Alkadienes: fiziki xüsusiyyətləri, kimyəvi xassələri və istifadəsi. Alkadienlərin fiziki xüsusiyyətləri: masa, foto, nümunələr

sis- izomer trans- izomer

Aлкадиены

Molekulunda bir ədəd ikiqat rabitə olan açıq zəncirli doymamıs karbohidrogenlərə alkadienlər və ya dien karbohidrogenləri deyilir

Molekulunda bir ədəd ikiqat rabitə olan açıq zəncirli doymamıs karbohidrogenlərə alkadienlər və ya dien karbohidrogenləri deyilir.

Homoloji sırasının umumi formulu:CnH2n-2 ( n≥3)
Təsnifatı
İkiqat rabitələrin bir-birinə nəzərən vəziyyətinə görə alkadienlər asagıdakı kimi təsnif olunur:
a) təcrid (izolə) olunmus-ikiqat rabitələr bir-birindən iki və daha cox birqat rabitə ilə aralanmıs.
b)kumilə olunmuş-ikiqat rabitələrin hər ikisi eyni karbon atomuna birləşir.
Kumilə olunmus (=C=) karbon atomu sp hibrid halında olur

Qoşulmuş(konyuqə edilmiş)-iikiqat rabitələr bir-birindən bir ədəd birqat rabitə ilə aralanır

Qoşulmuş(konyuqə edilmiş)-iikiqat rabitələr bir-birindən bir ədəd birqat rabitə ilə aralanır.
Namenklaturası
Beynalxalq namenklatura ilə alkadienləri adlandıranda
alkenin adınındakı en sufiksi dien suffiksi ilə əvəz olunur.(trivial adları da var).Əsas zəncir ikiqat rabitənin yaxın olduğu tərəfdən nömrələnir:

butadien-1,3 pentadien-1,3 propadien
divinil allen

Yan zəncirində əvəzləyicilər olanda: 1)iki ədəd ikiqat qabitəli ən uzun(əsas) zəncir seçilir 2)Əsas zəncir elə nömrələnir ki,ikiqat rabitəli

Yan zəncirində əvəzləyicilər olanda:
1)iki ədəd ikiqat qabitəli ən uzun(əsas) zəncir seçilir
2)Əsas zəncir elə nömrələnir ki,ikiqat rabitəli C atomlarının nömrələri minimal olsun.İkiqat rabitəli C atomlarının nömrələri bütün hallarda eyni olsa,onda şaxələnmənin yaxın olduğu tərəfdən nömrələnir.
3)Əvəzləyicisi olan olan C atomlarının nömrələrini,ona birləşən radikalların adını deyib,uzun zəncirin adı əlavə edilir,ikiqat rabitələrin yeri göstərilir.(perfoks-kök-suffiks)

Butadien-1,3 ün elektron quruluşu

3-etil-2,4-dietlheksadien-1,5
Butadien-1,3 ün elektron quruluşu
Butadien-1,3 ün qrafik formulundan belə çıxır ki,bu maddənin molekulunda C atomları bir-biri ilə iki ikiqat və bir birqat rabitə ilə birləşir.Tədqiqatlar göstərdi ki,butadien-1,3 molekulu müstəvi formasındadır.HCH,CCC,HCC bucaqları bərərabər olub≈120° dir. Həmçinin,müəyyən edilmişdir ki,butadien-1,3 molekulunda karbon atomları arasındakı məsafə birqat və ikiqat rabitələrin normal uzunluğundab fərqlənir

Bu qoşulma effekti ilə izah edilir

Bu qoşulma effekti ilə izah edilir.
Butadien-1,3molekulunda C atomları ���� 2 �������� ���� 2 2 ���� 2 hibrid halındadır.
Hər C atomunun hibridləşmədə iştirak etməyən 1 ədəd p elektron buludları bir birini onların mərkəzindən keçən oxa nəzərən perpendikulyar istiqamətdə örtərək bütün C atomları üçün eyni olan dörd elektronlu ���� rabitə sistemi əmələ gətirir.Bu qoşulma effekti adlanır.

Qoşulma effekti hesabına butadien-1,3 molekulunda

Qoşulma effekti hesabına butadien-1,3 molekulunda C1-C2 və C3-C4 rabitələrin uzunluğu artır,C2-C3 rabitələrinin uzunluğu isə azalır.

