Şadlinski insan anatomiyası

qişası-miokard ürəyin orta qişasıdır.Xüsusi növ eninəzolaqlı əzələ toxuması

Ədəbiyyat: 1.V.B.Şadlinski”İnsan anatomiyası” Bakı 2007

hesabla 250-300 q olub,böyüklüyü hər bir şəhsin yumruğuna uyğun gəlir.

İnsanın ürəyi sağ və sol qulaqcıqlardan,sağ və sol mədəciklərdən ibarətdir.Boylama

qulaqcıqarası arakəsmə qulaqcıqarası arakəsmə qulaqcıqları və mədəcikarası isə

mədəcikləri bir-birindən ayırır.Ürəyin sağ yarısında yerləşən sağ qulaqcıqla sağ

mədəcikdə venoz qan,sol yarısında-sol qulaqcıqla və sol mədəcikdə isə arterial qan

Ürəyin divarını 3 qişa-daxili,orta və xarici qişalar təşkil edir.Ürəyin daxili qişası

endoteldən,endotelaltı qatdan,elastiki liflərdən,kardiomiositdən ibarətdir.Əzələ

qişası-miokard ürəyin orta qişasıdır.Xüsusi növ eninəzolaqlı əzələ toxuması

olub,ürəyin divarını əsasını təşkil edir. Ürəyin xarici qişası olan epikardı ürək

kisəsinin visseral səhfəsi təşkil edir və diafraqmanın vətərli mərkəzi ilə

birləşir.Epikard ürəyin əsasında iri damarların divarlarında ürək kisəsinin parietal

Xərçəng xəstəliyi

Düzgün və sağlam qidalanma təkcə xroniki xəstəliklərin deyil, eyni zamanda, xərçəng xəstəliyinin də profilaktikasıdır. Xərçəng xəstəliyinin yaranma səbəblərinin statistikasına görə səhv qidalanma tütündən sonra ikinci yeri tutur. Baxmayaraq ki tədqiqatçılar xərçəngin inkişafına hansı ərzaqların təsir etdiyini müəyyən edə bilmirlər.

Saç üçün boyalar xərçəng xəstəliyini əmələ gətirir?

Saç boyalarından istifadə edən qadınlar digər qadınlara nisbətən xərçəngə tutulmağa daha çox risklidirlər. Bu qənaətə Kaliforniya Tibb Universitetinin tədqiqatçıları gəliblər. Mütəxəssislər apardıqları müşahidələrlə belə bir nəticəyə gəliblər ki, saç boyasından (xüsusilə də tünd çalarlardan) istifadə immun sistemini darmadağın edən qorxulu şişin inkişafını gücləndirir. Belə ki, son 20-25 il ərzində saç boyasından istifadə edən qadınlar bu xəstəlikdən təbii saç rənginə üstünlük verən xanımlardan iki dəfə artıq əziyyət çəkirlər. Hələ ki alimlər saç boyası ilə qorxulu şişi bir-birinə bağlayan mexanizmi başa salmağa çətinlik çəkirlər. Əlbəttə, ilk növbədə, şübhə doğuran elementlər saç boyalarının tərkibində olan kimyəvi maddələrdir.

Xərçəng yoluxucudur?

Ingilis alimləri növbəti dəfə dəlil əldə ediblər ki, xərçəng infeksion xəstəliyin nəticəsi ola bilər. Hər halda, onların əldə etdikləri sübutlar mədə, böyrək və bağırsaq xərçənginə uyğundur. London Tibb Kollec mütəxəssislərinin fikrincə, qastrit, xoranın yaranmasına səbəb olan mədə-bağırsaq infeksiyaları, həmçinin, mikrobların digər növü qorxulu şişin inkişafına təkanverici qüvvələrdir. Tədqiqatların göstərdiyi kimi, bu mikroblar orqanizmdə insan hüceyrələrinin bölünməsini pozan toksinlər ifraz edir və nəticədə, normal hüceyrələr mutasiyaya uğrayıb xərçəngə çevrilir.

