Süleyman mmdov azrbaycan tarixi

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 25 may 2012-ci il tarixli Sərəncamı ilə Qarabağın, Naxçıvanın və İrəvan xanlığının tarixinə dair silsilə əsərlərin müəlliflərindən biri kimi, Süleyman Abbas oğlu Məmmədova 2012-ci il üçün Azərbaycan Respublikasının elm sahəsində Dövlət Mükafatı verilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Elm, mədəniyyət və ədəbiyyat üzrə Dövlət Mükafatları komissiyasının qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatının diplomu və fəxri döş nişanı təqdim edilmişdir. [1]

Süleyman mmdov azrbaycan tarixi

7-ci əsrin əvvəllərində bütün yaxın Şərq, eyni zamanda Zaqafqaziya bir-biri ilə mübarizə aparan iki dövlət, Bizans və Sasani imperiyaları arasında bölüşdürülmüşdü. Azərbaycanın cənubu təmamən, şimalı, yəni Arran (Albaniya) isə İrandan yarı asılı bir knyazlıq kimi öz mövcudiyyətini davam etdirirdi. Allahın yer üzərindəki son elçisi Məhəmməd(s)-a vəhy olunmuş Tövhid dininin gətirdiyi yeni sistem və nizam,ərəblərin həyatını hər cəhətdən dəyişdirdiyi kimi hərbi və siyasi həyatına da geniş surətdə nüfuz etmişdir.Cahiliyyə dövrü adı ilə tanınan İslamdan əvvəlki

dövrdə qəbilələr arasında illər boyu sürən müharibələr hər bir ərəbi özünü əsgər kimi yetişdirməyə məcbur edirdi. İslam dininin ən ümdə əmrlərindən olan cihad əmri,yəni ümumbəşəri sülhün, ədalətin bərqərar edilməsi üçün lazım olan müharibədə iştirak etmələrini müsəlmanlara fərz qılan ilahi dəvət,ərəbləri hərəkətə gətirmiş,onların fitrətindəki qüvvət və istedadın zahir olmasına səbəb olmuşdur.

İslam dininin və xilafət ordularının Ərəb yarımadasından kənara çıxması ilk raşidi xəlifəsi olan Əbu Bəkrin zamanında olmuşdur.Lakin bu fəaliyyətlərin əsasının islam peyğəmbəri Hz.Məhəmməd zamanından başladığını iddia edənlərdə var. . 629-cu ildə Mutə və 630-cu ildə isə Təbuq döyüşlərindən sonra İslam peyğəmbəri Hz. Muhəmmədin (s) 630-31-ci ildə Usamə İbni Zeydin rəhbərliyi altında Şama göndərmək üçün hazırladığı ordu bunu göstərir. Hz. Peyğəmbərin (s) vəfatından sonra hakimiyyətə gələn xəlifələr də fəthləri eyni istiqamətdə davam etdirmişdilər.

İlk Raşidi xəlifəsi Əbu Bəkrin dövründə İslam ordulari hələ Azərbaycan torpaqlarına qədər gəlməsələr də, İran və Qafqaz torpaqlarına açılan bir qapı olan İraqın fəth edilməsi əmri onun tərəfindən verilmişdir. Avropa, Asiya və Afrika arasında bir körpü olan İraqın çox böyük strateji əhəmiyyətə malik olduğu məlum idi. İraq şimalda Azərbaycan və Erməniyə dağları ilə həmsərhəd idi. Həmcinin Sasanilərin paytaxtı olan Mədain şəhəri də burada yerləşirdi. Ərəblər Mədaini Səvad adlandırırdılar. Buna görədə ərəblər, irəliyə hərəkət etmək üçün əvvəlcə bu bölgəni ələ keçirməli idi. Elə buna görədə ərəblər Azərbaycan və İran arasında olan Qadisiyəyə getmiş, Nəhavənddə qalib gəldikdən sonra Azərbaycana daxil olacaqdı.

Tarixdən məlumdur ki,müsəlman ordusu ilk dəfə Ömər ibn Xəttabın xilafəti dövründə Azərbaycana gəlmişdir.634-cü ildə hakimiyyətə gələn Ömər ibn Xəttab eyni ildə Əbu Ubeyd ibn Məsud əs-Səqəfinin başçılığı altında İraqa böyük bir ordu göndərmişdir.Bu zaman İran dövlətinin daxilində olan qarışıqlıq və hakimiyyətdə azyaşlı III Yəzdəgirdin olması müsəlmanların qalib gəlməsinə kömək olmuşdur. Müsəlmanlar ilk qalibiyyətlərini Qadisiyyə ilə Hirə arasında yerləşən Büveyb (Nemarik)adlı yerdə qazanmışlar. Bundan sonra xəlifə Ömər Bükeyr ibn Abdullah və Utbə ibn Fərhada Azerbaycanı fəth etmə əmrini vermişdir.

