ŞƏ RQ Ş ÜNASLIQ UOT 81 366 YAPON D İ L İ ND Ə FE İ L İ N ŞƏ K İ LL Ə R İ (AZ Ə RBAYCAN D İ L İ İ L Ə MÜQAY İ S Ə L İ ) O.B. C Ə L İ LB Ə YL İ Bak ı Dövl ə t Universiteti [email protected] M ə qal ə d ə yapon dilind ə feilin şə kill ə ri Az ə rbaycan dili il ə müqayis ə li şə kild ə n ə z ə rd ə n keçirilmi ş dir. Bu m ə s ə l ə il ə ə laq ə dar mövcud ə d ə biyyatlar göst ə rir ki, yapon dilind ə feilin şə kill ə ri indiy ə q ə d ə r ə hat ə li şə kild ə ara ş d ı r ı lmam ı ş , yapon ş ünas aliml ə r aras ı nda fikir ayr ı l ı ğ ı haz ı rda da davam etm ə kd ə dir. Problemin yapon v ə Az ə rbaycan dill ə rind ə müqayis ə li t ə dqiqi, fikrimizc ə , maraql ı n ə tic ə l ə r ə ld ə etm ə y ə imkan ver ə bil ə r. Açar sözl ə r: feil, ə mr şə kli, arzu şə kli, şə rt şə kli, güz əş t şə kli Yapon dilind ə feilin şə kill ə ri m ə s ə l ə sinin qoyulu ş u v ə h ə lli m ə s ə l ə sin ə toxunmazdan ə vv ə l bu dild ə x ə b ə rlik qrammatik anlay ı ş ı na n ə z ə r salma ğ a ehtiyac vard ı r. Qeyd etm ə k laz ı md ı r ki, yapon dilind ə cüml ə nin x ə b ə ri ya feill ə , ya da sif ə tl ə ifad ə oluna bilir. B ə z ə n cüml ə y ə n ə z ə r sald ı qda onun x ə b ə rinin ad qrupu sözl ə rd ə n v ə ba ğ lay ı c ı sözd ə n biri oldu ğ unu görm ə k mümkün olsa da, yen ə d ə h ə tta ba ğ lay ı c ı söz funksiyas ı nda olsa bel ə , feil ə ehtiyac vard ı r v ə bunsuz keçinm ə k olmur. X ə b ə rin (feili v ə sif ə t x ə b ə ri) t ə bi ə tini öyr ə nm ə k üçün növ, şə kil, zaman, t ə rz kateqoriyalar ı il ə ba ğ l ı t ə dqiqata ehtiyac vard ı r. İ fad ə nin m ə zmunundan as ı l ı olaraq bu dörd ə lam ə t ifad ə nin for- mala ş mas ı na xidm ə t edir. M.Hüseynzad ə “Müasir Az ə rbaycan dili” d ə rsliyind ə bu m ə s ə l ə ni “fei- lin zaman, şə xs v ə şə kil ə lam ə tl ə rin ə gör ə d ə yi ş m ə si” ba ş l ı ğ ı nda t ə qdim etmi ş – dir (1, 166). Feilin şə kill ə ri m ə s ə l ə sind ə aliml ə rin fikri h ə mi şə eyni olmam ı ş d ı r. B ə zi ə d ə biyyatlarda feilin m ə sd ə r formas ı n ı da feilin şə kill ə ri iç ə risind ə izah et- mi ş l ə r (1, 166). “ Şə kil kategoriyas ı n ı n hüdudu v ə şə kill ə rin k ə miyy ə ti haq- q ı nda söhb ə t ged ə rk ə n fikir ayr ı l ı ğ ı daha gabar ı q n ə z ə r ə çarp ı r” (2, 311).

Bu il Azərbaycan dili və ədəbiyyat, ibtidai sinif müəllimləri sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaqlar

Bu il Azərbaycan dili və ədəbiyyat, ibtidai sinif müəllimləri sertifikatlaşdırmaya cəlb olunacaqlar 2023-cü ildə dövlət ümumi təhsil müəssisələrində Azərbaycan dili və ədəbiyyat, ibtidai sinif fənləri üzrə dərs deyən bütün müəllimlər sertifikatlaşdırma prosesinə cəlb olunacaqlar.