Mobil telefonlar şişin inkişafını tezləşdirir

Mobil telefonlardan daimi istifadə eşitmə sinirində nevrinomanın yaranmasını iki dəfə tezləşdirir. Nevrinoma eşitmə orqanında olan sinir toxumasının qorxusuz şişidir. Gündə 20-30 dəqiqə mobil telefonla danışan insanlarda xərçəng xəstəliyinə tutulma ehtimalı böyükdür.

Alimlərin fikrincə, bir porsiya stress döş xərçənginin qarşısını alır
Buna baxmayaraq, bir az öncə həkimlər stresin xəstəlik risqini artırdığını bildirmişdilər.
Danimarka alimlərinin apardıqları tədqiqat göstərib ki, gündəlik stresli situasiyalar sağlamlıq üçün xeyirli olduğu halda, qəfil güclü stresin (məsələn, yaxın qohumun ölümü) mənfi fəsadları var. Həkimlər güclü stres keçirən və döş xərçəngi ilə şübhəli bilinən qadınları müayinə ediblər. Onlar stresi güclü, orta və zəif olmaqla üç yerə bölmüşlər, həmçinin, stres keçirən qadınların emosional hallarını və fiziki göstəricilərini qeyd ediblər. Stres xəstələrdə özünü müxtəlif cür əks etdirirdi: bəziləri gərginlik, həyəcan, səbəbsiz qorxu hissi, digərləri isə yuxusuzluq hissi keçirirdilər. Testlər göstərdi ki, yaxın qohumun ölümü, ağır xəstəlik, qəza və sair kimi güclü stres keçirən qadınlarda döş xərçəngi müşahidə olunmamışdır. Danimarka alimləri müəyyən ediblər ki, güclü stres xərçəng xəstəliyinə tutulmaq ehtimalını 40% azaldır. Həkimlər başda Naya Nelson olmaqla, bu cür hadisəni belə başa salırlar: güclü stres qadın harmonlarına təsir edir, əsasən də xərçəng hüceyrələrinə təsir göstərən estrogen harmonlarına.

Antibiotiklər döş xərçənginə səbəb olur

Vaşinqton Universiteti alimlərinin apardığı müşahidələrə görə, antibiotiklərdən müntəzəm istifadə döş xərçənginə tutulmaq risqini ikiqat artırır. Belə ki, 25 kurs antibakterial terapiya keçən qadınlar xərçəng xəstəliyinə 1,5 dəfə tez tutulublar. Bundan əlavə, antibiotik qəbul edən qadınları çox vaxt sağaltmaq mümkün olmayıb, bu da ölümə səbəb olub. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, çıxılmaz vəziyyətdə qaldıqda belə antibiotiklərdən imtina etmək lazımdır. Onların fikrincə, ən əsas məsələ, antibiotik qəbulu və xərçəng şişlərinin əmələ gəlməsi arasında olan əlaqəni müəyyənləşdirməkdir.

Çay qorxulu şişin əmələ gəlməsinin qarşısını alır

Son tədqiqatlar göstərir ki, həm qara, həm də yaşıl çay həzm yolunda yarana biləcək xərçəng xəstəliyinin qarşısını alır. Bu içkilərin tərkibində polifenol, antioksidant xüsusiyyətləri ilə zəngin olan kimyəvi maddələr var. Onlar hüceyrələri zədələyən boş radikalları neytrallaşdırır. Həmçinin, polifenollar yağlı yeməklərin tərkibində olan kanserogenlərin aktivləşməsini zəiflədir. Harvard Tibb Məktəbinin (ABŞ) alimləri aşkar ediblər ki, gündə ən azı bir fincan çay içən insanlarda infarkt təhlükəsi 44% azalır. Yaşıl çay ağız boşluğunu dezinfeksiya edir, bundan əlavə, kariyesi əmələ gətirən bakteriyaları məhv edir. Belə ki, bu xüsusiyyətə yalnız təzə dəmlənmiş çay malikdir.