İslam ordularının azerbaycanlılarla ilk qarşıdurmaları 636-637-ci illərdə Hirənin cənub-şərqində və buraya yaxın olan Qadisiyyədə baş verən döyüş zamanı olmuşdur. Sasani hökmdarı III Yəzdəgird, Rüstəmin başçılığı altında toplanmaq üçün əyalət valilərinə yazdığı namələrdən birinidə Azərbaycan istandarına göndərmişdir. (Sasani idarəsində hökmdara aid olan iqta və malikanələrə “istan” və oraya təyin olunan idarəçiyə isə “İstandar” deyilirdi). Buna görədə Qadisiyyəyə gələn müsəlman ərəblərlə döyüşmək üçün hazırlıq görən sasani ordusunda Azərbaycandan olan döyüşçülər də var idi. Bu döyüşdə məğlub olan sasani əsgərlərinin çoxu Azərbaycan ərazisinə yerləşmişdir. Qadisiyyə döyüşündə iştirak edən Albaniya knyazı Cavanşir III Yəzdəgird tərəfindən qiymətli hədiyyələrlə mükafatlandırılmışdır. Müsəlmanların Arrana hücum etməsindən sonra Cavanşir Arranşah adı altında bölgənin idarəçisi olaraq islam ordularına qarşı mübarizələr aparmışdır.

Qadisiyyə döyüşünün Sasanilərin məğlubiyyəti ilə başa çatacağını bilən sərkərdə Rüstəm qardaşı Fərruxzada yazdığı mətubda belə deyirdi:Döyüşə qarışma.Məktubum sənə çatan kimi varını-yoxunu və adamlarını götürüb Azərbaycana sığın və orada özünü qorumağa çalış.

İslam ordularının Azərbaycana ilk yürüşlərinin nə vaxtdan başlanması haqqında dəqiq məlumat yoxdur. Bu yürüşlərin tarixi 639-643-cü illər arasında göstərilir.

Bu vaxta qədər hücumlar daimi olmamış, əsasən kəşfiyyat məqsədi daşımışdır. Ərəb ordularının Azərbaycana daimi hücumları Nəhavənd döyüşündən sonra olmuşdur.

Baş verən döyüşlər nəticəsində Azərbaycanın hansı sərkərdə tərəfindən tutuldugu məsələsi tarixi mənbələrdə çox fərqlidir. Tarixçilərdən ibn İshaq və Əl-Vakidi bu sərkərdənin Kufədən gələn Muğirə ibn Şubə olduğunu qeyd edirlər. Bu tarixçilər Muəirənin Azərbaycanı zorla qılınc gücüylə tutduğunu və əhalinin üzərinə ağır vergilər qoyduğunu qeyd edirlər. Əbu Ubeydənin verdiyi məlumata görə isə Azərbaycan Ömər ibn Xəttab zamanında Hüzeyfə ibn Yəmanın da iştirak etdiyi Həbib ibn Məsləmənin başçılığı altında olan Şam ordusu tərəfindən ələ keçirilmişdir.

Məşhur tarixçi Bəlazurinin verdiyi məlumata görə Muğirə ibn Şubə xəlifə Ömər ibn Xəttab tərəfindən Kufə valisi təyin olunduqdan sonra xəlifədən bir məktub almış və bu məktubda Huzeyfə ibn Yəmanın Azərbaycan valiliyinə təyin olunması qeyd olunmuşdur. Bundan sonra Muğirə ibn Şubə Huzeyfəni Azərbaycana vali olaraq göndərmişdir. Bununlada Azərbaycanın fəthi Muğirə ibn Şubənin əmri ilə Huzeyfə ibn Yəmanın başçılığı altında olan ordu tərəfindən həyata keçirilmişdir. Bundan əlavə Huzeyfə Nəhavənd döyüşündə iştirak etmiş və sərkərdə Numan ibn Muqərrinin ölümündən sonra xəlifənin əmri ilə ordunun komandiri təyin edilmişdir. Bu döyüşdən sonra qalib gələn islam ordusu qayıtsada Huzeyfə Kufə ordusunun başçısı kimi burada qalmışdır.

İslam ordusunun əldə etdiyi qalibiyyətlərdən narahat olan Girdiman hökümdarı Cavanşir müsəlmanlara qarşı mübarizə aparmaq üçün Bizans imperatoru ıı-ci Konstantinə (641-668) elçi göndərərək onları öz himayəsinə almasını istəyir. Bunu gözləyən II Konstantin dərhal bu təklifi qəbul edir. Lakin Albaniyanın daxilindəki siyasi vəziyyət bununlada sakitləşməmişdi. Şimaldan hücum edən xəzərlər Albaniyanı talan edirlər. Bu vəziyyətdə heç bir köməklik göstərməyən Bizans imperatoru II Konstantin baş verənləri Cavanşirin həll etməsini gözləyirdi.

