Ti yeyilən və yeyilməyən heyvanlar

Savol: Yong’in halqasi nima qiladi?

Yong’in halqasi haqida bir nechta fakt

Atama Yong’in uzuk Tinch okeani geologiyasi va plastinka tektonikasi haqidagi tushunchamizga qaraganda ancha uzoqroq vaqt o’tdi. Asosan, Olovli halqa Janubiy Amerika, Shimoliy Amerika, Osiyo va Okeaniyaning barcha xalqlarini o’z ichiga oladi, Tinch okeanida katta oynasi bor.

25000 millik halqa Chilidan boshlanadi, shimolda Alyaska va AQShgacha, Tinch okeani bo’ylab sayyoradagi eng seysmik faol davlatlardan biri bo’lgan Rossiya va Yaponiyaga o’tadi. Nihoyat, ring Filippin va Tinch okeanining janubini kesib o’tib, Yangi Zelandiyada tugaydi.

“Yong’in halqasi” ni toping

Ko’p sonli vulqonlar va zilzilalar

Olimlarning fikriga ko’ra, dunyodagi vulqonlarning 75% ini topishingiz mumkin “Yong’in uzuklari”. Bu 452 ta vulqonni tashkil qiladi, ular ham harakatsiz, ham faol. Bundan tashqari, olimlar va fan tadqiqotchilari aniqladilarki, sayyoradagi zilzilalarning 90 foizga yaqini Tinch okeanining ulkan tektonik plitasi quruqlik yoki okean ostida joylashgan kichikroq tektonik plitalar bilan aloqa qiladigan “olov halqasi” bo’ylab joylashgan. .

Tinch okeanining olov halqasi

Suv osti vulqonlari

Yong’in halqasidagi faol vulqonlarning ko’pini dengiz ostidan topish mumkin. Oddiy sharoitlarda, bu juda tashvishlantiradigan holat emas, lekin shuni yodda tutingki, eng portlovchi vulqonlar 1880 -yillardagi Krakatoa kabi dengiz suvini havo va magma bilan aralashtira oladigan vulqonlardir.

Yillar davomida

O’tgan 11,700 yil ichida 25 ta eng yirik vulqon otilishlarining 22 tasi olov halqasi atrofida sodir bo’lgan. Bu juda ta’sirli rekord, chunki Karib dengizi va O’rta er dengizi kabi boshqa ko’plab mintaqalarda juda kuchli vulqonlar joylashgan.

Yerning tektonik plitalari xaritasi

Tinch okeani plitalari tektonikasi

Erdagi vulqon va seysmik faolliklarning katta qismi 60 -yillarda paydo bo’lgan nisbatan yangi ilmiy tushuncha bo’lgan plastinka tektonikasiga qo’shilishi mumkin. Asosan, bu ilmiy nazariya shuni ko’rsatadiki, er yuzasi litosfera deb ataladigan qattiq sirtdan iborat. Erning bu qatlami mantiya yadrosi ustida suzadi, bu yarim qattiq deb hisoblanadi. Bundan tashqari, litosfera doimiy qattiq emas, balki ko’plab plastinkalardan iborat, ham katta, ham kichik. Bu plitalar bir -biriga tepganda, ishqalanish natijasida zilzilalar va vulqonlar paydo bo’lishi mumkin.

Tasodifan, Tinch okeani plitasi sayyoradagi eng katta va eng faol plastinkalardan biridir..U katta okean ostida joylashganligi uchun uni okean plitasi deb atashadi. Boshqa tomondan, quruqlik massasi ostida joylashgan plitalarga kontinental plitalar deyiladi. Umuman olganda, okean plitalari zichroq, lekin kontinental plitalar kabi chuqur emas.