Qırmızı çaxır xərçəng üçün xeyirdir

Qırmızı çaxırda aşkar olunan antioksidantlar xərçəng hüceyrələrini daxildən parçalayır və onkoloji xəstəliklərin şüa və kimyəvi terapiyası zamanı müalicəni səmərəli edir. Roçester universitetinin (Nyu-York ştatı) alimləri aşkar etmişlər ki, üzümün qabığında olan resveratol antioksidantı mədəaltı vəzin xərçəngi zamanı daha aktiv təsir edir.
Tədqiqat zamanı aydın olmuşdur ki, kimyaterapiya müddətində qırmızı çaxır qəbul edənlərdə müalicə daha fəal getmişdir. Bununla bərabər, alimlər hesab edirlər ki, pozitiv təsiri nəinki çaxır, həmçinin üzümün qırmızı növlərindən hazırlanmış şirələr də təsir göstərməlidir. Mütəxəssislərin fikrincə, üzüm şirələrini xərçəng xəstəliyinin profilaktikası üçün qəbul etmək məqsədəuyğundur.

Xərçəngli xəstələr pomidor yesin

Xərçəng əleyhinə tomatın tərkibində olan və ona parlaq qırmızı rəng verən likopin maddəsi də antioksidant təsir göstərir. Betakarotin kimi likopin də A vitamininin provitaminidir. Lakin onun antioksidant təsiri daha güclüdür. Yəni o, sərbəst radikalların orqanizmə mənfi təsirini azaldır və bağırsaq, mədə, yemək borusu, ağciyərlərin xərçənginin qarşısını alır. Ona görə də pomidor hər zaman süfrənizdə olmalıdır. Bundan əlavə, likopin termiki işləmə zamanı parçalanmır, tərkibini dəyişmir. Ona görə də tomatların sous və şorbalarda işlədilməsinə imkan verir.
Alimlər həmçinin aşkar etmişlər ki, E vitamini də antioksidant təsir göstərir. Ona görə də çalışın ki, qreypfrut, qoz, taxıl, yaşıl kahı, zeytun yağı qida rasionunuzdan əskik olmasın.

Düzgün qidalanma xərçəng xəstəliyinin profilaktikasıdır

Xəstəliyin qarşısını almaq üçün qidalanma sistemini yenidən qurmaq lazımdır. Ilk növbədə, çətinəriyən yağlardan imtina etmək lazımdır. Bu növ yağlar donuz, mal ətinin, kərə yağının tərkibində olan yağlardır. Sadaladığımız ərzaqları qida rasionundan azaltmaq lazımdır. Lakin bunu dərhal deyil, tədricən və ağılla etmək lazımdır.

Sağlam qidalanma sxemi aşağıdakı kimi olmalıdır: həftədə iki dəfə tərəvəz günü, iki dəfə balıq, həftədə bir neçə dəfə qaynanmış və ya pörtlədilmiş ət yemək olar. Yeməkləri bitki yağlarında hazırlamaq məsləhət görülür, məsələn, zeytun, qarğıdalı və soya yağları. Yaxşı olardı, tədricən qızardılmış yeməklərdən imtina edəsiniz. Belə ki, onlar ankoloji xəstəliyə tutulma risqini artıran kanserogen maddələrini özündə cəmləşdirir. Konservləşdirilmiş və hisəverilmiş balıq və ətdən də imtina etsəniz yaxşıdır. Əgər əti qaynadırsınızsa, onda bunu belə də edə bilərsiniz: ət qaynayıb 10 dəqiqə bişdikdən sonra suyunu süzün, təzə su əlavə edib yenidən qaynadın. Dəniz balığı, məsələn, treska, paltusun tərkibində yod var və onlar bizim harmonal fonumuzu normada saxlamağa kömək edir. Bu da şişlərin inkişafının qarşısını alır.