Bütün bu siyasi oyunlardan bezən Girdiman hökümdarı Cavanşir nəhayət daha güclü olan Ərəb xilafəti ilə əlaqə qurmağa başladı.Ağır vergilərdən bezən Alban xalqıda bu addımı müsbət qarşıladı. Eyni zamanda Cavanşir bu addımı atmaqla Ərəblərin Albaniyaya hücumunlarının qarşısını almışdı. Tarixi mənbələrdə Girdiman hökümdari Cavanşirin Əməvi xəlifəsi Müaviyyə ilə iki dəfə görüşdüyü qeyd olunur. Bu görüşlərin ikisidə 667 və 670-ci illərdə Şamda olmuşdur. Bu görüşlərin nəticəsində xəlifə Müaviyə Cavansirdən Atropatenanın da idarəsini öz öhdəsinə götürməsini istəmişdi. Bunun cətin olacağını bilən Cavanşir bunu qəbul etməsədə, vergilərin çoxluğunu və onların azaldılmasını istəmiş, xəlifədə bunu qəbul etmişdi. Buradan məlum olur ki, Albaniya Ərəb dövlətinə bağlı, lakin daxili işlərdə müstəqil dövlətə çevrilmişdi. Xəlifə Müaviyə Cavanşirin bu bölgədə nə qədər böyük bir nüfuza sahib olduğunu qəbul etməklə yanaşı Albaniyanin müstəqil olmasına razılıq vermişdi.

Bütün bunların qarşılığında Cavanşir Bizansa və Xəzərlərə qarşı döyüşlərdə Ərəblərə əsgər verəcəkdi. Bu razilaşma 680-cı ilə qədər, yəni Cavanşirin ölümünə qədər davam etmişdir. İslam fütuhatı zamanı xəlifə Əbu Bəkir İslam ordularının xüsusiyyətləri və gedilən bölgələrdə özlərini aparmaq qayda-qanunlarını müəyyən etmişdi. Bu mənada Azərbaycanı tutan Ərəblər İslam dünyasının hər yerində olduğu kimi müsəlman olanlara və olmayanlara aid vergilər təyin etmişdilər.

Azərbaycanda məskunlaşan ərəb orduları həm müsəlmanlardan, həm də müsəlman olmayanlardan orduda istifadə etməyə başladılar. Bu ordu quvvələri dövlətdən hər hansı bir məvacib almır, döyüş zamanı əldə edilən qənimətlərdən pay alıb və həmin ilin vergisindən azad olurdular. Bölgəni yaxşı tanıyan əhali döyüş zamanı həll edici rol oynayır və ön sıralarda olurdular.

Tarixi mənbələrə nəzər saldıqda, Azərbaycanın ərəb xilafəti tərəfindən tutulmasının ilk zamanlarında yerli xalqla ərəblər arasında hec bir problemin olmadiğinin çahidi oluruq. Bu Əməvi xəlifəsi Müaviyənin hakimiyyətinin sonuna qədər davam etmişdir. Sonradan əhalinin zorla müsəlmanlaşdırılması, verilən haqsız vergi qanunları və mərkəzdəki qarışılıqdan istifadə edən ərəb valilərinin özbaşnalığı nəticəsində yerli xalq ilə ərəblər arasında bir çox problemlər yaşanmısdır.

Ərəblərin hücumu ərəfəsində Azərbaycanda müxtəlif dini etiqadların mövcud olduğu bir şəraitdə siyasi sabitlik mümkun deyildi. Müdrük adamlar hesab edirdilərki , Azərbaycanda İslam dininin yayılması siyasi sabitlik və milli birlik üçün təminat verə bilər.

Ərəblər işğal etdikləri ölkələrdə o cümlədən Azərbaycanda hakimiyyəti möhkəmləndirməkdə İslam dinindən kəsərli vasitə kimi istifade edirdilər. Ərəblər ədalətli və mərhəmətli Allahın böyüklüyünü, vahidliyini qəbul edən, Onun göndərdiyi müqəddəs dini kitablara əsaslanan dinlərə (məsələn Tövrat, İncil) hörmətlə yanaşırdılar. “Kitab əhli” olan bütün dinlər İlahi mahiyyətə malik olduqlarından, İslam həmin dinlərə hörmətlə yanaşırdı. Dini əqidəsinə görə heç kəs təqib olunmurdu. Ərəblər Azərbaycanda vergiləri yığdıqdan sonra əhalinin daxili işlərinə qarışmır, əvvəlki dini əqidələrini davam etdirmələrinə toxunmurdular.

Yeni din Azərbaycanın cənub hissəsində, Muğanda, Mildə, Xəzər sahilində, Kür və Araz çayları boyunda, xüsusi ilə şəhərlərdə nisbətən sürətlə yayldı. Buna baxmayaraq xristian dininin sabitləşdiyi dağlıq və dağ ətəyi yerlərdə yeni dinə müqavimət güclu idi. Bəziləri mülklərini saxlamaq, yoxsul təbəqədən olanlar isə cizyə vergisindən xilas olmaq üçün İslamı, demək olar ki, könüllü olaraq qəbul edirdilər.

