İnvestisiyaların formaları və növləri: təsnifat, alət seçimi

ərazilərində birgə kapital qoyuluşu ilə və idarəolunması ilə yaradılır.

fəaliyyətində kompaniya əmtəəyə onlann oxşar münasibətləri müəyyən edilən ölkələr

Elmi redaktor: Rəvcilər: dos. E. N. Kərimo v prof. I. A. Kərimli dos. T.Ş.Şükürov

fəaliyyətində kompaniya əmtəəyə onlann oxşar münasibətləri müəyyən edilən ölkələr

fəaliyyətində kompaniya əmtəəyə onlann oxşar münasibətləri müəyyən edilən ölkələr

qrupunun seçilməsi əsasmda beynəlxalq seqmenta- siyaya istinad edir. Bazann

seçilməsində kampaniyanın prioriteti aşagidakı kimidir: SEB öz fəaliyyətinin

inkişafmda seçmə strategiyasım tətbiq edir, əsasən o ölkələrin bazarlarına diqqəti

fokslaşdırır ki, orada stabil potensial artım hiss edir.

Kompaniyanm bütün dünyada sənaye və əmtəə satış bölmələri vardır. Yeni bazara

çıxarkən şirkət əsas diqqəti ətraf mühitin öyrənilməsinə və analizinə yönəldir. Xarici

bazarlarda o, məhsulun uyğunlaşma strategiyasını əsas götürür, bu da marketinq

tədqiqatlarına əsasən mümkün olur.

Uyğunlaşma açıq ifadə olunan lazımi xarakter daşıyır, belə ki, kompaniya,sadəcə,

öz əmtəəsini sataraq bazara çıxımr, o, həmçinin, makromühitin dərindən və hərtərəfli

öyrənilməsini həyata keçirir. Qeyd etmək lazımdır ki, kiçik həcmli bazarlarda zəruri

uyğunlaşma əhəmiyyətsizdir (məsələn, Rusiya və MDB ölkələrində). Kompaniya

standartlaşdırıhmş əmtəə satışını həyata keçirir.

Beləcə, firma rasional olaraq, standartlaşdırma və uyğunlaşma siyasətini əsas

götürür, bəzi regionlarda maksimal dərəcədə standartlaşdınhmş universal məhsul

tələbatına əsasən unikal məhsul hazulayır. Məsələn, qazanlann ölçü və forması

əmtəə-satış bazarmdan asıb olaraq dəyişdirilir, eləcə də, tozsoranların növləri də.

Cənubi Amerika ölkələrində parket və xalçalar üçün aynca gücü olan tozsoranlara

üstünlük verilir. Gəlirin 70%-ni 7 əsas satış qruplan təmin edir: əsasən ütülər, buxar

generatorlan, teflonörtüklü mətbəx dəstləri, qızartma üçün cihazlar, çayniklər, mətbəx

cihazları və aksesuarlar.

Kompaniya rəhbərliyi əsas əhəmiyyəti yeni məhsulların öyrənilməsinə və istehsalına

verir. Kompaniya daxili bazarda yeniliklərə birbaşa yanaşmadan, ona yeni sənaye və satış

məhsullarının mütəmadi istehsalını həyata keçirməyə imkan verən – xarici bazarda isə

zəncirvari yanaşmanı istifadə edir. Kompaniyanın missiyasının əsas istiqamətlərindən biri

aşağıdakılardan ibarətdir: «Bizim liderliyimiz daimi yeniliklərə əsaslanıb, hansı ki,

istehlakçılar üçün bu əlavə cəzbetməni yaradır. Bizim bazardakı işimiz yeniliklərin

öyrənilməsinə yönəlib, bu da istehlakçıların tam tələbatını və istəklərini təmin edir. Ancaq

istehlakçıların marağını ələ almaq üçün edilən yeniliklərlə bərabər, məhsulun xarici görünüş

dizaynına da üstünlük verilir. Məhsulun dizaynı alıcını onu almağa məcbur etməlidir.

Məhsulun dizaynı yeniliklərin dayaq nöqtəsini yaradır. Məhsulun istehsalında ən yeni

materiallardan və ən cəlbedici rənglərdən istifadə olunur. Öz istehsalının reallaşdırılmasnda

SEB əmtəə satışında öz firma mağazalarından və eləcə də, vasitəçilərdən (məsələn,

Türkiyədə – «Tefal» mağazası kimi) istifadə edir Müxtəlif bazarlarda ətraf mühitin

amillərindən asılı olaraq, kompaniya əmtəə satışının müxtəlif strategiyalarından istifadə

edir. Belə ki, ən yüksək rəqabət dərəcəsi olan ölkələrdə, bütün bazar taxçaları dolu zaman

kompaniya yeritmə strategiyasından istifadə etməyə məcbur olur. «SEB» əmtəə nişanı adı

geniş və yüksək tələbata malik olduğu Avropa İttifaqı ölkələrindədə, kompaniya yeritmə

strategiyasından istifadə edir.

Yeni bazara çıxış ərəfəsində əmtəə satışı üçün kompaniya məhsul əldə etmə mədəniyyəti

və adətlərini müəyyən etmək üçün marketinq tədqiqatı aparır. 2000-ci ildə kompaniya

müxtəlif pərakəndə satıcılara əmtəənin daha tez çatdırılmasını həyata keçirməyə imkan

verən öz əmtəə-satış sistemini reallaşdırdı, deməli bazardakı rəqabətə daha tez təsir etməyə

Subyektiv əmtəə sisteminin müəyyənləşdirilməsində kampaniya bazarda topdansatış

satıcılarmdansa çoxlu sayda olan pərakəndə satıcılara üstünlük verir, çünki onlar dəyişikliyə

daha dərindən və daha tez təsir etmək qabiliyyətinə malikdirlər.

Kompaniya öz satışını ixtisaslaşdırılmış mağazalar və supermarketlər şəbəkəsi

tərəfindən həyata keçirir. Əsas diqqəti daha çox təkmilləşmiş «poçtla çatdırılma» və

«internet şəbəkəsindən alış» – sisteminə ayırır.

Reklam KİV-in (kütləvi informasiya vasitələri) bütün vasitələrinə, internet də daxil

olmaqla toxunur. Qlobal informasiya şəbəkəsi gücündən istifadə edərək «SEB» öz yeni

saytında məhsulun assortimentlərinə, yeniliklər haqqında informasiyanı, qiymət cədvəlini,

müxtəlif ölkələrdəki firma mağazaları haqqında məlumatlar yerləşdirir və s. «SEB»

Holdinqin əmtəələri daima müxtəlif sərgilərdə, yarmarkalarda, nümayiş salonlarında və

əmtəə satış prezentasiyalarında sərgilənir.

Bundan başqa, endirim və bonus sistemində geniş istifadə olunur. Müntəzəm olaraq,

müəyyən müddətə ayrı-ayrı əmtəə mövqelərində qiymətlərin endirilməsi üçün müxtəlif

Suallar və tapşırıqlar

Beynəlxalq marketinqin hansı konsepsiyası «SEB Qroupes»in fəaliyyətinə

məxsusdur? Öz cavabınızı əsaslandırın.