Ümumiyyətlə, özünü xərçəng xəstəliyindən qorumaq istəyirsinizsə, onda masanızın baş yeməyi meyvə və tərəvəz olmalıdır. Ilk növbədə bu, sarı, yaşıl və qırmızı-narıncı meyvələrdir: balqabaq, xurma, ərik və s. Kələmi isə məxsusi qeyd etmək lazımdır. O, qadın onkoloji xəstəliklərinə meyilli olanlar üçün çox xeyirlidir. Həmçinin, çuğundur və ispanaq da çox lazımidir. Hisəverilmiş ərzaqlar (kolbasa, sosiska) sağlamlığa böyük ziyan vurur. Təcrübələr göstərir ki, kalorili qida şişlərin inkişafını tezləşdirir. Buna səbəb maddələr mübadiləsinin immunadepresiyasıdır. Həmçinin, şişlərin yaranma tezliyinə təsir edən səbəblərdən biri kalorinin birdən aşağı düşməsinə səbəb olan yüksək fiziki gərginlikdir. Eyni zamanda, şəkərdən istifadə də məsləhət görülmür, əvəzində təmiz bal qəbul edin. Qarabaşaq, buğda, darı masada bir-birlərini əvəzləməlidir. Süd və süd məhsullarını aşağı yağlılıqda, 1,5-2,5 % qəbul etmək məsləhət görülür. Vitaminli içkilər çox xeyirlidir. Xüsusilə də otlar və onların meyvələrindən hazırlanmış içkilər. Misal üçün itburnu, qarağat, moruq, adaçayı, mərsin, başınağacı yarpaqlarından, cökə, air, gicitkən, bağayarpağı, qatırquyruğu çiçəklərindən hazırlamaq olar. Çayların arasında yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, yaşıl çaya üstünlük vermək məsləhətdir. Onun tərkibində olan katehin və tanin orqanizmi xərçəng xəstəliyindən qoruyur. Iş rejimini, istirahəti və idmanla məşğul olmağı unutmaq olmaz. Eyni zamanda, ətraf mühitin çirklənməsi də xoşagəlməz şişlərin yaranmasına səbəb olur. Güclü mənfi emosiyalardan qaçın. Qidanızı, həyatınızı planlaşdırın və sağlamlığınızı qorumaq naminə nədənsə imtina etməyi bacarın.

ƏDƏBİYYАT:
1. Кубанова А.А., Потекаев Н.С., Потекаев Н.Н. Руководство по практической микологии. М.:2001. 144 с.
2. Родионов А.Н. Лабораторная диагностика грибковых заболеваний. М.: 1982. 112 с.
3. Сергеев А.Ю., Сергеев Ю.В. Кандидоз: природа инфекции, механизмы агреции и защиты, диагностика и лечение. М.: Триада – Х. 2000. 472 с.
4. Кашкин П.Н., Лисин В.В. Практическое руководство по медицинской микологии. М.: 1983. 191 с.
5. Сергеев А.Ю., Сергеев Ю.В. Грибковые инфекции. Руководство для врачей. Москва 2004.
6. Кулага В.В., Романенко И.М., Черномордик А.Б. Кандидозы и их лечение. Киев «Здоровье» 1985.
7. Fisher F.M. Cook №13. Fundamentals of diaqnostic mycology. Philadelphia:
W.B. Saunders, 1998, 352 p.
8. Odds F.C. Candida and candidosis. 2 nd.- honden: Bailliere Tindall. 1998.
9.V.B.Şadlinski”İnsan anatomiyası” Bakı 2007
10.S.C.Əliyev”Tibbi biliklərin əsasları”Bakı-2004
11.A.Р.Листиев»Анатомия и физиология человека» Санк-Питербург 2004 p>

Teqlər:
xərçəng xəstəliyi
, xərçəngin müalicəsi
, onkoloji xəstəliklər
, şiş xəstəlikləri