Tarixi mənbələrə görə (məsələn, Bəlazuriyə görə ) ərəb qəbilələrinin Azərbaycana yerləşdirilməsi 3-cu raşidi xəlifəsi Osman ibni Əfvanın zamanında başlamışdır. Bu vaxt Kufə valisi Vəlib ibni Uqbə ilə Azərbaycana gələn Əşəs ibni Qeys burada baş verən üsyanları yatırıb ”Əhli Ata və Divan”dan olan bir qrup insanı Azərbaycana yerləşdirdi. Çünki, onların əsas vəzifəsi yerli xalqı İslam dininə dəvət etmək idi. Azərbaycanın ikinci valisi olan Əşəs ibni Qeysdə Hüzeyfə ibni Yəman kimi mərkəz olaraq Ərdəbili seçmişdi. Buna görə Azərbaycana gətirilən ilk köç karvanı Ərdəbildə yerləşdirilmişdi. Buna görədə İslamiyyətə dəvətlə vəzifələndirilmiş ərəb ailələrinin ilk vətəni Ərdəbil şəhəri hesab olunur.

Daha geniş köçürmə Hz. Əli (ə)-in xilafəti zamanında 656-657-ci illərdə baş vermişdir. Bu dövrdə Azərbaycanda vali olan Əşəs ibni Qeysin sözlərinə görə artıq Azərbaycanda İslam dinini qəbul edən və Quran oxumağa başlayan bir çox insan var idi. Azərbaycana yerləşdirilən ərəb qəbilələrinin əksəriyyəti Yəməndən olub xüsusilə də Əzd və Kində qəbilələrinə mənsub idilər.

Azərbaycanda xilafətin əsas dayağı məmurlar və silahlı qüvvələr sayılırdı. Ərəblərdən ibarət qoşunla yanaşı, İslamı qəbul etmiş yerli əhalidən (mövlalardan) və hətda ərəb qoşununda könüllü qulluq etmək istəyən zimmilərdən də istifadə edirilər. Ərəblər özlərinə daha etibarlı ictimai dayaq yaratmaq, əhalini ərəbləşdirmək niyyətilə Bəsrədən, Kufədən, Suriyadan və Ərəbistanın başqa əyalətlərindənAzərbaycana on minlərlə ərəb ailəsi köcürdülər. Onlar torpaqla təmin edildilər. Gəlmə ərəblər yerli əhalinin içərisində yox oldular. Onların izi ancaq bəzi kəndlərimizin adında qalmışdır.

Ərəblər Azərbaycanın Ərdəbil, Marağa, Bərzənd, Naxçıvan, Dərbənd, Beyləqan, Təbriz, Bəzz, Bərdə və Şamaxı kimi strateji əhəmiyyətli şəhərlərində hərbi dəstələr saxlayırdı. Onlardan xilafətə qarşı baş vermiş üsyanları yatırmaqda, asayişi bərpa etməkdə, Bizansların və Xəzərlərin hücumlarını dəf etməkdə istifadə edilirdi.

Ərəblərin Azərbaycanı tutmasından sonra buraya qəbilələrin köçürülməsi nəticəsində bu ərazilər daha fərqli dəyişikliklərlə qarşı-qarşıya qalmışdır. İslam dininin gətirdiyi insani dəyərlər nəticəsində ilk zamanlarda yerli xalq ilə ərəblər arasında problemlər olmamış, əksinə bu, onlar arasında sıx əlaqələrin yaranmasına səbəb olmuşdur.

Azərbaycana köçürülmüş müsəlmanların əsas vəzifəsi Bizans və Sasanilərin əksinə nümunəvi hal və davranışları ilə xalqın etibarını qazanmaqdan ibarət idi. İslam fütuhatı zamanı xalqa verilən can və mal təhlükəsizliyi yerli xalq üzərində daha çox təsir buraxmışdır.Çünki insanlar üçün ən dəyərli varlıq onların canı və malı hesab olunur.

Bizans-İran döyüşlərindən və Xəzərlərin dağıdıcı hücumlarından bezən Azərbaycan əhalisi ərəb ordularına qurtarıcı kimi baxırdılar. Əməvi xilafətinin əvvəllərinə qədər ərəblər yerli əhalidən sadəcə vergi alır, amma onların daxili işlərinə qarışmırdı.

Azərbaycana gələn ərəb orduları əvvəllər yerli əhaliyə dini təzyiq göstərmirdilər. Bunun da tarixdə bir neçə səbəbi göstərilir. Əvvəla, ərəb ordularının tərkibində Azərbaycana gələn ərəblər də hələ islam dinini təbliğ edəcək qədər yaxşı bilmirdilər. İkincisi, yerli xalqın əksəriyyəti xristian idi. Buna baxmayaraq Azərbaycan aristokrasiyası kəndliyə nisbətdə islam dinini daha əvvəl qəbul etmişdir. Bəlazurinin verdiyi məlumata görə Azərbaycanda ilk dəfə Arranın Balasagun ərazisində yaşayan əhali islam dinini qəbul etmişdir.