Qoşulma effekti onu göstərir ki,���� rabitə sisteminin elektronları bütün C atomları arasında bərabər paylanır:

Alkadienlərin izomerliyi Alkadienlər quruluş və fəza izomerləri əmələ gətirir

Alkadienlər quruluş və fəza izomerləri əmələ gətirir.
I.Quruluş izomerliyi.
a)Zəncir izomerliyi (homolojisıranın 3-cü nümayəndəsindən başlanır)
və

b) Vəziyyət izomerliyi(homoloji sıranın 2-ci nümayəndəsindən başlanır.

CH ≡ C-C �� 3 ���� �� 3 3 �� 3

və
c) siniflərarası izomerlik (alkinlərlə,tsikloalkenlərlə) birinci nümayəndədən başlanır
və CH≡C-C �� 3 ���� �� 3 3 �� 3
II.Həndəsi (sis-,trans-) izomerlik. Qoşulmuş və izolə olunmuş dienlər əmələ gətirir

sis- izomer trans- izomer

Alkadienlərin fiziki xassələri

Alkadienlərin fiziki xassələri

Divinil adi şəraitdə qaz,izopren və homoloji sıranın digər ən sadə nümayəndələri mayelərdir.
Karbohidrogenlərin homoloji sıralarında mövcud olan qanunauyğunluqlar dienlər üçün də doğrudur.
Alkadienlər suda həll olmur,lakin qeyri –polar həlledicilərdə yaxşı həll olur.
Butadien-1,3və onun homoloqlarımərkəzi sinir sisteminəzərərli təsir göstərir.
Qaz halında olan alkadienlər tənəffüs yollarını qıcıqlandırır.

Alkadienlərin kimyəvi xassələri

Alkadienlərin kimyəvi xassələri

Qoşulmuş dienlərin qoşulma effektinə malik olmayan dienlərə nəzərənkimyəvi aktivliyi daha çoxdur.
Bu ikinci və üçüncü C atomlarının p orbitallarının örtülməsi hesabına ikiqat rabitələrinin qarşılıqlı təsiri iləizah edilir.
Nəticədə qoşulmuş dienlərin molekulları kimyəvi reaksiyalarda özlərini vahid bir sistem kimi aparır.

Dienlər üçün qoşulmuş sistemin uclarına elektrofil birləşmə reaksiyaları (1,4-birləşmə) xarakterikdir

Dienlər üçün qoşulmuş sistemin uclarına elektrofil birləşmə reaksiyaları (1,4-birləşmə) xarakterikdir.
Dien və reagent ekvimolyar miqdarda götürüldükdə hər iki ikiqat rabitə qırılır və ortancıl C atomları arasında ���� rabitəsi yaranır.
Bununla yanaşı ikiqat qabitələrin birinə birləşmə də (1,2-birləşmə) baş verə bilər.
1,2- və 1,4- birləşmə məhsullarının nisbətidienin quruluşundan ,reagentdən,həlledicidən və reaksiyanın aparıldığı şəraitdən asılıdır

Adətən 1 mol dienə 1mol reagent birləşəndə 1,2- və 1,4- birləşmə məhsullarının qarışığı əmələ gəlir

���� rabitəsinin qırılması ilə baş verən reaksiyalar:
Adətən 1 mol dienə 1mol reagent birləşəndə 1,2- və 1,4- birləşmə məhsullarının qarışığı əmələ gəlir.
Yüksək temperaturda əsasən 1,4-birləşməsi(>70%) aşağı temperaturda 1,2- birləşməbaş verir(80%)
I.Birləşmə reaksiyaları
1.Halogenləşmə

Hidrogenləşmə. Dienlərin katalitik hidrogenləşdirilməsindən yalnız alkanlar alınır

2.Hidrogenləşmə.
Dienlərin katalitik hidrogenləşdirilməsindən yalnız alkanlar alınır.
Alken və alkinlərdən fərqli olaraq qoşulmuş dienlər ayrılma momentindəki hidrogenlə reduksiya oluna bilir.