Rassom tarixni yozadi

Krakatoa

Krakatoa – bu inson ongiga abadiy muhrlangan dahshatli ism. Bugungi kunda Krakatoa – bu orollarning kichik halqasi, 1883 yilda tepasida portlagan ulkan vulqon qoldiqlari. U qadar katta portlash sodir bo’ldiki, orol deyarli dengizga g’oyib bo’ldi va portlash natijasida kul bir necha yil davomida global ob -havo ta’siriga uchradi.

Ajablanarlisi shundaki, Edvard Munchning “Qichqiriq” ramziy rasmini hozirda bir nechta olimlar va san’atshunoslar Indoneziyadagi ulkan portlashdan keyingi oylar va yillar davomida sodir bo’lgan ajoyib quyosh botishining haqiqiy tasviri sifatida ko’rishadi.

Yana faol

Bugun Krakatoa

1883 yilda Krakatoaning otilishi shunchalik kuchli bo’lganki, u 2600 futli tog’larning hammasini uchirib yubordi va dengiz sathidan 820 fut pastda joylashgan yangi vulqon cho’qqisini qoldirdi. Kattaroq orolning bir nechta qoldiqlari qoldi, ular orollar halqasini tashkil etdi, bu erda bir paytlar faqat bitta qattiq er bo’lagi bo’lgan.

Bu yangi tog ‘Anak Krakatoa (Krakatoaning o’g’li) deb nomlangan. 1800 -yillarning oxiridan boshlab suv osti cho’qqisi o’sib bormoqda va 1927 yildan boshlab u endi dengiz ostida emas. Bugun, Krakatoaning o’g’li, Hind okeanidan ming futdan oshadi va tez -tez kul va vaqti -vaqti bilan o’t yog’diradi. O’tgan yili 40 mingdan ortiq mahalliy aholi xavfsiz joyga ko’chirildi, lekin agar bu yangi vulqon otilishi mumkin bo’lsa, ko’pchilik olimlar 1883 yildagidek vayronkor va dahshatli bo’lishiga shubha qiladilar. tomosha qildi.

Yong’in halqasi zilzilalar va tsunami

Hozirgi vaqtda eng faol va xavfli vulqonlar

Agar sizni qiziqtirayotgan bo’lsangiz (yoki tashvishlanayotgan bo’lsangiz), bugungi kunda qaysi vulqonlar eng xavfli hisoblanadi, birinchi navbatda, siz eng faol va eng xavflilarini ajratib olishingiz kerak. Masalan, Ranier tog’i vaqti -vaqti bilan eng xavfli vulqonlardan biri sifatida qayd etiladi, lekin hech qachon eng faollardan biri emas. Bu erda fikr shuki, agar Ranier tepasini puflasa, portlash yaqin atrofda yashovchi katta shahar aholisi tufayli halokatli bo’lishi mumkin.

Biroq, bu ro’yxatlar ichida bir narsa o’zgarmasdir. Ko’pchilik, odatda, dunyodagi eng faol 10 ta vulqondan 7 yoki 8 tasi olov halqasida joylashgan. Eng asosiy da’vogarlar-Indoneziyadagi Merapi vulqoni, Yaponiyaning janubidagi Sakurajima, Indoneziyadagi Anak Krakatoa, Meksikadagi Popocatepeti va Xitoy-Shimoliy Koreya chegarasidagi Changbayshan. Aytgancha, eng xavfli vulqonlarning hammasi ham Tinch okeani qirg’og’ida topilmaydi, chunki Italiya, Islandiya va Kongo ham vayronkor portlashlar sodir bo’lishi mumkin.

Kilauea, 1983 yil

Gavayi, olov halqami yoki geotermal nuqta?

So’nggi paytlarda Gavayining Katta orolida vulqon faolligining oshishi 50 -chi shtatni xalqaro yangiliklar davrasiga kiritdi. Gavayi orollari dengizning o’rtasida joylashganligi uchun “Yong’in uzuklari”, ular tez -tez bu noyob geologik mintaqa haqidagi hikoyalarga kiritiladi, garchi so’nggi ilmiy fikrlar orollarda turli xil geologik kuchlar borligini ko’rsatsa ham.