Xilafətin məskunlaşdırma siyasəti nəticəsində Azərbaycana gətirilən qəbilələr ilə yerli əhali arasında problemlər olmamışdur. İslam dininin insanlara öyrətdiyi qardaşlıq duyğuları onların bir yerdə yaşamasına səbəb olmuşdur. ”Dində məcburiyyət yoxdur” əmrindən isitifadə edilərək insanlara din, ibadət, məbəd və yaşama azadlığının verilməsi əsas amillərdəndir.

Lakin bütün bunlar Əməvilərin hakimiyyətə gəlişi ilə dəyişmişdir. Əməvilər tərəfindən insanların zorla islamı qəbul etməsi, vergilərin haqsız olaraq artırılması, müsəlman və qeyri müsəlman olan yerli əhaliyə qarşı ikinci sinif münasibətinin göstərilməsi, mərkəzdəki siyasi oyunlara bölgə insanlarının da qarışdırılması əlaqələrin və münasibətlərin dəyişməsinə səbəb olmuşdur. Əməvlər dövründə meydana çıxan bu çətinliklər özünü üsyanlar şəklində göstərməsə də onlardan sonra hakimiyyətə gələn Abbasilər zamanında özünü qabarıq şəkildə göstərmişdir.

Xilafətin soyğunçu vergi siyasəti, məmurların özbaşnalığı, fedoal zülmünün gücləndirilməsi əhalinin vəziyyətini ağırlaşdırmaqla yanaşı ərəb ağalarına qarşı ümumxalq qəzəbini gücləndirirdi.

8-ci əsrin ortalarında Əməvilər siyasətinə qarşı xilafətin mərkəzində və asılı ölkələrdə üsyanlar bir-birini əvəz edirdi. Mərkəzdəki üsyanların əsas istirakçıları xəvariclər idi. Onlar xilafətin xalq tərəfindən seçilməsini tələb edirdilər. Xilafətə qarşı çıxışlar Azərbaycanda 748-752-ci illərdə geniş vüsət aldı. Bu çıxışlara yerli əyanlar başçılıq etsə də orada demək olar ki, əhalinin butun təbəqələri iştirak edirdi.

Hakimiyyəti ələ keçirən Abbasilər xilafətə qarşı cevirilmiş bütün üsyanları amansızlıqla yatırmışdı. Lakin VIII yüzilliyin II yarısında Azərbaycanda xilafətə qarşı cıxışlar yenidən gücləndirilmişdir. Bu üsyanlardan biridə Abbasi xilafətini kökündən sarsıdan Xürrəmilər hərəkatı olmuşdur.

Lakin digər kəndli müharibələri kimi, Xürrəmilər hərəkatı da məğlubiyyətlə başa catmışdır. Lakin Xürrəmilər hərəkatı həmin müharibələrdən köklü sürətdə fərqlənirdi. Hər şeydən əvvəl Xürrəmilər hərəkatı İstiqlaliyyət uğrunda aparılan azadlıq müharibəsi olmuşdur. Xürrəmilərin apardığı hərəkat Afrika, Avropa və Asiyada geniş əraziləri tutmuş, böyük hərbi imkana malik, İslamı özünə ideoloji bayraq etmiş güclü xilafətin pəncəsindən xilas olmaq uğrunda aparılırdı. Qüvvələr nisbətindəki fərqə baxmayaraq xilafət Azərbaycan xalqının mübarizə əzmini qıra bilmirdı.

Uğursuzluqla nəticələnməsinə baxmayaraq Xürrəmilər hərəkatı xilafəti lərzəyə saldı və onu kökündən sarsıtdı. Bu hərəkat xilafətin əsarəti altında olan digər xalqlarında azadlıq mübarizəsinə təkan vermişdir.

Bunun nəticəsi olaraq Azərbaycanda xilafət idarəsinə qarşı insanların baxışı dəyişmiş, sevginin yerini nifrət, etiraz və üsyanlar almışdır.

Ədəbiyyat

1. Bünyadov Ziya, Azərbaycan 7-9-cu əsrlərdə, Bakı: 1987
2. Balayev Aydın, Azərbaycan tarixi, Bakı; 1993
3. Bəlazuri, Fütuhul-Buldan, Beyrut; 1987
4. İpək Əli, İlk İslam dönemində Azərbaycan,
5. Paşazadə Allahşükür, Qafqazda İslam, Baki; 1991
6. Bakıxanov Abbasqulu Ağa, Gülüstani-İrəm, Baki; 1970
7. Toğan Zəki Vəlidi, Azərbaycan, İstanbul; 1979
8. Yaqut Əl-Həməvi, Mucəmul-Buldan, Beyrut: 1990
9. Yəqubi, Tarixul-Yəqubi, Beyrut: 1993

Rezume

Until coming Arabian armies to Azerbaijan, Azerbaijan lands were attacked by Bizantines, Sasanids and Caspians and the life was very hard. So the people thonght this is a Salvation Army. At the some time the canqurors‘treating whith people kindly and giving the human rights to the people were the main reasons for a accepting Islam.