Kompaniya beynəlxalq əmtəə siyasətində hansı strategiyanı tutur? Standartlaşma

Kompaniyanın reklam siyasətini analiz edin.

Kompaniyanın qiymət siyasəti nəyə əsaslanıb?

Firmanın satış siyasətində hansı strategiya xarakterikdir? Cəlbetmə yoxsa irəlilətmə?

«Tefal»m Azərbaycanda rəsmi distribütoru «Baku elektroniks» hansı satış, qiymət

siyasətindən istifadə edir?

Əsas terminlər lüğəti

Anket – bir məlumatın alınması üçün sorğu vərəqidir.

Anketləşdirmə – müxtəlif hadisələrə, təzahürlərə və tədbirlərə qarşı əhahnin

sosial-psixoloji reaksiyasına dair məlumatların alınması məqsədi ilə aparılan sosioloji

Bazar payı – müəssisənin məhsul satışı həcminin hazırda bazarda fəaliyyətdə olan bütün

müəssisənin bütün analoji məhsul satışının miqdar həcminə nisbəti.

Bazar tutumu – fiziki vahidlərlə və ifadənin dəyəri ilə müəyyən vaxt ərzində verilmiş

bazarda reallaşan əmtəənin həcmi.

Bazarı əhatə etmə strategiyası – firmanın eyni bir əmtəə təklifi ilə bütün bazarda,

yaxud bazarı iri bir seqmentində ,yaxud bir neçə seqmentində çıxış etmək haqqında da qəbul

Bazara çıxmaq strategiyası – bazara yeni əmtəə çıxararkən firmanın qiymət üzrə,

satışın stimullaşması üzrə qəbul etdiyi qərarların məcmusudur.

Bazar taxçası – bu firmanın əmtəələrinin daha uyğun, optimal olduğu alıcılar qrupudur.

Bazar seqmenti – marketinqin eyni bir sövqedici həvəs dəstinə oxşar reaksiya verən

Bazar pəncərəsi – bazarın rəqib firmaların tuta bilmədiyi seqmentdir. Bazar pənçərəsini

bazarda qıtlıq kimi başa düşmək yanlışdır. O, özündə elə alıçı qrupunu birləşdirir ki, onların

konkret tələbatını əldə olan mal və xidmətlərlə ödəmək mümkün deyil. Bu mal və xidmətlər

gərək onlar üçün istehsal olunsun.

Beynəlxalq marketinq – firmanın xarici ölkə bazarında marketinq fəaliyyətidir.

Birbaşa ixrac – firmanın xarici bazara çıxmaq üsullarından biridir ki, malın ixracı,

idxalat- çı ölkənin ticarət aparatının vasitəçilik xidmətində istifadə edilərək həyata keçirilir.

Birbaşa poçt reklamı (direkt meyl) – respondentlərə xüsusi tərtib olunmuş ünvan

siyasi ilə göndərilən müxtəlif formalı mətbuat reklamıdır (məktub, prospekt, bukletlər,

kataloqlar, firma jurnalları, dəvətnamələr və s.).

Birbaşa investisiyalar – firmaların xarici bazara orada öz məhsulunun istehsalı və

yığılması üçün müəssisə açmaq məqsədilə çıxmasıdır.

Birbaşa marketinq – bir neçə, müxtəlif kommunikasiya vasitəsi ilə müştəri ilə

sövdələşmə bağlamaq, yaxud cavab reaksiyası almaq üçün istifadə olunan interaktiv

Birbaşa marketinqin onlayn kommersiya kanab – hər ay abonent haqqı ödəyənlərə

göstərilən informasiya xidmətidir. Bunun üçün kompyuter, modern, telefon və ixtisaslaşmış

onlayn xidməti olmalıdır.

Birbaşa ixrac – xarici bazara firmanın çıxma üsullarından biridir ki, firma öz mallarını

xaricə satmaq üçün, ixrac şöbələrindən, xaricdəki vasitəçilərdən, filiallardan, ixrac

əməliyyatları üzrə agentlərin iştirakından istifadə etmir.

Birgə sahibkarlıq – firmanın xarici bazara çıxma üsullarından biridir ki, xarici ölkələrin

ərazilərində birgə kapital qoyuluşu ilə və idarəolunması ilə yaradılır.

Veb-server – internetdə qeydiyyata alınmış kampaniyadır ki, özünün digər şəbəkənin

istifadəçiləri üçün ehtiyatları (informasiya, fayi, disk, printer) olur.

Veb-sayt – mətnin digər məlumatların (konkret disklərə yerləşdirilmiş) qrafik

Qeyri-qiymət rəqabəti – yüksəkkeyfiyyətliliyi, etibarlılığı, xidmət müddəti

məhsuldarlığı daha yüksək olan əmtəə təklifinə əsaslanan rəqabətdir. Məmulatın erqonomik,

iqtisadi və estetik keyfiyyəti, təhlükəsizlik kimi parametrləri vacib rol oynayır, rəqabətin

vacib aləti kimi müəssisənin imici, marka imici ortaya çıxır.

Qeyri-elastik tələb – qiymətin dəyişməsi ilə dəyişməyən tələbdir.

Qlobal marketinq strategiyası – uzunmüddətli perspektivlərə ümid edərək bazarda

firma fəaliyyətinin üstün istiqamətidir, yeni xarici bazarlara düşmək və orada öz mövqeyini

möhkəmləndirməkdir – beynəlləşdirmə strategiyasıdır, ya da yeni bazar seqmentləri

axtarmaq və onların tələbatını daha tam ödəməyə çalışmaqdır – seqmentasiya strategiyasıdır

və ya da firmanın yeni fəaliyyət növünü, diversifıkasiyanı mənimsəməsidir.

Qlobal marketinq – beynəlxalq marketinq konsepsiyasıdır. Qlobal marketinq

müxtəlif ölkə bazarlarım xarakterizə edən parametrlərin uyğunlaşması əsasında işlənilir.

Bunun köməyi ilə tədavül xərclərinin əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına gətirib çıxaran

marketinq kompleksinin standartlaşdırılması mümkündür.

Qiymət rəqabəti – rəqiblərə nisbətən daha aşağı qiymətli mal və xidmət təklifi ilə

Qiymət siyasəti – marketinq kompleksinin vacib elementidir.

Diler – əmtəə, qiymətli kağız, valyuta, alqı-satqı əməliyyatlarında vasitəçidir (fiziki və

ya hüquqi şəxs). Diler öz adından və öz hesabına fəaliyyət göstərir. Marketinqdə dilerə

bölgü kanalının mümkün halqası kimi baxılır.

Distribyutor – müstəqil vasitəçi firmadır ki, istehsalçı firmalardan topdan mal alışı

əsasında pərakəndə tacirlər və müəssisələr mal satışını həyata keçirirlər.

Elastik tələb – qiymətin nəzərə çarpacaq dəyişməsilə dəyişən tələbdir.