1963 yilda kanadalik geofizik Jon Tuzo Uilson qiziqarli ilmiy nazariyani ilgari surdi, u o’sha paytda geologlar o’rtasida juda ziddiyatli edi. Uilsonning so’zlariga ko’ra, Gavayidagi vulqon hodisalari orollar tagida joylashgan juda faol geotermal issiq nuqtaga bog’liq. Bu hozirgi vaqtda Tinch okeani qirg’og’ini geologik jihatdan faol qilgan deb hisoblanadigan tektonik plitalar harakatidan farq qiladi.

Manbalar

http://www.storypick.com/ring-of-fire-facts/ Yong’in halqasi haqida 8 ta fakt

https://www.universetoday.com/73597/what-is-lithosphere/ Litosfera nima?

https://www.volcanodiscovery.com/krakatau.html Krakatau vulqoni

http://www.skyandtelescope.com/press-releases/astronomical-sleuths-link-krakatoa-to-edvard-munchs-painting-the-scream/ Astronomik sleutlar Krakatoani Edvard Munch rasmiga baqiradi

https://www.forbes.com/sites/ralphjennings/2017/12/01/asias-three-most-dangerous-volcanoes/#36c3dd6613b2 Osiyoning eng xavfli uchta vulqoni

https://www.britannica.com/science/plate-tectonics plastinka tektonikasi

Savol va javoblar

Savol: Yong’in halqasi nima qiladi?

Javob: Yong’in halqasi aslida hech narsa qilmaydi. Bu juda ko’p miqdordagi vulqonlarni topish mumkin bo’lgan geologik joyni tavsiflash uchun ishlatiladigan atama. Bu geologik joyni Tinch okeani Janubiy yoki Markaziy Amerika kabi katta kontinental quruqliklarga qarshi uchrashadigan joy deb ta’riflash mumkin.

Shuni ham ta’kidlash kerakki, Tinch okeani vulqonlarni keltirib chiqarmaydi. Aksincha, er yuzasidan ancha pastda joylashgan katta tektonik plitalar ko’p sonli faol vulqonlarning asosiy sababidir.

Savol: Yong’in halqasi qancha davom etadi?

Javob: Yong’in halqasi Janubiy Amerikaning janubidan shimoldan Aleut orollariga, yana janubdan Tinch okeanining sharqiy qirg’og’i bo’ylab, Yangi Zelandiyaga qadar davom etadi. Umuman olganda, menimcha, bu masofa 20000 kilometrdan oshadi.

Savol: Yong’in halqasida nechta vulqon bor?

Əti yeyilən və yeyilməyən heyvanlar

Sual: Əti yeyilən və yeyilməyən heyvanları siyahı halında bildirə bilərsiniz?

CAVAB

Quruda yaşayan heyvanlar və quşlar üçün hədisi-şərifdə belə bildirilmişdir:

“Köpək dişi olan yırtıcı heyvanlar və pəncəsiylə ov edən quşlar yeyilməz.” (Müslim)

Əti yeyilməyən quruda yaşayan heyvanlar:

Donuz, canavar, ayı, aslan, pələng, leopard, bəbir, panda, yaquar, puma, sincab, samur, dələ, skuns, qorilla, meymun növləri (şimpanze, babun, gibon, oranqutan), kaftar, fil, it, pişik, qunduz, porsuq, vaşaq, çaqqal, tülkü, dələ fəsiləsindən olan heyvanlar kimi, ovunu köpək dişiylə tutan yırtıcı heyvanlar yeyilməz. (Şafiidə tülkü, kaftar, samur, sincab və dələ yeyilir.)

