Andrey ni kolayevi ç kononov türk dillrinin araşdırılması tarixi

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV UN İLİM YOLU *

1 ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV UN İLİM YOLU * S.N. İVANOV Tarihler 27 Ekim 1986 yı gösterirken Sovyet Türkolojisinin yetiştirdiği en önemli isimlerden birisi olan, akademisyen Andrey Nikolayeviç Kononov un doğumunun 80. ilmî ve pedogojik faaliyetlerinin ise 55. yıl dönümü kutlanmaktadır. Andrey Nikolayeviç; bizlerin ve aynı zamanda yabancı ülkelerde Türkoloji ve şarkiyatla ilgisi olan hemen herkesin yakınen bildiği: Türk Dillerinin grameri, leksilojisi, etimolojisi, tarihî grameri, Türk tekstilojisi, Türkoloji ve şarkiyat tarihi ile alâkalı birçok ilmî çalışmanın müellifidir 1. Büyük ilim adamının ilim yolu onun çağdaşları için her zaman ilginç ve ibret verici olmuştur. Bu yol doğrultusunda kaynakları takip etmesi ve o zaman kadar yapılan çalışmaları tam manasıyla anlayıp, önemini kavraması Kononov un gelecekti ilim yoluna yön veren en önemli özellikleri olmuştur. Her ilim adamının geçmişi onun ilim yolunun başında karşılaştığı âlimlerden ve ilgilendiği alanın o zamanda kadar gelmiş olduğu birikimden ibarettir. Andrey Nikoloyeviç in Türkoloji alanında ders aldığı hocaları A.N. Samayloviç, S.E. Malov, N.K. Dimitriyev, şarkiyat alanında ise V.V. Barthold, N.Ya. Marr ve İ.Yu. Kraçkovski dir. Fakat şunu da belirtmeliyiz ki Andrey Nikolayoviç hemen hemen zamanın önde gelen bütün Türkoloji ve şarkiyat âlimlerinden ders almıştır. Elbette ki bahsini ettiğimiz bu iddianın inandırıcı temelleri vardır. Andrey Nikolayeviç in ilgilendiği alana olan bakış açısı son derece geniş ve pek az ilim adamında görülebilecek kadar derindi: Andrey Nikolayeviç in Türkoloji de ilgisini çekmeyen aynı şekilde şarkiyat tarihinde de yabancı olduğu alan yoktu. Onun şarkiyat ve Türkoloji ile alâkalı çeşitli konularda kaleme almış olduğu ansiklopedi maddeleri hepimizce bilinmektedir. Şüphesiz Andrey Nikolayeviç in ilim adamı olarak bu yola girmesine en büyük Sovyet Türkoloğu olan ve Andrey Nikolayeviç ile aynı alanlara alâka duyan V.V. Radloff un ilmî mirasının son derece olumlu etkisi olmuştur. Andrey Nikolayeviç 2 genel olarak gramer içerisinde morfolojiye önem vermiş ve VII- IX vv Grammatike Yazıka Tyurskih Runiçeskih Pamyatnikov adlı bu çalışmada Türk dillerinin tarihine verdiği önem açıkça görülmüştür. Andrey Nikolayeviç in ilmî dünya görüşünün ve Türk dillerinin gramer düzenine karşı belli bir fikir edinerek kendine göre bir bakış açısı oluşturmasında Türkoloji alanında çoğunlukla Hint-Avrupa dil ailesinden temel farklılıkları bulunan Türk dillerinin gramer şekillerini ve sentaks yapısını kendine araştırma konusu olarak seçen ilim adamı P.M. Melioranskiy in arakasında bırakmış olduğu ilmî birikim ve çalışmaları nihaî rol oynamıştır. P.M. Melioranskiy in ilme olan bakış açısı ve fikirleri Andrey Nikolayeviç in gramerci olarak bütün araştırmalarına yansımıştır: Andrey Nikolayeviç tarafından Türk dillerinin gramerine dair yapılan temel çalışmalarda Türk dillerinin yapısı ve tarifi verilmiştir. (Grammatika Turetskogo Yazıka, 1941; Grammatika Uzbekskogo Yazıka, * Turcologika k Vosmidesyatiletiyu Akademika A.N. Kononova. Leningrad, Nauka Leningradskoye Otdeleniye Sm.: Materialı k Biobibliografii Uçennıh SSSR. Ser. Sep. lit. i. Yaz. Andrey Nikolayeviç Kononov. M., 1980, vıp Sm.: Vekilov A.. P., İvanov S. N. Andrey Nikolayeviç Kononov: (K semidesyatitsyatiletiyu so dnya rocdeniya). St, 1981, No 5, s