Hidrogenhalogenləşmə Hidrogenhalogenləşmə reaksiyalarında halogenləşmə reaksiyasındakı qanunauyğunluqlar müşahidə olunur

3.Hidrogenhalogenləşmə
Hidrogenhalogenləşmə reaksiyalarında halogenləşmə reaksiyasındakı qanunauyğunluqlar müşahidə olunur

II.Polimerləşmə reaksiyaları
Polimerləşmə reaksiyalarından sintetik kauçukların alınmasında istifadə olunur.Katalizator kimi Li-üzvi birləşmələrdən istifaə edilir.

III.Oksidləşmə reaksiyaları. Digər doymamış karbohidrogenlər kimi dienlər dəkalium permanqanatla asanlıqla oksidləşir

III.Oksidləşmə reaksiyaları.
Digər doymamış karbohidrogenlər kimi dienlər dəkalium permanqanatla asanlıqla oksidləşir.Reaksiyanın son məhsulu dördatomlu spirtlər-tetraollardır.(bu-dienərin vəsfi təyinreaksiyasıdır)

Dienlərin alınma üsulları Butadien-1,3 (divinilin alınması) 1

Dienlərin alınma üsulları

Butadien-1,3 (divinilin alınması)
1.Lebedev reaksiyası

2.Butan və butenlərin dehidrogenləşdirilməsindən

3.İzoprenin alınması
2-metilbutanın dehidrogenləşdirilməsi

3.Xloroprenin alınması
Vinilasetilenlə hidrogen xloridin qarşılıqlı təsirindən

Dienlərin tətbiqi Qoşulmuş dienlərin 1,4-polimerləşməsindən sintetik kauçuklar alınır

Qoşulmuş dienlərin 1,4-polimerləşməsindən sintetik kauçuklar alınır

Alkadienes: fiziki xüsusiyyətləri, kimyəvi xassələri və istifadəsi. Alkadienlərin fiziki xüsusiyyətləri: masa, foto, nümunələr

Karbon atomları arasındakı çoxlu əlaqələrin sayından asılı olaraq bir neçə karbohidrogen sinfi ayrılır. Dien birləşmələri, onların struktur xüsusiyyətləri, fiziki və kimyəvi xüsusiyyətləri üzərində dayanaq.

Struktur

Alkadienlər nədir? Bu sinif üzvi birləşmələrin nümayəndələrinin fiziki xüsusiyyətləri alkan və alkenlərə bənzəyir. Dienlər ümumi formul CpH2p-2-yə malikdir, kompleks bağlar, buna görə doymamış karbohidrogenlərə aiddir.

Bu bağlar fərqli mövqelərdə yerləşə bilər və dienlərin müxtəlif variantlarını yaradır:

• bir karbon atomunun hər iki tərəfində çoxlu əlaqələrin olduğu yığılmış;
• qoşa bağlar arasında tək bir bağın olduğu konjuge (konjuge);
• ikiqat bağlar arasında bir neçə tək növün olduğu təcrid olunmuşdur.

Bu cür materiallarda ikiqat bağdakı bütün karbonlar sp2-hibrid vəziyyətdədir. Alkadienlərin xüsusiyyətləri hansılardır? Bu cür birləşmələrin fiziki xüsusiyyətləri quruluşunun xüsusiyyətləri ilə dəqiq müəyyən edilir.

Nomenklatura

Sistematik nomenklaturaya görə dien karbohidrogenləri etilen birləşmələrinin adlandığı eyni prinsipə görə adlandırılır. Molekullarında iki cüt əlaqənin olması ilə asanlıqla izah edilə bilən bəzi fərqli xüsusiyyətlər var.

Birincisi, karbon iskeletində iki cüt bağ olan ən uzun karbon zəncirini təyin etmək lazımdır. Adı üçün əsas karbon atomlarının sayına görə seçilir, sonra ona -dien şəkilçisi əlavə olunur. Rəqəmlər ən kiçikdən başlayaraq hər bir istiqrazın mövqeyini göstərir.

Məsələn, sistematik nomenklaturaya görə pentadien-1, 3 maddəsi aşağıdakı quruluşa malikdir:

Sistematik nomenklaturada günümüzə qədər qalan bəzi adlar var: allen, divinil, izopren.

İzomeriya növləri

Fiziki xüsusiyyətləri molekuldakı karbon atomlarının sayından asılı olan alkadienlərin bir neçə növ izomeriyası vardır:

• çoxsaylı əlaqələrin mövqeləri;
• karbon skelet;
• siniflərarası görünüş.