Əti yeyilən quruda yaşayan heyvanlar:

Zürafə, kenquru, dovşan yeyilir. Əti yeyilən qoyun-keçi, mal-qara (camış, inək, öküz), dəvə kimi ev heyvanların, yabanı olanları da yeyilir. Məsələn kəl, bizon, yabanı inəkdir. Lama yabanı dəvədir. Yəni bunlar yeyilir. Keçinin yabanısı olan dağ keçisi, maral, ceyran, antilop yeyilir. Yabanı qoyunlar da yeyilir. Ev heyvanı at tənzihən məkruhdur. Poni, bir at növüdür. At əti, Şafii və Hanbəlidə halal, Malikidə haramdır. Yabanı atlar yeyilir. Ev heyvanı eşşək yeyilməz. Yabanı eşşək deyilən zebr yeyilir.

Əti yeyilməyən quşlar:

Ovunu pəncəsi ilə tutan və leş yeyən, çalağan, qartal, çərkəz, quzğun, leş qarğası, yarasa, qırğı, şahin, qağayı, leylək, flamingo, vağ, leylək kimi quşlar yeyilməz.

Həşəratlar da yeyilməz:

Həşərat, yəni torpaq içində yuvası olan kiçik heyvanlar, halal deyildir. Siçan, əqrəb, ilan növləri, kərtənkələ, timsah, gənə, səməndər, qurbağa, tısbağa, ilbiz, arı, ağcaqanad, qaraqanad, köstəbək, kirpi, taxtabiti, bit, birə kimi həşərat yeyilməz. (Şafii və Malikidə, kirpi və kərtənkələ yeyilir.)

Əti yeyilən quşlar:

İyrənc olmayan, leş yeməyən, ovunu pəncəsiylə tutmayan quşlar yeyilir.

Sağsağan, qumru, bülbül, kanarya, tutuquşu, kəklik, qırqovul, dəvəquşu, göyərçin, bildirçin, tarla qarğası, tovuzquşu, qaranquş, bayquş, tutuquşu, durna, saka quşu, kol quşu, alacəhrə, sərçə və sığırçın kimi quşlar halaldır. Birəbitdən məkruhdur. (Qağayı Hənəfi və Hanbəlidə yeyilməz. Malikidə qağayı və balıqcıl yeyilir. Şafiidə qaranquş, tovuzquşu, birəbitdən, tutuquşu yeyilməz. Qağayı, balıqcıl kimi dəniz quşları yeyilir.)

Əti yeyilən hin heyvanlarının yabanıları sayılan qaratoyuq, yabanı ördək, yabanı qaz, qu kimilər yeyilir. Hinduşka yabanısı sayılan dəvə quşu yeyilir.

Dəniz heyvanları:

Hənəfi xaric digər üç məzhəbdə dəniz məhsullarının hamısı yeyilir.

Hənəfidə balıq şəklində olmayan heç bir dəniz məhsulu yeyilməz. Məsələn, səkkizayaqlı ilbiz, kalmar, dəniz donuzu, dənizatı, dənizayğırı, meduza, dənizayısı kimi heyvanlar və yencək, midyə, xərçəng, krevet, dənizilbizi kimi həşəratı yeyilməz. Qızılbalıq, paltus balığı, delfin, balina, ilan balığı, pişik və it balığı yeyilir.

Nəcis yeyən heyvan

Sual: Nəcis yemiş olan heyvanı yemək caizdir?

CAVAB

Təzək və başqa nəcis şeyləri yeyən heyvanın əti iy verərsə yeməsi məkruhdur. Təmiz şeylə bəslənib pis qoxusu qalmazsa caiz olar.

Nəcis yemiş olan toyuq, qoyun və malı dərhal kəsib yemək məkruhdur. Toyuğu 3, qoyunu 4, mal və dəvəni 10 gün həbs etmək, yəni nəcis yedirməyib təmiz qida ilə bəsləmək lazımdır. Şafiidə isə dəvə 40, mal 30, qoyun 7, toyuq 3 gün həbs edilir.

Haraları yeyilməz?

Sual: Əti yeyilən heyvanların yeyilməyən yerləri haralardır?