ANATOMİYA HÜCEYRƏLƏR

İnsan anatomiyası elmi tibbi-bioloji («bios»-həyat, «logos»-elm deməkdir) elmlərdəndir.
Anatomiya yarmaq, təşrih etmək mənası verən yunan sözü «anatemno»-sözündən götürülmüşdür. Anatomiya elmi insan orqanizminin xarici formasından, daxili quruluşundan, inkişaf və mənşəyindən bəhs edən elmdir.
Anatomiya fiziologiya ilə vəhdət təşkil edir və bir-birilərini tamamlayır.
İnsan anatomiyası hüceyrənin quruluşunu öyrənən sitologiya və toxumaların strukturunu araşdıran histologiya ilə ayrılmaz vəhdət təşkil edir. Orqanların, toxumaların, hüceyrələrin quruluşunu bilmədən onların funsiyalarını öyrənmək qeyri mümkündür.
İnsan anatomiyası elmi makroskopik və mikroskopik olmaqla 2 yerə bölünür. Bundan əlavə təsviri, müqayisəli, sistematik, plastik, cərrahi, topoqrafik, eksperimental, dinamik, funksional, yaş anatomiyaları və s. mövcuddur.
Müasir texnikanın inkişafı sayəsində insanda endoskopiya metodu ilə orqanların funksional anatomiyasını, elektrorentqenoqrafiya, tomoqrafiya, kompyüter tomoqrafiyası, rentgenodensimetriya və s. metodların köməyi ilə də insan orqanizminin struktur elementləri öyrənilir.
Orqanizmin xəstəlikləri zamanı orqanlarda, toxumalarda, hüceyrələrdə gedən struktur və funksional dəyişiklikləri öyrənən elm patoloji anatomiya və patoloji fiziologiya adlanır.

