Vladını məktəbəqədər hazırlıq qruplarına qeydiyyatdan keçirə bilməyənlərə ŞAD XƏBƏR – FOTO

– iy və ləzzət itkisi. (Bəzi hallarda).

Elmi mətn: xüsusiyyətləri, növləri, quruluşu, nümunələri

A elmi mətn məlumatları elm prinsipləri və metodları ilə əldə edilmiş yazılı bir sənəddir. Əsas məqsədi məlumat vermək olduğu üçün rəsmi və obyektiv bir ifadə ilə yazılmışdır.

Bu tip mətndə ötürülən mesajın həqiqiliyi doğrulanmalıdır. İçində təfərrüatlı olan hər şey yüksək etibarlılığı olan mənbələrdən bəzi araşdırmalarla dəstəklənməlidir.

Bu tip yazılarda elmi metodun konsepsiyalarına uyğun olmaq vacibdir. Alınan nəticələr bir fərziyyəni yoxlamaq və ya təkzib etmək üçün xidmət edir və buna aydın və dəqiq bir şəkildə nail olmaq lazımdır.

Bütün elmi mətnlər məsləhətləşilən mənbələrin müəllif hüquqlarına hörmət etməlidir. Eynilə, nəşri və ya məlumatın çıxarıldığı yeri aydın şəkildə göstərmək vacibdir. Bu şəkildə oxucular təqdim olunan fikirləri təsdiqləyə, etiraz edə və ya genişləndirə bilər.

Elmi mətnlərin xüsusiyyətləri

Elmi mətnlər aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:

– Mürəkkəb şərtləri daxil edin

Çox mürəkkəb texniki terminlərə sahib, kifayət qədər ixtisaslaşmış bir dil növündə elmi mətnlər var. Bundan əlavə, bu xüsusi terminologiya, mövzu ilə əlaqədar elmi olmayan oxucuların anlayışını çətinləşdirməyə meyllidir. Lakin heç bir halda müvafiq texniki sözlər olmadan etməyiniz məsləhət görülmür.

Bu mətnlər istifadə olunan anlayışlar baxımından çox vaxt mürəkkəbdir. Və başqa cür ola bilməz, xüsusən dəqiq sözləri buraxmaq onun dəqiqliyini dəyişdirmək riski daşıyırsa.

– Dəqiqlik axtarırlar

Peşəkar bir lüğət ilə ifadə – texnika – elmi dildə dəqiqliyi əldə etmək üçün ən təsirli üsuldur. İşarəni verən və imzalayan arasında real münasibət qurmağı hədəfləyən bir dil formasıdır.

Məqsəd yazı içərisində qarışıqlıq vəziyyətinin qarşısını almaqdır. Nəticə etibarilə elmi mətnlər söz ehtiyatının birbaşa, dəqiq və denotativ istifadəsi ilə seçilir. Buna görə bəzək əşyalarının istifadəsinə ehtiyac yoxdur. Əslində, sonuncular ruhdan düşür.

– Onlar obyektivdirlər

Elmi mətndə müəllif fikirlərini ifadə etməkdən və tədqiqat çərçivəsində aktyor kimi görünməkdən çəkinir. Bu səbəbdən elmi mətnlərin yazılmasında passiv səs və şəxssiz ifadə formaları üstünlük təşkil edir.

Əlavə olaraq, üçüncü şəxs felləri və təsvir xarakterli xüsusi sifətlər tez-tez olur. İfadəli orijinallıq və orijinallıq arxa plana keçir, çünki fikirlərin aydınlığı və təsviri dəqiqliyi daha vacibdir.

– Analitik izah

Elmi mətnlər digər mətnlərlə birbaşa əlaqəlidir, yəni mətnlərarası dəyərə malikdir. Bu, digər mətnlərin istinadları, məruzələri, qeydləri və icmallarının davamlı istifadəsindən irəli gələn bir xüsusiyyətdir.

Yuxarıda göstərilənlərə görə, çoxlu qrafika, diaqram və təsvirlərlə monoqrafiya və ya elmi məqalə üslubunda açıq bir quruluşa sahibdirlər.

– Mövzunun spesifikliyi

Elmi mətn həmişə insanlar, sosial qruplar, coğrafi ərazi, heyvan növləri, astronomik hadisələr, bioloji hadisələr və s. Kimi müəyyən mövzularla məhdudlaşan bir işi göstərir.