İndi dien karbohidrogenlərindəki izomerlərin miqdarının müəyyənləşdirilməsinə dair suallar üzərində dayanaq.

İzomer tapşırıqları

“İzomerik birləşmələrin miqdarını təyin edin və alkadienlərin fiziki xüsusiyyətlərini adlandırın” – 10-cu sinifdə üzvi kimya dərslərində məktəb tədrisində şagirdlərə oxşar xarakterli bir çox sual verilir. Bundan əlavə, kimya üzrə vahid dövlət imtahanında doymamış karbohidrogenlərlə bağlı tapşırıqlar tapa bilərsiniz.

Məsələn, C kompozisiyasının bütün izomerlərini göstərmək lazımdır₄H₆, həmçinin sistematik nomenklaturaya görə onlara bir ad verin. Hər şeydən əvvəl, fiziki xüsusiyyətləri etilen birləşmələrinə oxşar olan bütün alkadienləri tərtib etmək mümkündür:

Bu birləşmə suda həll olunmayan qazlı bir maddədir. Sistematik nomenklaturaya görə, butadien -1.3 adı veriləcəkdir.

Quruluş boyunca birdən çox istiqraz hərəkət edərkən aşağıdakı formada bir izomer əldə edə bilərsiniz:

Aşağıdakı adı var: butadien -1.2

Çoxlu bağın mövqeyinin izomerlərinə əlavə olaraq C tərkibi üçün₄H₆ ayrıca siniflərarası izomerizmi, yəni alkinlər sinfinin nümayəndələrini də düşünə bilərsiniz.

Dien birləşmələrinin alınması xüsusiyyətləri

Alkadienlər necə əldə edilir? Bu sinif nümayəndələrinin fiziki və kimyəvi xüsusiyyətləri yalnız onların laboratoriya və sənaye istehsalının rasional metodları mövcud olduqda tam öyrənilə bilər.

Divinil və izoprenin müasir istehsalda ən çox tələb olunduğunu nəzərə alaraq, bu dienli karbohidrogenlərin alınma variantlarını nəzərdən keçirin.

Sənayedə bu doymamış birləşmələrin nümayəndələri xrom oksid olan katalizator üzərində müvafiq alkanların və ya alkenlərin dehidrogenləşdirilməsi prosesində əldə edilir (3).

Bu proses üçün xammal əlaqəli qazın işlənməsi zamanı və ya neftdən təmizlənmiş məhsullardan təcrid olunur.

Butadien-1,3, akademik Lebedev tərəfindən dehidrogenləşmə və dehidrasiya zamanı etil spirtindən sintez edilmişdir. Divinilin sənaye sintezi üçün əsas olaraq katalizator kimi sink və ya alüminium oksidlərin istifadəsini və 450 dərəcə Selsi istilikdə davam edən bu metoddur. Bu proses üçün tənlik belədir:

Bundan əlavə, əhəmiyyətsiz miqdarda izopren və divil yağın piroliz yolu ilə təcrid oluna bilər.

Fiziki xüsusiyyətlərin xüsusiyyətləri

Alkadienlərin aqreqasiya vəziyyəti nədir? Cədvəlində ərimə və qaynama nöqtələri haqqında məlumat olan fiziki xüsusiyyətlər, bu sinifin ən aşağı nümayəndələrinin aşağı qaynama və ərimə nöqtələri olan qaz halları olduğunu göstərir.

Nisbi molekulyar ağırlığın artması ilə bu göstəricilərin artma tendensiyası, maye birləşmə vəziyyətindən keçid var.

Cədvəl alkadienlərin fiziki xüsusiyyətlərini ətraflı öyrənməyə kömək edəcəkdir. Bu birləşmələrdən əldə olunan məhsulları göstərən bir şəkil yuxarıda təqdim olunur.

Kimyəvi xassələri

Təcrid olunmuş (birləşməmiş) ikiqat bağlar hesab edildikdə, tipik etilen karbohidrogenləri ilə eyni qabiliyyətlərə sahibdirlər.

Alkadienlərin fiziki xüsusiyyətlərini təhlil etdik, butadien -1.3-də mümkün kimyəvi qarşılıqlı təsirlərinin nümunələrini nəzərdən keçirəcəyik.