3 Mart , 2023 17:20

https://static.report.az/photo/4386a5f2-3c0f-343c-85b0-8a1e41b63b8d.jpg

2023-cü ildə dövlət ümumi təhsil müəssisələrində Azərbaycan dili və ədəbiyyat, ibtidai sinif fənləri üzrə dərs deyən bütün müəllimlər sertifikatlaşdırma prosesinə cəlb olunacaqlar. Bu barədə “Report”a Elm və Təhsil Nazirliyindən məlumat verilib. Qeyd edək ki, Təhsil İnstitutu (ARTİ) tərəfindən sertifikatlaşdırma prosesi ilə bağlı müəllimlərlə maarifləndirici görüşlərə start verilib. İlk görüş Şərqi Zəngəzur Regional Təhsil İdarəsinin tabeliyində olan məktəblərin Azərbaycan dili və ədəbiyyat, ibtidai sinif müəllimləri ilə baş tutub. Görüş çərçivəsində qeyd olunan fənlər üzrə sözügedən məktəblərdə çalışan 300-ə yaxın müəllimlə müzakirə aparılıb. Görüşdə təhsilverənlərin sertifikatlaşdırılması imtahanının qiymətləndirmə çərçivəsi müəllimlərə izah edilib və onları maraqlandıran suallara aydınlıq gətirilib. Bununla yanaşı, müəllimlərə dəstək məqsədilə ARTİ-nin rəsmi “Facebook” səhifəsində mütəmadi olaraq vebinar və materiallar paylaşılır.

azərbaycan dili ilə müqayisəli

236 BAKI UN İ VERS İ TET İ N İ N X Ə B Ə RL Ə R İ № 1 Humanitar elml ə r seriyas ı 2011 ŞƏ RQ Ş ÜNASLIQ UOT 81 366 YAPON D İ L İ ND Ə FE İ L İ N ŞƏ K İ LL Ə R İ (AZ Ə RBAYCAN D İ L İ İ L Ə MÜQAY İ S Ə L İ ) O.B. C Ə L İ LB Ə YL İ Bak ı Dövl ə t Universiteti [email protected] M ə qal ə d ə yapon dilind ə feilin şə kill ə ri Az ə rbaycan dili il ə müqayis ə li şə kild ə n ə z ə rd ə n keçirilmi ş dir. Bu m ə s ə l ə il ə ə laq ə dar mövcud ə d ə biyyatlar göst ə rir ki, yapon dilind ə feilin şə kill ə ri indiy ə q ə d ə r ə hat ə li şə kild ə ara ş d ı r ı lmam ı ş , yapon ş ünas aliml ə r aras ı nda fikir ayr ı l ı ğ ı haz ı rda da davam etm ə kd ə dir. Problemin yapon v ə Az ə rbaycan dill ə rind ə müqayis ə li t ə dqiqi, fikrimizc ə , maraql ı n ə tic ə l ə r ə ld ə etm ə y ə imkan ver ə bil ə r. Açar sözl ə r: feil, ə mr şə kli, arzu şə kli, şə rt şə kli, güz əş t şə kli Yapon dilind ə feilin şə kill ə ri m ə s ə l ə sinin qoyulu ş u v ə h ə lli m ə s ə l ə sin ə toxunmazdan ə vv ə l bu dild ə x ə b ə rlik qrammatik anlay ı ş ı na n ə z ə r salma ğ a ehtiyac vard ı r. Qeyd etm ə k laz ı md ı r ki, yapon dilind ə cüml ə nin x ə b ə ri ya feill ə , ya da sif ə tl ə ifad ə oluna bilir. B ə z ə n cüml ə y ə n ə z ə r sald ı qda onun x ə b ə rinin ad qrupu sözl ə rd ə n v ə ba ğ lay ı c ı sözd ə n biri oldu ğ unu görm ə k mümkün olsa da, yen ə d ə h ə tta ba ğ lay ı c ı söz funksiyas ı