Резуме

Арабские войска до прихода в Азербайджан, Азербайджанские земля были аткованы Бизансами Сасанидами и Хазарами и житъ было очень трудно, И за того народ приняли этих войсков как спасителъями, В то время высоко починенные хорошо обращалис к людям ичеловечиским правам которые было началом Ислама

Şərifov Şahlar

İlahiyyat üzrə fəlsəfə doktoru.

Bakı İslam Universtitenin müəllimi

Süleyman Məmmədov (tarixçi)

Süleyman Abbas oğlu Məmmədov 1932-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Vedibasar mahalının Xalisa kəndində anadan olmuşdur.

1951-ci ildə Xanlar şəhər pedoqoji məktəbini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Həmin tədris ilində yeddilik məktəbdə müəllim işləməklə əmək fəaliyyətinə başlamışdır. 1952-1954-cü illərdə keçmiş Sovet Ordusu sıralarında qulluq etmişdir. O, 1954-cü ildə ordudan tərxis olunduqdan sonra Azərbaycan Dövlət Universitetinə daxil olmuşdur.

Süleyman Məmmədov 1959-cu ildə Azərbaycan Dövlət Universitetini bitirdikdən sonra, həmin ildə Azərbaycan EA Tarix institunun orta əsrlər tarixi şöbəsində baş laborant vəzifəsinə təyin edilmişdir. 1960-1963-cü illərdə qədim erməni dilini öyrənmək məqsədilə Ermənistan EA Acaryan adına Dilçilik institutuna ezam edilmişdir.

1962-ci ildə Azərbaycan EA Tarix İnistitu orta əsrlər tarixi üzrə məqsədli aspiranturaya qəbil edilərək, Ermənistan SSR EA Tarix İnistitutuna göndərilmişdir. S. Məmmədov 1966-cı ildə namizədlik, 1983-cü ildə doktorluq dissertasiyasını uğurla müdafiə etmişdir. 1986-cı ildən o, APİ-də Azərbaycan tarixi kafedrasının professoru, 1989-cu ildən həmin kafedranın müdiridir.

Ötən illər ərzində o, tədqiqatını pedoqoji işlə gözəl əlaqələndirə bilmişdir. Onun elmi əlaqələri genişdir. S. Məmmədov EA Tarix, şərqşunaslıq, arxeologiya , etniqrafiya institutları, BDU, Gürcüstan tarix, etnoqrafiya və arxeologiya institutları, H.Sadası adına Maxaçqala Tarix, Dil və Ədəbiyyat İnstitutu, Ankara Türk Tarix qurumu, İstanbul Universiteti tarix və ədəbiyyat bölümü ilə əlaqə saxlayır.

O,bir neçə ildir ki, Təhsil Nazirliyi nəzdində tarix üzrə fəaliyyət göstərən “elmi metodik şura” nın, Ali Attestasiya Komissiyası tarix bölməsinin üzvüdür . S. Məmmədov kadr hazırliğı və elmin təşkilinə ciddi əhəmiyyət verir. Onun rəhbərliyi ilə 12 nəfər namizədlik dissertasiyası müdafiə etmişdir. Hazırda 8 nəfər aspirant dissertant Azərbaycanın orta çağlar dövrünün müxtəlif istiqamətləri üzrə axtarışlarını davam etdirirlər.

Süleyman Məmmədov 10 il APİ-də fəaliyyət göstərən ixtisaslaşdırılmış müdafiə şurasının elmi katibi, 5 il BDU tarix fakultəsinin nəzdində fəaliyyət göstərən ixtisaslaşdırılmış Dissertasiya şurasının həmsədri, Respublika Elmi-Tədqiqat Pedaqogika Elmləri İnstitu (indiki Təhsil Problemləri İnstitu) və Tarix İnstitunun nəzdindəki ixtisaslaşdırılmış şuralarının üzvü olmuşdur.Prof. S. Məmmədov onlarla əsərin rəsmi oppenenti, redaktoru və rəyçisi olmuşdur.

S. Məmmədov medievist-mənbəşnas alim olaraq vavtaşırı rus şərqşünas alimi V.V. Bartoldun xatirəsinə həsr olunmuş regional və beynəlxalq konfranslarda iştirak etmişdir. Onun çıxışları Moskva, Sankt-Peterburq, Tblisi, İrəvan, Bakı, Suxumi, Kutaisinin Akedemik nəşrlərində çap olunmuşdur, ASE-nin və Naxçıvan ensiklopediyasının müəlliflərindən biridir.

Hazırda AMEA-nın nəzarəti ilə hazırlanan ASE –nin xüsusi cildinin məsləhətçisindən biridir. Onun yazıları – “Avropalı səyyahlar Osmanlı imperatorluğu və Azərbaycan haqqında (XIII-XIV yüzillər)” (Ankara 2000), “Karakoyunlular və Batı Azərbaycan”, “Yeni Türkiyə” dərgisi (Ankara 2003), “Tarixdə erməni terroru” (I dünya müharibəsi illərində), “Uluslararasıtürk-erməni ilişkiləru”(İstanbul 2003), “Kitabi Dədə-Qorqud dastanlarının tarixi-coğrafi arealı”, “Türk dünyasına baxışlar”(İstanbul 2003) toplularında və s. çap olunmuşdur.