Konjuge ikiqat bağları olan birləşmələr digər dien növlərinə nisbətən daha yüksək reaktivliyə malikdir.

Əlavə reaksiyalar

Bütün növ dienlər mürəkkəb reaksiyalarla xarakterizə olunur. Bunların arasında halogenləşmə qeyd edirik. Bu reaksiya dieni müvafiq alkenə çevirir. Hidrogen artıq qəbul edilərsə doymuş karbohidrogen əldə edilə bilər. Prosesi bir tənlik şəklində təmsil edək:

Halojenləşmə dien birləşməsinin diatomik bir xlor, yod, brom molekulu ilə qarşılıqlı təsirini əhatə edir.

Nəmləndirmə (su molekullarının əlavə edilməsi) və hidrohalogenləşmə (birinci vəziyyətdə ikiqat bağ olan dien birləşmələri üçün) reaksiyası Markovnikovun qaydasına görə davam edir. Onun mahiyyəti ondan ibarətdir ki, bir əlaqə pozulduqda hidrogen atomları daha az miqdarda hidrogenə sahib olan karbon atomlarına, hidroksil qrupu və ya halogen atomları daha az miqdarda hidrogenə sahib olan C atomlarına birləşəcəkdir.

Dien sintezində, bir etilen qarışığı və ya alkin molekulu konjuge ikiqat bağları olan bir dienə yapışdırılır.

Bu qarşılıqlı təsirlər müxtəlif siklik üzvi birləşmələrin istehsalında istifadə olunur.

Dien birləşmələrinin nümayəndələrində polimerləşmə xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Alkadienlərin fiziki xüsusiyyətləri və istifadəsi bu proseslə əlaqələndirilir. Polimerləşmə zamanı rezin kimi yüksək molekulyar birləşmələr əmələ gəlir. Məsələn, butadien-1,3-dən geniş sənaye tətbiqetmə olan butadien kauçuk əldə edilə bilər.

Fərdi dien birləşmələrinin xarakteristikası

Alkadienlərin fiziki xüsusiyyətləri hansılardır? İzopren və divinilin xüsusiyyətlərini qısaca təhlil edək.

Butadien -1.3 spesifik kəskin bir qoxusu olan qazlı bir qazdır. Latekslərin, sintetik kauçukların, plastiklərin və bir çox üzvi birləşmələrin istehsalı üçün başlanğıc monomerləri məhz bu birləşmədir.

2-metilbutadien-1,3 (izopren) təbii kauçukun struktur komponenti olan rəngsiz bir mayedir.

2-Klorobutadien-1,3 (kloropren), vinil asetilen istehsalı, sintetik xloropren kauçukun sənaye istehsalı üçün əsas olan zəhərli bir mayedir.

Kauçuklar və kauçuklar

Kauçuklar və kauçuklar elastomerdir. Bütün kauçukların sintetik və təbii olaraq bölünməsi var.

Təbii kauçuk, südlü şirədən əldə edilən olduqca elastik bir kütlədir. Lateks, Braziliyadakı Hevea kimi tropik ağaclarda olduğu kimi bəzi bitkilərdə də mövcud olan suda kiçik kauçuk hissəciklərinin bir süspansiyonudur.

Bu doymamış polimer bir tərkibə malikdir (C₅H₈) orta molekulyar çəkisi 15.000 ilə 500.000 arasında dəyişən n.

Tədqiqat zamanı təbii kauçukun struktur vahidinin -CH2-C = CH-CH2- şəklində olduğu aşkar edilmişdir.

Əsas fərqləndirici xüsusiyyətləri əla elastiklik, əhəmiyyətli mexaniki deformasiyalara davam gətirmə qabiliyyəti və uzandıqdan sonra şəklini qorumaqdır. Təbii kauçuk viskoz məhlullar əmələ gətirərək bəzi karbohidrogenlərdə həll oluna bilər.

Dien birləşmələrinə bənzər, əlavə reaksiyalara girə bilir.Gutta-percha bir növ izopren polimeridir. Makromolekulların quruluşunda fərqliliklər olduğu üçün bu birləşmə artan elastikliyə malik deyil.