ORQANİZM – TAM BİR VƏHDƏT TƏŞKİL EDİR

Orqanizmdə hüceyrələr, toxumalar, orqanlar və orqanlar sistemi vəhdət halında işləyir. Onların uzlaşmış işi 2 üsulla tənzim olunur: humoral üsul (humor latınca maye deməkdir) – orqanizmi maye mühitlərindən (qan, limfa, hüceyrəarası maye) keçən kimyəvi maddələr vasitəsilə və sinir sistemi vasitəsilə.
Funksiyaların humoral tənzimi: kimyəvi maddələr hüceyrələrdə, toxumalarda, orqanlarda və bütün orqanizmdə gedən son dərəcə müxtəlif prosesləri tənzim edir. Bu maddələrin bir çoxunun cüzi miqdarı müəyyən fizioloji təsir göstərir. Buna görə də onlara bioloji fəal maddələr deyilir. Bioloji fəl maddələri orqanizmin bir çox hüceyrələri hazırlayır.
Bu maddələrin bir qismi çox tez parçalanır. Buna görə də hüceyrəarası mayeyə buraxılıb ancaq qonşu hüceyrələr təsir edir. Digər bioloji fəal maddələrin təsiri isə nisbətən uzunmüddətli olur.
Orqanizmdə bioloji fəal maddələr hazırlayan xüsusi orqanlar vəzilər -vardır. Bunlr iki cürdür. Bəzi vəzilərin axacaqları olub, maddələr bu axacaqlardan bədənin, orqanların boşluqlarına, yaxud dərinin üzərinə ifraz olunur. Bunlara xarici sekrksiya vəziləri deyilir. Xarici sekrksiya vəzilərinə göz yaşı, tər, ağız suyu, mədənin vəziləri və s. aiddir.
Ayrıca axacaqları olmayan və bioloji fəal maddələri özlərindən kecən Qana ifraz edən vəzilərə daxili sekrksiya vəziləri deyilir. Bunlara hipofiz, qalxanabənzər vəzi, çəngələbənzər vəzi, böyrəküstü və başqa vəzilər aiddir.
Daxili sekresiya vəzilərinin buraxdığı bioloji fəal maddələrə hormonlar deyilir. Hormonlar qanla orqanizmin hər yerinə aparılaraq bir çox orqanlar sisteminin funksiyalarına və bütün orqanizmin həyat fəaliyyətinə təsir edir. Hormonlar maddələr mübadiləsi, böyümə və inkişaf proseslərini tənzimləyir.
Bəzi hormonlar hər hansı orqanlar sisteminin funksiyalarına daha çox təsir edir. Bu cür orqanlara hədəf orqanlar deyilir. Hədəf orqanların hüceyrə membranı həmin hormonlara çox həssas olur. Məsələn, cinsiyyət hormonları çoxalma orqanları sisteminin böyüməsini və inkişafını sürətləndirir. Başqa hormonlar, məsələn, böyrəküstü vəzilərin buraxdığı adrenalin eyni zamanda bir çox orqanların funksiyalarını dəyişir qanda adrenalin artdıqda ürəyin işi güclənir, qan damarları daralır, bədənin temperaturu qalxır və qanda qlükozanın miqdarı artır.
Daxili sekresiya vəzilərinin hamısının işi biri-birilə sıx əlaqədardır. Hər hansı bir vəzini çox və ya az hormon buraxması başqa vəzinin funksiyasını gücləndirir yaxud zəiflədir.
Vəzilərin bəzisi eyni vaxtda həm xarici, həm də daxili sekresiya vəzisi işini görür. Mədəaltı vəzi, habelə cinsiyyət vəziləri bu cür vəzilərə aiddir.
Beləliklə, bioloji fəal maddələr orqanizmin funksiyalarını tənzimləyir: gücləndirdikdə-oyadır yaxud zəiflətdikdə tormozlayır. Bu maddələr hüceyrələrin, toxumaların, orqanların, orqanlar sisteminin fəaliyyətini idarə edir.
Funksiyaların sinir tənzimi: baş beyin və onurğ beyni sinirlər vasitəsilə bütün orqanlarla əlaqədardır. Baş beyin orqanların işini elektrik siqnalları – sinir impulsları ilə tənzimləyir, bu impulslar sinir hüceyrələrinin membranları ilə ötürülür. Orqanizmə sinir sistem idə bioloji fəal maddələr kimi təsir edir, yəni orqanizmin funksiyalarını oyadır, yaxud tormozlayır. Orqanizmin funksiyaları xarici və daxili mühit şəraitindən asılı olaraq dəyişir. Baş beyin mühit şəraitinin dəyişməsi barədə daim məlumatlar alır. Baş beyində bütün orqanlar arasında ikibaşlı rabitə vardır: siqnallar orqanlardan baş beyinə və ondan orqanlara gedir. Bu cür ikibaşlı rabitə sayəsində baş beyin orqanların işini orqanizmin tələbatına görə qurur.
Sinir və humoral tənzim bütün orqanlar sisteminin biri-birilə əlaqəsini və uzlaşıb işləməsini təmin edir. Buna görə də orqanizm tam bir vəhdət kimi işləyir.
Sinir sistemi və bioloji fəal maddələr orqanizmin daxili mühitinin sabitliyini və orqanizmin bütün funksiyalarının davamlılığını təmin edir. Bu özünütənzimləmə yolu ilə əldə edilir. Özünütənzimləmə ondan ibarətdir ki, orqanizmin daxili mühitinin tərkibi hər hansı şəkildə pozularsa, sinir və humoral proseslər işə başlayıb onu əvvəlki vəziyyətə salır. Məsələn, qanda şəkərin (qlükozanın) miqdarı artdıqda sinir və humoral tənzim mexanizmləri işə başlayıb onu azaldır. Ürəyin işinin zəifləməsi və qan təzyiqinin aşağı düşməsi sinir-humoral mexanizmlər işə salır ki, bunlar da ürək-damar fəaliyyətini qaydaya salır, yəni ürəyin işini gücləndirir və qan təzyiqini qaldırır.
Funksiyaların özünütənzimləməsi hüceyrə səviyyəsində də gedir. Məsələn, hüceyrədə həddindən çox zülal əmələ gələrsə, onun sintezi yavaşıyır.