Əmtəənin həyat

– əmtəə satışının 4 əsas mərhələdən ibarət olan inkişaf prosesidir;

bazara daxilolma, satışın artımı, kamillik, satışın enməsi (tənəzzül mərhələsi).

Əmtəənin rəqabət qabiliyyəti – malın istər ictimai tələbat, istərsə də bu tələbatın

ödənilməsinə sərf olunan xərclərin dərəcəsinə görə r.əqabət apardığı malla müqayisədə fərqi

əks etdirən əsas texniki-iqtisadi göstəricilərin səviyyəsidir. Satış bazarında eyni növ və

qrupa daxil olan analoji məhsullarla öz istehlak və dəyər xarakteristikaları məcmusuna görə

müqayisədə özünə layiqli yer tutan məhsuldur.

Əmtəənin keyfiyyəti – əmtəənin xassələrini, onun hazırlandığı standartın, alıcı üçün,

ətraf mühit üçün təhlükəsizlik normalarının, müasir elmi-texniki nailiyyətlərin, məqsədli

bazarda alıcılıq qabiliyyətli istehlakçı tələbinə, onun üstünlüklərinə cavab verməsidir.

İmic – geniş publikada, istehlakçılarda, müştərilərdə firmanın prestici, onun mal və

xidməti haqqında yaranmış fikir, reputasiya, obrazıdır. Markanın imici – alıcının şüurunda

mal markasının möhkəmləndirilmiş obrazı, təşkilatın obrazı – fırına haqqında təsəvvürlər və

əmtəə imici – alıcının təsəvvüründə mövcud və ya potensial əmtəə haqqında yaranmış

İnnovasiya strategiyası – yeni əmtəələrin işlənməsi və istehsalı, yeni texnologiyaların

işlənməsi. yeni elmi texniki və konstruksiya işlərinin istiqamətlərinə yönəlmiş strategiyadır.

Kabinet tədqiqatı – təkrar informasiyaların təhlili əsasında qurulur. Buraya müəssisənin

təsərrüfat fəaliyyətinə dair hesabat məlumatları, istehsal, kadrlar, marketinq, satış, maliyyə,

yazılı sənədlər, statistik məlumatlar, fotoqrafiya sənədləri daxildir.

Keyfiyyət parametrlərinin əhəmiyyətliliyi əmsalı – hər keyfiyyət parametrinin faizlə

ifadə olunan çəki vahidinin yerdə qalan və əmtəənin keyfiyyətini göstəricilərinin ümumi

cəminə nisbəti ilə xarakterizə olunur.

Kommunikasiya siyasəti (promotion mix) – əmtəənin bazara irəlilədilməsi sistemidir

ki, marketinq kompleksinin tərkib hissələrindən biridir. Bura daxildir pablik rileyşnz,

reklam, satışın stimullaşması, şəxsi satış, sərgilər, ticarət yarmarkaları və s.

Lisenziyalaşma – müəssisənin beynəlxalq marketinq üzrə fəaliyyətə başlamasının

metodlarından biridir. Bu xarici bazarda qanorar və ya lisenziya əvəzində hər hansı istehsal

prosesindən, əmtəə nişanından, eləcə də dəyərə malik olan digər vasitələrdən istifadə etmək

hüququnun əldə edilməsindən ibarət olan metodlardan biridir.

Loqotip – firmanın adının tam və ya qısaldılmış formada özünəməxsus formada əks

olunmasıdır. Mal nişanı və loqotipin vahid kompozisiyada birləşdirilməsi fırına bloku

adlanır. Firma bloku həm də reklam şüarını və kampaniyanın rekvizitini daxil edə bilər.

Mal siyasəti – marketinq kompleksinin tərkib elementlərindən biridir ki, bura yeni

əmtəənin yaradılması üzrə qərarın hazırlanması, mövcud əmtəənin təkmilləşdirilməsi, mal

çeşidinin hazırlanması, mal markası və qablaşdırma, əmtəənin rəqabət qabiliyyətinin

artırılması, əmtəənin həyat dövrünün təhlili və proqnozu daxildir.

– aşağıdakı əlamətlərə görə birləşən mal qrupudur ki, eyni bir bazar seqmenti

üçün təyin olunmuş oxşar ticarət müəssisəsi vasitəsilə satış keçirir, istifadəsindəki oxşarlığı,

müəyyən qiymət diapazonunda satışı və s.

Mal markası (mal markası, mal nişanı) – bir istehsalçı firmanın istehsal etdiyi

əmtəənin, digər bir firmanın əmtəəsindən fərqləndirmək üçün ona verilən ad, nişan, termin,

Marketinq – ehtiyaçların, tələbatların mübadilə yolu ilə ödənilməsinə yönələn insan

Marketinq informasiya sistemi – planlaşdırmanın təkmilləşdirilməsi, marketinq

tədbirlərinin həyata keçirilməsi və yerinə yetirilməsi üzərində nəzarət olunması üçün

marketinq sahəsi sərəncamçılarmm istifadəsinə verilən aktual, vaxtaşırı və səhih

informasiyanın toplanması, təsnifləşdirilməsi, qiymətləndirilməsi, yayılması üzrə nişanların,

avadanlıqların və metodoloci üsulların qarşılıqlı əlaqəsinin daim fəaliyyət göstərən

Marketinqin xarici mühiti – marketinq sisteminə müsbət və eləçə də mənfi təsir

göstərən mühitin 6 elementi daxildir: siyasi, sosial-iqtisadi, hüquqi, elmi-texniki, mədəni və

təbii mühit amilləri.

Marketinqin makro mühiti – müəssisə tərəfindən idarə edilməsi mümkün olmayan və

mak- romühitə güclü təsir göstərən bir sıra mühüm amilləri məcmusu.

Marketinqin mikromühiti – müəssisənin bilavasitə özünə aid olan və alıcılara

göstərilən xidmətin səviyyəsinə müəyyən dərəcədə təsir edən subyektlərin və amillərinin

Marketinq kompleksi – bazarın tələbatına istiqamətləndirilmiş istehsal satış və ticarət

fəaliyyətinin idarə edilməsinin məqsədi prinsipləri və metodlar sistemidir.

Marketinq miks – bazar siyasəti və konsepsiyasıdır, bura marketinq kompleksi olaraq 5

element: mal siyasəti (produçt), qiymət strategiyası (price), satış siyasəti (ploce), bazara mal

irəlilədilməsi siyasəti (promotion) və kadr siyasəti (personet) daxildir.

Marketinq konsepsiyası – bazarın tələbatına istiqamətlənmiş istehsal-satış və ticarət

fəaliyyətinin idarə edilməsinin məqsədi, prinsipləri və metodlar sistemi. Müasir marketinq

konsepsiyası yeni şəraitdə və bazarın indiki vəziyyətində müəssisələrin, firmaların satış

fəaliyyətlərinin təşkilinə olan baxışı əks etdirir, yeni marketinq konsepsiyasının əsası yeni və

daha mütərəqqi məhsullar istehsalının təşkili prinsipidir.

