Amerikanın Avropa müstəmləkəçiliyi: əvvəlkilər, səbəblər, nəticələr

San Bartolomé yerli kariblərin hücumuna məruz qaldı və bütün köçkünlər öldürüldü və ya qaçmağa məcbur edildi. Hökumət yaşayış məntəqəsini yenidən məskunlaşdırmaq üçün təxminən 100 kişi göndərdi. Sifarişin nəzarətində olan digər bölgələr də üsyan və hücumlara məruz qaldı.

Qərbi Avropa V-XI əsrlərdə

Qədim almanların yaşadığı ərazi, məşğuliyyəti. Onların Romanı işğal etməsi. Qədim alman tayfalarının əcdadları eramızın əvvəllərində qərbdən Reyn, şərqdən Visla, cənubdan Alp dağları və Dunay çayı, şimaldan Şimal və Baltik dənizləri ilə hüdudlanmış ərazidə yaşayırdılar. Onlar kəndlərdə nəsil (qəbilə) icmasıhalında məskunlaşmışdılar. Romalılardan 2 tarlalı əkinçilik qaydasını öyrənmişdilər.
Bəzən müharibə zamanı bəzi nəsil üzvləri tayfadan ayrı düşür, yad tayfalarla qonşuluqda yaşayırdılar. V-VI əsrlərdə qəbilə icması tədricən qonşuluq icması ilə əvəzləndi. Qonşuluq icmasının yaranması qədim alman tayfalarında bərabərsizliyin əsasını qoydu. Tayfanı xalq yığıncağı idarə edirdi. Müharibə və sülh məsələləri, tayfa başçılarının seçilməsi, adamlar arasında mübahisələr xalq yığıncağında həll edilirdi. Almanlarda tədricən əvvəlcə «birinci adam» saydan əyanlar, sonra isə Hərbi Demokratiya meydana gəldi. Hərbi demokratiya yaranandan sonra xalq yığıncağında ancaq əli silah tutan adamlar iştirak edirdilər. Hərbi başçılar əyan, qəbilə ağsaqqalı olur, döyüş drujinaları yaradırdılar. Onlar torpağın, mal-qaranın yaxşısını, qənimətin çoxunu özlərinə götürürdülər.
Almanlar əvvəllər Romaya yalnız qarətçi hücumlar etməklə kifayətlənirdilər. Sonralar isə, yəni V əsrdən sonra onlar Roma imperiyasının ərazisini işğal etdilər və orada məskunlaşdı. Qərb qotları(Ost Qotlar) İspaniyada, şərq qotları (vest qotlar) İtaliyada, franklar Qalliyada, anqlar və sakslar Britaniyada, Vandallar Şimali Afrikada məskunlaşdılar və krallıqlar yaratdılar.
Beləliklə, zəifləmiş Roma imperiyası barbarların hücumuna davam gətirə bilmədi. Qullar, kolonlar, yoxsul azad əhali şəhər darvazalarını onların üzünə açdılar. Şəhərlər dağıdıldı. Salamat qalanlar tənəzzül etdi. Limanlar, yollar boş qaldı. Bundan sonra feodal münasibətləri yarandı. Alman tayfaları ibtidai icma quruluşundan birbaşa feodalizmə keçdilər.
Franklarda dövlətin meydana gəlməsi. Frank imperiyası. Franklar alman tayfalarından biridir. V əsrin sonunda Frank tayfalarından birinin başçısı Xlodvik (481-511) idi. Franklar çoxdan Roma canişininin idarə etdiyi Qalliyanı tutmaq istəyirdilər. Onlar 486-cı ildə Suasson şəhəri yaxınlığındakı vuruşmada Roma canişininin qoşununu məğlub edib və Qalliyanın bir hissəsini ələ keçirdilər. Suasson döyüşünün nəticəsində Roma canişini məğlub oldu. Qalliya torpaqlarının çoxunu əyanlar ələ keçirdi. Xlodvik isə Roma imperatorlarına məxsus olan torpaqlara sahib oldu. Təqribən 500-cü ildə franklarda dövlət yarandı. Xlodvik özünü kral elan etdi və bundan sonra xalq yığıncağı çağır­madı. Ancaq əyanlarla məsləhətləşirdi. Franklarda asılı kəndlilər Qalliyanın əsarət altına salınmış yerli əhalisindən, azad icma üzvlərindən, qullardan və kolonlardan yaranırdı.
Kral geniş ərazilərə hakim — qraflar təyin edirdi. Qraflar vergi toplayır, döyüşçü dəstələrinə başcılıq edirdilər. VIII əsrdə Pireney yarımadasını ərəblər tutdu. 732-ci ildə Puatye vuruşmasında franklar ərəbləri məğlub etdilər. Bundan sonra ərəblər Avropanın mərkəzinə doğru irəliləyə bilmədilər.
Franklarda kəndlilər öz torpaqlarını əllərində çətin saxlayırdılar, çünki quraqlıq və qıtlıq, kəndlilərin hərbi xidmətə getməsi təsərrüfatın tənəzzülə uğramasına səbəb olurdu. Digər tərəfdən güclü qonşular hücum edib kəndlilərin var-yoxunu əllərindən alırdılar. Kəndlilər müdafiə olunmaq üçün iri torpaq sahiblərinə sığınırdılar, onların himayəsinə keçirdilər və kəndlinin torpağı himayəçinin mülkiyyətinə keçirdi. İri torpaq sahibi kəndliyə pay torpağı verirdi. Kəndli bu torpaqdan istifadə etdiyinə görə ağasının torpağında da işləyirdi. Belə kəndlilər asılı kəndlilər adlanırdı. Asılı kəndlilər ağadan torpağa görə asılı idi və şəxsən azad idi. Təhkimli kəndlilər isə ağadan həm torpağa, həm də şəxsən asılı idi. O, ağanın yanından gedə bilməzdi. Öz əmlakı ilə istədiyi kimi rəftar edə bilməzdi. Onun övladları və nəvələri də təhkimli olurdular.
Böyük Karl dövründə frank dövləti ən qüdrətli dövlətə çevrildi. Onun ərazisi genişləndi. Böyük Karl (768-811) İtaliyanın çox hissəsini öz torpağına qatdı. Pireney dağlarından cənubdakı kiçik bir vilayəti işğal etdi və geri qayıdarkən onun qoşununun təhlükəsizliyini qardaşı oğlu Roland qoruyurdu. O, düşmənlərin mühasirəsinə düşdü və öldürüldü. Sonralar onun haqqında «Roland dastanı» yarandı. Böyük Karl franklardan şimal-şərqdə Reyn və Elba çayları arasında yaşayan sakslara 8 dəfə hücum etdi. Onlara qarşı 30 il müharibə apardı. Böyük Karl onların bir hissəsini xristianlaşdırdı, bir hissəsini isə Qalliya və Almaniya ərazisinə köçürdü. Sonra ancaq saks əyanlarına torpaq paylayıb öz tərəfinə çəkdi və onların xəyanəti nəticəsində sakslar itaət altına alındı.
800-cü ildə Böyük Karl İtaliyaya gəldi və özünü imperator elan etdi. Roma papası onun başına qızıl tac qoydu. Böyük Karl dövründə Qərbi Avropa və Mərkəzi Avropanın bir hissəsi Frank imperiyasının tərkibinə daxil edildi.
Feodal mülkü Böyük Karl hərbi islahat keçirdi. Həmin islahatdan sonra azad kəndlilər hərbi xidmətdən azad edildilər. Çünki kəndlilərin orduda xidmət etməsi üçün yaraq-yasaq almağa imkanları yox idi. Bundan sonra qoşun iri torpaq sahiblərindən ibarət oldu. İmperator döyüşçülərə kəndlilərlə birlikdə torpaq paylayırdı. Hərbi xidmət başa çatdıqdan sonra torpaq imperatora qaytarılırdı. Lakin sonralar bu torpaq irsən keçməyə başladı. Bu cür torpaq mülkü feod, torpaq sahibi isə feodal adlanırdı. Feod irsi keçən torpaq mülkü idi. O, hərbi xidmət əvəzində verilirdi. Böyük Karl imperiyası V-IX əsrlərdə mövcud olmuş ilkin feodal dövləti idi.
Zaman keçdikcə azad icma torpaqlarında feodal mülkü yarandı. Feodal mülkü dövründə — VIII əsrdə Qərbi Avropada 3 növbəli əkin sistemi yarandı. Feodal mülkünün əkin yeri 2 hissəyə bölünürdü. 1. Ağa torpaqları, 2. Kəndlilərin pay torpaqları.
Pay torpağından başqa kəndlilərin həyətyanı sahəsi, bostanı, mal-qarası, əmək aləti, evi və s. var idi. Kəndlilər sahibkara vergi verir və mükəlləfiyyətə gedirdi. Kəndli öz pay torpağından əldə etdiyi məhsulun, yəni taxdın, ətin, yağın və s. bir hissəsini əvəzsiz feodala verirdi. Bu vergiyə, töycü deyilir. Kəndli həftənin müəyyən günlərini feodala əvəzsiz işləyirdi. Bu mükəlləfiyyət biyar adlanırdı. Bundan əlavə kəndlilər Roma kilsəsinə 10/1 vergisi verirdilər.

