BMT-ni hansı ölkələr təşkil edir? (2020)

159- Demokratik Xalq Cumhuriyyəti – 17.09.1991

Azərbaycan Qarabağda BMT-ni əvəzlədi

30 il öncə bəşəriyyət tarixinin ən böyük tarixi ədalətsizliyinin şahidi oldu. Dünya birliyinin gözü qarşısında bir milyona yaxın insanın ev-eşiyindən məhrum olması, torpaqlarının işğalı yaşandı. Və 30 il Azərbaycan yaşadığı tarixi ədalətsizliyi, torpaqların işğalına səbrlə dözdü. Ümid etdi ki, münaqişənin həllini öz üzərinə götürən təşkilatlar, qurumlar ədalətslizliyə son qoyub, onun pozulan hüquqlarını nəhayət bərpa edəcəklər. BMT kimi ali qurumun qəbul etdiyi və Azərbaycan torpaqlarının qeyd-şərtsiz azad edilməsi barədə qətnamələrini yerinə yetirəcək.

Qətnamə, yaxud adi kağız parçası

Lakin bəlli oldu ki, bu qətnamələr sadəcə kağız parçasından başqa bir şey deyil. Və 44 günlük İkinci Qarabağ Müharibəsi nəticəsində Azərbaycan üzləşdiyi tarixi ədalətsizliyi təkbaşına həll etdi. Yüz minlərlə insanın pozulan hüquqlarını bərpa etdi, onların öz doğma torpaqlarına qayıtmaq arzusunu reallaşdırdı. Prezident İlham Əliyevin elə həmin BMT-nin BMT Baş Assambleyasının 76-cı sessiyasının illik ümumi müzakirəsində dediyi kimi, “Bu gün qurur hissi ilə deyirəm ki, Ermənistan döyüş meydanında məğlub edildi və Azərbaycan işğala son qoydu. Təqribən 30 il ərzində Ermənistan ölkəmizin ərazisinin 20 faizini işğal altında saxlayırdı. İşğal müharibə cinayətləri və insanlıq əleyhinə cinayətlərlə müşayiət olunub”. Ölkə prezidenti 200-ə yaxın dövlətin rəhbərinin diqqətinə çatdırdı ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qəbul etdiyi dörd qətnamə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal edilmiş ərazilərindən dərhal, tam və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edirdi. Lakin Ermənistan bu və BMT Baş Assambleyası, İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı, Qoşulmama Hərəkatı, ATƏT, Avropa Şurası Parlament Assambleyası və Avropa Parlamenti kimi beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən qəbul edilmiş bənzər qərarlara məhəl qoymayıb.

Nədən Azərbaycana gəldikdə qərarlar qüvvədən düşür?

Maraqlıdr, BMT Təhlükəsizlik Şurasının bəzi qətnamələri bir neçə gün ərzində icra edildiyi halda, Azərbaycana gəldikdə 27 il icra olunmamış qaldı. Ölkə prezidentinin qeyd etdiyi kimi, bu isə ikili standartların bariz nümunəsidir. “Selektiv yanaşmaya yol verilməməsi üçün BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin icrası mexanizminin yaradılması üçün səylərin birləşdirilməsinə ehtiyac var”. Prezident ATƏT-in Minsk qrupunu da sərt tənqid edib. Onu üzərinə düşən öhdəlikləri yerinə yetirməməkdə günahlandırıb. Münaqişə dövründə Ermənistan öz yanaşması və hərəkətləri ilə nümayiş etdirirdi ki, onun yeganə məqsədi status-kvonu saxlamaq və işğalı möhkəmləndirməkdir. Azərbaycan dəfələrlə Ermənistana qarşı sanksiyaların tətbiq edilməsinin vacibliyi məsələsini qaldırsa da, təssüflər olsun ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının qətnamələrinin icrasını təmin etmək üçün Ermənistana qarşı beynəlxalq sanksiyalar tətbiq edilmədi. Münaqişənin son iki ili ərzində Ermənistan qəsdən danışıqlar prosesini məhv etdi. Ermənistan hökuməti “Qarabağ Ermənistandır və nöqtə” və “bir qarış belə işğal olunmuş torpaq qaytarılmayacaq” kimi bir sıra təxribatçı bəyanat və hərəkətlərə yol verdi. Ermənistanın o vaxtkı müdafiə naziri açıq şəkildə Azərbaycanı yeni təcavüz və yeni işğal ilə hədələdi. Ermənistan qəbuledilməz və əsassız “yeddi şərt” irəli sürərək, danışıqlar formatının dəyişdirilməsi, danışıqlara sıfırdan başlanılması və Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş ərazilərdə yaradılmış qondarma rejimin danışıqlar prosesinə cəlb edilməsini tələb etdi. Danışıqların formatının və mahiyyətinin dəyişdirilməsi cəhdi Ermənistanın məsuliyyətsiz və təhlükəli hərəkətləri səbəbindən fəaliyyəti iflic olmuş ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrləri üçün xoşagəlməz sürpriz oldu.