Marketinq proqramı – marketinq kompleksi əsasında işlənmiş strateji plandır ,istehsal-

satış və elmi-texniki fəaliyyət təklifidir ki, onun gələçək inkişafına qarşıya qoyulan məqsədə,

uzunmüddətli gələcək strategiyanın optimal variantının seçilməsinin təyin olunmasıdır.

Maksimarketinq – alıcılar ilə maksimum səviyyədə müxtəlif əlaqə üsullarından istifadə

olunan birbaşa marketinqdir.

Məqsədli marketinq – bazarın ayrı-ayrı seqmentlərinin sərhədləşdirilməsi. Bu

seqmentlərin birinin seçilməsi, onların hər biri üçün əmtəələr və marketinq kompleksinin

Məqsədli hazar – firmanın marketinq fəaliyyətini öyrənmək məqsədilə seçilmiş bir və

ya bir neçə seqmentidir.

Motivləşdirilmiş analiz – alıcı davranışının motivlərinin tədqiqi. Motiv insanı tələbatı

ödəməkdən ötrü fəaliyyətə təhrik edir. Marketinqdə alıcı davranışını təhlil edərkən Freyd və

Maslounun motivləşmə nəzəriyyəsindən istifadə olunur.

Multimilli marketinq – beynəlxalq marketinqin konsepsiyasıdır. Multimarketinqin

strategiyası ayrı-ayrı ölkələrin milli, iqtisadi və mədəni müxtəlifliyi nəzərə alınmaqla

işlənilir. Bu marketinq kompleksinin yerli mühitə uyğunluğudur.

Özünü sertifikatlaşdırma – öz firmasının avadanlığı ilə istehsalçının malının sınaqdan

Pablik Rileyşnz (PR – ictimaiyyətlə əlaqə) – fırmapm nailiyyətlərini geniş potensial

alıcı əhatəsində firmanın nümayəndələrinin mətbuatda, KİV-də çıxışı, sponsorluq,

xeyriyyəçilik, prestij reklamdan (firma suvenirlərindən, firma jurnallarından,, reklam

bukletləri, vərəqələri, firma stili və s ilə) istifadə etməklə yaymaq, açıqlamaqdır.

Reklam – özündə maliyyələşdirmə mənbəyi dəqiq göstərilməklə pullu informasiya

yayımı vasitələrinin yardmn ilə şəxsi olmayan əlaqə formalarını təcəssüm etdirir. Xarici

ticarət dövriyyəsinin genişləndirilməsi, iepisadi və texniki əməkdaşlığın inkişafı məqsədi ilə

Reklam şüarı (sloqan) – reklam göndərişinin başlığı və reklamın başlanğıc fazasıdır ki,

bununla müştəriyə firmanın problemləri, üstünlükləri, təqdim olunan əmtəənin fərqli

xüsusiyyətləri haqqında məlumat vermək məqsədi ilə, onların reklama və reklam olunan

nin cəlb edilməsi vasitəsidir.

Reklam kampaniyası – əmtəə və xidmətin məlum dövr və məlum ərazi üzrə

reklamlaşdınl- masmm kompleks tədbirləridir.

Reklam yayıcısı – kütləvi informasiya vasitələrindən istifadə ya onun istifadəyə

verilməsi yolu ilə və digər üsullurla reklam yerləşdirən hüquqi şəxsdir.

Remarketinq – marketinqin növü olub, əsas vəzifəsi əmtəələrə və xidmətlərə tələbat

azaldıqda, marketinqin səylərinin tələbatın canlanmasına istiqamətləndirilməsidir.

Respondent – sahə tədqiqatları aparılarkən sualları cavablandıran şəxs.

Rəqabət üstünlüyü – bazarda rəqiblərə nisbətən daha dayanıqlı mövqenin əldə

Rəqabət qabiliyyəti – malın istər ictimai tələbat, istərsə də bu tələbatın ödənilməsinə

sərf olunan xərclərin dərəcəsinə görə rəqabət apardığı malla müqayisədə, onun fərqini əks

etdirən əsas texniki iqtisadi göstəricilərin səviyyəsi.

Satış – seçilmiş əmtəənin öz təbiətindən, dilerlərin sayından, ehtiyat miqdarından,

rəqiblərin satış strategiyasından və digər faktorlardan asılı olaraq müəyyənləşdirilmiş bölgü

metodudur. Satış strategiyasının əsas növü: intensiv bölgüdür, yəni ,eyni zamanda, ticarət

müəssisələri vasitəsilə geniş masştablı bölgüdür; müstəsna bölgü: əmtəənin firma

rəhbərliyinin mal satışına müstəsnalıq hüququ verdiyi diler vasitəsilə satışıdır; selektiv

bölgü: əmtəənin istehsalçısı tərəfindən onların müştərilərin xarakterindən alıçılara

göstərdikləri xidmətdən asılı olaraq seçilmiş ticarət vasitəçiləri tərəfindən satılmasıdır.

Satış kanalı – qarşılıqlı asılı olan təşkilatların məcmusudur ki, xidmətləri və əmtəələri,

istifadə və istehlak üçün asanlaşdırır.

Satış siyasəti – məqsədli müştərilər üçün mal əldə edilməsini mümkün edən satış

Satışın stimullaşması – marketinq kompleksinin bir elementi olaraq, satışı artırmaq

məqsədilə alıcıya, ticarət vasitəçilərinə edilən müxtəlif təsir üsullarıdır.

Seçmə – marketinq tədqiqatlarını aparmaq üçün özündə bütün əhalini təcəssüm etdirməli

olan əhali seqmenti.

Sınaq marketinqi – müxtəlif firmaların tədqiqat fəaliyyətlərində yayılmasından alınmış

sahə eksperimenti. Belə sınaqlar bir və ya bir neçə coğrafi rayonda yeni məhsulun potensial

satış həçminin təyin olunması üçün və ya kompleks marketinqin ayrı-ayrı elementlərinin

effektiv tətbiqi üçün keçirilə bilər.

İnvestisiyaların formaları və növləri: təsnifat, alət seçimi

İnvestisiyaların formaları və növləri: təsnifat, alət seçimi, real birbaşa investisiya, maliyyə portfeli, spekulyativ, investisiya alətinin seçimi. Tez-tez böhran dövrlərində sadə insanlar pul çatışmazlığı və dəyərsizləşməsi, bir neçə gəlir mənbəyinin itirilməsi və əgər varsa, əmanətlərin sürətlə yuyulması ilə üzləşirlər. Gəlirlərini şüurlu şəkildə bir neçə mənbədən formalaşdıran insanlar isə bəzilərinin sıfırlanması ilə üzləşirlər. Mütəxəssislər həmişə və xüsusən də böhran zamanı bazarı davamlı və çevik şəkildə izləyir, geniş təhlil əsasında gəlirin investisiya və toplanmasının effektiv yollarını proqnozlaşdırır və seçirlər.