Natural təsərrüfat. IX-XI əsrlərdə Qərbi Avropada feodalizm cəmiyyəti quruldu. Feodalizm cəmiyyətində bütün hakimiyyət və torpaq feodallara məxsus oldu. Erkən feodalizm dövründə kənd təsərrüfatı texnikası aşağı səviyyədə idi. Natural təsərrüfat meydana gəlmişdi. Antik mədəniyyət tənəzzül edirdi. Texnikanın aşağı səviyyəsi və əldə edilən məhsulun azlığı natural təsərrüfatın meydana gəlməsinə səbəb oldu. Feodalizm quruluşunda kəndli ağasını, onun ailə üzvlərini, qulluqçularını kənd təsərrüfatı və sənətkarlıq məhsulu ilə təmin edirdi. Natural təsərrüfatda yaşayış üçün lazım olan hər şey təsərrüfat daxilində istehsal edilirdi. Məhsul satış üçün deyil, şəxsi təlabatı ödəmək məqsədilə istehsal olunurdu. Natural təsərrüfatın hökmranlığı şəraitində ticarət zəif inkişaf edirdi, dəmir və duz kənardan gətirilirdi.
Sənətkarlıq məhsulları feodal malikanəsində olan emalatxanada hazırlanırdı. Feodallar kompleks tikinti sayılan qəsrlərdə yaşayırdılar. Qəsrlərin ətrafına müdafiə hasarı çəkilir, sonra xəndək qazılırdı. Xəndək su ilə doldurulurdu. Qəsrdən çıxmaq üçün asma körpüdən istifadə olunurdu. Qəsrin daxilində feodalın evi, anbarı, qoşunu, həbsxanası və s. vardı. Bəzən qəsrdən çıxmaq üçün gizli yeraltı yoldan istifadə edirdilər. Feodalın əsas məşğuliyyəti: müharibə, ov və turnirlər idi. Turnirlər cəngavərlərin güc və çevikliyini nümayiş etdirmək üçün keçirilən hərbi yarışlar idi. Turnirlər hər il keçirilirdi.
Natural təsərrüfat şəraitində feodalların torpaq üzərində mülkiyyəti möhkəmləndi və nəticədə Frank imperiyası zəiflədi. Böyük Karl öləndən sonra onun varisləri arasında ara müharibələri başlandı. 843-cü ildə Böyük Karlın varisləri Verden şəhərində Frank imperiyasını öz aralarında 3 yerə böldülər:
İmperiyanın Şelda, Maas və Reyn çaylarından şərqdəki ərazisi Qərbi Frank krallığı adı altında Daz Karla verildi.
Şərqi Frank krallığına Alp dağlarından şimaldakı və Reyn çayından şərqdəki torpaqları daxil edildi. Bu krallıq almaniyalı Lüdoviqə verildi.

Reyn boyu torpaqlara Qərbi və Şərqi Frank krallıqları arasındakı əraziyə, həmçinin İtaliyaya — Lotar yiyələndi. Bu ərazilərdəFransa, Almaniya, İtaliya krallıqları yarandı.Beləliklə, Qərbi Avropada IX-XI əsrləri əhatə edən feodal dağınıqlığı dövrü başlandı. Əvvəllər frank əyanları Böyük Karlı müdafiə edirdilər. Çünki Böyük Karl müharibələr yolu ilə əyanlara çoxlu torpaq və kəndli verirdi. Əyanlar varlanandan sonra imperator hakimiyyətinə tabe olmadılar. Beləliklə, feodal dağınıqlığının meydana gəlməsinə səbəb aşağıdakılar oldu:
1. Natural təsərrüfat;
2. Torpaq üzərində feodal mülkiyyətinin möhkəmlənməsi;
3. Mərkəzi hakimiyyətin zəifləməsi və nəticədə feodal mülklərinin müstəqil dövlətlərə çevrilməsi.
Fransada 14 feodal mülkü var idi. Bunların bəzisi kraldan güclü və varlı idi. Bu iri feodal mülkləri öz növbəsində xırda mülklərə parçalanırdı. Fransadan fərqli olaraq Almaniyada kral hakimiyyəti möhkəm idi. 962-ci ildə Almaniya kralı I Otto (936-973) İtaliya və Romanı işğal etdi vəMüqəddəs Roma imperiyasını yaratdı. Bu imperiyaya 1805-ci ildə I Napoleon son qoydu. Almaniyanın iri feodalları kraldan tədricən müstəqillik aldılar. Torpaq sahibi olan iri feodallar öz vassallarına(hərbi qulluqçularına) torpaq verirdilər. Torpaq alan xırda feodal senyordan (ağadan) asılı olurdu. Vassal senyorla hərbi səfərə çıxmağa borclu idi. Feodalizm cəmiyyətində mövcud olan feodal nərdivanının ən yüksək pilləsində kral otururdu. Kral bütün feodal başçılar arasında mübahisəli məsələləri yoluna qoyur, qoşuna özü başçılıq edirdi. Kral hersoq və qrafların senyoru idi. Hersoq və qrafların yüzlərlə kəndi olurdu. Onlar böyük döyüşçü dəstəsinə malik idilər. Hersoq və qraflardan aşağıda baronlar dururdu. Baronlar hersoq və qrafların vassalları idilər. Onların 20-30 kəndi olurdu. Baronlar cəngavərlərin senyorları idilər. Cəngavərlərin vassalı olmurdu. Feodalların bu cür təşkil olmasına feodal nərdivanı deyirdilər. Senyorların əsas vəzifəsi xidmət müqabilində vassallara torpaq vermək, onları müdafiə etmək, onlara qəyyumluq etmək (məs.: əsrlikdən xilas etmək) idi. Vassalların vəzifəsi o idi ki, əmr alan kimi yürüşə çıxsın, senyor məhkəməsində iştirak etsin, ödənc verməklə senyoru əsrlikdən azad etsin, pul və məsləhətlə ona kömək etsin və s. Kəndlilər, sənətkarlar, ruhanilər feodal nərdivanına aid deyildilər. Feodallar kəndlilərin hesabına dolanır, feodal nərdivanından müharibə aparmaq və kəndliləri itaətdə saxlamaq üçün istifadə edirdilər.

