Gürcüstan əhali: mövcud vəziyyət

Azərbaycan Zaqatalanı özündə saxladığı halda, Gürcüstan özündə Borçalını saxladı.

Gürcüstanda etnik münaqişlrin köklri v mövcud vziyyt

1918-1920-ci illərdə Gürcüstanla Azərbaycan arasında əməkdaşlıq bu yeni respublikalar üçün olduqca mühüm idi.

Eyni zamanda Bakı ilə Tbilisi arasında gərginlik yaradan məsələlər mövcud idi. Belə məsələlərdən biri də ərazi mübahisələri idi.

Əvvəlki hissədə Zaqatala ilə bağlı vəziyyəti araşdırmışdıq.

Digər bir ərazi mübahisəsi is Borçalı ilə bağlı idi.

Cənubi Qafqaza Rusiya hökmranlıq edənə qədər müasir Azərbaycanın yerləşdiyi ərazidə müsəlman xanlıqlar, Kartli-Kaxetidə (Gürcüstan), Minqreliya və Abxaziyada isə xristian knyazlıqlar var idi. Eləcə də Avar idarəsində olan kiçik bir ərazi var idi.

Eyni zamanda, knyazlıq və xanlıqların sərhədi etnik və dini sərhədlərlə düz gəlmirdi.

Xristian icmalar müsəlman xanlarının idarəsi altında, müsəlman icmalar isə xristian çarların idarəsi altında yaşayırdı.

Gəncə və ya Şirvan xanları müsəlman idilər, lakin bu xanlıqların ərazisində gürcülər və ya ermənilər yaşayırdı.

Digər tərəfdən, gürcü çarları xristian idilər, lakin Gürcüstan çarlığının ərazisində türkdilli müsəlmanlar yaşayırdı.

Müsəlman xalqlarının dillərində danışan gürcülərin regionda mövcudluğu isə onsuz da mürəkkəbliyilə seçilən durumu daha da mürəkkəbləşdirirdi.

Ruslar Qafqaza gələndə buradakı xanlıq və knyazlıq sərhədlərini inzibati sərhədlərə çevirdilər.

Həmin inzibati bölümlər quberniyalar adlandırıldı.

Hər bir quberniya uyezdlərə (qəzalara) bölündü, uyezdlər isə, öz növbəsində, uçastoklara (sahə) kəsildi.

Tədricən, quberniya və ya uyezdlərin sərhədi dəyişidirilirdi, bəziləri birləşdirilirdi.

Bununla belə, iqtisadi, linqvistik, etnik və ya dini arealların sərhədi inzibati sərhədlərlə üst-üstə düşmürdü.

1918-ci ilin mayında Azərbaycan, Ermənistan və Gürcüstan təsis ediləndə onların sərhədi quberniya və uyezd sərhədlərinə uyğun cızılmışdı.

Keçmiş imperiyanın inzibati sərhədləri bir gecəyə beynəlxalq sərhədlərə çevrilmişdi.

Ən əvvəldən bu sərhədlər etnik, dil və ya dini eynilik əsasında çəkilməmişdi.

Nəticədə, həmin sərhədlər dərhal ərazi mübahisələrinə səbəb olmuşdu.

Azərbaycan höküməti demoqrafik quruluşa istinad edərək Gürcüstandan bir neçə “uçastok” istəmişdi.

Gəlin, həmin mübahisəli ərazilərdəki o dövrün demoqrafik durumunu nəzərdən keçirək.

Biz 1886-ci ilin statistikasına istinad edəcəyik, çünki həmin statistika rayonlar üzrə rəqəmlərə əsaslanır.

İlk mübahisəli ərazi Tiflis quberniyasının Tiflis uyezdinin Qarayazı sahəsi idi.

1886-cı ilin səndlərinə əsasən, Qarayazıda 5054 əhali yaşayıb, onun 94 faizini tatarlar təşkil edib.

Həmin sahədəki bütün müsəlmanlar tatar və sünni kimi qeyd olunub.

Bir qayda olaraq, Rusiya məmurları türkcə danışanları, o cümlədən, azərbaycanlıları da “tatar” adlandırırdılar.