2 198 ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV UN İLİM YOLU 1948; Grammatika Sovremennogo Turetskogo Literaturnogo Yazıka, 1956; Grammatika Sovremennogo Uzbekskogo Literaturnogo Yazıka, 1960) Bu kitaplar tarihçiliğin canlı hisleri ile dolu olduğu gibi Türk dilleri gramerlerine dair yapılan ve temel kaynak niteliği taşıyan çalışmalardır. Andrey Nikolayeviç in Türkoloji ve şarkiyat ilimlerinin tarihlerine karşı olan derin ilgisi; hocaları ve aynı zamanda büyük şarkiyat tarihçileri V.V. Barthold ve İ.Yu. Kraçkovskiy den kendisine miras kalmıştır. Andrey Nikolayeviç in Türkoloji tarihine dair yapılan çok sayıdaki çalışması iki baskı halinde yayımlanmıştır (1972, 1982). İstoriya İzuçeniya Tyurskih Yazıkov v Rosii. Dooktyabrskiy Period ve Biobibliografiçeskiy Slovar Oteçestvennıh Tyurkologov. Dooktyabrskiy Period (1974). Andrey Nikolayeviç in bir araştırmacı olarak ilgisini en fazla yoğunlaştırdığı alan şarkiyatın geleneksel kaynakları olmuştur. Gramer üzerinde uzmanlaşan diğer Türkologlardan farklı olarak Andrey Nikolayeviç tarihî Türkçe kaynakların el yazma metinleri üzerinde çalışarak, bu metinlerin tıpkı baskılarının yapılması çalışmalarına aktif olarak katılmıştır: Alişir Nevai nin Vozlubennıy Serdets, 1948, ve Abu-l- gazihan ın Rodoslovnaya Turkmen, Andrey Nikolayeviç in araştırma faaliyetlerini daha iyi anlamaya çalıştığımızda onun ilim hayatına; daha doğru bir tabirle gramer üzerine yaptığı ilk çalışmalarına Türkoloji-Osmanlıca dan başladığını ve daha sonraki çalışmalarıyla hemen hemen bütün dünyada tanınan büyük bir ilim adamı olduğunu görürüz. Bahsini ettiğimiz bu başarıya müellifin sadece şarkiyat ve Türkolojiye olan ilgisi değil, Türk dillerinin ortak özellikleri, şaşırtıcı benzerlikleri, gramer yapısının özellikleri ve Türk dil kültürünün farklı tarafları onun başarılı olmasında büyük rol oynamıştır. Andrey Nikolayeviç ortak Türkoloji şeklinde özetleyebileceğimiz bir kavramın oluşması için (Sadece Osmanlıca değil) yapmış olduğu çabalar üzerinde, müellifin şahsî özelliklerinden en önemlisi olan ülkesine ve halkına hizmet etme gayesi büyük rol oynamıştır. Bu konuyla alâkalı Andrey Nikolayeviç in de bizzat konuşmaları mevcuttur 3. Andrey Nikolayeviç millî şarkiyat ve Türkoloji nin en zengin geleneklerini şahsî olarak yaptığı ilmî çalışmalarına yansıtmıştır. Onun çalışmalarında bahsini ettiğimiz ilmî mirasın geliştiğini ve metodik olarak yeni kazanımlara ulaştığını dahası bu çalışmalarda müellifin bizzat kendisi tarafından geliştirilen yeni fikirlerin de olduğunu görmek mümkündür. İşte bu gelenekler Türk dillerinin yapısının, kültürünün, el yazması kültür miraslarının ve Türkoloji biliminin tarihi ile şarkiyat ilminin gelişmesine, araştırılmasına hizmet etmiş ve etmektedir. Andrey Nikolayeviç in öğrencileri için hocasının ders notları ve çalışmalarının ilerde birçoğu ilim adamı olacak olan bu öğrencilerin çalışmalarına hayat verdiğini anlamak ve değerini bilmek çok zordur. Fakat Andrey Nikolayeviç in dersleri onlar için her zaman ilme karşı duyulan alâkanın yüksek okulu olarak çok çalışma ve ilme sadık olmayı öğretmiştir. Bu öğrenciler için Andrey Nikolayeviç gibi büyük bir ilim adamı haricinde Türkoloji ye ve ilime sadık başka bir örnek olmamıştır. İşte bu yüzden ülkemizin farklı şehirlerinde ve farklı Türkoloji alanlarında çalışan Andrey Nikolayeviç ekolinden yetişen ve kendilerini onun tarafından açılan Türkoloji okulunun mezunu sayan birçok Türkolog vardır. 3 Sm.: Vekilov A. P., İvanov S. N. Andrey Nikolayeviç Kononov.- V kn.: İssledovaniya po filologii stran Azii i Afriki. L., 1966, s. 10.