• Teqlər:
• franklar
• , Böyük Karl
• , natural təsərrüfat
• , feodalizm
• , Avropa tarixi
• , orta əsrlər

Amerikanın Avropa müstəmləkəçiliyi: əvvəlkilər, səbəblər, nəticələr

The Amerikanın Avropa müstəmləkəçiliyi Avropa qitəsindəki bir neçə ölkənin böyük Amerika ərazilərinə nəzarət etdiyi müddət idi. Bu müstəmləkəçilik Xristofor Kolumbun yeni qitəyə gəlişi və sonrakı dövrdə avropalılar tərəfindən kəşf edilən torpaqları idarə edən avtokon imperiyaların fəthi ilə başladı.

Ən çox Amerika ərazilərini işğal edən ölkə, Tacının Kolumbun səyahətlərini maliyyələşdirdiyi və sonrakı digər fəthçilərlə razılaşdığı İspaniya idi. Beləliklə, bir neçə onillikdə İspan İmperiyası demək olar ki, Mərkəzi və Cənubi Amerikanın hamısını, eləcə də Şimali Amerikadakı geniş əraziləri idarə etməyə başladı.

Portuqaliya, dənizlərin hakimliyində İspaniyanın ənənəvi bir rəqibi, Braziliyanı müstəmləkə vəziyyətinə gətirmək məcburiyyətində qaldı. Bu iki millətə 16, 17-ci əsrlərdə İngiltərə, Hollandiya və ya Fransa kimi digər Avropa gücləri qoşuldu.

Avropa ölkələrinin Amerikanı müstəmləkə etməsinin əsas səbəbi iqtisadi səmərə əldə etmək idi.Əvvəlcə ispanlar ticarəti yaxşılaşdırmaq üçün Şərqi Hindistana bir keçid axtarırdılar və daha sonra xammal müstəmləkəçilər üçün sərvət mənbəyi oldu.

Fon

Kastiliya Tacının himayəsində olan Christopher Columbus, ilk olaraq Amerika torpaqlarına 12 Oktyabr 1492-də, xüsusən Hispaniola adasına çatdı. Tezliklə ilk yaşayış məntəqəsini tiksələr də, müstəmləkəçiliyin özü illər sonra, İspanların qitədə qarşılaşdıqları yerli xalqları məğlub etməsi ilə başladı.

O andan etibarən Avropa gücləri bütün Amerika boyunca koloniyalar qurmaq üçün bir yarışa başladılar. İspanlarla eyni vaxtda Portuqaliya Cənubi Amerikanın bir hissəsini fəth etdi və müstəmləkə etdi. Sonra, XVII əsrin əvvəllərindən İngilislər, Fransızlar və Hollandlar qoşuldu.

Avropa ölkələri bu koloniyaların yaradılması ilə iki əsas hədəfi axtardılar. Birincisi və əsas, həm yeni ticarət yollarının açılması, həm də xammal əldə edilməsi sayəsində iqtisadi xarakter daşıyırdı. Digər tərəfdən söhbət həm də qitə rəqiblərinə qarşı siyasi gücün artırılması ilə bağlı idi.

Konsepsiya

Bir ərazinin müstəmləkəçiliyi, digər ərazilərdə yerləşən bir ərazidə bir ölkə əhalisinin məskunlaşması olaraq təyin edilir. Həmişə bir-biri ilə əlaqəli olmasa da, fəth anlayışı ilə sıx əlaqəli bir anlayışdır. Beləliklə, bəzən torpaqlar daha sonra koloniyalar yaratmadan fəth edilə bilər.

Müstəmləkəçilər xarici əraziləri işğal etmək hüquqlarını əsaslandırmaq üçün tez-tez müxtəlif dəlillərdən istifadə edirlər. Bunlar, yerli xalqların varlığını qəsdən görməməzlikdən tutaraq müstəmləkəçiliyin guya bir mədəni və ya dini üstünlüklə əsaslandırıldığını düşünməyə qədərdir.

Vikinq qəsəbələri

İspanlar ilk koloniyalarını qurmazdan əvvəl Amerikaya bir neçə dəfə hücum etmiş insanlar var idi. Beləliklə, Vikinqlərin X əsrdə Qrenlandiya və Nyufaundlendə gəldiklərini sübut edən dəlillər tapıldı.

Mütəxəssislər, Qrenlandiyada qurulan bəzi yaşayış məntəqələrinin təxminən 500 il davam etdiyinə, Nyufaundlenddəki yaşayış yerlərinin isə daha müvəqqəti olduğuna inanırlar.

Səbəblər

Asiyaya çatmaq üçün yeni ticarət yollarının axtarışı Amerikanın kəşfinə təkan oldu. Avropalılar yeni bir qitə tapdıqlarını başa düşdükdən sonra, Avropa gücləri tapılmış ərazilərdən istifadə etmək üçün bir yarışa başladılar.

Ticarət

Osmanlılar Konstantinopolu və Bizans İmperiyasının qalan hissəsini aldıqdan sonra Avropadan Asiyaya quru yolları bağlanmışdı. Bu, avropalıları Asiya ölkələri ilə ticarəti davam etdirmək üçün yeni yollar tapmağa məcbur etdi.

Alternativ marşrutları ilk axtaranlar Portuqaliyalılar və İspanlardı. Columbus, Portuqal Tacından dəstək almadıqdan sonra, Kastilya kraliçasını Atlantik tərəfindən Hindistanlara çatmağın mümkün olduğunu iddia edərək səyahətini dəstəkləməyə inandırmağı bacardı. Lakin məqsədinə çatmaq əvəzinə yeni bir qitə tapmaqla nəticələndi.