nda olsa bel ə , feil ə ehtiyac vard ı r v ə bunsuz keçinm ə k olmur. X ə b ə rin (feili v ə sif ə t x ə b ə ri) t ə bi ə tini öyr ə nm ə k üçün növ, şə kil, zaman, t ə rz kateqoriyalar ı il ə ba ğ l ı t ə dqiqata ehtiyac vard ı r. İ fad ə nin m ə zmunundan as ı l ı olaraq bu dörd ə lam ə t ifad ə nin for- mala ş mas ı na xidm ə t edir. M.Hüseynzad ə “Müasir Az ə rbaycan dili” d ə rsliyind ə bu m ə s ə l ə ni “fei- lin zaman, şə xs v ə şə kil ə lam ə tl ə rin ə gör ə d ə yi ş m ə si” ba ş l ı ğ ı nda t ə qdim etmi ş – dir (1, 166). Feilin şə kill ə ri m ə s ə l ə sind ə aliml ə rin fikri h ə mi şə eyni olmam ı ş d ı r. B ə zi ə d ə biyyatlarda feilin m ə sd ə r formas ı n ı da feilin şə kill ə ri iç ə risind ə izah et- mi ş l ə r (1, 166). “ Şə kil kategoriyas ı n ı n hüdudu v ə şə kill ə rin k ə miyy ə ti haq- q ı nda söhb ə t ged ə rk ə n fikir ayr ı l ı ğ ı daha gabar ı q n ə z ə r ə çarp ı r” (2, 311).

Post on 29-Jan-2017

Documents

• 236 BAKI UNVERSTETNN XBRLR 1 Humanitar elmlr seriyas 2011 RQNASLIQ UOT 81 366 YAPON DLND FELN KLLR (AZRBAYCAN DL L MQAYSL) O.B. CLLBYL Bak Dvlt Universiteti [email protected] Mqald yapon dilind feilin killri Azrbaycan dili il mqayisli kild nzrdn keirilmidir. Bu msl il laqdar mvcud dbiyyatlar gstrir ki, yapon dilind feilin killri indiy qdr hatli kild aradrlmam, yaponnas alimlr arasnda fikir ayrl hazrda da davam etmkddir. Problemin yapon v Azrbaycan dillrind mqayisli tdqiqi, fikrimizc, maraql nticlr ld etmy imkan ver bilr. Aar szlr: feil, mr kli, arzu kli, rt kli, gzt kli Yapon dilind feilin killri mslsinin qoyuluu v hlli mslsin toxunmazdan vvl bu dild xbrlik qrammatik anlayna nzr salmaa ehtiyac vardr. Qeyd etmk lazmdr ki, yapon dilind cmlnin xbri ya feill, ya da siftl ifad oluna bilir. Bzn cmly nzr saldqda onun xbrinin ad qrupu szlrdn v balayc szdn biri olduunu grmk mmkn olsa da, yen d htta balayc sz funksiyasnda olsa bel, feil ehtiyac vardr v bunsuz keinmk olmur. Xbrin (feili v sift xbri) tbitini yrnmk n nv, kil, zaman, trz kateqoriyalar il bal tdqiqata ehtiyac vardr. fadnin mzmunundan asl olaraq bu drd lamt ifadnin for-malamasna xidmt edir. M.Hseynzad Masir Azrbaycan dili drsliyind bu mslni fei-lin zaman, xs v kil lamtlrin gr dyimsi balnda tqdim etmi-dir (1, 166). Feilin killri mslsind alimlrin fikri hmi eyni olmamdr. Bzi dbiyyatlarda feilin msdr formasn da feilin killri irisind izah et-milr (1, 166). kil kategoriyasnn hdudu v killrin kmiyyti haq-qnda shbt gedrkn fikir ayrl daha gabarq nzr arpr (2, 311).