CAVAB

Əti yeyilən hər heyvanın 7 yeri yeyilməz. Bunlar, axan qan, sidik aləti, xayaları (qoç yumurtası), ifrazat orqanı, öd kisəsi, dişi heyvanların önü və sidik kisəsidir.

Kəsmədən öldürülənlər

Sual: Kəsmədən öldürülən heyvanlar yeyilirmi?

CAVAB

Kəsilməyib, bir yerinə bıçaq sancaraq, alnına vuraraq və ya boğaraq və ya dərmanlayaraq, elektrikləyərək öldürülən quruda yaşayan heyvanlar leş olar. Bunları yemək haram olar.

Heyvandan çıxanlar

Sual: Ölən heyvandan çıxarılan pendir mayası və ya süd təmizdir?

CAVAB

Yalnız süd əmib başqa bir şey yeməmiş olan kiçik quzuların öldükdən sonra qarınlarından çıxarılan pendir mayaları təmizdir. Qoyun, mal kimi ölmüş heyvanların məmələrindən çıxan südlər də təmizdir.

Həyat əlaməti varsa

Sual: Diri olub olmadığı bəlli olmayan heyvan kəsilərsə yeyilir?

CAVAB

Xəstə və ya huşunu itirilən bir heyvan diri olub olmadığı bilinmirsə kəsilərkən hərəkət etsə və ya diri heyvandakı kimi qan çıxarsa yeyilir. Çünki bunlar həyat əlamətidir. Həyat əlaməti yoxdursa yeyilməz.

Kolbasa və vetçina

Sual: Kolbasa və vetçina yemək caizdir?

CAVAB

Avropada ümumiyyətlə kolbasa donuz ətindən hazırlanır. İnək ətindən də hazırlananı vardır. Vetçina, Fransızca donuz kolbasası, donuz basdırması deməkdir. Ancaq inək ətindən hazırlanarsa yeyilməsində zərər olmaz. Yalnız adına görə bir qidaya haram deyilməz.

Heyvana təcavüz

Sual: Çoban tərəfindən təcavüzə düşən keçi kəsilərsə, ətini yemək caiz olar?

CAVAB

Bəli, caizdir.(S. Əbədiyyə)

Ehtiyac halında məzhəb təqlidi

Sual: Ehtiyac olanda digər məzhəbləri təqlid edərək dəniz həşəratı yeyilir?

CAVAB

Məzhəblərdəki fərqli hökmlərin rəhmət olduğu hədisi-şəriflə bildirilmişdir. Zərurət və ya ehtiyac olanda, başqa məzhəb təqlid edilərək, o məzhəbdəki halal olan bir heyvan yeyilir. Məsələn kirpi ətinin ekzema, qaşıntı, sədəf, baras (bədəndə ağ ləkələr halında olan dəri xəstəliyi) kimi dəri xəstəliklərinə və dələ deyilən fil xəstəliyinə yaxşı gəldiyi Həyatül- heyvan kitabında yazılıdır. Hənəfi və Hanbəli məzhəbində kirpi əti yemək haramdır. Şafii və Maliki məzhəbində caizdir. Təsirli başqa mübah bir dərman yoxdursa, xəstənin, bu iki məzhəbdən birini təqlid edərək kirpi əti yeməsi caiz olar. Kirpinin başını bəsmələ ilə kəsmək lazımdır. Kirpi insanların yanında başını gizləyər, suya qoyanda başını çıxarar. Beləcə başını kəsmək asan olar.

Ac qalıb öz məzhəbinə görə halal olan yemək tapa bilməyən kimsə, başqa məzhəbdə halal olan bir yeməyi yeyər. Heç bir məzhəbdə də çarə tapa bilməzsə, ölməyəcək qədər haram olan qidadan yeyib içməsi caiz olar. (Hədiqə)

Başqa məzhəbə riayət etmək

Sual: Öz məzhəbində caiz, amma başqa məzhəbdə haram olan bir şeyi yeməmək daha yaxşı olar? Məsələn, tülkü əti Şafiidə halal, Hənəfidə haramdır. Şafiilərin də yeməməsi uyğun olmazmı?