Bundan sonra Amerika bütün Avropa gücləri üçün ticarət hədəfi oldu.

Texnoloji

Dövrün texnologiyası, kartoqrafiya və ya naviqasiya alətləri kimi sahələrdə irəliləyişlərlə, avropalıların daha uzun səyahətlərə çıxmalarına imkan verdi.

Ərazi genişləndirilməsi

Mümkün olan maksimum ərazilərin toplanması da geosiyasi bir hədəf oldu. Avropa gücləri qitələrindəki güclərini gücləndirməyə çalışdılar və müstəmləkəçilik bunun üçün bir vasitə oldu.

Digər tərəfdən, Avropa daha çox qida və təbii mənbələrə ehtiyac duyulan böyük bir demoqrafik genişlənmə yaşanırdı.

17-ci əsrdə Avropadakı vəziyyət

İspanların ilk müstəmləkələrini qurmasından bir əsr sonra, qalan Avropa gücləri İspaniya İmperatorluğunun gücünü itirmək üçün rəqabət etməyə başladılar. İngiltərə və Fransa, Asiyada yaşayış yerləri qurdular və İspan daşınmalarına hücum etməyə başladılar.

Tezliklə, İspaniya İmperiyasının tənəzzülünün başlaması ilə, digər Avropa ölkələri müxtəlif Amerika ərazilərini fəth etməyə və müstəmləkə etməyə başladılar.

Din

İspan Katolik Monarxları Katolik dinini Yerli Amerikalılar arasında yaymaq üçün papadan icazə aldı. Beləliklə, məcburi prozelitizm Amerika torpaqlarını fəth etmək üçün irəli sürülən səbəblərdən biri oldu.

İngilislər və Fransızlar məsələsində din də müstəmləkələrin yaranmasında mühüm rol oynadı. Bununla belə, bu hallarda yerli xalqı çevirmək deyildi, amma Amerika mənşə ölkələrində dini inanclarına görə təqib olunan bir çox avropalı üçün sığınacaq oldu.

İspan müstəmləkəçiliyi

Qeyd edildiyi kimi, Kastiliya Tacı Cenevizli kəşfiyyatçı Kristofer Kolumbun Atlantiki keçərək Hindistanlara çatma cəhdinə sponsorluq etdi. Naviqator Portuqaliyalı monarx II Juanın dəstəyini almağa çalışmışdı, lakin rədd edildi.

İspan kralları da öz növbəsində yarımadadakı son müsəlman anklavını fəth etmiş və Columbus ideyasını dəstəkləməyə razı olmuşdular.

Bir neçə həftəlik keçiddən sonra Columbus 12 Oktyabr 1492-ci ildə Guanahani adasına çatdı. Yeni qitədə ilk İspan məskunlaşması Hispaniola’da quruldu və dörd il sonra Christopher Columbus’un qardaşı Santo Domingo’yu qurdu.

Qitədə meydana gələn ilk qəsəbə 1500-cü ildə Nueva Cadiz idi, bu gün Kubagua (Venesuela). Növbəti il ​​İspanlar indiki Venesuelada da Cumaná’yı qurdular.

Portuqaliya ilə gərginlik

Columbusun Amerikaya gəlişi dövrün digər böyük dəniz gücü ilə Portuqaliya ilə ciddi gərginliyin yaranmasına səbəb oldu. Mübahisələri həll etmək üçün hər iki ölkə Papa VI Aleksandrın arbitrajına müraciət etdi.

Nəticə budur ki, İspaniya Azorların qərbində 100 liqada yerləşən bir xəttin qərbində yerləşən əraziləri müstəmləkə etmə hüququnu əldə etdi, Portuqallar isə bu xəyali sərhədin şərqində yerləşə bildilər.

Lakin razılaşma Portuqaliyanı qane etmədi. Bu səbəbdən Tordesillas müqaviləsi adlanan yeni bir razılaşma müzakirə edildi. 1494-cü ilin iyununda imzalanan bu sənəd sayəsində Portuqaliyalılar Braziliyanı müstəmləkə etmələrinə imkan verən ərazilərini genişləndirməyi bacardılar.

Fəth

Antiller, İspanların qitənin fəthinə başladığı ilk baza idi. Bunu etmək üçün iki böyük yerli imperiya ilə qarşılaşmalı idilər: Azteklər və İnkalar.

Hernán Cortés, Aztek İmperiyasının fəthinin baş qəhrəmanı idi. 31 Avqust 1521-ci ildə nəhayət indiki Meksikanın müstəmləkəçiliyinin başlanğıcını qoyan paytaxt Tenochtitlanı aldı.

Öz növbəsində Francisco Pizarro 1531-ci ildə indiki Peruya girdi. İspanlar İnklar arasındakı mövcud vətəndaş müharibəsindən istifadə edərək Cuzco’yu aldılar. Bundan sonra yeni bir paytaxt qurdular: Lima.

Təşkilat

İspanlar yerli xalqları məğlub etdikdən sonra ərazilərinin idarə edilməsini təşkil etməyə başladılar. Əvvəlcə Tac, Yeni İspaniya və Perununki kimi iki böyük vitse-qonorar yaratdı.

Daha sonra, cənubda yeni əraziləri fəth edib müstəmləkə edərkən, digər canişinliklər də quruldu: Yeni Granada və Río de la Plata.

Bu proses bəzən bəzi yerli xalqların müqaviməti ilə qarşılaşdı. Baş verən bütün üsyanların içərisində Mapuches-in biri, Çilinin mərkəzi və Argentinada fərqləndi. Arauco Müharibəsi deyilən bütün Amerikada ən çox İspan itkisinə səbəb olan müharibə idi.

Digər tərəfdən, İspaniyanın hərbi üstünlüyünə baxmayaraq, nəzarət edə bilmədikləri bəzi sahələr var idi. Ən əhəmiyyətlisi Patagoniya, Gran Chaco, Amazon və Mesoamerica’nın şimalındakı səhra bölgələri idi.

İspan domeni

İspan müstəmləkəçiliyi 19-cu əsrin əvvəllərinə qədər təxminən üç yüz il davam etdi. Amerika müstəmləkələri, onlardan alınan xammal, qızıl və gümüş sayəsində İspan Tacının əsas sərvət mənbəyi oldu.

Bütün bu sərvət, İspaniyanın Avropadakı bir güc rolunu qorumasına kömək etmədi. Bunun çox hissəsi yarımadalı əhaliyə təsir göstərmədən davamlı müharibələrin maliyyələşdirilməsinə sərf edilmişdir.

Gümüş və qızıl hasilatı ilə yanaşı müstəmləkə iqtisadiyyatı maldarlıq və əkinçilik üzərində qurulmuşdu. Torpaqları işlətmək üçün kolonistlərin yerli xalq arasında apardıqları xəstəliklərin səbəb olduğu ölüm nəzərə alınmaqla, Afrika kölələrinin gəlməsi lazım idi.