Digər üç sahə Tiflis quberniyasının Borçalı uyezdində yerləşirdi. Ümumilikdə, o zaman Borçalı uyezdi müxtəlif millətlərin qarışıq yaşadığı ərazi idi.

Heç bir etnik qrup və ya dini icma bu ərazidə aşkar çoxluğa malik deyildi.

Bununla belə, Borçalı uyezdlərinin ayrı-ayrılıqda təfsilatlı təhlilindən fərqli mənzərə doğur.Müsəlman tatarlar Borçalinski və Yekaterinenfeldski sahələrində çoxluq təşkil edib. Azərbaycanın Borçalıdakı ərazilərə iddiasının arxasında bu səbəb durub.

1886-cı ildə Borçalı uyezdinin Borçalı sahəsində əhalinin ümumi sayı 19109 olub. Onlardan tatarlar – 64,7 faiz, ermənilər – 35,1 faiz, gürcülər və imeretililər isə 0.04 faiz təşkil ediblər. Bu sahənin bütün müsəlman əhalisi tatarlardan ibarət olub. Onların 52,3 faizi sünni, 47,7 faizi isə şiə olub.

1886-cı ilin rəqəmlərinə görə, Borçalı uyezdinin Yekaterinenfeldski sahəsində əhalinin ümumi sayı 13973 olub. Onlardan tatrlar – 71,8 faiz, ermənilər – 10,3 faiz, almanlar – 8,7 faiz, yunanlar – 5,2 faiz, gürcülər və imeretililər – 4 faiz, ruslar isə 0.05 faiz təşkil ediblər. Bu sahədə bütün müsəlmanlar tatar olub, onların 44,5 faizi sünni və 54,5 faizi şiə olub.

Bakı eləcə də Borçalı uyezdinin Trialetski sahəsini də istəyib, lakin bu sahədə tatar-müsəlman əhalisi 24 faiz olub və onlar əsasən həmin sahənin cənub hissəsində yaşayıblar.

Beləliklə, Azərbaycanın irəli sürdüyü iddiaların arxasında demoqrafik dəlillər durub.

Üç sahənin əhalisinin strukurunda müsəlmanlar çoxluq təşkil edib.

Dördüncü sahədə müsəlmanlar əsasən cənub hissədə yaşayıb.

Fotonun müəllifiHARUN YILMAZ Image captionBorçalı və Tiflis qəzalarının inzibati-ərazi bölgüsü – 1917

Gürcüstan höküməti həmin əraziləri Gürcüstanın ərazisi sayıb.

Onların mövqeyi 3 ayrı arqumentə söykənib.

Onların birinci arqumenti əvvəlki inzibati bölgünün üstünlüyə malik olması barədə hüquqi prinsipə əsaslanıb.

Rusiya İmperiyasındakı inzibati bölgüyə əsasən, həmin sahələr Tiflis quberniyasının tərkibində bu quberniya yarandığı vaxtdan olub.

Tiflis quberniyası Kutaisi quberniyası ilə birgə müstəqil Gürcüstanın özülünü təşkil edən bölgələr sayılır.

İkinci arqument tarixə istinad edib.

Bu ərazilərin Tiflis quberniyasına aid edilməsinin səbəbi həmin ərazilərə Rusiya hökmranlığından da əvvəl Gürcüstan çarlığının nəzarət etməsi olub.

Bu səbəbdən çarlığın sərhədləri Tiflis quberniyasının sərhədləri ilə üst-üstə düşüb.

Nəhayət, Gürcüstan tərəfinin təhlükəsizliklə bağlı narahatlıqları olub.

Belə ki, bu üç rayon yeni respublikanın paytaxtı Tbilisyə çox yaxın idi.

Bu rayonların Azərbaycana verilməsi Tbilisini sərhəd şəhərinə çevirərdi.

Qeyd edilən dörd rayon ən əvvəldən iki respublika arasında mübahisəli əraziyə çevrildi.