CAVAB

Əlbəttə, digər məzhəblərə də riayət etmək müstəhəb olar, yaxşı olar. Məsələn, Şafiilər dəniz həşəratı yeməsə yaxşı olar.

Şafiidə qadına toxunmaq dəstəmazı pozar. Hənəfilər də qadına toxunanda dəstəmaz almaları müstəhəb olar, yaxşı olar. Almasalar da caiz, amma o biri haqq məzhəblərə də tabe olmaq müstəhəb olar.

Yeyilməyən heyvanlar

Sual: Bəziləri, “İt, ilan, qartal kimi bütün heyvanlar halaldır. Donuzdan başqa heç bir heyvan haram deyildir. Donuzun da, yağı, dərisi və gerisi halaldır. Heç bir hədisə inanılmaz” deyirlər. Peyğəmbər əfəndimiz 23 il dini təbliğ etmədimi? 23 il içində nəyin haram, nəyin halal olduğunu bildirmədimi? İtin halal olduğunu bildirən bir kitab vardır? Bunlar Peyğəmbər əfəndimizin bildirdiklərinə niyə inanmırlar?

CAVAB

Bir heyvan leşdirsə, əti murdar, yağı və qanı təmiz olmaz. Qurani-Kərimdə açıq şəkildə yazılmır deyə donuzun pisliyinə halal deyilər?

Bunların hədisi-şəriflərə inanmamalarının bir neçə səbəbi ola bilər:

1- Rəsulullahın yalan və ya səhv söyləyəcəyini zənn etmiş ola bilərlər. Peyğəmbər əfəndimizin doğru, əmin olduğu bir çox ayəti-kərimə ilə bildirilir. Haşa, Allahu təalanın halal etdiklərinə haram demiş olsaydı, Allahu təala müdaxilə etməzdi? Bu ayəti-kərimə məali:

“ Əgər o (Peyğəmbər) bizə istinadən, bəzi sözlər uydursaydı, biz onu cəld tutub can damarını qoparar, həlak edərdik, heç biriniz də buna mane ola bilməzdiniz.” (Haqqa 44-47)

Deməli, Peyğəmbər əfəndimizin Qurani-Kərimə zidd bir şey söyləmədiyi, bu ayəti-kəriməylə də sabitdir. Bu halda, Rəsulullah əfəndimizin haram etdiyi hər şey, Qurani-Kərimə uyğundur. Ona tabe olmaq Qurani-Kərimə tabe olmaq olar. Bir neçə ayəti-kərimə məali:

“İxtilaflı bir işin hökmünü öyrənmək üçün Qurani-Kərimə və Sünnəyə baxın!” (Nisa 59)

“İxtilaflı şeyləri insanlara açıqlayasan deyə bu Kitabı sənə nazil etdik.” (Nəhl 44, 64)

“Rəsula itaət edən, Allaha itaət etmiş olar.” (Nisa, 80)

“O nəbi, gözəl şeyləri halal, pis şeyləri haram edər.” (Əraf 157)

2-Əshabı-kiramın yalan söylədiyini zənn edirlər. Əshabı-kiram Tövratda, İncildə və Qurani-Kərimdə təriflənmiş, hər birinin Cənnətlik olduğu açıqca bildirilmişdir. Bir ayəti-kərimə məali belədir:

“Məkkənin fəthindən əvvəl Allah üçün mal verib döyüşənlər, daha sonra mal verib döyüşənlərlə eyni deyildir. Onların dərəcəsi sonradan Allah yolunda xərcləyib döyüşənlərdən daha yüksəkdir. Ancaq Allah hamısına da ən gözəl olanı (Cənnəti) vəd etdi” (Hədid, 10)

Ayəti-kərimədə azmışlara fürsət verməmək üçün, və küllən vaadallahül hüsna buyurulur. Yəni Allah hər birinə Cənnəti söz vermişdir buyurulur. Fəzilət baxımından Məkkənin fəthindən əvvəl Müsəlman olanlar daha sonra Müsəlman olanlardan əlbəttə üstündür. Amma hamısı da Cənnətlikdir.