Kauçukdan hazırlanan məhsulların müəyyən mənfi cəhətləri var. Məsələn, temperatur yüksəlirsə yapışqan olur, formasını dəyişir və temperatur düşəndə ​​həddindən artıq kövrək olur.

Bu kimi mənfi cəhətlərdən qurtarmaq üçün sənaye rezin vulkanizasiyasına müraciət edir. Bu prosesin mahiyyəti kükürdlə işləndikdə ona istilik müqaviməti, elastiklik verməkdir.

Proses xüsusi cihazlarda 140-180 ° C aralığında temperaturda baş verir. Nəticədə kükürd miqdarı 5% -ə çatan kauçuk meydana gəlir. Bir şəbəkə quruluşu meydana gətirən rezin makromolekulları “bir-birinə bağlayır”. Kükürddən əlavə rezin də əlavə doldurucular ehtiva edir: boyalar, plastikləşdiricilər, antioksidanlar.

Kauçuk məhsullara yüksək sənaye tələbatı səbəbindən çox hissəsi sintetik üsulla istehsal olunur.

Karbohidrogenlər

Üzvi kimyanın ən sadə funksiyası Karbohidrogenlər, adından da göründüyü kimi, yalnız karbon (C) və hidrogen (H) ilə əmələ gələn birləşmələr.

Karbohidrogenlər təbiətdə neft kimi maye və ya təbii qaz kimi qaz şəklindədir. Bunlar vacib yanacaq mənbəyidir, eyni zamanda çirkləndirmə potensialı ilə də məşhurdur.

Bu birləşmələrin biodeqradasiyası ətraf mühitə kimyəvi müdaxilə etmədən bioloji təmizləmə mexanizmi kimi öyrənilir. Çirkləndiricini təşkil edən molekulları parçalaya bilən, daha az zəhərli birləşmə yarada bilən mikroorqanizmlərdir.

ümumi nomenklatura

IUPAC-a görə, dallanmamış üzvi birləşmələr üç parametrə görə adlandırılır:

Prefiks + əlavə + şəkilçi

Bir prefiks, onları təşkil edən karbon sayını nəzərə alaraq:

Bir əlavə, karbonlar arasındakı bağ növlərini nəzərə alan:

Bir şəkilçiüzvi birləşmənin aid olduğu funksiyanın növündən asılıdır. Karbohidrogenlər vəziyyətində şəkilçi O.

Nümunə 1:

Prefiks: 5 karbon = pent
İnfiks: karbonlar arasındakı tək bağ = bir
Son şəkil: karbohidrogen (yalnız H və C) = O
Buna görə: pentan (Ç₅H₁₂)

Nümunə 2:

Prefiks: 3 karbon = dayaq
İnfiks: karbonlar arasında yalnız 1 ikiqat bağ = az
Son şəkil: karbohidrogen (yalnız H və C) = O
Buna görə: propilen (Ç₃H₆)

Təsnifat

Karbohidrogenlər karbon zəncirlərinə görə təsnif edilə bilər:

• Doymuş: tək kovalent bağlarla.
• Doymamış: kovalent cüt və ya üçqat bağlarla.
• Aromatik: ən azı bir benzin halqası ilə.
• Alifatik: benzol üzüyü yoxdur.

Əsas növləri bunlardır: alkanlar, alkenlər, alkinlər, alkadienlər, sikloalkanlar, sikloalkenlər və aromatiklər.

Alkanlar və ya parafinlər

Doymuş alifatik karbohidrogenlərin işinə aid üzvi birləşmələr, yəni tərkibində açıq zəncirlər olanlar sadəcə sadə zənglər (-) karbon atomları arasında. Neft onlardan və onun törəmələrindən yaranır: benzin, yemək qazı, dizel yağı. Petrokimya sənayesində plastik, tekstil lifləri, boyalar və sintetik kauçuklar kimi müxtəlif materialların istehsalında xammal kimi xidmət edirlər.

Latın dilindən alkanlara verilən parafin = kiçik + affinis = yaxınlıq, aşağı kimyəvi reaktivliyə malik birləşmələrə aiddir.

Alkanların nümunələri bunlardır: metan və propan

Metan otaq temperaturunda qazsız, qoxusuz və rəngsiz bir maddədir. Təbiətdə, həm heyvan, həm də bitki mənşəli canlı maddənin parçalanması ilə istehsal olunur, buna görə də bataqlıqlarda çox miqdarda tapılır. Kömür yataqlarının əmələ gəlməsində, hava ilə qarışdıqda sərbəst buraxılır və partlayıcı birləşmə olaraq bilinir odlu qaz.