– Universallıq

Bu gün elmi mətn yalnız elm mütəxəssislərinin vəzifəsi olmayan bir yazı növüdür.

Rəqəmsal dünyanın rəqabət qabiliyyəti bütün mütəxəssisləri elmi dilin formasını, quruluşunu və mətnlərarası mahiyyətini mənimsəməyə məcbur edir. Niyə? Əsasən hər hansı bir təşəbbüskar və ya şirkət əldə edilmiş nəticələri sənədləşdirməyi, araşdırmağı və yaymağı lazım bilə bilər.

Elmi mətn növləri

Dörd növ elmi mətn var:

– Akademiklər

Təhsil müəssisələrində tez-tez hazırlanan və məqsədləri müəyyən bir mövzuya dair bir düşüncəni ictimailəşdirməkdir.

Bu tip elmi mətnlərə nümunə kimi tezislər, yekun işlər və ya qiymətləndirmə işləri aiddir.

– Didaktika

Normalda tədris prosesini asanlaşdırmaq üçün istifadə olunan mətnlərə aiddir. Bu tip mətnlər lüğətlərdə, ensiklopediyalarda və ya kimya və ya biologiya kimi akademik elm kitablarını özündə cəmləşdirən yazılarda görünür.

– Texniki işçilər

Bu, müəyyən bir intizam ətrafında hazırlanan elmi mətnlərə aiddir. Buna görə də, həmin bilik sahəsindəki mütəxəssislər üçün başa düşmək asandır. Nümunə: aqronomiyanın spesifik aspektləri ilə məşğul olmağa həsr olunmuş mətnlər.

– Elmi tədqiqat mətni və ya elmi məqalə

Elmi məqalələr kimi tanınan elmi tədqiqat mətnləri elmi jurnallarda dərc olunan mətnlərdir. İstintaqla əlaqəli bütün aspektlər burada ətraflı şəkildə əksini tapmışdır.

Bunlar hər hansı bir bilik sahəsində inkişaf etdirilə bilər. Fikrin inkişafına töhfə verən hər bir məlumatı təsdiqləmək üçün inkişaf etdirilməsi üçün çox ciddi tələb olunan bir xüsusiyyət var.

Bu tip bir nümunə bioloq tərəfindən yazılmış və jurnalda dərc olunmuş bir məqalə ola bilər Təbiət plastik çirklənmənin tısbağa populyasiyasının azalmasına təsiri.

Struktur

Akademik və texniki elmi mətnlər ümumiyyətlə aşağıdakılardan ibarətdir:

• Əlinizdə olan mövzu ilə əlaqəli ən vacib şeyləri izah edən giriş.
• Yazıçının və ya alimin çatdırmaq istədiyi məlumat və biliklərin incələndiyi və təsvir olunduğu bir inkişaf.
• İzahat edilənlərə əsasən həyata keçirilə bilən hərəkətlərin müəyyən edildiyi və ya verilən məlumatlar ümumiləşdirildiyi bir nəticə.
• Məlumatların əldə edildiyi mənbələr ətraflı göstərilmişdir.

Digər tərəfdən, didaktik elmi mətnlər ümumiyyətlə çox və ya daha az çox konkret mövzuları izah edən bir və ya daha çox bənddən ibarətdir.

Bununla birlikdə, elmi tədqiqat mətnləri və ya elmi məqalələr daha çox təfərrüat və etibarlılıq tələb etdiyi üçün fərqlidir. Bundan əlavə, digər alimlər də daxil olmaqla bir çox oxucu tərəfindən qiymətləndiriləcəkdir. Aşağıdakı hissələrə malikdirlər:

– Fon

Bu nöqtədə, əvvəlki əsərlərin birbaşa və ya dolayısı ilə inkişaf etdiriləcək mətnin məzmunu ilə əlaqəli yaxşı bir sənədləşdirmə aparmaq lazımdır.

Buraya ətraf mühit (həm fiziki, həm coğrafi, həm də ictimai-siyasi və mədəni) haqqında məlumat, istintaqla əlaqəli ola biləcək xüsusiyyətlər daxil ola bilər.

– Əsasnamələr

Bu hissədə araşdırmaya səbəb olan səbəblər və səbəblər ətraflı şəkildə göstərilməlidir. Həmişə şəxssiz, obyektiv baxımdan.