1. Mahiyyəti və mexanizmləri, investisiya ilkin şərtləri
2. İnvestisiya növlərinin təsnifatı
3. İnvestisiya formaları
4. İnvestisiyaların ümumi növləri və formaları
5. Bank depozitləri
6. Səhm
7. İstiqrazlar
8. Daşınmaz əmlak
9. Qarşılıqlı fondlar
10. Birjada satılan fondlar
11. Kriptovalyutalar
12. Qızıl
13. Mürəkkəb maraq
14. nağd valyuta
15. İnvestisiya vaxtı
16. Uzunmüddətli investisiya
17. Orta müddətli investisiyalar
18. Qısamüddətli investisiyalar

Mahiyyəti və mexanizmləri, investisiya ilkin şərtləri

1. İkinci maaş və ya pensiya, həyat, ailə və səyahət üçün əlavə və əsas gəlirin yaradılması.
2. Gəlir və əmanətləri inflyasiya və maliyyə risklərindən qoruyun.
3. Kapital yaratmaq və maliyyə azadlığı vəziyyətinə keçmək üçün pulun düzgün idarə edilməsi.

Əhalinin bugünkü gəlir səviyyəsi fotoda əks olunub:

• Etibarlı şirkətlərin səhmləri və istiqrazları. Fond bazarı.
• Daşınmaz əmlak.
• Qiymətli metallar. Hər şeydən əvvəl qızıl.
• Kriptovalyutalar.
• Biznes sərmayəsi.
• Təhsilinizə investisiya qoyun: gəlir gətirən bacarıq və bacarıqlar əldə etmək.
• Birja və birja ticarəti.

İnvestisiyalar vəsaitlərin qorunmasına və əlavə gəlir əldə etməyə kömək edəcək investisiyalar və aktivlərdir. Sonra böhran gəlir və dividendlər əldə etməyə kömək etmək üçün bir resurs və fürsətə çevrilir. Aktivlərinizi çoxaltmaq üçün bir vasitədir, problem deyil. Yalnız necə və hara düzgün investisiya qoymaq deyil, həm də kapitalınızı necə effektiv idarə etmək vacibdir.

İnvestisiya kapitalı maddi, intellektual və maliyyə vasitələridir. Klassik mənada kapital bütün maddi dəyərlər, o cümlədən istehsal vasitələridir. İnvestisiya anlayışında əmtəə istehsal vasitələri investisiya alətləridir.

Kapitalın effektiv idarə olunması üçün maliyyə savadlılığı məsələsi aktualdır. İnvestisiyaların gəlirliliyini bilən, onları bacarıqla başa düşmədən, bir çoxları fırıldaqçı sxemlərə və piramida sxemlərinə girirlər, burada açar söz həmişə “investisiya”dır. İl ərzində ruslar maliyyə fırıldaqçılarına 13,5 milyard rubl “verdi”. Valyutalarla bağlı mövcud vəziyyət savadlılığın və maliyyə vəziyyətlərinin təhlilinin xeyrinə oynayır. Onilliklər boyu davam edən “dollar və avro üzərində oturmaq” strategiyası öz fəaliyyətini dayandırdı, bu investisiyalar iki ay ərzində bir neçə dəfə dəyər itirdi. Bir dolların qiymətini iki yüz rubla proqnozlaşdıran prezident Baydendən fərqli olaraq, ABŞ investisiya milyarderi Rey Dalio nağd pulu zibil adlandırır və xüsusilə böhran dövründə əmanətləri nağd şəkildə saxlamağı tövsiyə etmir. https://articles.opexflow.com/trading-training/ray-dalio.

İnvestisiya növlərinin təsnifatı

1. Əsas və dövriyyə vəsaitləri şəklində maddi və qeyri-maddi aktivlərin, habelə əqli mülkiyyətin real uzunmüddətli birbaşa investisiyaları. Müəssisələrin əsas fondları belə yaradılır. Onlar təxirə salınmış mənfəətlə istehsalı genişləndirmək, təkmilləşdirmək və yeniləmək məqsədi daşıyır.
2. Maliyyə portfeli investisiyaları birbaşa gəlir əldə etməyə səbəb olur. Bunlar fyuçers və qiymətli kağızlar şəklində, səhmlər, istiqrazlar və borc öhdəlikləri şəklində investisiyalardır. Həmçinin biznes, maliyyə layihələri və lizinq investisiyaları. Belə investisiya obyektlərindən əldə edilən gəlir müntəzəm dividendlərdən və onların satışı zamanı qiymət artımlarından ibarətdir.
3. Spekulyativ – valyutalara və qiymətli metalların növlərinə investisiyalar.

• İnvestorun obyektin seçilməsində birbaşa iştirakı , onun nizamnamə kapitalına töhfəsi və investisiya obyektinin idarə edilməsində iştirakı.
• Vasitəçilər – investisiya fondları, brokerlər, maliyyə məsləhətçiləri vasitəsilə investisiyalarda dolayı iştirak .

• Beş ildən çox davam edən uzunmüddətli investisiyalar.
• Bir ildən beş ilədək ortamüddətli əmanətlər.
• Bir ildən az müddətə qısamüddətli investisiyalar.

• İnvestisiyalar yüksək gəlirli hesab olunur, onlardan əldə edilən gəlir investisiya bazarında orta gəlirdən çoxdur.
• Orta gəlirlər bazarda investisiyaların orta gəliri ilə müqayisə edilə bilən investisiyalardır.
• Aşağı gəlirli investisiyalar gəlirləri bazardan aşağı gətirən investisiyalardır.
• Planlaşdırılmış mənfəəti olmayan qeyri -kommersiya investisiyalarına sosial, ekoloji və xeyriyyə proqramları daxildir.

• 100% zəmanətli gəlirlə risksiz investisiya. Bunlara dövlət banklarındakı depozitlər və dövlət istiqrazları daxildir.
• Aşağı riskli investisiyalar, itki riski orta bazar səviyyəsindən aşağı olan investisiyalardır .
• Orta riskli investisiyalar risk baxımından bazarda digərləri ilə müqayisə edilə bilən investisiyalardır.
• Yüksək riskli investisiyalar, risk dərəcəsi orta bazar riskinin qatından çox olan investisiyalardır. Bunlara mümkün olan ən yüksək gəliri olan spekulyativ layihələrə investisiyalar daxildir.

• Yüksək likvidli investisiya bazar qiymətində itkisiz asanlıqla və tez pula çevrilə bilən alətlərə malikdir.
• Orta likvid investisiya 30 gündən altı aya qədər qiymətdə əhəmiyyətli itki olmadan çevrilə bilən obyektlərə aiddir.
• Aşağı likvidli investisiya altı aydan az müddətdə nağd pula çevrilə bilər. Adətən bunlar az tanınan və ya tamamlanmamış obyektlərdir.
• Qeyri-likvid sərmayə öz-özünə konvertasiya olunmayan, ancaq ümumi obyektin bir hissəsi olan investisiyadır.

• İlkin investisiya aktivlərin yeni investisiyasıdır.
• Yenidən investisiya ilkin investisiyanın gəlirindən əldə edilən aktivlərin təkrar investisiyasıdır. Bacarıqlı yenidən investisiya ilə investorlar qısa müddət ərzində gəlirlərinin dəfələrlə artmasına nail olurlar.
• İnvestisiyaların ləğvi əvvəllər qoyulmuş investisiyaların təkrar istifadə edilmədən çıxarılmasıdır.