• 237 Yapon dilind d qrammatik zaman feilin (siftin) xbr kli il sx bal olduuna gr bu klind veril-midir (3,173). Yuxarda qeyd etdiyimiz kimi, msdr d feilin bir kli kimi eyni adl kateqoriyaya aid edilmidir. Nzr alsaq ki, msdr tsrif olunmu feil formas deyil v o redikativlrl d ifad ed bilmir. Bel formal szlr yapon dilind feilin kil kateqoriyasna daxil edil bilmir. mumiyytl, yapon v Azrbaycan dillrind tsrifi feillrinin oxar chtlri il brabr frqli chtlri d vardr. Yapon dilind feilin sasn kli gstrilir: Bu killrd feilin sas funksiyas xbrlilik ifad etmkdn ibartdir. N..Konrad yazr ki, bu killr yapon dilind dr: 1. mr kli 2. dubitativ kli 3. arzu kli (3,185). Yen bu dbiyyatda qeyd olunan rt v gzt killri mstqil xbr olmadna gr kmki killr kimi verilmidir (3, 185). Bellikl, yapon v Azrbaycan dillrindki feilin killri bunlardan ibartdir. Yapon dilind: Azrbaycan dilind 1. mr kli 1. Xbr kli 2. Dubitativ kli 2. mr kli 3. Arzu kli 3. Vacib kli 4. rt kli 4. rt kli 5. Gzt kli 5. Lazm kli Bu qarladrmadak blg Masir Azrbaycan dili (II hiss. Morfo-logiya. EA-nn nri) kitabna gr verilmidir. Burada Arzu kli verilm-midir. Lakin Azrbaycan dililiyind feilin killrinin sayn 8- qdr qal-drmlar. Yuxarda geyd etdiyiniz be kildn baqa Davam kli, Feilin mumi killri v Arzu kli buraya daxil edilmidir. Azrbaycan dililiyind feilin killrinin bir qismini zaman kateqo-riyasna daxil etmilr. Grkmli Azrbaycan alimi S. Cfrov yazrd: Feilin as // -si, -a//-, -mal//-mli, -sa//-s killri il dzln formalar Azrbay-can dilind sasn glck zaman kateqoriyasna mnsub kililrdn baqa bir ey deyildir. S.Cfrov Azrbaycan dilind felin killri mslsinin qo-yuluuna dair. Azrbaycan dili v dbiyyat tdrisi, birinci buraxl. B. 1963, s. 21. Mllif mqalsind feilin kil kateqoriyasna bir aydnlq gtirmk ists d, grndy kimi, istdiyi elmi nticy gl bilmmidir. Dili z mhakimlrind daha ox mntiq saslanaraq kilinin qrammatik mahiy-ytin sirayt ed bilmmidir.
• 238 Azrbaycan dilind oxuyuruq: Feilin killri balnda qeyd olunur ki, kil kateqoriyas modalln qrammatik-morfoloji yolla ifadsi sulu olmaqla, onun digr ifad sullarna qar durur, funksional-semantik mrkz rolunu oynayr v onlardan dildki mvqeyin gr sasl srtd frqlnir. Buna gr d, kil kayeqoriyasndan qrammatik bir hadis kimi danarkn onun hdudunu konkretldirmk zruridr (2, 307). Feilin killrini modallqla laqlndirnlr d vardr. Htta tklif olunur ki, feilin modallq mnasn cmlnin modallq mnasndan frqlndir-mk lazmdr. kil kateqoriyas vasitsil danann hrktin gerkliy mnasibtini ifad etmsini nzr alan bzi alimlr onu subyektiv kateqoriya hesab etmilr. Azrbaycan dilind feilin killrini tarixi-mqayisli aspektd aradr-m M.Rhimov kill zaman laqsindn bhs edrkn yazmdr: Arzu for-masnn xbr klinin glck zaman ifad etmsi onunla izah oluna bilr ki, dilin vvlki dvrlrind formann arzu modall il glck zaman mnas arasnda srhd yox idi v glck zaman ifad etmk n sabitlmi morfoloji lamt olmamdr. Alim fikrini bel inkiaf etdirmidir: Sonrak kililrin (-acaq//-ck) meydana glmsi il -a//- formas asanlqla lav funksiyasndan l kir v znn sas funksiyas olan arzu mnasnn ifadsin xidmt edir (4,235). Eyni fikri masir Azrbaycan dilind kil kateqoriyasnn formalar kimi sabitlmi digr morfoloji lamtlrinin inkiaf yolu haqqnda da sylmk olar. str Azrbaycan, istrs d yapon dilind feilin killrinin kmiyyti haqqnda shbt gedrkn fikir ayrl daha qabarq kild nzr arpr. Yapon dilind feilin killri mslsind d fikir vahidliyinin olmad-n dbiyyatlardan grmk mmkndr. Teorotieskaya qrammatika yapons-koqo yazka adl elmi srd deyilir: Yapon dilind drd feil kli vardr: X-br kli (indikativ), ehtimal kli (prezumitiv), mr kli (ikinci xsi) (impe-rativ), mr kli (1-ci xsin) qortativ. Bunlar birlikd myyn sistem tkil edirlr (5, 84). Kitabn maraql chtlrindn biri d odur ki, burada byk bir qrup yaponnaslarn srlri d elmi analiz clb edilmidir. El buradaca da qeyd olunur ki, bzn mumiyytl, feilin killrini qeyd etmkdn qam-lar v bu formalarn hr birini ayr-ayrlqda yrnirlr (5,84). Kitabn mlliflrinin fikrinc bu 4 feil kli tam sistem halnda aktiv feillrd zn gstrir (yni hrkt feillrind) cm killri sasn sintetik sulla (bzn d analitik sulla) dzlir. M.Kiedann Qrammatika yaponskoqo yazka adl kitabnda feilin killri vzin feilin formalar istilah ildilmidir. Burada mllif bizim nnvi olaraq bildiyimiz feilin killrindn yalnz birinin adn kir. mr formas. Mllif mumn feilin tsrifi formalarn qeyd etmkl znn feilin formas anlayn tlqin etmidir. Burada bizim n maraql
• 239 olan fikir dyimsi mslsin aiddir. nki bu dyimlr balca olaraq szn son hisssind ba verir (6, 143). Bu kitabda da feilin killri il bal ziddiyytli fikirlr rast glirik. M.Kieda yazr ki: mr formasn ayrca bir tsrif formas kimi qbul etmyn nzriyy d mvcuddur (6, 165). O fikrini sbt tmk n D.Yamadann aadaki szlrini misal gtir-midir. O qeyd edir ki, D.Yamada mr formasn feilin xsusi tsrif formas olduunu qbul etmmidir. D.Yamada yazr ki, mn onu (feilin mr klini O.C.) tsrifin xsusi bir formas hesab edirm (6, 165). Grndy kimi, hm M.Kieda, hm d V. Alpatov v hmkarlar feilin killrin xsusi yer ayrmamlar. B.P. Lavrentyev Samouitel yaponskoqo yazka adl drs vsaitind feilin sas, nv, kil v zamannn olduunu Morfologiya blmsind xsusi qeyd etmidir. O, yazr: Yapon dilind feillr sas, nv, kil v zamana gr dyiir (7, 61). Grnr, rus dilinin qrammatik sisteminin tsiri il o mr kli v arzu klindn bhs etmmidir. slind, arzu kli rus dilind yoxdur. Daha dorusu arzu ifadetm vasitsi morfoloji yolla deyil sintaktik yolla ml glir. Azrbaycan dilind feilin morfoloji yolla ml gln btn killrinin yapon dilind olmadn nzr alan Akira Matsunaqa Azrbaycan dilin aid yazd kitabda Azrbaycan dili feil killrini drsliy daxil edrkn bzi feil killri-nin bildirdiyi mnalar yapon dilind mxtlif sullarla vermidir (8, 63). Yapon dilind feil killrinin say v formalarnn Azrbaycan dilindn frqli olmasnn sas vardr. V.A.Koergina mxtlif dillrd qrammatik kate-qoriyalarn mahiyyt v formalarn aradraraq