İspanların koloniyalarını idarə etmək üçün yaratdığı inzibati sistem daxilində iki əsas qurum quruldu. Birincisi, ticarət və iqtisadiyyatla əlaqəli bütün məsələləri idarə etməyə həsr olunmuş Casa de Contratación idi. Qalan işlərdə Hindistan Qanunlarının yazılması və tərtibindən məsul olan Hindistan Şurası quruldu.

Müstəqillik

İspan müstəmləkələri 19-cu əsrin əvvəllərində mərkəzi hökumətə qarşı üsyan qaldırmağa başladılar. Bir neçə onillikdə, 1824-cü ilə qədər müstəmləkə ərazilərinin əksəriyyəti müstəqillik əldə etdilər.

1808-ci ildə İspaniyaya Napoleon istilası, Kreolların siyasi mövqelərdən kənarda qalmalarından narazılıqları və Fransız İnqilabı və ABŞ-ın İstiqlal ideyalarının təsiri viceregal hakimiyyətlərinə qarşı davamlı qiyamların səbəbi idi.

Portuqaliyanın müstəmləkəçiliyi

Portuqaliya XV əsrin əvvəllərində əsas dəniz güclərindən biri idi. Bu, Amerikaya səyahət etmək üçün əla baza olan Azor və Madeyra adalarını müstəmləkə etməsinə imkan verdi.

Columbus Amerika qitəsinə gəldikdən sonra Portuqaliya yeni kəşf edilmiş ərazilərin bir hissəsinə nəzarət etmək üçün kampaniyasına başladı. Tordesillas müqaviləsi onlara geniş bir ərazini müstəmləkə etmək hüququ verdi və Kral I Manuel bir neçə ekspedisiya göndərdi. Bunların arasında Pedro Alvares Cabralın rəhbərliyi ilə seçilən biri diqqət çəkdi.

Şimali Amerika

Tordesillas müqaviləsinin Portuqaliya təfsirində Yeni Qitənin şimal torpaqlarının bir hissəsini müstəmləkə etmək hüquqlarına sahib olduqları bildirilir. Beləliklə, 1499 və 1500-cü illərdə bir ekspedisiya şimal-şərq sahillərinə və Qrenlandiyaya çatdı.

Bu son ada iki il sonra Newfoundland və Labrador’u da ziyarət edən yeni bir ekspedisiya ilə xəritələndi. Bütün bu ərazilərin Portuqaliya İmperiyasına aid olduğu iddia edildi.

16-cı əsrin ikinci onilliyində Portuqaliya tezliklə tərk edilməsinə baxmayaraq, Nyufaundlend və Yeni Şotlandiya ərazilərində bəzi yaşayış məntəqələri tikdirdi. Portuqaliyalılar Cənubi Amerikada onlara uyğun olan sahələrə diqqət yetirməyi və Şimali Amerika bölgələrini görməməzlikdən gəlməyi üstün tutdular. Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburg, Lüksemburq, Lüksemburg, Lüksemburg, Lüksemburg, Lüksemburg, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburg, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburg, Lüksemburg, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburg, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lombard, Lüksemburg, Lüksemburq, Lüksemburq, Lüksemburq, Lombard, Lüksemburg

Braziliya

Portuqaliyanın Amerikada müstəmləkə etdiyi ən əhəmiyyətli ərazi Braziliyadır. Fəthi 1500 Aprel ayında, tədqiqatçı Alvares Cabralın sahillərinə çatmasıyla başladı. Portuqaliyalılar oradan içəri doğru irəliləyərək 300 il davam edən hökmranlığı möhkəmləndirirdilər.

Bunun üçün 1530-cu ildə Braziliya sahillərinə ekspedisiya göndərən Fransızlarla qarşılaşmalı idilər.

Braziliya ərazisinin inzibati təşkilatı 1533-cü ildə Portuqaliya kralı tərəfindən quruldu. Monarx müstəmləkəni hər birinin eni 150 mil olan 15 kapitanlığa böldü. Hər zolağın əmri Portuqaliyalı zadəganlara irsi əsasla verildi və bu da dövlətin xərclərə qənaət etməsini təmin etdi.

Zadəganların öhdəlikləri arasında yerli əhalinin katolikliyə çevrilməsi, torpaqlarının müstəmləkə edilməsi və kapitanlığının iqtisadi inkişafı var idi.

Bu sistem 1549-cu ildə, kralın koloniyanı idarə etmək üçün bir general qubernator göndərdiyi zaman dəyişdi. Məqsədləri mərkəzləşmiş bir hökumətin mövcud olması idi, amma praktik olaraq zadəganlar hər kapitanlıqda, xüsusən iqtisadi sahədə demək olar ki, bütün hakimiyyəti istifadə etməyə davam etdilər.

Braziliyanın müstəqilliyi

İspaniyada olduğu kimi, Portuqaliyanın da Amerikadakı müstəmləkəçiliyinin sonu ölkəni Napoleon işğalı ilə əlamətdar etdi. Kral ailəsi sürgünə getməli və Rio-de-Janeyroda yerləşməli idi. Bu bölgə daha sonra İmperiyanın paytaxtı oldu.

Yeddi il sonra Portuqaliyalı şahzadə Don Juan, Portuqaliya, Braziliya və Algarve Birləşmiş Krallığını qurdu. 1821-ci ildə taxtı miras aldıqdan sonra Portuqaliyaya qayıtdı və oğlu Pedronu koloniyanın qubernatoru olaraq tərk etdi.

Braziliyanın İmperiya daxilində qazandığı muxtariyyəti ləğv etmək cəhdi, Braziliyalıların rədd edilməsinə səbəb oldu. Yerli liderlər Pedronu 1822-ci ildə müstəqilliyini elan etməyə inandıra bildilər.

İngilis müstəmləkəçiliyi

Yeni Qitəyə ilk İngilis ekspedisiyası, Xristofor Kolumbun gəlişindən bir müddət sonra meydana gəldi, baxmayaraq ki, heç bir yaşayış yeri qurulmadı. Daha sonra, 1585-ci ildə Sir Walter Raleigh tərəfindən komandanlıq edilən başqa bir ekspedisiya, Şimali Amerikadakı ilk koloniyaları yaratmağa çalışdı.

Bununla birlikdə, yalnız 1607-ci ildə Amerikadakı ilk İngilis stabil qəsəbəsi quruldu: Jamestown.

On üç koloniya

İngilislər Şimali Amerikada on üç fərqli koloniya qurdular. Bəzilərinə iqtisadi fayda gətirmək istəyən məskunlaşanlar yerləşdilər. Digərləri, bu arada Avropada dini zülmdən qaçan köçkünlər tərəfindən quruldu.

İspan və Portuqaliya müstəmləkələrindən fərqli olaraq, On üç İngilis müstəmləkəsi feodal xüsusiyyətləri olmadan daha açıq idarəetmə sistemlərinə sahib idi.