– Məqsədlər

Bu hissədə, tədqiqatın məqsədləri və hipotezlər (əvvəlkilər və irəli sürülən əsaslarla əlaqəli) izah edilməlidir. Kolleksiyanın və ya tədqiqatın əhatə dairəsinin nə olduğunu və bunun mümkün nəticələrini də ifadə edə bilərlər.

– Metodologiya

Elmi mətnin bu hissəsində məlumat toplamaq üçün istifadə olunan texnikaları, alətləri və mənbələri təsvir etmək lazımdır. Buraya digər şeylər arasında daxil ola bilər:

– Məlumatların emalı üçün avadanlıq.

– Nəticələr və Müzakirə

Bu hissədə istintaqda əldə edilən nəticələr təqdim olunur və müzakirə olunur. Bu səbəbdən əldə edilən nəticələr tədqiqatlarla müqayisə edilir (əvvəlkilərdə göstərilmişdir).

– Nəticələr və tövsiyələr

Elmi mətnin nəticələr hissəsində araşdırmadan və ya məlumat toplandıqdan sonra çıxılan ayırmalar izah olunur.

Əlavə olaraq, əldə edilmiş nəticələrdən müəyyən bir problemdə və ya gələcək tədqiqatlarda nələrin edilə biləcəyinə dair tövsiyələr verilə bilər.

– Biblioqrafik istinadlar

Elmi mətnin son hissəsində oxunanlar tədqiqatı təkrarlaya və ya təsdiq edə biləcək şəkildə məsləhətləşilən mənbələr açıq şəkildə yerləşdirilmişdir. Bu mənada biblioqrafik istinadların təqdim edilməsinin fərqli üslubları mövcuddur. Demək olar ki, həmişə bunları daxil etməyi qəbul edirlər.

– Tədqiqat və ya məqalənin adı.

– Nəşriyyat, jurnal və ya çapına cavabdeh qurum.

– Əlavə elementlər

Nəşr növündən (monoqrafiya, elmi jurnal məqaləsi, hesabat . ) asılı olaraq elmi mətnlərə aşağıdakılar daxil ola bilər:

• Tədqiqatın qısa və qisa bir təsviri ilə mücərrəd (İngilis dilində Abstract olaraq bilinir). Elmi məqalələrdə (məqalələr – ingilis dilində) bir başlıqdan (on iki sözdən çox olmayan) və müəlliflərin siyahısından sonra görünürlər.
• Açar sözlərin və ya açar sözlərin siyahısı.
• Təşəkkürlər.
• Əlavələr.
• Mənafelərin toqquşması elanı (əgər varsa).
• Təcrübə qaydaları (əgər varsa).
• Həssas məlumatları dərc etmək üçün təcili icazə (mümkünsə). Məsələn: tibbi və ya biznes məlumatları (daxili istifadə üçün).

Elmi mətnlərdən nümunələr

Elmi mətnlərdən bəzilərini təqdim edirik:

– Çirklənmə

Bu gün insan fəaliyyətinin ətraf mühitə təsiri diqqət çəkir. Çirklənmə əlimiz çatan hər məkanda son dərəcə açıqdır. Çaylar, dənizlər, lagunlar və dağlar təsirlənir, havanı belə çirkləndiririk.

Tekstil istehsal edən şirkətlərin istehsal etdiyi zəhərli tullantıların çoxu çayları ciddi şəkildə çirkləndirir. Bu qalıqlar, dənizlərə boşaldıqda, zərərləri yayaraq yaşayış mühitinin növlərini və nəticədə insanların özlərini təsir edir.

Neft sənayesi davamlı çirklənmə mənbəyidir. Yalnız xam neft çıxarılması zamanı deyil, tez-tez yerdə ciddi nasazlıqlar olur. Dəniz döşənəyi ümumiyyətlə prosesdə çox təsirlənir. Onunla bərabər tarazlığı çox incə olan dəniz florası və faunası.

Xam neftin törəmələrini əldə etmək üçün sonrakı çevrilməsinə diqqət yetirilməli bir başqa incə məqam da var. Fosil yanacaqların təmizlənməsinə nail olmaq üçün dövrünün bu hissəsi havaya xeyli zərər verir. Yaranan qazlar ozon təbəqəsini təsir edir və zəiflədir.