bel bir nticy glmidir. Qrammatik kateqoriyalar universal deyildir. Hr dilin znmxsus myyn qrammatik kateqoriyalar sistemi vardr (9, 105). Mllif daha sonra yazr: znn formalamasnda v inkiafnda qram-matik kateqoriyalar insan tfkkrnn inkiaf il, onun dnyadak mdni-tarixi dyimlri haqqndaki tsvvrlri il laqdardr (9, 105). V.A. Koerginann fikrinc kil kateqoriyas (kateqoriya nakloneniya) btn dillrd formalamamdr. Bel ki, o in v ndoneziya dillrind yox-dur (9, 113). Azrbaycan dilindn bhs etmyn mllif trk dilind be klin (xbr kli, mr kli, rt kli, vacib kli v arzu kli) yapon dilind is htta alt klin olduunu (xbr kli, mr kli, lazm kli, rt kli, gzt kli v vacib kli) gstrmidir (9, 113). Yapon dilinin sintaktik quruluu haqqnda drslik yazm N.. Konrad feilin killrin xsusi blm hsr etms d bu dild sas feil klinin olduunu vurulayr. O, yazr ki, Yapon dilind feil, kil etibaril dyi bilir. Bel feil killri dr. 1) mr; 2) tlqinedici kil v 3) arzu kli (3, 185).
• 240 mr v arzu killrin xsusi mqal hsr etdiyimiz gr yalnz mllifin adlandrd feil kli haqqnda mlumat vermk lazmdr. Mllif yazr: Eto nokloneniye vrajayet somneniye qovoryaeqo v tom, to dannoye deystviye imeyetsa nalitso. Po russki eto budet sootvetstvo-vat obarotam tipa: vryadli (yest), vereyatno (net), i.t. Obrazuyetsa eto nokloneniye posredstvom dubitativnoqo suffiksa mai. prisoyedinennoqo v qlaqolov l-qo spryajeniya k 3-y osnove: Torimai , kakimai , yomimai , u qlaqolov 2-qo spryajeniya i kuru k 1-y osnove; mimai, tabemai, komai (3,191). Dubitativ ad alm bu feil klinin morfoloji lamtinin olduuna bh yoxdur. Lakin onun ifad etdiyi mzmun Azrbaycan dilind modal szlr vasitsil ifad edilmlidir. Ms: Konnii-ni va dekiagarumai-Bir gn rzind gman ki, hazr ola bilmz. Daremo mada ikumai-Grnr hl he kim getmyib. Mada nemai-Yqin hl yatmr. Yapon dilind mr klinin ml glmsi mslsi biz gr elm n maraqldr. Bu qrup feillrd nai, ro suffikslri vasitsil, bzn yo hissciyi vasitsil v bzi hallarda da feilin formasnn dyimsi yolu il dzlir. Feilin mr klinin yapon dilind mxtlif yollarla dzldilmsini N..Konrad bel izah edir: Bellikl, Yaponiyada ikinci tsrif aid olan feillrd mr klinin dzldilmsi lknin corafiyas il baldr. Ms, Kyoutoudan balayaraq Qrb doru i suffiksi yo kilisi yerin ildilir. Ms: miyo vzin mii seyo vzin sei v.s. (3,189). Feilin mr klinin formal lamtlri haqqnda da ziddiytli fikirlr mvcuddur. N..Konradn fikrinc na kilisi d yo kilisi kimi mr klinin xsusi morfoloji lamtlri olmayb nida bildirn kililrdir (4,189). Feilin rt v gzt killrinin ikinci drcli xarakterd olduunu qbul ednlr d vardr. N..Konrad yazr ki, rt v gzt killri ikinci drcli feil killridir (3,189). Yapon dilind feilin sas killri hesab ediln mr, dubitativ v arzu killrinin morfoloji gstricilri olmaqla yana cmlnin mstqil xbr