HÜCEYRƏLƏR
Hüceyrə haqqında elm sitologiya adlanır. Sitologiya – hüceyrələrin quruluşunu, kimyəvi tərkibini, hüceyrədaxili funksiyaları, hüceyrələrin çoxalma və inkişafını və s. öyrənir.
Müasir hüceyrə nəzərriyyəsinə aşağıdakı müddələr daxildir.
1. Hüceyrə bütün canlı orqanizmin quruluş və inkişafının əsas vahididir.
2. Bütün birhüceyrəlilərin və çoxhüceyrəli orqanizmlərin hüceyrələri öz quruluşuna, kimyəvi tərkibinə, həyat fəaliyyətinin əsas təzahürlərinə və maddələr mübadiləsinə görə oxşardır.
3. Mürəkkəb çoxhüceyrəli orqanizmlərdə hüceyrələr yerinə yetirdikləri funksiyalarına görə ixtisaslaşaraq toxumalar əmələ gətirir.
4. Hüceyrələrin çoxalması onların bölünməsi yolu ilə gedir.
Orqanlar toxumalardan ibarətdir, sinir və humoral sistemlərin tənziminə tabedir.
Hər hansı bir hüceyrə 3 hissədən ibarətdir: qılaf, sitoplazma, nüvə.
Hüceyrə qılafı – xarici qatdan və plazmatik membranadan ibarətdir. Xarici səthi – qlikokalis adlanır, müxtəlif polisaxarid və zülalardan ibarətdir. Plazmatik membranın tərkibi zülal və lipidlərdən ibarətdir. Xarici mühitdən hüceyrəyə su, ayrı – ayrı ionlar şəklində duzlar, qeyri – üzvü və üzvü maddələr daxil olur, mübadilə məhsulları və sintez olunmuş maddələr çıxarılır (daxil olma faqositoz və pinositoz adlanır).
Sitoplazma – hüceyrələrin daxili yarımmaye mühitidir. Nüvə sitoplazmada yerləşir. Sitoplazmanın bütün daxili zonası saysız – hesabsız kiçik kanal və boşluqlarla doludur – buna endoplazmatik şəbəkə deyilir. Endoplazmatik şəbəkənin 2 tipi – dənəvər və hamar tipi məlumdur. Dənəvər şəbəkədə – ribosomlar yerləşir – bunlarda zülal sintez olunur. Hamar şəbəkədə isə lipidlərin, karbohidratların sintezi gedir.
Sitoplazmada həmçinin mitoxondrilər yerləşir. Bunlarda ATF sintez olunur, bu isə enerji mənbəyi sayılır.
Hüceyrələrin çoxunda, xüsusən sinir hüceyrələrində Holci aparatı yerləşir. Bu orqanoiddə hüceyrələrdə istifadə olunan yağlar və karbohidratlar sintez olunur.
Lizosomların daxilində zülalları, yağları, karbohidratları, nuklein turşularını parçalayan fermentlər vardır.
Nüvə – hüceyrələrin əksəriyyətində bir nüvə vardır. Bundan başqa çoxnüvəli hüceyrələr ayırd olunur.
Hüceyrələrin həyatı 2 dövrü əhatə edir; bölünmə, və 2 bölünmə arasında interfaza adlanan dövr.
Hüceyrəlrin həyatının müxtəlif dövrlərində nüvənin quruluşu və funksiyaları müxtəlifdir. Bölünməyən hüceyrənin nüvəsində nüvə pərdəsi, nüvəcik, xromosomlar vardır. Nüvəciklər ancaq bölünməyən hüceyrələrdə formalaşır, onlarda RNT sintez olunur. Xromosomlar nüvənin ən mühüm tərkib hissəsidir. Xromosomlar nazik tel formasında olur. Bu tellər bir – birinə sarılmış olur. Yalnız interfaza dövründə DNT sintez olunur, nəticədə hər bir xromosom ikiləşir, sintezin sonunda hər bir xromosomun molekul tərkibinə 2 DNT daxil olur.
Məhz interfaza dövründə, nüvədə fasiləsiz RNT sintezi, sitoplazmada zülal, karbohidratlar, yağların sintezi gedir, hüceyrələr böyüyür.
Lakin elə hüceyrələr var ki, onlar bölünmür, interfaza bir neçə il davam edir, belə hüceyrələrə sinir hüceyrələri aiddir.