27 il reallaşmayan qətnamə 44 gün ərzində yerinə yetirildi

Səbr kasası daşan Azərbaycan nəhayət 44 günlük müharibə ilə BMT Təhlükəsizlik Şurasının yuxarıda qeyd olunan qətnamələrinin icrasını özü təmin etdi və bu, yəqin ki, BMT-nin təsis edildiyi vaxtdan bu günə qədər dünyada ilk belə haldır. Azərbaycan 30 illik münaqişəni hərbi-siyasi yollarla həll etdi, ərazi bütövlüyünü və tarixi ədaləti bərpa etdi. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi keçmişdə qaldı. Azərbaycanda artıq Dağlıq Qarabağ adında inzibati ərazi vahidi yoxdur.

Alpər İsmayıl
Milli.Az

BMT-ni hansı ölkələr təşkil edir? (2020)

Hazırda 200-dən çoxölkələr BMT-ni təşkil edir, yani beynəlxalq düzeyde suveren uluslar olarak tanınan bütün ülkeler, ayrıca iki dövlət gözlemci olarak (Vatikan və Fələstin Dövləti).

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (İspan dilindəki qısaltmasına görə BMT, İngilis dilindəki qısaltmasına görə BMT; BMT olaraq da tapıla bilər), 24 oktyabr 1945-ci ildə İkinci Müharibənin sonunda yaradılan böyük bir beynəlxalq təşkilatdır. Dünya, o zaman 51 Dövlət tərəfindən imzalanan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsi vasitəsilə.

1919-cu ildə yaradılan və 1946-cı ilin yanvarında BMT-yə yol vermək üçün ləğv edilmiş Millətlər Birliyində əvvəlkiləri var idi, çünki Birinci Dünya Müharibəsi bitdikdən sonra birincisi yeni müharibələrin qarşısını ala bilmədi.

BMT bu gün ölkələrin fikirlərini təqdim etmək, müxtəlif növ (siyasi, sosial, ekoloji, iqtisadi, təhlükəsizlik və s.) Əsas mövzularda mübahisələrin aparıldığı məkandır.

Sülh, təhlükəsizlik, davamlı inkişaf, insan hüquqları, sağlamlıq və qlobal maraq doğuran bir çox digər məsələləri təmin etmək və ya qorumaq üçün beynəlxalq münaqişələri həll etmək və tədbirlər görmək məsuliyyətinə də malikdir.

BMT-yə üzv dövlətlər

Təsisçilər

1945-ci ildə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Nizamnaməsini imzalayan 51 orijinal və ya qurucu üzv bunlardır:

1- Səudiyyə Ərəbistanı

5- Belarusiya (1991-ci ildə adını Belarusa dəyişdi)

9- Çexoslovakiya (1992-ci ildə mövcudluğu dayandırıldı, Çexiya və Slovakiyaya səbəb oldu)

11- Çin (daha sonra Çin Xalq Respublikası tərəfindən təmsil olunur)

19- Amerika Birləşmiş Ştatları

21- Rusiya Federasiyası (əslən Sovet İttifaqı, 1991-ci ildən Rusiya Federasiyası oldu)