Mülkiyyət formasına görə sərmayələr şirkətlərdən və fiziki şəxslərdən özəl və dövlət, habelə bu iki formadan qarışıqdır. Eyni formalar xarici ola bilər və bir neçə dövlətin investisiyaları birgə adlanır. Ayrı bir investisiya növü var – annuitet, gəliri vahid vaxt intervalları üçün planlaşdırılır. Buna misal olaraq sığorta və pensiya fondlarını göstərmək olar. Bu təsnifatların əksəriyyəti investisiya portfellərini nəzərdən keçirərkən terminologiya və xüsusiyyətlər üçün istifadə olunur – müxtəlif iqtisadi sahələri və ya biznes sektorlarını əhatə edən investor alətləri və investisiya növləri toplusu.

İnvestisiya formaları

• Ticarət formaları sosial və digər aspektləri olmayan, maksimum mənfəət əldə etmək üçün əmanətlər hesab olunur.
• Sosial investisiyalar qeyri -kommersiya xarakterlidir.
• Əlaqədar investisiyalar investorların strateji məqsədlərini güdür.

• Formanın bank depozitlərində və qiymətli kağızlarda pul ifadəsi.
• Maddi formalara daşınmaz və daşınar aktivlərin növləri daxildir.
• Mülkiyyət və əqli hüquqların formaları :
  • Müəlliflik, nou-hau, patent hüquqlarının intellektual hüquqları.
  • Təbii ehtiyatlardan – su, torpaq, qaz və neft, faydalı qazıntılardan istifadə hüququ.
  • Güzəştli kreditlərin və vergi güzəştlərinin verilməsi.
  • Birbaşa dövlət büdcə investisiyaları.
  • Dövlət şirkətlərindən investisiya formaları.
  • Dövlət və ya səhm investisiyalarının forması annuitet və icarədir.

  Nəticə etibarilə, investisiyaların formaları konkret təzahürlərdə investisiya növlərini təfərrüatlandırır.

  İnvestisiyaların ümumi növləri və formaları

  • 2001 – daşınmaz əmlak depozitlərinin yüksək gəlirliliyi.
  • 2014 – qızıl və ABŞ səhmlərinin gəlirləri.
  • 2020 – Bitcoin və yeni binalarda yüksək gəlirlər.

  Bank depozitləri

  Rusiya banklarına bu cür investisiyalar risksizdir, əmanətə dövlət zəmanəti verilir. Amma depozit dərəcəsi həmişə inflyasiyanı ödəmir. Bu pula qənaət etməyin etibarlı yoludur. Ən effektiv müddətli əmanətlər.

  Səhm

  İndi bu, ən ardıcıl gəlirli investisiya növlərindən biridir, lakin yüksək təcrübəyə malikdir. İldə 30%-ə qədər və ya daha çox artım perspektivi olan etibarlı şirkətlərin səhmlərini seçməlisiniz. OZON iki il ərzində 100% artıma malikdir. Polyus Gold səhmləri, Yandex səhmləri, Apple səhmləri böyük qazanc əldə edir. Xarici səhmlər üçün isə birjalardakı broker hesabları müvəqqəti olaraq dondurulub. Yadda saxlamaq lazımdır ki, böhran fürsət vaxtıdır, investisiyalar isə pula qənaət etmək və artırmaq üçün bir vasitədir. 2008-ci il böhranında Sberbank-ın səhmlərinin artımına bir nümunə:

  2014-cü ildə Qazprom və Norilsk
  Nikelin səhmlərinin artımı

  : 2020-ci ildə Qazprom və Nornikelin də səhmlərində

  artım var: Rusiya şirkətlərinin səhmlərinin artımı yay fotoda göstərilir:

  Səhmlərin sabit artımının əsas nümunəsi 2004-cü ildən bəri səhmləri 20 dəfə artmış Google-dur.

  İstiqrazlar

  Etibarlı böyük emitentlərin istiqrazları daha yüksək ödənişlərə malikdir, lakin risklə gəlir. Dövlət istiqrazlarından daha təhlükəsizdir. Onlar risksizdirlər, lakin gəlirləri azdır. İstiqrazlar üzrə investor müəyyən müddətə və müəyyən proqrama görə şirkətin və ya dövlətin borcalanına çevrilir. Bunlar uzunmüddətli investisiyalardır, müddətin sonunda qoyulmuş məbləğ və əmanət üzrə faizlər geri qaytarılır. Bu, etibarlı töhfədir, lakin inflyasiyanı örtmək səviyyəsindədir.

  Daşınmaz əmlak

  Hesab olunur ki, davamlı iqtisadi inkişaf dövrlərində buraya investisiya qoymaq lazımdır, çünki böhranlar zamanı daşınmaz əmlak likvidliyə düşür. 2008-ci ildə də belə idi. Lakin 2001 və 2020-ci illərdə Rusiyada depozit gəlirlərində sabit artım müşahidə olunub.

  Qarşılıqlı fondlar

  İnvestisiya fondları müxtəlif qiymətli kağızlara passiv investisiyaların iştirakçılarının hovuzlarını toplayır, bazar tendensiyalarını nəzərə alaraq düzgün seçim etmək və investisiyalara nəzarət etmək vacibdir. Dividendlər payın payına nisbətdə alınır. https://articles.opexflow.com/investments/birzhevye-paevye-investicionnye-fondy.htm

  Birjada satılan fondlar

  Bu ETF-lər yeni başlayanlar üçün uyğundur və bazar indekslərini nəzərə alan investisiya portfelləri təklif edir. Bunlar, qiymətlər gün ərzində hərəkət etdikdə yüksək gəlir əldə etmək potensialı olan qısamüddətli, yüksək riskli investisiyalardır. Geniş indekslər seçərək riski azalda bilərsiniz.

  Kriptovalyutalar

  Bu qısamüddətli investisiyalar yüksək gəlirlə yüksək risklər daşıyır. Kriptovalyutaya pul yatırmaq 15% depozit gəliri gətirir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, son illərdə Bitcoin ildə 200% artıb. Bəzi ölkələrdə kriptovalyutaları nağd pula çevirmək üçün terminallar var. Kriptovalyuta ticarətində investorlar gündə 10%-ə qədər qazana bilərlər.

  Qızıl

  Siz külçə ala bilərsiniz və ya ETF qızılı ala bilərsiniz. Qızılın dəyərinin artması ildən-ilə dəyişir, lakin bu, təhlükəsiz əmanətlər tarixində ən sabit investisiyalardan biridir. Qızıl demək olar ki, həmişə yüksək gəlir təmin etmir, lakin zəmanətli sığortadır.