Genişləndirmə

Tezliklə İngilis koloniyaları genişlənmə prosesinə başladı. Hollandiyaya qarşı müharibədən sonra Yeni Amsterdamı idarə etməyi bacardılar və yeddi illik müharibədən sonra da Yeni Fransa ilə eyni şeyi etdilər.

Yeddi illik müharibə

Yeddi illik müharibənin sonu, 1763-cü il, Avropa güclərini böyük iqtisadi problemlərlə qarşıladı. İngiltərə, daha çox fayda əldə etmək üçün imperatorluğunun rəhbərliyində bir dəyişiklik nəzərdə tutdu, bu da müstəmləkəçilərin rəddini tapdı.

Əvvəlki onilliklər ərzində On üç müstəmləkə xeyli muxtariyyətə sahib idi. Onların hər biri idarəetmə formasına qərar vermişdi və sakinləri metropolün maliyyə və siyasi iddialarına uymamağın lehinə səs verdilər.

İngiltərənin tətbiq etmək istədiyi vergilərə qarşı üsyanlar bütün müstəmləkələrdə baş verdi. Bundan əlavə, on üçü 1775-ci ildə Qurtuluş Müharibəsinin başlamasına səbəb olan İngilislərlə qarşı-qarşıya gəlmək üçün qüvvələrini birləşdirdi.

ABŞ-ın anadan olması

Üsyançılar 1776-cı ilin iyulunda müstəqillik elan etdilər və yeni bir millətin doğulduğunu elan etdilər: Amerika Birləşmiş Ştatları. Mübarizələrində İngiltərənin İspaniya və ya Fransa kimi ənənəvi rəqiblərinin dəstəyini aldılar.

Holland müstəmləkəçilik

Hollandiya öz yaradıcılığından böyük bir müstəmləkə gücünə çevrildi. Amerikaya ilk ekspedisiyaları, 16-cı əsrin birinci yarısında tacirlərin Antilləri getməsindən başladı. Bundan əlavə, 1625-ci ildə gələcək New York olan Yeni Amsterdamı qurdular.

Holland iddiaları digər müstəmləkə gücləri ilə toqquşdu. Beləliklə, Antilllərdə ispanlarla, Braziliyada portuqallarla toqquşdular.

İspaniya ilə qarşıdurma

Qeyd olunduğu kimi, Hollandiyalılar bəzi ərazilərə sahib olmaq üçün İspanlarla bir neçə dəfə hərbi qarşıdurmaya girmişlər. 1593-cü ildə Hollandiyalı bir ekspedisiya Venesueladakı Araya yarımadasının duz sahələrini fəth etdi.

Daha sonra, 1622-ci ildə Hollandiyanın Araya son idarəsini qazanmaq üçün hücum etdiyi o dövrün ən əhəmiyyətli dəniz döyüşlərindən biri oldu. İspaniyalılar hücumu dəf etməyi bacardılar.

Surinam və Qayana

Hollandiya Surinamda və Guyanaların bir hissəsində yerləşməyi bacardı. Orada 17-18-ci əsrlər ərzində əkinçiliyə əsaslanan iqtisadi sistem inkişaf etdirdilər. Əkin sahələrindəki müvəffəqiyyət bu koloniyaların bütün Amerikada ən çox kölənin cəmləşdiyi koloniyalara çevrilməsinə səbəb oldu.

Şimali Amerika

17-ci əsrin əvvəllərində Hollandlar indiki New York əyalətinə bir ekspedisiya göndərdi. Ticarət fəaliyyətlərini idarə etmək üçün, ölkə 1621-ci ilə qədər Amerika sahillərində bir neçə ticarət məntəqəsi yaratmış Holland West Indian şirkətini yaratdı.

Hollandiyalıların iddiaları tezliklə İngilislərin bütün əraziyə nəzarət etmək niyyətləri ilə toqquşdu. 17-ci əsrin ortalarında, gərginlik davam etsə də, İngiltərə Long Island’ın şərq hissəsini rəqiblərindən aldı. 1660-cı illərdə bu gərginlik iki ölkə arasında müharibəyə səbəb oldu və nəticəsi İngilislərə fayda verdi.

İdarəetmə

Əvvəlcə Hollandiya ticarət şirkətlərinin böyük gücə sahib olduqları bir inzibati sistem qurdu. İstisna, kral ailəsinin üzvü tərəfindən idarə olunan Braziliyanın bir hissəsində qurulmuş müstəmləkə idi.

Portuqaliyalılar və İngilislərlə qarşıdurmalar Hollandların uzun müddət öz müstəmləkələrini saxlamağına mane oldu. Sonda onlar yalnız Karib dənizindəki kiçik əraziləri saxlaya bildilər.

Digər

Əvvəlki Avropa ölkələrindən başqa Amerikanın müstəmləkəçiliyində digər millətlər də iştirak etdi. Bəziləri Fransa kimi qitə gücləriydi, bəziləri Almaniya kimi güc əldə etməyə başladı və nəhayət, sərvətlərindən istifadə etmək üçün yeni ərazilər axtaran kiçik ölkələr.

Fransa

Fransızlar 16-cı əsrdə Amerika ərazilərini müstəmləkə salmağa maraq göstərməyə başladılar, ancaq 17-ci əsrdə ilk koloniyalarını qurmağı bacardılar. İlk hədəfi indiki Kanadada Şimali Amerika idi. 1608-ci ildə ilk sabit yaşayış yerlərini qurduqları, xüsusilə Quebecdə var idi.

Fransanın müstəmləkə irqində iştirak etməsinə iqtisadi fayda axtarışı səbəb oldu. Bundan əlavə, bu həm də digər Avropa güclərinə qarşı hərbi mövqelərini gücləndirməyin bir yolu idi.

Kanada, ABŞ və Karib dənizi

Qeyd olunduğu kimi, Fransa ilk müstəmləkəçi səylərini Amerika qitəsinin şimalına yönəltdi. Orada ilk koloniyası Quebec-ə əlavə olaraq Nova Scotia və Annapolis adlı iki ticarət limanı qurdu.

Bir qədər sonra Fransızlar, Missisippi çayına qədər uzanan Böyük Göllər ərazisinə girmək üçün əsas rolunu oynayan Montreal şəhərini qurdu.

İngiltərədən gələn ilk köçkünlərin etdiklərinin əksinə olaraq, Fransızlar qitənin sahillərində yaşayış yerləri yaratmaqla məhdudlaşmırdılar, daxili ərazilərə köçür və yerli sakinlərlə ticarət əlaqələrini inkişaf etdirirdilər. Bu, 18-ci əsrin ortalarında Detroit, İllinoys və Yeni Orlean kimi qəsəbələr qurduqlarına imkan verdi.

Təcrübədə, Fransızların qitənin daxili bölgələrinə etdiyi ekspedisiyalar, Kanadadan Luiziana’ya gedən çox geniş bir əraziyə nəzarət etdiklərini düşünürdülər.