1918-ci ilin iyununda, Gürcüstan hərbiyyəsi Almaniya ordusu bölümünün dəstəyi ilə Borçalı bölgəsinə girərək bu ərazini nəzarəti altına aldı.

Həmin dövrdə keçmiş Rusiya İmperiyası ordusunun müsəlman diviziyası Qarayazıda qaldı, Gəncədə isə o zaman Türk qüvvələri yerləşirdi. Nəticədə, Gürcüstan tərəfinin öz nəzarətini daha da genişləndirmək cəhdlərinin qarşısı alındı.

Müstəqilik dövrünün sonrakı 2 ili ərzində hər iki tərəf aralarındakı ərazi mübahisəsinin dinc həll yolunu tapmağa çalışıb.

1921-ci ildə Bolşeviklər Gürcüstanı tutaraq üç Cənub Qafqaz respublikalarına nəzarəti ələ keçirdilər.

Azərbaycan və Gürcüstan böyük federasiyanın tərkib hissələrinə çevrildilər.Borçalı Gürcüstanda qaldı. Bu ərazi Azərbaycana niyə verilmədi?

Bu sualın cavabını 1921-ci ildə Cənubi Qafqazda ərazi mübahisələrin həllinə Bolşevik yanaşmasında axtarmaq gərəkdir.

Bolşeviklər gələndə Cənubi Qafqazda üç respublika arasında hərəsinin hərəyə qarşılıqlı ərazi iddiaları var idi

Bu mübahisələrin həlli prosesində hər bir respublika eyni zamanda nəyisə qazandı, nəyisə də itirdi.

Gürcüstanla Azərbaycan arasında mübahisəyə gələndə, Zaqatala və Borçalı mübahisə predmeti olan iki böyük ərazi idi.

Azərbaycan Zaqatalanı özündə saxladığı halda, Gürcüstan özündə Borçalını saxladı.

Bolşevik vasitəçilər balansı gözləməyə çalışırdılar: Tortdan hərəyə bir tikə, təkbaşına isə tortu yemək olmazdı.

Gürcüstan əhali: mövcud vəziyyət

Gürcüstan millətin etnik konsolidasiya hətta sovet dövründə başa deyil və XXI əsrin əvvəli əhəmiyyətli etnik, mədəni, dil və iqtisadi fərqlər pisləşməsi gətirdi.

Gürcüstan əhalisi aşağıdakı etnik qrupa bölünür bilər:

– Kartlis, catechine (Şərqi Gürcüstan);

– Java, Məhsəti türkləri (Cənubi Gürcüstan);

– acarlari, İmeretiya, lechhumtsy (Qərbi Gürcüstan);

– Megrels (Hobie çay hövzəsi);

– Svans (dağlıq Svaneti yaşayır);

– Laz (ölkənin cənub-qərbində bir neçə kəndlərin sakinləri).

Yarıdan çoxu ölkə əhalisinin şəhərlərdə yaşayır, onların ən böyük – Kutaisi, Tbilisi, Rustavi, Batumi və Suxumi. Zestaponi, Rustavi: Ölkədə sovet hakimiyyəti illərində bir neçə yeni sənaye mərkəzlərinin artıb (qara metallurgiya, kimya), Tkibuli və Tqvarch’eli (kömür mədən), Çiatura (əlvan metallar) və başqaları.

Son illər Gürcüstan əhalisinin bir artım başlayır. 1 yanvar 2013-cü il-də 4,498 milyon nəfər olub. Bu, artıq əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 0,6 faiz çoxdur.

Gürcüstan əhalisi və miqrasiya

Sovet dövründə deportasiya Pontic yunanlar və türklər-məshətilərin. səbəbiylə məshətilərin mərhum 80-ci illərində etnik münaqişənin onlar Özbəkistan qaçdı, lakin onların taleyi gözləyir Gürcüstanda onlar icazə verilməyib və onlar müvəqqəti Krasnodar bölgəsində məskunlaşmışdır. Lakin sonda Krasnodar Territory səlahiyyətləri də onları qəbul etməkdən imtina edib. Bu, yalnız 2004-cü ildə ABŞ hökuməti bütün Məhsəti türkləri özlərini dəvət etdi.