Hamısının Cənnətlik olduğuna dair başqa bir ayəti-kərimə məali:

“Mühacirlərin və Ənsarın (Mühacir əshaba kömək edənlərin) əvvəl gələnlərdən və bunların yolundan gedənlərdən Allah razıdır və bunlar da Allahdan razıdır. Allah bunlar üçün altından çaylar axan Cənnətlər hazırladı. Bunlar Cənnətlərdə əbədi olaraq qalacaqdırlar.” (Tövbə 100)

3- Rəsulullah da, Əshab da doğru söylədi. Amma hədis alimləri yalan söyləmiş zənn edə bilərlər. Alimlərə etimad etməmizi Allahu təala bildirir. “Bilmirsinizsə alimlərdən soruşun” buyurur. (Nəhl 43)

Peyğəmbər əfəndimiz də buyurur ki:

“Alimlərə tabe olun.” (Deyləmi)

“Alimlər Peyğəmbərlərin varisləridir.” (Tirmizi)

“Alimlər rəhbərdir.” (İ.Nəccar)

Bu iddia sahibləri başqa dindən ola bilərlər. Müsəlman kimi görünüb müsəlmanların etiqadlarını pozmaq istəyirlər. Geriyə, başqa ehtimal qalmadı.

Təcavüzə düşən heyvan

Sual: Təcavüzə məruz qalan mısmıl (murdar olmayan) heyvanın əti yeyilir?

CAVAB

Belə işi sadist deyilən ruh xəstələri edər. Çox çirkin və böyük günahdır. Təcavüzə məruz qalan heyvan kəsilib yandırılır. Yandırmayıb ətini yemək də caizdir. (F. Hindiyyə, Dürr-ül-muxtar, S. Əbədiyyə)

İt təmizdir?

Sual: Bir şeirdə oxumuşdum. Malikidə it təmiz imiş. Təmizdirsə yeyilir?

CAVAB

İtin Malikidə təmiz olması əti yeyilir demək deyildir. Malikidə də it əti haramdır. Təmiz demək, “İtə toxunmaqla nəcasət bulaşmaz, dəstəmaza və namaza mane olmaz” deməkdir. Malikidə donuz da it kimi təmizdir. Şafiidə isə quru olaraq itə toxunanda zərəri olmazsa da üstü və tükləri yaş ikən toxunarsa və ya itin tüpürcəyi üstümüzə bulaşarsa, o yeri biri palçıqlı su olmaqla, yeddi dəfə təmiz su ilə yumaq lazımdır.

Osmanlı dövründə şair Tahir əfəndi, Nəfi adı şairə kəlb (it) deyə təhqir edər. Nəfi də, ona belə deyər:

Tahir, mənə kəlb demiş, iltifatı zahirdir,

Məzhəbim Maliki də, donuz və kəlb tahirdir.

Nəfi, bu şeirində deyir ki:

“(Tahircan, mənə it deyə iltifat edirsən, amma mən Maliki məzhəbindənəm. Bizim məzhəbə görə it tahirdir” deyir. Görünüşdə, “İt təmizdir” demiş kimi görünürsə də, “İt sənsən” demək istəyir.

Osmanlı dövründə şairlər belə Maliki məzhəbinin hökmünü bilə bilirlər. İndi, tahirin təmiz mənasına gəldiyini belə bilən azdır.