Şimali Amerikaya əlavə olaraq, Fransa Karib dənizində bəzi koloniyalar qurdu. Birincisi, on yeddinci əsrdə, donanmasının başqaları arasında San Bartolomé, Granada, San Martin və Hispaniolanın bir hissəsini fəth etdiyi zaman quruldu.

Alman müstəmləkəçiliyi

Almaniya yalnız Amerikada koloniyalar əldə etmək üçün ciddi bir cəhd etdi. Bu, İmperator V Carlosun, tanınmış bir bankir ailəsinə: Welsersə Venesuelada torpaq verməsi 1528 ilə 1556 arasında baş verdi.

Welsers-in məqsədi məşhur El Doradonu tapmaq və bunun üçün yerli xalqla mübarizə üçün vacib hərbi qüvvələr yerləşdirmək idi.

Mifik şəhər heç vaxt tapılmasa da, almanlar bölgədəki qızıl mədənlərindən çox sayda alman madencisi olduğu üçün istismar etdilər. Onlara şəkər qamışı yetişdirmək üçün təxminən 4000 afrikalı kölə qoşuldu.

Bölgədə yaşayan İspanlar Almanların nəzarətini qəbul etmədilər və qarşıdurmalar bir-birini izlədi. Nəhayət, Welser koloniyanın qorunub saxlanmasından imtina etdi və ərazi Yeni Qranada Krallığına daxil edildi.

Bu cəhdə əlavə olaraq, Brandenburg-Prussiya da uğurlu olmasa da Karib dənizində koloniyalar yaratmağa çalışdı. II Reich, yeni inkişaf etməkdə olan bir ABŞ-dan güc çıxarmaq niyyəti ilə eyni şeyi etdi.

İtalyan müstəmləkəçiliyi

Bir koloniya yaratmaq üçün Yeni Dünyaya göndərilən tək İtalyan ekspedisiyasını təşkil edən Duke Ferdinand I de Medici idi. 1608-ci ildə başlayan səyahət, Şimali Braziliyaya yönəlmiş və bir İngilis Kapitan Thornton tərəfindən idarə edilmişdir.

Thorntonun ilk səfəri sonrakı ekspedisiyaya hazırlaşmaq üçün Amazon’a çatmağı hədəf almışdı. Ancaq İtaliyaya qayıtdıqda, I Ferdinand vəfat etdi və varisi layihəni ləğv etdi.

Daha sonra, 19-cu əsrin əvvəllərində bir çox İtalyanlar Latın Amerikasında yerləşdilər. Ancaq bu müstəmləkələr İtaliyanın hakimiyyəti altında deyildi, əksinə mühacirlər tərəfindən qurulmuş yerlər idi.

Danimarka müstəmləkəçiliyi

Danimarka, 15-ci əsrin əvvəllərinə qədər Qrenlandiyada bəzi müstəmləkələri olan bir ölkəyə – 1535-ci ildə Norveçə qoşuldu. Bu birləşmədən sonra danimarkalılar Şimali Amerika adasındakı köhnə Norveç mülklərinə iddia etdilər.

Danimarka 1721-ci ilə qədər Qrenlandiyanın cənub-qərbində öz koloniyalarını qurdu. İlk tədbirlərindən biri adanın sakinlərini xristianlığa çevirmək üçün missionerlər göndərmək idi.

Vaxt keçdikcə bütün ada öz suverenliyi altına girdi, bu vəziyyət bu günə qədər davam edir, baxmayaraq ki, Qrenlandiyalılar geniş özünüidarə hüququndan istifadə edirlər.

Danimarka Qrenlandiyadan əlavə Virgin adalarında da müstəmləkə qurdu. Bunu etmək üçün, digər ölkələrin etdikləri şəklində özəl bir ticarət şirkəti yaratdı: Danimarka West Indies Company.

Qrenlandiyada əsas iqtisadi fəaliyyət balıq ovu olduğu halda, Virgin adalarında bu rol kənd təsərrüfatı, daha doğrusu şəkər qamışı əkilməsi ilə məşğul idi. İşçilərə olan ehtiyac, çox sayda Afrika köləsinin gəlməsinə səbəb oldu, o qədər ki, qısa müddətdə sakinlərin əksəriyyətini təşkil etdilər.

1803-cü ildə kölə ticarəti ləğv edildi və 1848-ci ildə onlara sahib olmaq qanunsuz edildi. Bu, adaların iqtisadiyyatını böhrana saldı və əhalidə azalma oldu. Nəhayət, 1917-ci ildə Danimarka adaları ABŞ-a satdı.

İsveç müstəmləkəçiliyi

İsveç də Şimali Amerikada və Karib dənizində öz koloniyalarını qurdu, baxmayaraq ki, yerlilər indi Finlandiya məxsus olan bir bölgədən gəldilər. İsveç mülkləri çox geniş deyildi və ümumiyyətlə qısa bir varlığa sahib idi.

İlk koloniyalar 1638 ilə 1655 arasında quruldu: Yeni İsveç və Yeni Stokholm, ikisi də indiki ABŞ-da. Ancaq qısa müddətdə Hollandlar tərəfindən fəth edildi və Yeni Hollandiyaya inteqrasiya edildi.

Digər tərəfdən, İsveç 18-19-cu əsrlər arasında San Bartolomé və Guadalupe adalarını bir əsr boyunca idarə etdi. İkisi suverenliyini bu günə qədər qoruyan Fransız əlinə keçdi.

Rus müstəmləkəçiliyi

1732-ci ildə Rus İvan Fedorov tərəfindən kəşf edilən bir yarımada olan Cənubi Alyaska, Rusiyanın 18-ci əsrin sonunda əsas koloniyalarını qurduğu ərazi idi. Bu vəziyyətdə, dərilərin müalicə edildiyi və satışa hazırlandığı fabriklər idi.

Ruslar Alyaskanın qalan hissəsini və Aleutian adalarını da nəzarətə götürdülər. Ekspedisiyaları qitənin şimal-qərb sahillərini təqib edərək Kaliforniyanın şimalına çatdı. Bu, İspanların bölgəni işğal etmək üçün mümkün Rusiya cəhdindən qorxmasına səbəb oldu, baxmayaraq ki, bu baş tutmadı.

Rusiyanın nəzarətində olan ərazidə sərt iqlim şəraiti əhalinin kifayət qədər seyrək olmasının səbəblərindən biri idi. Sakinlərin əksəriyyəti rus missionerləri tərəfindən xristianlığı qəbul edən yerli insanlar idi.

Zaman keçdikcə Rusiya Çarı hökuməti, Alyaskadakı mülklərin saxlanmasının ölkə üçün zərərli olduğunu tapdı. Bu səbəbdən və Krım müharibəsindən sonra maliyyələşdirmə ehtiyacı olduğu üçün ərazinin satılması üçün ABŞ ilə danışıqlar apardı. Bu, 9 aprel 1867-ci ildə baş verdi və amerikalıların ödədiyi qiymət 7 milyon dollardan biraz çox idi.