Sonra Sovet İttifaqı dağıldıqdan bir çox rus, yəhudi, yunanlar Gürcüstanı tərk etmək məcburiyyətində qaldı. Rusiyaya mühacirət nəticəsində Osetiya əhalisi də azaldı və Abxaziyadan gürcülər Gürcüstanın daxili bölgələrində qaçdı etnik var. Bundan əlavə, onların çox sayda əsasən Rusiya, Gürcüstan xaricində yaşayır.

xarici və əhəmiyyətli artım daxili miqrasiya son illər ölkədə baş verən siyasi və ciddi sosial-iqtisadi çevrilişlər çıxardı. 2009-cu ildə Gürcüstan xaricdə sığınacaq istədi vətəndaşların sayı barədə ilk yerlərdən biri etmişdir. Əsasən, bu ölkənin insanları aşağı həll etmək istəyirik və Avropada ən tez-tez Polşa, Yunanıstan, Avstriya, Almaniya hərəkət edirlər yaşayır.

Mütəxəssislərə görə, Gürcüstan əhalisinin görə daha ağırlaşdırılmış edilmişdir çətin sosial-iqtisadi vəziyyət, ölkə xaricinə miqrasiya qlobal iqtisadi böhran 2008-ci ildə hərbi hadisələr. Bu gün ölkənin mühacirət miqyası Gürcüstan hökuməti çox narahat edir. Bundan əlavə, bir çox vətəndaş dövlət kənarda səyahət və ciddi problemlərə gətirib çıxarır ki, əsasən qeyri-qanuni işləmək.

ölkədə demoqrafik vəziyyət indi valideynlərin nəsillərin sadə bərpası üçün zəruri daha demək olar ki, iki dəfə az uşağı doğulur də çox ciddidir. gənclərin nisbəti və sonuncu xeyrinə dəyişməsi bu 60 il ərzində. iqtisadi şəraitdə hətta əhəmiyyətli bir inkişaf daha yaxşı vəziyyəti dəyişmək mümkün deyil.

Gürcüstanda işəgötürmə zamanı etnik və dini diskriminasiya qadağan olunacaq

Gürcüstanda işəgötürmə zamanı etnik və dini diskriminasiya qadağan olunacaq Tbilisi. 20 dekabr. REPORT.AZ/ Gürcüstan parlamentinin Hüquqi məsələlər üzrə komitəsində ölkənin Əmək Məcəlləsinə düzəlişlər ikinci oxunuşda müzakirə olunub.

20 Dekabr , 2018 15:44

https://static.report.az/photo/5331c0fb-dda9-4a8d-baa1-a0d39233ffca.jpg

Tbilisi. 20 dekabr. REPORT.AZ/ Gürcüstan parlamentinin Hüquqi məsələlər üzrə komitəsində ölkənin Əmək Məcəlləsinə düzəlişlər ikinci oxunuşda müzakirə olunub. “Report”un Gürcüstan bürosunun verdiyi xəbərə görə, düzəlişlər layihəsi işəgötürmə zamanı istənilən əlamətə görə diskriminasiyaya qadağanın qoyulmasını nəzərdə tutur. Qanun layihəsinə əsasən, vakansiyaların elan olunması zamanı və namizədlərin seçim mərhələsində dil, irqi, etnik, milli və sosial mənsubiyyətə görə ayrı-seçkilik qadağan olunacaq. Sənədə əsasən, yaşa, cinsi oriyentasiyaya görə, məhdud imkanlı insanlara qarşı, dini, ictimai və ya siyasi təşkilatlara üzvlük, ailə vəziyyəti, siyasi və ya digər baxışlara görə diskriminasiya da yolverilməz olacaq. Bundan başqa, ayrı-seçkiliyə qadağa işəgötürənin daxili nizam qaydaları, kollektiv müqavilə və digər sənədlərində də əksini tapmalıdır. Qanun layihəsi qanunverici orqan tərəfindən qəbul olunandan və dövlət başçısı tərəfindən imzalanandan sonra qüvvəyə minəcək.