– Koronavirus (COVID-19)

COVID-19, koronavirus ailəsinə aid bir virusdur. Yüksək riskli populyasiyalarda ölümlə nəticələnən yüngüldən şiddətə qədər olan simptomlara səbəb ola bilər. Bir yoluxmuş insanda varlığının əlamətləri ümumiyyətlə məruz qaldıqdan və sonrakı yoluxmadan sonra ilk 2 ilə 15 gün arasında görünür.

Nəticələri qarşısında ən zəif əhali yaşlı insanlardır. 65 yaşdan yuxarı insanlar ən yüksək ölüm nisbətinə sahibdirlər. Bu qrupdan kiçik vətəndaşlar bu qədər məruz qalmasalar da, əvvəlki şərtlərə görə ölüm hadisələrinin olduğunu qeyd etmək lazımdır.

ÜST (Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı) tərəfindən yayılmanın qarşısını almaq üçün görülən tədbirlər, sosial məsafədən uzaqlaşma, ən yüksək yoluxma dərəcəsi olan bölgələrdə maskalardan istifadə və sərt karantin.

Təsirə məruz qalan xəstənin göstərdiyi simptomlar aşağıdakılar ola bilər:

– Titreme ilə təkrarlanan titrəmələr.

– Şiddətli əzələ ağrısı.

– Kəskin baş ağrısı.

– iy və ləzzət itkisi. (Bəzi hallarda).

İndiyə qədər müalicə ilə bağlı bir çox ziddiyyət var. Əslində peyvənd təcrübə mərhələsindədir, həkimlər yalnız xəstə olduğunuzdan şübhələndiyiniz təqdirdə dincəlməyi və nəmlənməyi tövsiyə edirlər.

Karantinanın nə qədər uzanacağı dəqiq bilinmir. Bununla birlikdə, virusdan qurtarmaq üçün qlobal səylər dayanmadı.

İstinadlar

1. Sevilla, M. və Sevilla J. (2003). Elmi-texniki mətnin çox istiqamətli yanaşmadan təsnifatı. Madridin Complutense Universiteti. İspaniya: İspan dilinin tədqiqatı. Elies.rediris.es saytından bərpa edildi.
2. García, M. (2013). Tədqiqat sahəsində elmi mətnlərin qurulması. Kuba: Multimed Jurnalı. Buradan bərpa edildi: revmultimed.sld.cu.
3. Elmi mətn nədir? Konsepsiya və nümunələr. (2018). İspaniya: Yazı. Spelling.com.es saytından bərpa edildi.

Övladını məktəbəqədər hazırlıq qruplarına qeydiyyatdan keçirə bilməyənlərə ŞAD XƏBƏR – FOTO

VTB-də MİNİMAL FAİZ DƏRƏCƏSİ İLƏ NAĞD KREDİT 10.99%-dən
Bakı Şəhəri üzrə Təhsil İdarəsinin (BŞTİ) tabeliyindəki ümumi təhsil müəssisələrində məktəbəhazırlıq qruplarına elektron qeydiyyat prosesi oktyabrın 15-dək uzadılıb.

BAKU.WS xəbər verir ki, üzrlü səbəbdən (fövqəladə hal, uşağın və ya valideynlərin müalicəsi, valideynlərin xidməti ezamiyyətə getməsi) övladını qeydiyyatdan keçirə bilməyən valideynlər bu müddət ərzində www.mektebeqebul.edu.az elektron sistemi vasitəsilə qeydiyyatdan keçə bilərlər.

Elektron ərizəsi qeydiyyata alınan şəxslərin məktəbəhazırlıq qruplarına məktəblərdə sənəd qəbulu isə oktyabrın 16-dək (həftənin III, IV, V, VI günləri saat 10:00-dan 16:00-dək) davam edəcək.

Qeyd edək ki, məktəbəhazırlıq qruplarının yaradılmasında məqsəd 5 yaşlı uşaqların məktəb təliminə hazırlığı ilə əlaqədar psixoloji dayanıqlığını artırmaq, əhatə olunduqları aləmə və təhsil mühitinə uyğunlaşdırmaq, onların ünsiyyət və birgə fəaliyyət bacarıqlarına yiyələnməsini təmin etməkdən ibarətdir.

Məktəbəhazırlıq qruplarına qəbulun elektron sistem vasitəsilə həyata keçirilməsi şəffaflığın təmin edilməsi, vaxt itkisinin aradan qaldırılması, informasiya texnologiyalarından istifadə vərdişlərinin artırılması baxımından olduqca əhəmiyyətlidir.

