Ekologiyanın tdqiqat metodları

O’rta maktabda tabiiy tarix darslarida ekologiya asoslari o’rganiladi, ammo o’yindan ko’ra murakkabroq ko’rinishda. Geografiya va biologiya elementlari mavjud. Bolalarning oldindan olgan bilimlarini yaxshilash, ekologiya bo’yicha turli amaliy mavzularni bajarish. Issiq mavsumda, ular parkdagi yoki boshqa tabiiy maydonlarda zilziladan keyin o’tkaziladi, undan keyin stolda darslarga yordam beradi.

Ekologiya bo’yicha didaktik o’yinlar

Bizning dunyomizni yaxshiroq qilish uchun tabiatan bizga berilgan resurslardan yanada oqilona foydalanish, ekologik ta’lim asoslarini yosh avlodning ongiga investitsiya qilish juda zarur. Bu juda chiroyli yoshda amalga oshirilishi kerak, chunki u holda bolalar har qanday axborotga juda ma’qul keladilar va agar ular to’g’ri taqdim etilsa, ularni xotirasida qoldiradilar.

Ma’lumki, bolalarning har qanday ma’lumotni eslab qoladigan eng yaxshi shakli o’yin shaklidir. Ekologik tarkibning ko’plab didaktik o’yinlari ishlab chiqildi, eng oddiy odamlardan – yosh bolalar uchun murakkab bo’lganlarga to’g’ri javobni talab qiladi, bu esa katta auditoriyaga mo’ljallangan.

Didaktik o’yinlar orqali ekologik ta’lim bolalar uchun eng kichik guldan boshlab atrofdagi tabiatga bo’lgan muhabbatni uyg’otadi. Atrofimizdagi barcha narsalarga diqqatli bo’lishni o’rgatish uchun, biz bolalarni oddiy qilib o’rgatishimiz, bularni sevishimiz kerak.

Tabiat bilan muloqot qilish, o’zgacha xilma-xil dunyoga hayron bo’lish quvonchi, bolaning ufqini kengaytiradi. O’qituvchining vazifasi bug’doyni olishdir. ekologiya bo’yicha o’yinlar yoshga qarab, vazifalar juda oddiy bo’lmaganligi uchun, bolaning o’zi bilan muomala qilishi mumkin edi.

Bolalar uchun ekologiya bo’yicha didaktik o’yinlar

“Sehrli doiralar”

O’yin uchun to’rtta sektorga bo’lingan, ularning har biri muayyan mavsumni ramziy qilib, aylananing rangi osilgan kiyingan ashyoga osib qo’yilgan karton doiraga kerak. Voyaga etgan kishilar jumboqlarni taxmin qilishadi yoki savollarni so’rashadi, va javobni biladigan bola mos keladigan sohaga kiyimpin yopishadi. Ushbu o’yin boshqa har qanday mavzuda bo’lishi mumkin.

“To’g’ri narsani toping”

Jadvalda rasm qo’yiladi va o’qituvchi chaqirilgan belgi bilan bog’liq bo’lganlarni tanlashni taklif qiladi. Masalan: “sariq” – bu quyosh, tovuq, banan va boshqalar. Yoki “ho’l” – yomg’ir, tuman, ko’lmak.

– Sizning qo’lingizda nima bor?

Bolalar qo’llarini orqasiga olib, o’qituvchi ularga meva yoki sabzavotlar beradi. Keyin u ularning oldida turadi va o’z navbatida yangi tug’ilgan chaqaloqlarga o’xshab ko’rinadi. Bolalarning vazifasi ular bilan bog’liq narsalarni aniqlaydi. Bolaning qo’lida nima borligini bilgach, u tarbiyachi tomon yugurdi.

O’rta maktabda tabiiy tarix darslarida ekologiya asoslari o’rganiladi, ammo o’yindan ko’ra murakkabroq ko’rinishda. Geografiya va biologiya elementlari mavjud. Bolalarning oldindan olgan bilimlarini yaxshilash, ekologiya bo’yicha turli amaliy mavzularni bajarish. Issiq mavsumda, ular parkdagi yoki boshqa tabiiy maydonlarda zilziladan keyin o’tkaziladi, undan keyin stolda darslarga yordam beradi.

Ekologiyanın tdqiqat metodları

Ekologiya to’rt bo’limga bo’lib o’rganiladi.

1. Autekologiya (“autos”-yunoncha so’z bo’lib, “o’zi” degan ma’noni bildiradi) ayrim turlarning ular yashab turgan muhit bilan munosabatlarini, turlarning qanday muhitga ko’proq va uzviy moslashganligini yoritadi.

2. Populyasion ekologiya (“populyatsion” fransuzcha so’z bo’lib “aholi” degan ma’noni bildiradi) populyasiyalarning tuzilishi va dinamikasini o’rganadi, ma’lum sharoitlarda turli organizmlar sonini o’zgarishi sabablarini tekshiradi.

3. Sinekologiya (“sin”-yunoncha so’z bo’lib, uning ma’nosi birgalikda demakdir). Biogeosenozlarning tuzilishi va xossalarini ayrim o’simlik va hayvon turlarining o’zaro aloqalarini hamda ularning tashqi muhit bilan munosabatlarini o’rganadi.

4. Ekosistemalarni tadqiq qilishning rivojlanishi ekologiyaning yangi bir bo’limi, ya’ni biosfera (yunoncha “bio”- hayot, “sfera” shar) haqidagi ta’limotni vujudga keltiradi. Ushbu ta’limotning asoschisi V.I.Vernadskiy hisoblanadi. Sayyoramizda tarqalgan organizmlar va ularning ta’sirida o’zgargan hayot qobig’i “biosfera” deb aytiladi. Biosfera atmosferaning qo’yi troposfera qismini, butun gidrosferani va litosferaning ustki qismi bo’lgan nurash qobig’ini o’z ichiga oladi. Organizmlar hosil qilgan yoki o’zgartirgan barcha jonsiz jinslarni ham hisobga olganda biosferaning qalinligi taxminan 40 km dan ortadi.

Biosferadagi barcha tirik organizmlar yig’indisini V.I.Vernadskiy “jonli modda” deb ataydi va uning tarkibiga insoniyatni ham kiritadi. Biosferaning o’zgarishida inson ongi butunlay yangi, qudratli omil ekanligini ta’kidlaydi. Aqlli inson paydo bo’lganidan beri biosferani o’zgartirib keladi. Biosferaning o’z taraqqiyotida inson tomonidan boshqariladigan yangi sifat holati – noosfera (aql, tafakkur qobig’i)ga o’tishi muqarrardir. V.I.Vernadskiyning fikricha noosfera bizning sayyoramizdagi yangi geologik xodisadir. Inson noosferada birinchi bor yirik geologik kuchga aylanadi. U o’z aqli va mehnati bilan yashash makonini o’zgartiradi va qaytib bunyod qiladi.