  Mürəkkəb maraq

  Onları tez-tez varlanmağın sirri adlandırırlar. Mürəkkəb faiz ilkin sərmayənin qaytarılmasına investisiyanın qaytarılmasıdır. Banklarda bunun üçün “kapitallaşma” termini var. Başqa cür, bu, effektiv və mürəkkəb faiz və ya faiz üzrə faiz, eləcə də təkrar investisiyanı nəzərə alaraq və kapitallaşma nəzərə alınmaqla gəlir dərəcəsi adlanır. Mürəkkəb faizlərin müəyyən vaxtlarda ilkin məbləğdən deyil, müəyyən dövr üçün əmanətlərdən hesablanması vacibdir. Belə çıxır ki, yaranan gəlir ilkin məbləğə əlavə olunur, həm də əlavə gəlir gətirir. Fotoda bir nümunə göstərilir:

  nağd valyuta

  Uzun müddətdir ki, bu, həm qənaət, həm də gəlirlilik üçün bir yol idi. İndi bu üsul yüksək itki riski qazanmışdır. Amma birjalarda valyuta məzənnələri ilə yanaşı, həm də yüksək riskli oyun qalır. Ray Dalio dedi:

  İnvestisiya vaxtı

  Uzunmüddətli investisiya

  • Etibarlı likvid şirkətlərin səhmləri və istiqrazları ilə işləmək. Broker hesabının açılması.
  • İstehsalata investisiyalar.
  • Mənzil tikintisi, təkrar satış və kirayə üçün daşınmaz əmlakın alınması.
  • Maşın və avadanlıqların alınması.
  • Saxlama üçün qızıl.
  • Zərgərlik, sikkələr.
  • Şəxsi təhsilə sərmayə qoyun.

  Orta müddətli investisiyalar

  Belə əmanətlərə misal olaraq bank depozitləri, qızıl əmanətləri, birja fondları və pay fondlarını göstərmək olar.

  Qısamüddətli investisiyalar

  Bunlara MMİ-lərə investisiyalar, qarşılıqlı fondlar, mübadilə paketləri, kriptovalyuta və valyuta əməliyyatları daxildir. İnvestisiyaların bir çox yolları və formaları var və hər biri müəyyən şərtlər altında səmərəli işləyir. Onlardan düzgün istifadə etmək üçün investisiya təhsilini təkmilləşdirmək, müxtəlif investisiya şərtləri və gəlirləri ilə investisiya portfelinin diversifikasiyasını təcrübədən keçirmək, aktiv investisiya idarəçiliyini təcrübədən keçirmək lazımdır. Eyni zamanda, 10-25 ilə qədər uzunmüddətli investisiya planlaşdırma üfüqünü təsvir etmək.