Məktəbəhazırlıq qrupları üçün tələb olunan sənədlərə uşağın şəxsiyyətini təsdiq edən sənədin əsli və surəti (uşağın şəxsiyyət vəsiqəsi olmadığı halda, doğum haqqında şəhadətnaməsi), uşağın mübadilə vərəqi (sağlamlıq haqqında arayış-forma 26U), 2 (iki) ədəd 3×4 ölçüdə rəngli fotoşəkil və məktəb direktorunun adına ərizə (qəbulu elektron sistem vasitəsilə həyata keçirilən rayon və şəhərlərdə valideynin (qanuni nümayəndənin) www.mektebeqebul.edu.az saytında yaradılmış “Şəxsi Kabinet”indən çap olunmuş “Ərizə” daxildir. Azərbaycanda vətəndaşlığı olmayanlardan isə əlavə olaraq müvəqqəti və ya daimi yaşamaq üçün icazə vəsiqəsi (olduğu təqdirdə), Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınların İşləri üzrə Ali Komissarlığının Himayə Sənədi, xarici doğum haqqında şəhadətnamə (Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş variantda) tələb olunur.

Onu da qeyd edək ki, dövlət ümumi təhsil məktəblərində yaradılmış məktəbəhazırlıq qruplarına 5 yaşı həmin il tamam olmuş uşaqlar qəbul olunurlar.

Xatırladaq ki, Azərbaycanda 2015-2016-cı tədris ilində məktəbəhazırlıq proqramı bütün 5 yaşlıların 24 faizini əhatə etdiyi halda, 2016-2017-ci dərs ilində 55, 2017-2018-ci tədris ilində 65, 2018-2019-cu dərs ilində 75 faiz həddində 5 yaşlı uşağın məktəbəhazırlıq qruplarındakı məşğələlərə cəlb olunması üçün imkan yaradılıb. 2019-2020-ci tədris ilində isə bu göstəricinin 90 faizə çatdırılması nəzərdə tutulur.

Elmi Məqalə Necə Yazılır

Əvvəlcədən hazırlanmış bir plan, bu cür məcburi alt hissələrdən ibarət bir elmi məqalə yazmağa kömək edəcəkdir: giriş, istifadə olunan metodların təsviri, işin nəticələrinin təsviri, müzakirə və əsas nəticələr. Tədqiqat aparmağı tələb edən elmi işi təsvir etmək üçün əsas məqsədi məqalə müəllifinin qoyduğu əsas məqsəd və vəzifələri oxucunun diqqətinə çatdırmaq olan düzgün qurulmuş bir girişə ehtiyacınız olacaq. Girişin əsas məqamları aşağıdakılardan ibarət olmalıdır:

1. Elmi fərziyyənin mahiyyəti;
2. Tələb olunan məlumat;
3. Tədqiqatın başlanmasına səbəb olan səbəblər;
4. Bu mövzuda əvvəllər aparılan işlərin kritik qiymətləndirilməsi;
5. Bu mövzunun aktuallığı;
6. Məqalənin aydın bir konturu.

Məqalənin girişində işləyərkən məqsədləri qiymətləndirmə metodikasının xülasəsi aşağıdakı məqamların təhlilinə qədər azaldılır:

1. Tədqiqatın əsas məqsədi mümkün qədər aydındır;
2. Tədqiqatlarda aşkar ziddiyyətlərin olması;
3. Tematik ədəbiyyatdan istifadə dərəcəsi;
4. Mövzunun aktuallığı.

Tədqiqat metodları ardıcıl olmalı, tədqiqatla əlaqəli bütün suallara cavab verməlidir. Bütün metodlar məlumatlara görə müvafiq ixtisas və avadanlıqlara sahib olan hər hansı bir alimə belə bir təcrübə aparmağı təmin etmək üçün əlçatan, spesifik və məntiqi bir şəkildə təsvir edilməlidir. İşin nəticələri girişdə göstərilən fərziyyəni təsdiq etməli və ya təkzib etməlidir. Bu hissəyə qrafiklər, şəkillər və ümumiləşdirilmiş məlumatları sadələşdirməyə kömək edə biləcək hər şey daxil edilə bilər. Nəticələrdə işin nəticələrini ümumiləşdirmək lazımdır. Elmi məqalənin yekun bölməsi müəllifin məqsədlərini, metodlarını, tədqiqat nəticələrini və nəticələrini özündə cəmləşdirən mücərrəd olmalıdır.