• 241 funksiyasn yerin yetir bilirlr. Lakin ikincili drcli hesab ediln rt v gzt killri cmlnin mstqil xbrlri rolunda x ed bilmdiklri n yalnz mrkkb cmllrd budaq cmlnin xbri kimi x edir. Rus dilind yazlm Sintaksis yaponskoqo yazka adl kitabda rt kli rt cmllri blmsind verilmidir. Kitabda oxuyuruq : fadnin real laqsini ifad etmk n feilin 4-c sasna ba v tara kililrini artrmaqla dzlir (3,317). Bel rt formalar siftdn d dzl bilir. Burada da ba siffiksinin rolu vardr: okereba (gr ox olsa) , takakereba (gr baha olsa) Canl danq dilind ba kilisinin yardmyla 4-c sasdan olan feillrd fonetik dyimlr zn gstrir: ikeba, okireba, sureba szlri fonetik dyimlr mruz qalaraq ikuya, okiraya, suruya klind tlffz olunur. Gzt klin glinc onu demk lazmdr ki, Azrbaycan v rus dillrind bel feil kli yoxdur, gstrici vardr. Yapon dilind is gzt klinin kililri aadaklardan ibartdir: to, tomo, tatte (mxtlif sasl feillrdn asl olaraq bu kililr dyi bilir). Ms: Uru-to urumai-to moinui-no katte da (str satsn , istr satmasn . Bu sahibinin iidir). Dare qa koya-to osoreru koto-va nai (Qoy kim istyir glsin – qorxusu yoxdur). Hito-qa nan-to iuo-tomo watakui- va heiki da (Qoy n istyirlr dansnlar vecim deyil). Jidoua tobaitatte, mo oitsukumai (He olmasa manda gedydik – onsuz da atmaq mmkn deyil). Yametatte, dame da yo (Dzdr dayandlar amma xeyri yoxdur) Misallardan grndy kimi verdiyimiz cml misallarnda gzt feil klinin kililrinin bildirdiyi mnalar Azrbaycan dilin mxtlif szlrl trcm edilir (istr , qoy he olmasa, dzdr szlri vasitsil). Nhayt, Azrbaycan dililiyind feilin xbr kli kimi yrniln tsrifi formalar yapon dilind frqli kild izah edildiyin gr bu mqald ondan bhs etmyi lazm bilmirik.
• 242 Aradrmalar gstrir ki, yapon dilind feilin killri mslsi hm ya-pon dililri trfindn, hm d rus yaponnaslar trfindn tam olaraq yr-nilmdiyindn daima ziddiyytli mhakimlrl zlirik. Elc d Azrbay-can dilin aid yazlm kitab v mqallr d sbut edir ki, bu msl n qdr alimlrin diqqtini ks d tam olaraq yrnilmmidir. Indiy qdr proble-min iki dil materiallar sasnda mqayislri d aparlmamdr. DBYYAT 1. Hseynzad M. Masir Azrbaycan dili. Bak: Maarif, 1983, 509 s. 2. Masir Azrbaycan dili. Azrb.SSR. E.A. Nsimi adna Dililik nstitutu. Bak: Elm,1983, 319 s. 3. .. . M.: . 1937, 374 . 4. M. Rhimov. Azrbaycan dilind feil killrinin formalamas tarixi. Bak: Azrbaycan SSR Elmlr Akademiyas. 1965, 167 s. 5. . . .. . , . M.: ,2008. 558 . 6. . . . / .. .. . . 1: : , 2010, 672 . 7. .. . . .: , 1982, 350 . 8. Matsunaga Akira. Azrbaycan trksinin qrammatikas.Setaqaya -158,Tokio: 1996, 171 s. 9. . . . M.: , 1979, 208 . ( ) .. (- ). , . , , . : , , , , THE FORMS OF A VERB IN THE JAPANESE LANGUAGE (IN COMPARISON WITH THE AZERBAIJANI LANGUAGE) O.B. JALILBAYLI SUMMARY The forms of a verb in the Japanese language are compared with those in the Azerbaijani language in the article. It is concluded that the forms of a verb in the Japanese language havent been comprehensively investigated yet. A comparative study of the problem allows to draw interesting scientific conclusion. Key words: verb, imperative mood, desirable mood, conditional mood, concessive mood