29- İndoneziya (1965-ci ildə təqaüdə çıxdı və 1966-cı ildə geri döndü)

38- Yeni Zelandiya

44- Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı

45- Suriya Ərəb Respublikası

46- Dominik Respublikası

47- Cənubi Afrika

52- Yuqoslaviya, Sosialist Federal Respublikası (artıq mövcud deyil; Bosniya və Herseqovina, Sloveniya Respublikası, Xorvatiya Respublikası, keçmiş Yuqoslaviya Makedoniya Respublikası və Yuqoslaviya Federativ Respublikası)

Qurulduqdan sonra üzv ölkələr (və giriş tarixi)

53- Əfqanıstan – 19/11/1946

54- Albaniya – 14.12.1955

55- Almaniya – 09/18/1973 (həm Federal, həm də Demokratik Respublikası daxil oldu, 1990-cı ilin oktyabrında Almaniya adı altında birləşdirildi).

56- Andorra – 28.07.1993

57- Angola – 12/1/1976

58- Antigua və Barbuda – 11/11/1981

59- Cezayir – 10/8/1962

60- Ermənistan – 2/3/1992

61- Avstriya – 14.12.1955

62- Azərbaycan – 2/3/1992

63- Bahamalar – 18.09.1973

64- Bəhreyn – 21/9/1971

65- Banqladeş – 17/9/1974

66- Barbados – 12/9/1966

67- Beliz – 28.09.1981

68- Benin – 9/20/1960

69- Bosniya və Herseqovina – 5/22/1992

70- Botsvana – 17.10.1966

71- Bruney Darüssalam – 21/9/1984

72- Bolqarıstan – 14.12.1955

73- Burkina Faso – 20.09.1960

74- Burundi – 18.09.1962

75- Butan – 21/9/1971

76- Cape Verde – 9/16/1975

77- Kamboca – 14.12.1955

78- Kamerun – 9/20/1960

80- Qətər – 21/9/1971

81- Çad – 20.09.1960

82- Kipr – 9/20/1960

83- Komorlar – 11/12/1975

84- Kongo – 20.09.1960

85- Fil Dişi Sahili – 9/20/1960

86- Xorvatiya – 5/22/1992

87- Cibuti – 9/20/1977

88- Dominika – 18.12.1978

89- Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri – 9.12.1971

90- Eritreya – 5/28/1993

91- Slovakiya – 19/1/1993

92- Sloveniya – 5/22/1992

93- İspaniya – 14.12.1955

94- Estoniya – 17.09.1991

95- Finlandiya – 14.12.1955

96- Fici – 10/13/1970

97- Qabon – 9/20/1960

98- Qambiya – 21/9/1965

99- Gürcüstan – 31.07.1992

100- Qana – 3/8/1957

101- Granada – 17.09.1974

102- Gine – 12/12/1958

103- Gine-Bissau – 17/9/1974

104- Ekvatorial Qvineya – 11/12/1968

105- Qayana – 20.09.1966

106- Macarıstan – 14.12.1955

107- İndoneziya – 28.09.1950

108- İrlandiya – 14.12.1955

109- İslandiya – 19.11.1946

110- Marshall Adaları – 9/17/1991

111- Solomon Adaları – 19/19/1978

112- İsrail – 5/11/1949

113- İtaliya – 14.12.1955

114- Yamayka – 18.09.1962

115- Yaponiya – 18.12.1956

116- İordaniya – 14.12.1955

117- Qazaxıstan – 2/3/1992

118- Kenya – 16.12.1963

119- Qırğızıstan – 2/3/1992

120- Kiribati – 9/14/1999

121- Küveyt – 5/14/1963

122- Lesoto – 17.10.1966

123- Latviya – 9/17/1991

124- Liviya – 14.12.1955

125- Lixtenşteyn – 9/18/1990

126- Litva – 17.09.1991

128- Madaqaskar – 20.09.1960

129- Malayziya – 17/9/1957

130- Malavi – 12/1/1964

131- Maldiv adaları – 21/9/1965

132- Mali – 28/9/1960