Eyni inkişafa, quruluşa və funksiyalara malik hüceyrələr sistemi -toxuma adlanır. 4 əsas toxuma növü var; epiteli, birləşdirici, əzələ və sinir toxumaları.
Epiteli toxuması – insan və heyvan orqanizmində bədənin bütün səthini, boşluqların səthini, daxili orqanların səthini örtür və həmçinin vəzlərin tərkibinə daxildir. Orqanizmlə xarici mühit arasında mübadilə prosesində iştirak edir, müdafiə funksiyasını, sekresiya funksiyasını, sorulma (bağırsaqda), ifraz (böyrəkdə), qazlar mübadiləsində (ağ ciyərlərdə) iştirak edir. Ən yüksək regenerasiya qabiliyyətinə malikdir.
Hər bir toxuma hüceyrə, hüceyrəarası və ya ara maddədən təşkil olunmuşdur. Morfoloji və fizioloji xüsusiyyətlərinə görə toxumalar 4 əsas qruppa bölünür: 1) epitel toxuma, 2) birləşdirici xomuma, 3) əzələ toxuması, 4) sinir toxuması.
Epitel toxuma – vəzifə cəhətcə 2 yerə bölünür: 1) örtük epiteli. 2) vəzi epiteli.
Örtük epiteli: hüceyrənin formasına görə kubabənzər, yastı, hüceyrənin yerləşməsinə görə təkqatlı və çoxqatlı olur. Təkqatlı epitel bədəndən olan boşluqların divarını, tənəffüs yollarını, həzm üzvlərin böyrək kanalcıqlarını və uşaqlığın divarını örtür.
Çoxqatlı yastı epiteldən dərinin epidermis qatı və dəri törəmələri əmələ gəlir. Vəzi epiteli şirə ifraz etməsilə fərqlənir, məsələn: ağız suyu, mədə şirəsi, sidik və s. ifrazetmə qabiliyyətinə malikdir.
Birləşdirici toxuma: Bu toxuma ara maddədən, liflərdən, hüceyrələrdən təşkil olunub, biri-birilə birləşərək üzvlərin əsasını stromasını təşkil edir. Birləşdirici toxumaya sümük və qığırdaq toxuma, qan və limfa toxuma, xüsusi birləşdirici toxuma aiddir. Sümük və qığırdaq orqanizmin istinadını təşkil edir. Sümük toxuma öz sərtliyi ilə başqa toxumalardan fərqlənir. Qığırdaq toxuması elastikliyi ilə ondan fərqlənir. Qan və limfa toxuma maye toxumadır, qidalndırıcı vəzifəsi vardır.
Əzələ toxuması: Əzələ tellərinin yığılma xüsusiyyəti ilə başqa toxumalardan fərqlənir. Əzələlərin yığılması orqanizmin aktiv hərəkətini təşkil edir.Əzələ toxuması 2 yerə bölünür: saya əzələ toxuması və eninə zolaqlı toxuma. Saya əzələ toxuması qeyri iradi liflərdən təşkil olunub, dammar divarında, daxili üzvlərdə, eninə zolaqlı əzələ toxuması isə iradi liflərdən təşkil olunub skelet əzələlərdə, dildə, dodaqda təsadüf edilir.
Sinir toxuması: Ən yüksək inkişaf dərəcəsinə çatmış ali toxumadır. Quruluşca sinir toxuması sinir hüceyrələrindən təşkil olunmuşdur. Sinir hüceyrəsi sinir toxumasının əsas elementi olub cisimdən, bir uzun çıxıntıdan aksondan və bir neçə və bir neçə qısa çıxıntıdan dentritdən təşkil olunmuşdur. Sinir hüceyrəsi neyron adlanır. Çıxıntıların miqdarına görə 3 növ sinir hüceyrəsi ayırd edilir:
1) bir çıxıntılı 2) iki çıxıntılı 3) çox çıxıntılı sinir hüceyrələri.
Sinir toxuması oyanmanı qəbul edir və qığıca qarşı cavab reaksiyası yaradır.