O propan formalar, bütan ilə, dörd karbonlu alkan, yaşayış yanacağı kimi istifadə olunan bişirmə qazı (mayeləşdirilmiş neft qazı, LPG) kimi tanınan qazlı bir qarışıq.

Formulyasiya

Alkanlar üçün molekulyar formullarda hidrogen sayı karbon sayının iki qatına bərabər ikiyə bərabərdir. Beləliklə, ümumi bir növ kompozisiyaya sahib olduqları qənaətinə gəlinir Ç_yoxH_{2n + 2}, burada n karbonların sayıdır. Altı karbonlu olması üçün, heksanda olduğu kimi, hidrogen sayı 14-ə bərabərdir və molekulyar düstur Ç₆H₁₄.

Alkanların ümumi formulu: Ç_yoxH_{2n + 2-}

Alkenlər və ya alkenlər və ya yunuslar

Alken və ya olefin adlanan alkenlər, karbohidrogen funksiyasına sahib üzvi birləşmələrdir. Doymamış alifatik bir zəncirə sahibdirlər ikiqat bağ (=) karbonlar arasında.

Olefin Latın dilindən gəlir oleum = yağ + affinis = yaxınlıq. Buna görə alken birləşmələri yağlı maddələrlə yüksək reaktivliyə malikdir.

Etilen və propilen neft-kimya sənayesindəki iki əsas alkendir. IUPAC qaydalarına görə adları ilə əlaqəli adi bir nomenklatura sahibdirlər.

almaq etilen, sənaye olaraq, uzun alkan zəncirlərinin qırılması (çatlaması) ilə. Bununla birlikdə polietilen plastik istehsal olunur, çantalar (ümumiyyətlə supermarketlərdə), zibil torbaları, top qələm gövdələri kimi istifadə olunan bir polimer. Banan və pomidor etilen qazını təbii olaraq sərbəst buraxır və beləliklə yetişir.

the propilenpolimer istehsalında propilen də deyilir polipropilen, vasitə tamponları kimi qəliblənmiş hissələrdə istifadə olunur.

Quruluşdakı dörd karbondan başlayaraq, ikiqat bağın zəncir boyunca fərqli mövqelərdə olmasına və fərqli birləşmələrə səbəb olmasına görə alkenlərin nomenklaturasında bir problem var. Bu vəziyyəti həll etmək üçün IUPAC, əsas zəncirdə doymamışlığa ən yaxın ucdan ikiqat bağın mövqeyinin göstərilməsini tövsiyə edir. Beləliklə, alkenin adı cüt əlaqəni təşkil edən iki atom arasındakı ən aşağı saylı karbona əsaslanır.

Keçmişdə ikiqat bağa istinad edən nömrə mürəkkəb addan əvvəl ərəb rəqəmi ilə təmsil olunur və defislə ayrılırdı. Hal-hazırda (IUPAC-a görə), tire işarəsi ilə prefiks və infiks arasında yerləşdirilir. Beləliklə:

2-butenli birləşmə vəziyyətində, ikiqat bağ uçlardan eyni məsafədə olduğundan zəncir nömrələməsi sağ tərəfdən başlayır. Bununla birlikdə, 1-buten vəziyyətində, nömrələmə mütləq doymamışlığa ən yaxın hissədən başlayır, buna görə büt-3-ene birləşməsi yoxdur, çünki buna avtomatik olaraq but-1-ene deyilir.

Formulyasiya

Alkenlər və alkanlar da göstərilən nümunələrin müşahidəsi əsasında çıxarılan ümumi bir düstura malikdirlər. Ümumiyyətlə, karbon sayının iki qatına bərabər bir hidrogen sayı var. Beləliklə ümumi düstur belədir Ç_yoxH_2n.

Alkines və ya Alkines

Alkinlər və ya alkinlər doymamış alifatik karbohidrogenlərdir üçqat əlaqə (≡), yəni karbonlar arasında üçqat əlaqənin olması ilə açıq zəncirli birləşmələr. Etin və ya asetilen alkin nümunəsidir.