Normal nəbz necə olmalıdır? Normadan kənara çıxmasının SƏBƏBLƏRİ

Nəbz insanın sağlamlığının əsas göstəricilərdən biridir. Nəbz ürəyin yığılması zamanı əmələ gələn arteriyaların tərpənməsinin tezliyidir.

Nəbzin tezliyi müxtəlif faktorlardan asılıdır. Belə ki, insanın bədən hərarəti artdıqda nəbzin tezliyi də artır. Qida və isti maye qəbulundan, isti vannadan, massajdan sonra, stress, fiziki və əqli fəaliyyəti zamanı nəbzin tezliyi artmış olur. İnsan uzanaq vəziyyətdə olduqda nəbz daha asta, ayaq üstə olduqda isə daha tez olur. Qadınlarda menstrual dövrünün müxtəlif fazalarında nəbzin göstəriciləri dəyişilir. Bütün bunlar normal fizioloji hallardır.

Saglamolun.az bildirir ki, insanın nəbzi onun yaşından da asılıdır.

Uşaqlarda:

doğulduqdan dərhal sonra – dəqiqədə təxminən 140 vurğudur,

1 yaşına kimi – dəqiqədə təxminən 130 vurğudur,

uşağın 1 yaşından 2 yaşına kimi – diqiqədə təxminən 100 vurğudur,

uşağın 3 yaşından 7 yaşına kimi – diqiqədə təxminən 95 vurğudur,

8-14 yaşlar arası – uşağın 1 yaşından 2 yaşına kimi – diqiqədə təxminən 80 vurğudur,

Böyüklərdə normada sakit vəziyyətdə nəbzin tezliyi təxminən dəqiqədə 72 vurğu olur. Qadınlarda nəbzin tezliyi kişilərlə müqayisədə daha artıq olur – 70-80 vurğu, kişilərdə isə 60-70 vurğu. Peşəkar idmançılarda nəbzin tezliyi sakit vəziyyətdə adi insanla müqayisədə daha az olur.

Yaşlı insanlarda nəbz yavaşıyır və təxminən 65 vurğu olur. Ölümdən əvvəl (aqonal vəziyyət) nəbz kəskin artır və təxminən 160 vurğuya çatır.

Yuxarıda biz normal göstəriciləri qeyd etmişik. Lakin nəbzin artması və ya yavaşıması, ritmik olmaması hər hansı, bəzən də çox ağır xəstəliklərin əlaməti ola bilər. Şərq təbabətində nəbzin müxtəlif göstəricilərin əsasında xəstəyə diaqnoz qoyurdular.

Nəbzin düzgün ölçülməsi 1 dəqiqə ərzində həyata keçirilməlidir. Bəzən nəbzi 15 və ya 30 saniyə ərzində saymaq daha sonra isə 4-ə və ya 2-yə vurmaq tövsiyə edirlər. Lakin bu düzgün deyil.

Beləliklə, hansı hallarda insan mütləq həkimə müraciət etməlidir:

– nəbz insanda sakit vəziyyətdə 100 vurğudan artıq olduqda;

– insan fiziki işi qurtardıqdan 5 dəqiqə keçdikdən sonra nəbz normaya düşmədikdə;

– nəbz 50 vurğudan az olduqda;

– nəbz çox zəif olduqda (nəbzi tapmaq çətin olur);

– nəbz ritmik olmadıqda (vurğular müxtəlif fasilələrdən sonra olur).

Nəbzin normadan kənara çıxmasının səbəbləri bu kimi ola bilər:

– ürəyin fəaliyyətində olan pozulmalara görə,

– ürəyin orqanik zədələnmələri zamanı – işemiya, ürək qusurları, miokardit və s.

– intoksikasiyalar və travmaların nəticəsində,

– hipotireoz, tireotoksikoz (qalxanvari vəzi xəstəlikləri) zamanı,

– kalium və maqnezium elementlərin mübadiləsində poaulmalar zamanı,

– insanın yaşı ilə əlaqədar olan dəyişiklərlə bağlı.

Saglamolun.Az