3 SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ 199 Andrey Nikolayeviç; Sovyet Türkologlar Komitesinin başkanı ve Sovyet Türkolojisi nin temellerini atan en büyük isimlerden birisidir. Onun birçok öğrencisi ve meslektaşı böyle bir jübile gününde onun Millî Türkoloji için çalışmasını, daha fazla çalışmasını arzu etmektedir. SSCB İlimler Akademisinin Üyesi Prof. Dr. A.N. Kononov un Yayımlanan Çalışmalarının Listesi * : 1934 Grammatika Sovremennogo Turetskogo Yazıka, L., 1934, 263 str. (Sovmestno s X. Dcevdet-zade) Turetskaya Hrestomatiya Dlya III i IV Kursov, L., 1935 (Sovmestno s X. Dcevdetzade, S. S. Dcikiya, X. M. Tsovikyanom) [Rets. Na Kn.:] S. Nuzhet, Samih Rifat (Hayatı ve Eserleri), -Bibliografiya Vostoka, Vıp. 10, M.-L., 1937, str Uçebnoe Zadanie Po Turetskomu Yazıku, M., 1938, 19 Vıpuskov (Sovmestno s M. D. Aliyevım i D. A. Magazanikom) Turetskaya Glagolnaya Forma na mış,- Uç. Zap. LGU, No 20, Seriya Filologiçeskih Nauk, vıp. 1, L., 1939, str Grammatika Turetskogo Yazıka, M.-L., 312 str. [Rets. Na kn.:] N. K. Dmitriev, Stroy Turetskogo Yazıka, L., 1939,-SB, t. II, 1941, str [Rets. Na kn. :] P. S. Bokarev, Voennıy Turetsko-Russkiy i Russko-Turtskiy Slovar, M., 1940, -Sb, t. II, 1941, str Uçebnik Turetskogo Yazıka, Çast Pervaya, [b. m.], 1943, 213 str. [sovmestno s D.A. Magazanikom ve Ş. S. Aylyarovım] Turetskoe Deepriçatie diye, Roboçaya Hronika İV AN. SSSR, vıp. II. Taşkent, 1944, str [Rets. Na kn.:] A.P. Potseluevskiy, Osnovı Sintaksisa Turkmenskogo Literaturnogo Yazıka, Aşhabad, 1943,-Raboçaya Hronika İV AN SSSR, vıp. I, Taşkent, 1944, str [Rets. Na kn. :] A. Caferoğlu, Anadolu Dialektolojisi Üzerine Malzeme, İstanbul, 1940, SB, t. III, 1945, str O Sintaksiçeskih Funktsiyah Formı teyin-tiyin, – Belek S. E. Malovu, Frunze, 1946, str * Tyurkologiçeskiy Sbornik k Şestidesyatiletiyu A.N. Kononova, İzdatelstvo Nauka Moskva, 1966.

4 200 ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV UN İLİM YOLU 1947 İz İstorii Grammatiçeskoy Razrabotki Turetskogo Yazıka v Turtsii, -Trudı MİV, No 4, M., 1947, str Alişer Navoi, Vozlyublennıy Serdets. Svodnıy Tekst Podgotovil A.N. Kononov, M.-L., 1948, 177 str. Grammatika Uzbekskogo Yazıka, Taşkent, 1948, 284 str Opıt Analiza Termina turk,- SE, No 1, 1949, str Pamyati Tyurkologa Professora A. P. Potseluyevskogo [Sovmestno s S. E. Malovım],-İAN, otd. lit. i yaz., t , vıp. 1, str Etimologiya Slov dagil, nye, yest, nye, -SB, t. VI, 1949, str Formirovaniye Turetskogo Natsionalnogo Yazıka,- Tezisı Dokladov po Sektsii Vostokovedçeskih Nauk Nauçnoy Sesii LGU, L., 1950,str Pamyati A. P. Potseluyevskogo,-Uç. Zap. Aşhabadskogo Gosudartsvennogo Pedogogiçeskogo İnstituta, t. IV, 1951, str Poslelogi v Sovremennom Uzbekskom Literaturnom Yazıke, Taşkent, 1951, 43 str. Proishocdeniye Proşedşego Kategoriçeskogo Vremeni,-Tyurkologiçeskiy Sbornik, t. I, M. L., 1951, str [Red. :] A. D. Celtyakov, Turetskaya Hrestomatiya, L., [Red.:] S. E. Malov, Pamyatniki Drevnetyurskoy Pismennosti, M. L., [Red.:] Tyurkologiçeskiy Sbornik, t. I, M. L., Voprosı İzuçeniya Turetskogo Yazıka v Svete Trudov İ.V. Stalina po Yazıkoznaniyu,-Uç. Zap. İV AN SSSR, t. IV, 1952, str Sobraniye Vostoçnıh Rukopisey Akademii Nauk Uzbekskoy SSR [Sovmestno s Drugimi], t. I, Taşkent, İz İstorii İzuçeniya Turetskogo Yazıka v Rossii (Do XX Stoletiya),-Tezisı Dokladov po Sektsii Vostokovedçeskih Nauk Nauçnoy Sessii LGU, L., 1953,, str İz İstorii Oteçestvennoy Tyurkologii,-Uç. Zap. İV AN SSSR, t. VI, 1953, str O Soyuznom Slove diye v Turetskom Yazıke,-sb. Akademiku Vladimiru Aleksandroviçu Gordlevskomu k ego Semidesyatipyatiletiyu, M., 1953, str O Pronominalizatsii v Turetskom Yazıke, Dokladı Sovyetskoy Delegatsii na XXIII Mecdunarodnom Kongresse Vostokovedov, Sektsiya Altaistiki, M.-L., 1954, str [str , to ce na Angliyskom Yazıke]. O Semantike Slov kara i ak v Tyurkskoy Geografiçeskoy Terminologii, İzvestiya Otdeleniya Obşestvennıh Nauk Akademii Nauk Tadcikskoy SSR, No 5, Stalinabad, 1954, str 83-85