Etino suda az həll olunan, asetilen kimi tanınan və karbid reaksiyasından (CaC) alınan bir qazdır.₂) kimyəvi tənliyə görə su ilə:

Asetilen istilik və işığın sıx sərbəst buraxılması ilə yanar, buna görə mağara tədqiqatçıları onu karbid fənərlərində və oksyasetilen məşəllərində istifadə edirlər.

Üçqat istiqraz nömrələməsi ilə əlaqəli nomenklatura qaydaları, alken nomenklaturasında istifadə edilən qaydalarla eynidir.

həqiqi alkinlər birbaşa doymamış bir karbona (üçqat bağ) birbaşa bağlanmış ən azı bir hidrogen atomuna sahib olmaq və yalançı alkinlər üçqat bağ karbonuna bağlanmış hidrogen atomları yoxdur.

Əvvəlki quruluşları, lakin-1-yne və -2-yne’yi müşahidə edərək, maddədəki hidrogenlərin miqdarının hər zaman karbon sayının ikisini çıxarıb iki qatına bərabər olduğunu görə bilərik, buna görə alkinlər üçün ümumi düstur Ç_yoxH_{2n – 2}.

alkadienlər və ya dienlər

Bunlar doymamış alifatik karbohidrogenlərdir iki cüt istiqraz (= =), təbii kauçukdan qaynaqlanan bəzi polimerlərin alınmasından məsuldur.

Nomenklatura gəldikdə, IUPAC parametrlərinə görə doymamış birləşmələr üçün əvvəllər edilən bütün müşahidələr qüvvədə qalır. Bununla birlikdə, tərkibdəki dörd karbondan doymamışlıqları maddənin adından əvvəl iki rəqəmlə göstərmək lazımdır.

Dienlərin quruluşundakı dörd karbon ilə ikiqat bağların nömrələnməsinə ehtiyacınız var. Aşağıdakı maddəni nəzərdən keçirin.

CH₃ – CH = CH – CH₂ – CH = CH₂

Əsas zəncir doymamışlardan birinə ən yaxın uca nömrələnir.

Təmsil olunan rəqəmlər ikiqat bağların yerləşdiyi rəqəmlər arasındakı ən kiçik rəqəmlərdir, buna görə də:

Əvvəlki zənciri (hexa-1,4-dien) təhlil etdikdə hidrogen atomlarının miqdarının mənfi ikidən karbon sayından iki dəfə çox olduğu görülə bilər.

Alkadienlərin ümumi formulu alkinlər ilə eynidır. Bu, bənzər bir molekulyar formula ilə fərqli maddələr əldə etmək deməkdir – Ç_yoxH_{2n – 2}.

Siklonlar və ya sikloalkanlar

Karbohidrogenlər doymuş alisikliklər, yəni qapalı karbon zəncir birləşmələrini ehtiva edir sadəcə sadə zənglər karbon atomları arasında.

IUPAC-da siklanın nomenklaturası alkanlarla eynidir, yalnız sözün əlavə olunması ilə fərqlənir dövrü mürəkkəb addan əvvəl.

istifadə edin siklopropan, anestetik olaraq siklanların ən sadə birləşməsi.

Siklanların ümumi formulu alkenlərlə eynidır, – Ç_yoxH_2n.

Velosipedlər və ya Sikloalkenlər

Karbohidrogenlər ikiqat bağ ilə doymamış alisikliklər iki karbon atomu arasında. Nomenklaturası sözə əlavə edilmiş alkenlərə bənzəyir dövrü, mürəkkəb addan əvvəl. Ümumi formul alkinlər və alkadienlərlə eynidır – Ç_yoxH_{2n – 2}.

Aromatik karbohidrogenlər

Karbohidrogen var ən azı bir benzin üzüyü qoxu verməyən quruluşlar olmasına baxmayaraq əldə edilən ilk birləşmələrin xoş ətri olduğu üçün aromatik adlanır.

Aromatik birləşmələrin öz nomenklaturası var. Buna görə digər karbohidrogenlərlə müqayisədə heç bir xüsusi qaydalara əməl etmirlər. Bundan əlavə, bütün birləşmələr üçün ümumi bir formulları yoxdur.

Əsas dallanmamış aromatiklər:

Başına: Wilson Teixeira Moutinho