Süleyman Məmmədov 300-ə qədər əsərin, o sıradan 5 monoqrafiya, 21 dərsliyin müəllifidr: onlardan – “XVII əsrin II yarısında – XVIII əsrin I otuzilliyində Azərbaycanın sosial-iqtisadi həyatı və Azərbaycan –erməni münasibətləri”, “Elm”, 1977, (15,5 ç.v.), (rusca). Azərbaycan tarixi; (ali məktəblərin qiyabi şöbəsinin tələbələri üçün) Bakı 2006 və s.

Məmmədov 1977 və 1993-cü illərdə nəşr etdirdiyi iki əsəri Nyu-York konqres kitabxanasının kataloquna düşmüşdür.

2005-ci ildə MEA Tarix İnstitutunun çapa hazırladığı “İrəvan xanlığı” tarixinin əsas müəlliflərindən biridir.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 25 may 2012-ci il tarixli Sərəncamı ilə Qarabağın, Naxçıvanın və İrəvan xanlığının tarixinə dair silsilə əsərlərin müəlliflərindən biri kimi, Süleyman Abbas oğlu Məmmədova 2012-ci il üçün Azərbaycan Respublikasının elm sahəsində Dövlət Mükafatı verilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Elm, mədəniyyət və ədəbiyyat üzrə Dövlət Mükafatları komissiyasının qərarı ilə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatının diplomu və fəxri döş nişanı təqdim edilmişdir. [1]

MEA-nın müxbir üzvi Fəridə Məmmədovanın “Qafqaz Albaniyası və albanlar” (Bakı 2005 ) adlı əsəri haqqında yazdığı rəyi çap etdirmişdir.(“Kaspi” qəz 14-15 mart, 2005). Hazırda MEA Tarix İnstitutu həmin yazını ayrıca çapa hazırlayır.

Süleyman Məmmədov qədim erməni dili üzrə yeganə mütəxəssisdir.

30 iyun 2018-ci il tarixində Bakı şəhərində vəfat edib.

İstinadlar

1. ↑ 2012-ci il üçün Azərbaycan Respublikasının elm sahəsində Dövlət Mükafatının verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