5 SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ 201 Tyurkskiye Etimologii,-Uç. Zap. LGU, No 179, Seriya Vostokovedçeskih Nauk, vıp. 4, 1954, str Sobraniye Vostoçnıh Rukopisey Akademii Nauk Uzbekskoy SSR [Sovmestno s drugimi], t. II, Taşkent, [Rets. Na kn. :] G l b U. G l bov, Turkska Gramatika Sofiya, 1949,-Uç. Zap. LGU, No 179, Seriya Vostokovediçeskih Nauk, vıp. 4, 1954, str A. P. Potseluyevskiy,-BSE, izd. 2, t.34, M., 1955, str Grammatika Sovremennogo Turetskogo Yazıka, M. L., 1956, 569 str. Krupneyşiy Tsentr Sovyetskogo Vosotokovedeniya, -Vestnik Vısşey Şkolı, No 2, M., 1956, str O XXIII Mecdunarodnom Kongresse Vostokovedov. Sektsiya Altaistiki,- Kratikiye Soobşeniya İV AN SSSR, t. XXII, 1956, str O Slojnopodçinennom Bessoyuznom Predlojenii v Turetskom Yazıke,-Kratkiye Soobşeniya İV AN SSSR, t. XXII, 1956, str Stoletiye Vostoçnogo Fakulteta Lenigradskogo Universiteta ( ),-SV, No 2, 1956, str (Rets. Na kn.:) E. V. Sevortyan, Fonetika Turetskogo Literaturnogo Yazıka, M.: 1955,-VYA, No 3, 1956, str Vostoçnıy Fakultet Lenigradskogo Universiteta ( ),-Vestnik LGU, No 8, 1957, str VII Kongress Turetskogo Lingvistiçeskogo Obşetva, SV, t. IV, 1957, str Rodoslovnaya Turkmen. Soçineniye Abu-l-Gazi, Hana Hivinskogo,-Tezisı Dokladov i Soobşeniy Pervoy Vsesoyuznoy Konferentsii Vostokovedov, Taşkent, 1957, str (Predisl., prim., red.:) S.S. Mayzel, İzafet v Turetskom Yazıke, M. L., Vostokovedeniye ( ),-İstoriya Akademii Nauk SSSR, t. I, M. L., 1958, str K Etimologii Slova ogul sın,-filologiya i İstoriya Mongolskih Narodov. Pamyati Akademika Borisa Yakovleviça Vladimirtsova, M., 1958, str O Pronominalizatsii v Turetskom Yazıke, -Voprosı Grammatiki i İstorii Vostoçnıh Yazıkov, M. L., 1958, str Pamyati Sergeya Efimoviça Malova ( ),-Nauçnıye Dokladı Vısşey Şkolı. Filologiçeskiye Nauki, 1958, No 1, str Reç na Plenarom Zasedanii Pervoy Nauçnoy Konferentsii Vostokovedov,-Materialı Pervoy Nauçnoy Konferentsii Vostokovedov v g. Taşkente, 1958, str Rodoslovnaya Turkmen. Soçineniye Abu-l Gazi, Hana Hivinskogo, M. L., 1958, str.

6 202 ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV UN İLİM YOLU Soçineniye Abu-l Gazi, Hana Hivinskogo, kak İstoçnik dlya İstorii Turkmen i kak Pamyatnik Uzbekskoy Literaturı i Yazıka,-Materialı Pervoy Nauçnoy Konferentsii Vostokovedov v g. Taşkente, Taşkent, 1958, str O Nekotorıh Voprosah Dalneyşego Razvitiya Tyurskogo Yazıkoznaniya v SSSR,-Vestnik Akademii Nauk SSSR, 1959 No 5, str Reforma Alfavita v Turtsii,-Uç. Zap. LGU, No 282, Seriya Vostokovedçeskih Nauk, vıp. 11, 1959, str Trzydziestoleceie Reformu Alfabetu ve Turcje (Z Historii Zagadnienia),- Przeglad Orientalistycznu, 1959, No 2, str Vostoçnıy Fakultet Leningradskogo Universiteta,- Vostokovedeniye v Leningradskom Universitete, L., 1960 (Uç. Zap. LGU, No 296, Seriya Vostokovediçeskih Nauk, vıp. 13) [Predsil.:] L. Z. Budagov, Sravnitelnıy Slovar Turetskogo Tatarskih Nareçiy, t. I, str. III-IV, M., Grammatika Sovremennogo Uzbekskogo Literaturnogo Yazıka, M. L., 1960, 446 str. K İstorii Russkoy Tyurkologii (do XIX v.),-issledovaniya po İstorii Kulturı Naradov Vostoka. Sb. V Çest Akademika Yusifa Abgaroviça Orbeli, M. L., 1960, str Nekotorıye Voprosı İzuçeniya İstorii Otoçestvennogo Vostokovedeniya. XXV Mecdunarodnıy Kongress Vostokovedov. M., 1960, 31 str. [to ce na Angl. yaz] Sobraniye Vostoçnıh Rukopisey Akademii Nauk Uzbekskoy SSR [Sovmestno s drugimi], t. V, Taşkent, Tyurkologiya v Leningrade ( ),-Uç. Zap. İV AN SSSR, t. XXV, 1960, str Türkçede Birleşik Cümle Problemi, Türk Dili Kurultayında Okunan Bilimsel Bildiriler, VIII, 1957, Ankara, 1960, s [Red.:] İssledovaniya po İstorii Kulturı Naradov Vostoka. Sb. v Çest Akademika İosifa Abgaroviça Orbeli, M. L., [Red.: ] Uç Zap. İv AN SSSR, t. XXV, M., 1960, [sovmestno s V. M. Şteynom]. [Red.: ] N. İ. Şamilova, Starıy Turetskiy (Arabskiy) Alfavit, L., [Red.: ] S. N. Muratov, Ustoyçivıye Slovosoçetaniya v Tyurkskih Yazıkah, M., [Red.: ] E. N. Nadcip, Horezmi. Muhabbat-Name, M., 1961 (Pamyatniki literaturı narodov Vostoka. Tekstı. Malaya seriya, IV) [Red.: ] S. N. İvanov, Nikolay Fedoroviç Katanov, L., [Red. Sovmestno s V. M. Cirmunskim, prim.: ] Kniga Moego Deda Korkuta. Oguzskiy Geroiçeskiy Epos. Perevod V. V. Bartholda, M.,-L., [Red.: ] Literatura na Yazıkah Stran Azii i Afriki. Annatirovannıy Katalog Novıh Postupleniy Biblioteki Akademii Nauk SSSR i Gosudarstvennoy Publiçnoy Biblioteki imeni M. E. Saltıkova-Şedrina, L., 1962.