133- Malta – 12/1/1964

134- Fas – 11/12/1956

135- Mauritius – 4/24/1968

136- Mavritaniya – 27.10.1961

137- Mikronezya – 17/9/1991

138- Monako – 5/28/1993

139- Çernoqoriya – 28.06.2006

140- Monqolustan – 27.10.1961

141- Mozambik – 9/16/1975

142- Myanmar – 19.04.1948

143- Namibiya – 4/23/1990

144- Nauru – 9/14/1999

145- Nepal – 12/14/1955

146- Niger – 20.09.1960

147- Nigeriya – 10/7/1960

148- Umman – 10/7/1971

149- Pakistan – 30.09.197

150- Palau – 15.12.1994

151- Papua Yeni Gine – 10/10/1975

152- Portuqaliya – 14.12.1955

153- Mərkəzi Afrika Respublikası – 9/20/1960

154- Çex Respublikası – 19/1/1993

155- Koreya Respublikası – 17.09.1991

156- Moldova Respublikası – 2/3/1992

157- Kongo Demokratik Rep. – 20/9/1960

158- Laos Xalq Demokratik Respublikası – 14.12.1955

159- Demokratik Xalq Cumhuriyyəti – 17.09.1991

160- Birləşmiş Tanzaniya Respublikası – 14.12.1961

161- Ruanda – 18.09.1962

162- Rumıniya – 14.12.1955

163- Saint Kitts və Nevis – 23.09.1983

164- Samoa – 15.12.1976

165- San Marino – 2/3/1992

166- Saint Vincent and Grenadines – 9/16/1980

167- Saint Lucia – 18.09.1979

168- Sao Tome və Prinsip – 9/16/1975

169- Seneqal – 28/9/1960

170- Serbiya – 11/1/2000

171- Seyşellər – 21.09.1976

172- Sierra Leone – 27.09.1961

173- Sinqapur – 21/9/1965

174- Somali – 9/20/1960

175- Şri Lanka – 14.12.1955

176- Sudan – 11/12/1956

177- Cənubi Sudan – 14.07.2011

178- İsveç – 19/11/1946

179- İsveçrə – 10/9/2002

180- Surinam – 12/4/1975

181- Svaziland – 9/24/1968

182- Tayland – 16.12.1946

183- Tacikistan – 2/3/1992

184- Şərqi Timor – 27.09.2002

185- Toqo – 9/20/1960

186- Tonga – 9/14/1999

187- Trinidad və Tobaqo – 18.09.1962

188- Tunis – 11/12/1956

189- Türkmənistan – 2/3/1992

190- Tuvalu – 9/5/2000

191- Uganda – 25.10.1962

192- Özbəkistan – 2/3/1992

193- Vanuatu – 15/9/1981

194- Vietnam – 9/20/1977

195- Yəmən – 30.09.1947

196- Cibuti – 20/9/1977

197- Zambiya – 12/1/1964

198- Zimbabve – 25.08.1980

Müşahidəçi üzvlər

199- Müqəddəs Taxt – 2004-cü ildən bəri

200- Fələstin – 2012-ci ildən

Köhnə üzvlər

201- Birləşmiş Ərəb Respublikası – 1958-1971-ci illərdə

202- Tanganyika – 1961-1964-cü illərdə

203- Zanzibar – 1963-1964-cü illərdə

BMT tərəfindən dövlət kimi tanınmayan təşkilatlar

204- Səhravi Ərəb Demokratik Respublikası (SADR)

206- Niue və Cook Adaları (Yeni Zelandiya ilə əlaqəli)

208- Malta Suveren Hərbi Sifarişi

BMT-nin quruluşu

BMT inzibati orqanının ən yüksək orqanı və nümayəndəsi eyni zamanda İcra Şurasının prezidenti olan Baş Katibdir. Baş Assambleya hər beş ildə bir dəfə təkrar seçilmək imkanı ilə təyin edilir.

Bu yaxınlarda Portuqaliyalı António Guterres bu vəzifəni iki müddət ərzində tutan Şimali Koreyanın Ban Ki-Mun-un yerinə 2017-2021-ci illər üçün Baş Katib seçildi.