Avqust 12, 2021
Ən son məqalələr

Anaerob infeksiya

Anafaza

Anafilaktik şok

Anakonda

Anakondalar

Anakreon

Anaksaqor

Anaksimandr

Anaksimen

Anahit

Ən çox oxunan

NGC 3874

NGC 3879

NGC 3880

NGC 3881

NGC 3886

süleyman, məmmədov, tarixçi, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, süleyman, abbas, oğlu, məmmədov, tarix, elmləri, doktoru, professor, əməkdar, xadimi, dövlət, mükafatı, laurea. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Suleyman Abbas oglu Memmedov tarix elmleri doktoru professor Emekdar elm xadimi Dovlet mukafati laureatiSuleyman MemmedovDogum tarixi 30 oktyabr 1932Dogum yeri SSRI Ermenistan SSR Vedibasar mahali Xalisa kendiVefat tarixi 30 iyun 2018 85 yasinda Vefat yeri BakiElm sahesi TarixElmi derecesi Tarix elmleri doktoruElmi adi ProfessorTehsili BDUHeyati RedakteSuleyman Abbas oglu Memmedov 1932 ci ilde Qerbi Azerbaycanin Vedibasar mahalinin Xalisa kendinde anadan olmusdur 1951 ci ilde Xanlar seher pedoqoji mektebini ferqlenme diplomu ile bitirmisdir Hemin tedris ilinde yeddilik mektebde muellim islemekle emek fealiyyetine baslamisdir 1952 1954 cu illerde kecmis Sovet Ordusu siralarinda qulluq etmisdir O 1954 cu ilde ordudan terxis olunduqdan sonra Azerbaycan Dovlet Universitetine daxil olmusdur Suleyman Memmedov 1959 cu ilde Azerbaycan Dovlet Universitetini bitirdikden sonra hemin ilde Azerbaycan EA Tarix institunun orta esrler tarixi sobesinde bas laborant vezifesine teyin edilmisdir 1960 1963 cu illerde qedim ermeni dilini oyrenmek meqsedile Ermenistan EA Acaryan adina Dilcilik institutuna ezam edilmisdir 1962 ci ilde Azerbaycan EA Tarix Inistitu orta esrler tarixi uzre meqsedli aspiranturaya qebil edilerek Ermenistan SSR EA Tarix Inistitutuna gonderilmisdir S Memmedov 1966 ci ilde namizedlik 1983 cu ilde doktorluq dissertasiyasini ugurla mudafie etmisdir 1986 ci ilden o API de Azerbaycan tarixi kafedrasinin professoru 1989 cu ilden hemin kafedranin mudiridir Oten iller erzinde o tedqiqatini pedoqoji isle gozel elaqelendire bilmisdir Onun elmi elaqeleri genisdir S Memmedov EA Tarix serqsunasliq arxeologiya etniqrafiya institutlari BDU Gurcustan tarix etnoqrafiya ve arxeologiya institutlari H Sadasi adina Maxacqala Tarix Dil ve Edebiyyat Institutu Ankara Turk Tarix qurumu Istanbul Universiteti tarix ve edebiyyat bolumu ile elaqe saxlayir O bir nece ildir ki Tehsil Nazirliyi nezdinde tarix uzre fealiyyet gosteren elmi metodik sura nin Ali Attestasiya Komissiyasi tarix bolmesinin uzvudur S Memmedov kadr hazirligi ve elmin teskiline ciddi ehemiyyet verir Onun rehberliyi ile 12 nefer namizedlik dissertasiyasi mudafie etmisdir Hazirda 8 nefer aspirant dissertant Azerbaycanin orta caglar dovrunun muxtelif istiqametleri uzre axtarislarini davam etdirirler Suleyman Memmedov 10 il API de fealiyyet gosteren ixtisaslasdirilmis mudafie surasinin elmi katibi 5 il BDU tarix fakultesinin nezdinde fealiyyet gosteren ixtisaslasdirilmis Dissertasiya surasinin hemsedri Respublika Elmi Tedqiqat Pedaqogika Elmleri Institu indiki Tehsil Problemleri Institu ve Tarix Institunun nezdindeki ixtisaslasdirilmis suralarinin uzvu olmusdur Prof S Memmedov onlarla eserin resmi oppenenti redaktoru ve reycisi olmusdur S Memmedov medievist menbesnas alim olaraq vavtasiri rus serqsunas alimi V V Bartoldun xatiresine hesr olunmus regional ve beynelxalq konfranslarda istirak etmisdir Onun cixislari Moskva Sankt Peterburq Tblisi Irevan Baki Suxumi Kutaisinin Akedemik nesrlerinde cap olunmusdur ASE nin ve Naxcivan ensiklopediyasinin muelliflerinden biridir Hazirda AMEA nin nezareti ile hazirlanan ASE nin xususi cildinin meslehetcisinden biridir Onun yazilari Avropali seyyahlar Osmanli imperatorlugu ve Azerbaycan haqqinda XIII XIV yuziller Ankara 2000 Karakoyunlular ve Bati Azerbaycan Yeni Turkiye dergisi Ankara 2003 Tarixde ermeni terroru I dunya muharibesi illerinde Uluslararasiturk ermeni iliskileru Istanbul 2003 Kitabi Dede Qorqud dastanlarinin tarixi cografi areali Turk dunyasina baxislar Istanbul 2003 toplularinda ve s cap olunmusdur Suleyman Memmedov 300 e qeder eserin o siradan 5 monoqrafiya 21 dersliyin muellifidr onlardan XVII esrin II yarisinda XVIII esrin I otuzilliyinde Azerbaycanin sosial iqtisadi heyati ve Azerbaycan ermeni munasibetleri Elm 1977 15 5 c v rusca Azerbaycan tarixi ali mekteblerin qiyabi sobesinin telebeleri ucun Baki 2006 ve s Memmedov 1977 ve 1993 cu illerde nesr etdirdiyi iki eseri Nyu York konqres kitabxanasinin kataloquna dusmusdur 2005 ci ilde MEA Tarix Institutunun capa hazirladigi Irevan xanligi tarixinin esas muelliflerinden biridir Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 25 may 2012 ci il tarixli Serencami ile Qarabagin Naxcivanin ve Irevan xanliginin tarixine dair silsile eserlerin muelliflerinden biri kimi Suleyman Abbas oglu Memmedova 2012 ci il ucun Azerbaycan Respublikasinin elm sahesinde Dovlet Mukafati verilmisdir Azerbaycan Respublikasinin Elm medeniyyet ve edebiyyat uzre Dovlet Mukafatlari komissiyasinin qerari ile Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Mukafati laureatinin diplomu ve fexri dos nisani teqdim edilmisdir 1 MEA nin muxbir uzvi Feride Memmedovanin Qafqaz Albaniyasi ve albanlar Baki 2005 adli eseri haqqinda yazdigi reyi cap etdirmisdir Kaspi qez 14 15 mart 2005 Hazirda MEA Tarix Institutu hemin yazini ayrica capa hazirlayir Suleyman Memmedov qedim ermeni dili uzre yegane mutexessisdir 30 iyun 2018 ci il tarixinde Baki seherinde vefat edib Istinadlar Redakte 2012 ci il ucun Azerbaycan Respublikasinin elm sahesinde Dovlet Mukafatinin verilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin SerencamiMenbe https az wikipedia org w index php title Suleyman Memmedov tarixci amp oldid 5506319, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.