7 SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ 203 [Red.: ] M. Hudaykuliyev, Podrajatelnıye Slova v Turkmenskom Yazıke, Aşhabad, [Red.: ] İ.İ. Tsukerman, Oçerki Kurdskoy Grammatiki, M., Tsennıy Trud po Grammatike Starouzbekskogo Yazıka. [Rets na kn.: ] A.M. Şerbak, Grammatika Starouzbekskogo Yazıka, M. L., 1962, str [Rets na kn.: ] İstoriçeskoye Razvitiye Leksiki Tyurkskih Yazıkov, M., 1961,- VYa, No 2, 1963, str [Rets na kn.: ] A.M. Şerbak, Oguz-name. Muhabbat-name. Pamyatniki Drevneuygurskoy i Starouzbekskoy Pismennosti. M., ego je: Gramatiçeskiy Oçerk Yazıka Tyurkskih Tekstov X XIII vv. İz Vostoçnogo Turkestana, M. L., 1961,-Vya, 1963, No 5, str [Red.: ] V.V. Bartold, Soçineniya, t. I, t. II, ç. 1, M., 1963, [sovmestno s drugimi]. [Red.: ] V.S. Garbuzova, Poetı Srednevekovoy Turtsii, L., Vostokovedeniye ( ). Vostokovedeniye ( ), İstoriya Akademii Nauk SSSR, t. II, M. L., 1964, str , Jan Deni ( ), NAA, No 1, 1964, str [Red.: ] G. Abdurahmonov, Kuşma Gap Sintaksi, Toşkent, [Red.: ] V.V. Bartold, Soçineniya, t.ii, ç. 2, M., 1964, [sovmestno s drugimi]. [Red.: ] Alişer Navai, Divan. İzdaniye teksta, predisloviye i ukazateli L. V Dmitriyevoy, M., [Red.: ] S.G. Klyaştornıy, Drevnetyurkskiye Runiçeskiye Pamyatniki kak İstoçnik po İstorii Sredney Azii, M., [Red.: ] E.R. Tenişev, Salarskiye Tekstı, M., [Red.: ] N.İ. Şamilova, Hrestomatiya po Turetskoy Literature s Kontsa XIX v. do Naşih Dney, L., Mahmud Kaşgarskiy i Ego Slovar Tyurkskih Yazıkov,-Filologiya i İstoriya Stran Zarubejnoy Azii i Afriki. Tezisı Nauçnoy Konfertsii Vostoçnogo Fakulteta LGU, L., 1965, str Opıt Rekonstruktsii Tyurksskogo Deepriçastiya na p/b,-vya, 1965, 5, str O Tyurkskom Yazıkoznanii v Turtsii, NAA, 1965, No 6, str Kitab-i Dedem Korkut (grammatiçeskiye zametki),-izv. AN Azerb. SSR, seriya obş. Nauk, No 4, 1965, [sovmestno s drugimi]. [Red.: ] L.V. Dmitriyeva, A. M. Muginov, S. N. Muratov, Opisaniye Tyurkskih Rukopisey İnstituta Narodov Azii, I. İstoriya, M., [Red.:] A.D. Celtyakov, Yu. A. Petrosyan, İstoriya Prosveşeniya v Turtsii, M., [Red.:] M.S. Mihaylov, İssledovaniye po Grammatike Turetskogo Yazıka. Perifrastiçeskiye Formı Turetskogo Glagola, M., [Red.: ] İ.V. Stebleva, Poyeziya Tyurkov VI-VIII vekov, M.,