Baş Assambleyaya əlavə olaraq BMT-də Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsindən əlavə Təhlükəsizlik Şurası, İqtisadi və Sosial Şura və Qəyyumluq Şurası var.

Digər tərəfdən, Baş Assambleyadan, Baş Katiblikdən və müxtəlif Şuralardan asılı olan, proqramları və fondları idarə etməklə yanaşı hədəflərinə çatmaq üçün araşdırma və təlimləri təşviq edən çox sayda orqan var.

BMT-nin əsas funksiyaları

Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Nizamnaməsinin məqsədlərinin yerinə yetirilməsinə kömək edən beynəlxalq tədbirlərin qeyd edilməsi.

• Silahlara nəzarət və tərksilah.
• Beynəlxalq barışın təşviqi və qorunması.
• İnsan hüquqlarına baxın.
• Humanitar yardım.

İstinadlar

1. Birləşmiş Millətlər. Un.org saytından bərpa edildi.
2. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvləri. Cinu.mx-dən bərpa edildi.
3. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Baş Katibliyi. Wikipedia.org saytından bərpa edildi.

Azərbaycanda Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri ilə bağlı fəaliyyətimiz

BMT-nin Azərbaycanda Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə dəstəyi

BMT və onun tərəfdaşları Azərbaycanda Dayanıqlı İnkişaf Məqsədlərinə (DİM) nail olmaq istiqamətində çalışırlar. Bu tərəfdaşlıq nəticəsində Azərbaycan dayanıqlı inkişafın iqtisadi, sosial və ekoloji aspektlərini əhatə edən 17 DİM-i, 88 hədəfi və 119 göstəricini prioritetləşdirib. 2017 və 2019-cu illərdə iki Könüllü Milli Hesabat (KMH) hesabatını təqdim etməklə Azərbaycan 2019-cu ilədək MDB məkanında ilk olaraq iki KMH təqdim edən ölkə olub.

Azərbaycanda Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri

Son beş il ərzində Azərbaycan 2030 Gündəliyinə nail olmaq istiqamətinə sadiqliyini nümayiş etdirib. 2016-cı ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, BMT-nin Azərbaycan hökumətinə göstərdiyi dəstəyin əlaqələndirilməsi üçün əsas tərəfdaş kimi fəaliyyət göstərən Dayanıqlı İnkişaf üzrə Milli Əlaqələndirmə Şurasının yaradılmasına dair fərman imzalayıb. Eyni zamanda Azərbaycan, DİM-ləri milli səviyyədə sürətləndirmək üçün atıla biləcək konkret siyasət və proqramlaşdırma addımlarını əks etdirən MAPS (2030 Gündəliyi naminə aktuallaşdırma, sürətləndirmə və siyasətə dəstək) missiyasını həyata keçirən ilk ölkələrdən biri olub və ölkə təcrübəsini 2018-ci ildə keçirilən Dayanıqlı İnkişaf üzrə Bakı Forumunda təqdim edib. Digər məsələlərlə bərabər regional forum DİM-lərin inteqrasiyası və onların icrasını sürətləndirmək məqsədilə fəaliyyətləri müəyyən edən Bakı Prinsiplərinin qəbul edilməsi ilə yekunlaşdırıb. BMT-nin dəstəyi ilə interaktiv tablo, məlumatları vahid şəkildə toplayan, DİM-lərə doğru inkişafı real vaxt rejimində izləyən DİM-lər üzrə Milli Məlumat Portalı istifadəyə verilib. BMT, heç kimin kənarda qalmamasına diqqət ayırmaqla keyfiyyətli statistika toplamaq üçün ölkənin statistika məlumatları sahəsində potensialını gücləndirmək üçün davamlı dəstək göstərməkdədir. BMT həmçinin DİM-ləri təşviq etmək istiqamətinə özəl sektor, media, parlament üzvləri və ictimaiyyət də daxil olmaqla müxtəlif qrupların cəlb edilməsi üçün xüsusi səylər göstərməkdədir.