  Əmtəə

  Əmtəədə təcəssüm olunan və mübadilə zamanı təzahür edən ictimai əmək əmtəənin dəyərini yaradır. Bərabər dəyərə malik olan əmtəələr bir- birinə mübadilə edilir, bu əmtəələr ekvivalentdirlər. Dəyər mübadilə dəyərilə bağlıdır. Dəyər əmtəənin daxili xassəsidir, mübadilə dəyəri isə əmtəə dəyərinin təzahür formasıdır.
  Əmtəələrin dəyərlərinin bərabərləşdirilməsi və mübadiləsi əmtəə istehsalında xarakterik cəhətdir. Natural təsərrüfat şəraitində istehsalçılar vaxt vahidi əsasında ( saat, gün) sərf etdikləri əməklərini nəzərə alır və onun nəticəsini ölçürdülər. Lakin natural təsərrüfat şəraitində onların sərf olunmuş əməyi dəyər forması almırdı. Əmtəə təsərrüfatında isə əmək dəyər münasibətləri kimi təzahür edir. Deməli, əmtəə təsərrüfatında ictimai əmək birbaşa vaxt vahidi ilə ifadə olunur. İctimai əmək əmtəə istehsalında dolayısı yolla- yəni mübadilə prosesində təzahür edir. Məsələn, bir cüt ayaqqabı 3 kq. pambığa bərabər tutulur. Dolayısı yolla bu o deməkdir ki, bir cüt ayaqqabıya sərf edilən ictimai əmək 3 kq pambığa sərf edilən ictimai əməyə bərabərdir. Beləliklə, dəyər təkcə əmək məsrəfi deyil, o eyni zamanda əmtəə istehsalına sərf edilən ictimai əməkdir ki, mübadilə prosesində təzahür edir.
  Deməli, əmtənin dəyəri istehsal prosesində əmək vasitəsilə yaradılır. Mübadilə prosesində dəyər bir əmtəəni digər əmtəəyə dəyişdirəndə təzahür edir. Buna mübadilə dəyəri deyilir. Dəyərin ilkin inkişaf forması sadə dəyər formasıdır. Məsələn, bir balta = 20 kq. taxıl. Burada baltanın dəyəri 20 kq. taxılda ifadə olunmuşdur. Taxıl baltanın dəyərini əks etdirir. Baltanın dəyəri taxılın istehlak dəyərində ifadə olunmuşdur, çünki həm taxılın, həm də baltanın istehsalına əmək sərf olunmuşdur. Bu iki əmtəənin bir- birinə bərabər tutulması o deməkdir ki, onların hər ikisinin istehsalına sərf olunmuş əmək bərabərdir. Əmtəələrin bir- birinə bərabər olmasının əsasını bu əmtəələrdə təcəssüm edən bərabər əmək sərfi təşkil edir. Öz dəyərini digər əmtəədə ifadə edən əmtəə ( balta) nisbi dəyər forması, öz dəyərini ( taxıl) baltanın istehlak dəyərində əks etdirən əmtəə ekvivalent dəyər formasıdır.
  İlk mübadilə təsadüfi xarakter daşımış və bir növ məhsulun başqa növ məhsula dəyişdirilməsi olmuşdur. Dəyərin belə formasına sadə və ya təsadüfi dəyər forması deyilir. Birinci iri ictimai əmək bölgüsünün yaranması ilə mübadilə müntəzəm şəkil alır. Məsələn, maldar tayfalar maldarlıq məhsulları istehsal etdikcə əkinçi tayfaların və sənətkarların istehsal etdiyi məhsullara ehtiyacı artır. Beləliklə, bu tayfalar arasında olan mübadilə müntəzəm xarakter daşıyır. Belə bir tarixi inkişaf nəticəsində dəyərin ikinci mübadilə forması- tam və ya dolğun dəyər forması yaranır.
  Dəyərin inkişafının ikinci formasında dəyər öz təcəssümünü bir neçə əmtəənin istehlak dəyərində tapır. Lakin bu prosesdə də əmtəələr əmtəələrə dəyişdirilir. İctimai əmək bölgüsünün və əmtəə istehsalının inkişafı, onların dərinləşməsi, bir əmtəənin digər əmtəəyə dəyişdirilməsi qənaətbəxş olmur. Mübadilə prosesi çətinləşir. Məsələn, ayaqqabı sahibinin baltaya , balta sahibinin taxıla olan ehtiyacı artır. Beləliklə, əmtəə təsərrüfatı genişləndikcə əmtəə istehsalçıları arasında elə bir ümumi ekvivalent dəyər forması ortaya çıxır ki, bütün əmtəə istehsalçılarının bu ekvivalent dəyər formasına ehtiyacı artır. Beləliklə, bir əmtəə bütün əmtəələr sırasından ayrılır və ümumi ekvivalent dəyər forması kimi mübadilə olunur. Dəyər formalarının inkişafının bu mərhələsinə ümumi dəyər forması deyilir.
  Ümumi dəyər forması onunla xarakterizə edilir ki, bütün əmtəələr bir əmtəəyə, yəni ümumi ekvivalent rol oynayan əmtəəyə mübadilə olunur. Dəri, xəz, duz və s. müxtəlif yerlərdə ümumi ekvivalent rolunu oynamışlar. Müxtəlif əmtəələrin ümumi ekvivalent rol oynaması genişlənməkdə və artmaqda olan bazar tələbatını ödəyə bilmir. Əmtəə təsərrüfatında ziddiyyətlər yaranır. Beləliklə, müəyyən bir əmtəə uzun müddət ümumi ekvivalent rol oynamaqda passivləşir və dəyərin pul forması yaranır, yəni ümumi ekvivalent rol oynayan əmtəə öz yerini dəyərin pul formasına verir. Pul rolunu müxtəli metallar yerinə yetirib və nəhayət, gümüş və qızıl öz xassələrinə görə tədavüldən bütün ekvivalentləri sıxışdırıb çıxarır. Çünki qızıl öz dəyərini həmişə saxlayır, paslanmır, xarab olmur, çəkisi və həcmi əlverişlidir, bölünmə xassəsinə malikdir, istənilən yerə aparıla bilir.
  Dəyərin pul formasında bütün əmtəələr ümumi ekvivalent rol oynayan qızılın istehlak dəyəri vasitəsilə ifadə olunur. Beləliklə, əmtəə təsərrüfatında uzun bir tarixi inkişaf nəticəsində ümumi ekvivalent rol oynayan xüsusi bir əmtəə- pul yaranır.
  Əmtəə təsərrüfatının mərkəzi kateqoriyalarından biri əmtəə olsa da “ nemət” anlayışı həm tarixi, həm də məntiqi mövqeyi nəzərdən əmtəədən qabaq yaranmışdır. Nemət dedikdə, hər hansı bir məna, əşya, hadisə, əmək məhsulu və s. nəzərdə tutulur ki, bunlar insanların bu və ya başqa bir tələbatını ödəmək qabiliyyətinə malikdirlər, insanların mənafelərinə, məqsədlərinə, cəhdlərinə cavab verə bilirlər.
  İqtisadi ədəbiyyatda belə bir fikir vardır ki, nemət hər hansı bir şey və ya əşyadır, o insanın tələbatını ödəyir. Nemətə belə bir tərifin verilməsi məhdud xarakter daşıyır. Digər baxışlara görə isə nemət faydalı ola biləcək hər hansı bir əşyanın təcəssümüdür, o əmək məhsulu da, təbiətin bəhrəsi də ola bilər.
  Insanlara zəruri olan nemətlər içərisində xidmətlərin xüsusi rolu və yeri vardır. Xidmət insanın məqsədəuyğun fəaliyyətidir, bu fəaliyyətin nəticəsi faydalı səmərədir, o insanların bu və ya digər tələbatını ödəyir.
  Nemət anlayışını daha dərindən başa düşmək üçün onu əmtəədən fərqləndirmək və təsrifləşdirmək lazımdır. Müxtəlif kriteriyalar əsasında nemətləri müxtəlif növlərə ayırmaq olar. Nemətlərin qruplara ayrılmasının ən geniş yayılmış forması maddi və qeyri- maddi nemətlərdir.
  I. Maddi nemətlərə aşağıdakılar aid edilir: təbiət bəxş etdiyi nemətlər torpaq, hava, iqlim; istehsal nəticəsində yaranan məhsul – yeyinti məhsulları, binalar, tikililər, maşınlar, avadanlıqlar və s.
  Beləliklə, maddi nemətlər anlayışına müxtəlif xarakterli faydalı şeylər daxil edilir. Digər fikrə əsasən bu nemətləri mənimsəmə baxımından göstərilən kateqoriyaya aid edirlər.
  II. Qeyri- maddi nemətlər. Buraya aşağıdakılar aid edilir: insanların qabiliyyətinin bacarığının inkişaf etdirilməsinə təsir edən nemətlər. Bu nemətlər qeyri- istehsal dairəsində yaradılır- səhiyyə, təhsil, incəsənət, təhsil, kino, teatr, muzeylər və ilaxır.
  Qeyri- maddi nemətlər də öz növbəsində iki qrupa bölünür:
  a) daxili qeyri- maddi nemətlər. Buraya aiddir: təbiətin insanlara bəxş etdiyi nemətlər( səs, deklamasiya, musiqi qabiliyyəti, elmə olan bacarıq və s. );
  b) xarici qeyri- maddi nemətlər- insanların tələbatlarının ödənilməsi üçün xarici mühit ( işgüzar əlaqələr, etibar, himayə və s.)
  Göstərdiklərimizdən əlavə indiki və gələcək, birbaşa və dolayısı, uzunmüddətli və qısamüddətli nemətlər də mövcuddur.
  Nemətlərin təsnifatında ən mühümü, ən əsası iqtisadi və qeyri- iqtisadi nemətlərdir. Iqtisadi nemətlər iqtisadi fəaliyyət nəticəsində yaradılır. Iqtisadi nemətlər, ümumiyyətlə, nemətlərin məhdudluğu ilə
  ( məhdud resurslar ) əlaqədardır. Qeyri- iqtisadi nemətlər, yəni təbiətin bəxş etdiyi nemətlər insan əməyinin fəaliyyətinin nəticəsi deyildir. Bu nemətlər təbiətin özündə mövcuddur ( hava, su, işıq və s.). Deməli, nemətlərin iqtisadiyyat baxımından istifadə oluna biləcəyi və məhdudluğu onları iqtisadi və qeyri- iqtisadi kateqoriyalara ayırmağa əsas verir.
  Nemət anlayışı ilə əmtəə kateqoriyasını eyniləşdirmək olmaz. Mübadilə üçün istehsal olunan spesifik iqtisadi nemətə əmtəə deyilir. Nemətin heç bir xarakterindən asılı olmayaraq onun mübadilə üçün, satılmaq üçün istehsal olunması həmin neməti əmtəə edir.
  Xidmət də əmtəə kimi çıxış edir. Lakin, xidmətin istehlak dəyəri, əşyalaşmış forması yoxdur. Ikincisi, xidmətin istehlak dəyəri canlı əməyin faydalı səmərəsinin nəticəsidir. Üçüncüsü, xidmət əşya forması almır. Onu sərvət kimi yığmaq olmur, o istehsal prosesində istehlak olunur.

  Related posts:

  1. Dim.gov.az 9 sinif azrbaycan bölmsin rus dili sinaq imtahani
  2. Ibtidai sinif _azrbaycan bölmsi _ 3 2015 diaqnostik testler
  3. 5 riyaziyyat metodik vəsait 2019 yüklə
  4. Cografiya tarixi