8 204 ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV UN İLİM YOLU Slovo o Nikolaye İosifoviçe Konrade (K 75- letiyu so dnya rocdeniya),-ian, seriya lit. i yaz., t. XXV, vıp. 2, 1966, str Mihail Semenoviç Mihaylov (k semidesyatiletiyu so dnya rocdeniya),-naa, 1966, No 2, str [Rets. na kn.:] J. Nemeth, Die Türken von Vidin, Budapest, 1965,- Vya, 1966, No 2, str Zametki Tyurkologa na Polyah Slovarya Russkih Narodnih Govorov, -İAN, otd. lit. i yaz., t. XXV, 1966, vıp. 3, str AKADEMİSYEN A. N. KONONOV UN 1980 VE 1985 YILLARI ARASINDA YAYIMLANAN ÇALIŞMALARI 1980 Aktualnıye Problemı Tyurkskogo Yazıkoznaniya v SSSR : (Doklad na VI plenarnom Zasedanii Sovetskogo Komiteta Tyurkologov 10 III 80). İzlojeniye Doklada. Sov. Tyurkol., No 2, str Grammatika Yazıka Tyurkskih Runiçeskih Pamyatnikov VII IX vv. L., Nauka, 1980, str Zametki po Morfologii Turetskogo Yazıka: (I. Forma na -sındı, -sınlardı. II. Forma na (y)indi). Sov. Tyurkol., 1980, No 2, str Zametki po Morfologii Turetskogo Yazıka: (Modalnost na -dır). Sov.Tyurkol., 1980, No 3, str Semantika i Funktsii Glagolnoy Svyazki turur turu / -duru tur/-dur tu/-du t/d. (Sravnitelno-İstoriçeskiy etyud). Sov. Tyurkol., 1980, No 5, str Tyurkskoye Yazıkoznaniye v SSSR na Sovremennom Etape: İtogi i Problemi. V kn.: Problemı Sovremennoy Tyurkologii: Materialı II Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferentsii Sentyabrya 1976 g. Alma- Ata: Nauka, 1980, str Tyurkskoye Yazıkoznaniye v SSSR: İtogi i Perspektivı. V kn.: Yazıkoznaniye: Tezisı Dokladov i Soobsheniy III Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferetsii Sentyabrya 1980, g. Taşkent: «Fan», 1980, str (Sovmestno s E. R. Tenişevım i E. İ. Fazılovım). Red.: Problemı Sovremennoy Tyurkologii : Materialı II Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferetsii Sentyabrya 1976, g. Alma Ata: Nauka, 1980, str (Sovmestno s dr.). Red.: Fragmentı Yugurskoy Versii Biyografii Syuan-Tsana: Perevod, Snoskı, Razyasneniya L. Yu. Tuguşevoy. M.: Nauka, 1980, str Red.: Yazıkoznaniye: Tezisı Dokladov i Soobşeniy II Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferetsii Sentyabrya 1980, g. Taşkent: «Fan», 1980, str (Sovmestno s dr.) Mahmud Kaşgarskiy o Tyurkskih Yazıkah. V kn.: İstoriya Lingvistiçeskih Uçeniy: Srednevekovıy Vostok. L.: Nauka, 1981, str ( Sovmestno s H. G. Nigmatovım ) Tyurkskoye Yazıkoznaniye v SSSR. İtogi i Perspektivı. Sov. Tyurkol., 1981, No 1, str (Sovmestno s E. R. Tenişevım ve E. İ. Fazılovım)

9 SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ 205 Sovyetler Birliği nde Türk Dilbilimi: Sonuçlar ve Sorunlar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı. Bülten, , Ankara, 1981, str Red.: Tyurkologiçeskiy Sbornik. 1977, M.: Nauka, 1981, str İz İstorii Kumıkskogo Yazıkoznaniya. Sov. Tyurkol., 1982, No 1, str (İzlojeniye doklada na VIII plenarnom zasedanii Sovetskogo Komiteta Tyurkologov 9 Marta 1982 g.). Sov. Tyurkol., 1982, No 2, str İstoriya İzuçeniya Tyurkskih Yazıkov v Rossii: Dooktyabrskiy Period. Vıp. 2, dop. i ispr. L.: Nauka, 1982, str İmran Sultanoviç Seidov: (K Şestidesyatiletiyu so Dnya Rojdeniya).- Sov.Tyurkol., 1982, No 6, str (Sovmestno s N. A. Baskakovım, S. N. İvanovım ve S. G. Klyaştornım). Sergey Nikolaeviç İvanov: (K Şestidesyatiletiyu so Dnya Rojdeniya). Sov. Tyurkol., No 2, str (Sovmestno A. P. Vekilovım i V. G. Guzevım). Red.: Kulikova A. M. Stanovleniye Universitetskogo Vostokovedeniya v Peterburge. M.: Nauka, 1982, str Red.: İ. V. Steblev, Semantika Gazeley Babura. M.: Nauka, 1982, str Akademik İgnatiy Yulianoviç Kraçkovskiy: (K Stoletiyu so Dnya Rojdeniya: ). İzv. AN SSR. Ser. Lit. i Yaz., 1983, cilt 42, No 4, str a.g.e.: Pismennıye Pamyatniki i Problemı İstorii Kulturı Narodov Vostoka: XVII godiçnaya Nauçnaya Sessiya LO İV AN SSSR. (Dokladı i soobşeniya) y. M.: Nauka, 1983, cilt 1, str Eşe Raz o Genezise Tyurkskogo Aorista. Sov. Tyurkol., 1983, No 1, str (İzlojeniye Doklada na IX Plenarnom Zasedanii Sovetskogo Komiteta Tyurkologov 10 Marta 1983 g.). Sov. Tyurkol., 1983, No 3, str. 97. Predisloviye. V kn.: Lingvoetnografiya: (Sbornik Nauçnıh Trudov). L.: İzd. Geografiçeskogo obşestva SSSR, 1983, str. 3. Rossiyskaya Akademiya ( ) : (K 200-letiyu so vremeni uçrejdeniya). İzv.AN SSSR. Ser. Lit. i Yaz., 1983, sayfa Slovo o H. D. Frene (22 V III 1851): K 200-letiyu so Dnya Rojdeniya. V kn.: Pismennıye Pamatnyaki i Problemı İstorii Kulturı Narodov Vostoka: XVII Godiçnaya Nauçnaya Sessiya LO İVAN SSSR: (Dokladı i Soobşeniya). Yanvar 1982 g. M.: Nauka, Ç. 1, s Red.: Vasilyev D. D. Korpus Tyurkskih Pamyatnikov Basseyna Eniseya. L.: Nauka, 1983, s Red.: Tolkovıy Slovar Yazıka Proizvedeniy Alişera Navoi. T. I. Taşkent: Fan, 1983, s. 656.: T. II. Taşkent: Fan, 1983, s (Sovmestno s dr.). Na uz. Yaz. Red.: Yusuf Balasagunskiy. Blagodatnoye Znaniye. Literaturnıye Pamanyaki, M.: Nauka, s Aktualnıye Problemı Tyurkskogo Yazıkoznaniya. Vopr. Yazıkozna., 1984, No 6, s B. Ya. Vladimirtsov Ttyurkolog. ( ). Sov. Tyurkol., 1984, No 4, s

10 206 ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV UN İLİM YOLU Viktoriya Stepanovna Garbuzova. (k Semidesyatiletiyu so Dnya Rojdeniya). Sov. Tyurkol., 1984, NO 3, s (Sovmestno s S. N. İvanovım). Zaklyuçitelnoye Slovo na Plenarnom Zasedanii (III Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferentsii 12 Sentyabrya 1980 g.) V kn.: Falklor, Literatura i İstoriya Vostoka. Materialı III Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferetsii. Taşkent: Fan, 1984, s Mamedaga Şirali Oglı Şiraliyev. (K Semidesatiletiyu so Dnya Rojdeniya). Sov. Tyurkol., 1984, No 5, s Osnovnıye Etapı İzuçeniya Tyurkskih Yazıkov v Rossii. Dooktyabrskiy Period. Vostokovedeniye, 9. Filologiçeskiye İssledovaniya. Uçen. Zap. Lenigr. Un-ta, No 412. Ser. Vostokovedçeskih nauk, vıp. 25, 1984, s Reorganizatsiya Turetskogo Lingvistiçeskogo Obşestva. Novoye Nauçnoye Obşestvo Turtsii. Sov. Tyurkol., 1984, No 3, s Svyaz Kultur. İzvestiya, 1984, 21 iyunya. Sergey Nikolayeviç İvanov. Vostokovedeniye, 9. Filologiçeskiye İssledovaniya. Uçen. Zap. Lenigr. Un-ta, No 412. Ser. Vostokovedçeskih Nauk, vıp. 25, 1984, s (Sovmestno s A. P. Vekilovım i V. G. Guzevım). Slovo o A. H. Margulane.-Bılım jana Enbek, Alma-Ata, 1984, No 4, s. 9. Na Kaz. Yaz. Tyurkskoye Yazıkoznaniye v SSSR. İtogi i Perspektivı.-V kn.: Folklor, Literatura i İstoriya Vostoka. Materialı III Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferentsii. Taşkent: Fan, 1984, s (Sovmestno s E. P. Tenişevım i E. R. Fazılovım). Na Uzb. Yaz. Red.: Sravnitelno-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov. Fonetika. M.: Nauka, 1984, s Red.: Tolkovıy Slovar Yazıka Proizvedeniy Alişera Navoi. T. III. Taşkent: Fan, 1984, s (Sovmestno s dr.) Na uzb. yaz. Red.: Tyurkologiçeskiy Sbornik M.: Nauka, 1984, s Red.: Foklor, Literatura i İstoriya Vostoka. Materialı III Vsesoyuznoy Tyurkologiçeskoy Konferentsii. Taşkent: Fan, 1984, s (Sovmestno s dr.) 1985 Çetvert Veka Seriynıh Publikatsiy Pismennıh Pamyantnikov Vostoka. Narodı Azii i Afriki, 1985, No 2, s (Sovmestno s O.K. Dreyyerom, E.N. Temkinım, S.S. Tselnikerom). Rets.: Baskakov A. N. Predlojeniye v Sovremennom Turetskom Yazıke. M.: Nauka, 1984, s Sov. Tyurkol., 1985, : No 1, s Rets.: Turetsko-Russkiy Slovar. (Neologizmı). Sostavitel Antelava G. İ., Tbilisi: Metsniyereba, 1985, s Sov. Tyurkol., 1985, No 2, s Red.: Baskakov H. A. Tyurkskaya Leksika v Slove o Polku İgoreve. M.: Nauka, 1985, s Red.: Voprosı Sovetskoy Tyurkologii. IV Vsesoyuznaya Tyurkologiçeskaya Konferatsiya Sentyabrya 1985 g. Aşhabad. Tezisı Dokladov i Soobşeniy. Aşhabad, 1985, s (Sovmestno s dr.) Red.: Petrosyan Yu. A. Turetskaya Publitsistika Epohi Reform v Osmanskoy İmperii. (Konets XVIII naç. XX vv.). M.: Nauka, 1985, s Red.: Tyurkologiçeskiy Sbornik Osmanskaya İmperiya: Problemı İstorii i İstoçnikovedeniya. M.: Nauka, 1985, s. 173.

11 SOSYAL BİLİMLER DERGİSİ 207 EKLER Zadaçi Kafedrı Tyurkskoy Filologii. (İzlojeniya Doklada na Zasedanii Uçenogo Soveta Vostoçnogo Fakulteta LGU). Vestn. Lenigr. Un-ta, 1951, No 7, s Voprosı İzuçeniya Turetskogo Yazıka. Uçen. Zap. İn-ta Vostokovedeniya AN SSSR, 1952, t. IV, s Çeviren: Kemal GÖZ, Gülmira RISKULOVA, Aziza DJEKŞENOVA K Hronologiçeskomu ukazatelyu trudov A. N. Kononova. V kn.: Andrey Nikolaeviçn Kononov: Materialı k Bibliografii uçenıh SSSR. Ser. Lit. İ Yaz. M.: Nauka, 1980, vıp. 13.

Andrey ni kolayevi ç kononov türk dillrinin araşdırılması tarixi

(+994 12) 493 30 77

• Fəlsəfə
• Tarix
• Azərbaycan tarixi
• Sosiologiya
• Etnoqrafiya
• İqtisadiyyat
• Dövlət və hüquq
• Siyasət. Siyasi elmlər
• Elm və təhsil

• Mədəniyyət
• Kitabxana işi
• Psixologiya
• Dilçilik
• Ədəbiyyatşünaslıq
• Folklor
• Bədii ədəbiyyat
• İncəsənət
• Kütləvi informasiya vasitələri

Rusiyada türk dillərinin öyrənilməsi tarixi. SSRİ-də türk filologiyası

Abunə

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

Polpred.com Medianin İcmalı. Hər gün minlərlə xəbərlər, Rus dilində tam mətn, son 15 ilin informasiya agentliklərinin və işgüzar nəşrlərin ən yaxşı milyon mövzusu.

Bannerlər

Əlaqə

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

Tel.: (+99412) 596-26-13

İş vaxtı:
Bazar ertəsi – Cumə: 9:00-18:00
Fasilə: 13:00-14:00
İstirahət günləri: Şənbə, Bazar

Copyright © 2013 Prezident Kitabxanası. Bütün hüquqlar qorunur.
Məlumatlardan istifadə zamanı istinad vacibdir.

ANDREY NİKOLAYEVİÇ KONONOV ( Андрей Николаевич Кононов)

Turkish is accepted to be an agglutinative language. In Turkish in formation of suffixes is seen a plenty of examples of words, which were originally words and then became a suffix or of two suffixes, which became one united suffix. –gInçA is one of suffixes, which were compounded of more than one suffix. In this paper will be discussed opinions about origins of suffixes. Our suggestions on this theme will be presented.

Download Free PDF View PDF

The primary vowel length is one of the main issues of diachronic phonology of Turkic. It is still systematically preserved in some Turkic languages like Khaladj, Turkmen and Yakut, and has left traces and reflexes in a number of others. The Proto-Turkic long and short vowels are phonologically distinctive, but this phonemic distinction as a rule is valid only for the first syllable. However there are plenty of cases in historical and contemporary Turkic languages where primary long vowels occur in non-first syllables. Although some authors agree with the assertion that the primary vowel length cannot be limited to the first stem this is actually against the rules. This paper examines the question of primary long vowels in non-first syllables. A comparison of the data of both historical and contemporary Turkic languages proves that Turkic has not primary vowel length in non-first syllables. The author argues that all non-first syllable original long vowels have appeared due to length shift, i.e. the transfer of vowel length from first syllable of a word to the other ones. Key words: primary long vowels, non-first syllable vowel length, Proto-Turkic, Old Turkic, Turkmen, Khaladj, Kyrgyz, Yakut.

Download Free PDF View PDF

Esiz is one of the most frequently occurring words in the Old Turkic Runic inscriptions. Based on the meaning given in Diwanu Lughat at-Turk by al-Kashgari esiz is understood as alas, an interjection expressing sorrow, regret and compassion. However, the fact that it can be inflected with the suffixes of possession or plurality demonstrates that esiz is a noun serves as an interjection, in other words it is a secondary interjection. The aim of this paper is to find out the initial lexical meaning of esiz. In order to do that the author uses the lexicographic data relating to esiz and its denominative form esirke- in both historical and contemporary Turkic languages. The author claims that the lexical meaning of esiz in the Old Turkic Runic texts should be as follows: dear, valuable, worthy. Key Words: esiz, esirke-, suffix +XrkA-, Turkic runic inscriptions, Yenisey.