Norveç müstəmləkəçiliyi

1814-cü ilə qədər Danimarkaya bağlı olan Norveç, İsveç tərəfindən birləşdirildikdən sonra bütün koloniyalarını itirdi. Mülkləri daha sonra Danimarka İmperiyasına keçdi.

Artıq 20-ci əsrdə, 1905-ci ildə Norveç özünü müstəqil elan etdi və o zaman Amerikada bəzi koloniyalar yaratmağa çalışdı.

Əsas Norveç iddiası Sverdrup Adaları idi, lakin 1930-cu ildə İngilis suverenliyi altına girdilər. Bundan əlavə, Qrenlandiyada Erik Torpağı Qırmızı adlanan bir adaya da iddia etdilər. Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi qarşısında suverenliyini tələb etsə də, məhkəmə Danimarka lehinə qərar verdi.

Xəstəxana kolonizasiyası

Malta cəngavərləri, Fransızların həyata keçirdiyi müstəmləkəçilikdə diqqətəlayiq bir şəkildə iştirak etmişdilər. Məsələn, Yeni Fransada bu nizamın üzvləri, demək olar ki, bütün aristokratlar, çox vacib bir qrup yaratdılar. Bu, Sifarişin Böyük Ustadını Acadia-da bir fikir yaratmağa sövq etdi, baxmayaraq ki, fikir rədd edildi.

Böyük Usta dəyişikliyi baş verdikdən sonra, vəzifənin yeni sahibi Amerikada Sifarişin öz hakimliyini qurma ehtimalı ilə daha çox maraq göstərdi. Beləliklə, 1651-ci ildə Xəstəxanaçılar San Cristobal, San Bartolomé və San Martin’i aldılar.

Sifarişin bir sıra istehkamlar, kilsələr və şəhəri bütün Karib dənizindəki ən təsirli şəhərlərdən birinə çevirən bir xəstəxana inşa etdiyi San Cristobalda idi. Ancaq paytaxt xaricində vəziyyət fərqli idi.

San Bartolomé yerli kariblərin hücumuna məruz qaldı və bütün köçkünlər öldürüldü və ya qaçmağa məcbur edildi. Hökumət yaşayış məntəqəsini yenidən məskunlaşdırmaq üçün təxminən 100 kişi göndərdi. Sifarişin nəzarətində olan digər bölgələr də üsyan və hücumlara məruz qaldı.

Bu yerli müxalifətə əlavə olaraq, müstəmləkələrindən alınan faydaların olmaması səbəbindən Sifarişdə bəzi məyusluqlar meydana çıxmağa başladı.

1660-cı illərin əvvəllərində Xəstəxanaçılar Fransanın adaları almaq üçün verdiyi krediti tam ödəməmişdilər və liderlər bu əşyalarla nə edəcəyimizi müzakirə etməyə başladılar. Nəhayət, 1665-ci ildə bütün əraziləri Fransız Qərbi Hindistan şirkətinə satmağa qərar verdilər.

Curian müstəmləkəçilik

Amerikada müstəmləkə yaratmağa çalışan təkcə böyük Avropa ölkələri deyildi. Bəzi kiçik millətlər də yeni qitənin zənginliklərindən faydalanmaq üçün ərazilər əldə etməyə çalışdılar.

Bu ölkələrin ən kiçiyi o zaman Polşa-Litva Konfederasiyasının vassal dövləti olan Kurland Hersoqluğu idi. Müstəmləkəçilik layihəsinin təşviqatçısı Avropadakı səyahətləri zamanı merkantilizmin alovlu davamçısı olmuş Duke Jacob Kettler idi.

Kettlerin yaxşı hökuməti sayəsində Curland, həm Latviyada, həm də indiki Liepaya və Ventspilsdə yerləşən böyük bir ticarət donanması inşa edə bildi. Bu filo ilə knyazlıq Yeni Kurlandı quraraq Tobaqoya müstəmləkəçi bir ekspedisiya göndərdi. Koloniya, ilk mərhələdə 1654 ilə 1659 arasında, ikinci birində isə 1660 ilə 1689 arasında davam etdi.

Nəticələr

Amerikanın Avropa müstəmləkəçiliyinin nəticələri çoxsaylı yerli əhalinin ölümündən tutmuş, yerli mədəniyyətlərin müstəmləkəçilər tərəfindən dəyişdirilməsinə qədər dəyişdi.

Digər tərəfdən, bu gün qitəni təşkil edən və 18-ci əsrdən etibarən müstəqilliklərini elan edən millətlərin görünüşünü nəzərdə tuturdu.

Yerli ölümlər

İspanların və Portuqalların müstəmləkə etdiyi bölgələrdə məskunlaşmış yerli əhali ilk dəfə böyük bir qırğına məruz qaldı. Çoğunlukla, ölümün səbəbi, yerlilərin müdafiə etmədiyi fəth edənlər və köçkünlər tərəfindən daşınan yoluxucu xəstəliklər idi.

Qitədə yerli əhalinin azalmasında xəstəliklərlə yanaşı müharibələr də mühüm rol oynadı. İspaniyadan çıxarılan qanunlara rəğmən, komitələrdəki iş şəraiti də pis yaşayış şərtləri səbəbiylə ölümlərə səbəb oldu.

Digər tərəfdən, İngilislər və Fransızların hakim olduğu bölgələrdə çox sayda ölümdən xəstəliklər də məsuliyyət daşıyırdı. Lakin, Amerika Birləşmiş Ştatları müstəqillik qazandıqdan sonra, yeni ölkə Şimali Amerika qərbindəki bütün torpaqları fəth etmək üçün bir kampaniya başlatdı, bu müddət ərzində yerli sakinlərə böyük itki verdi.

Köləlik

Yerli əhalinin azalması, Amerika sərvətlərindən istifadə etmək üçün kifayət qədər işçinin olmamasına səbəb oldu. Müstəmləkəçilərin cavabı Afrikada əsir götürülmüş çox sayda köləni qitəyə gətirmək idi.

Bu kölələr hər hansı bir haqq sahibi deyildilər və ağalarının bir başqa sahibliyi oldular. Bu mənada onların vəziyyəti, heç olmasa, qanun çərçivəsində müəyyən dərəcədə qorunması olan yerli xalqın vəziyyətindən qat-qat pis idi.

Katolik Kilsəsinin genişlənməsi

Bir çox İngilis köçkün Amerikaya dini zülmdən qaçaraq gəldiyində və On üç müstəmləkənin bəziləri din sahəsində çox dözümlü olduqları halda, İspanların idarə etdiyi ərazilərdə Katolikliyə məcburi çevrilmə kampaniyası aparıldı.

Bu, Katolik Kilsəsinin fəth və müstəmləkəçilik dövründə ən vacib qurumlardan biri olmasına səbəb oldu. Papa, yerli insanları çevirmək üçün İspan Tacına müstəsna hüquqlar vermişdi və missionerlər və keşişlər bir çox tarixçinin “mənəvi fəth” dediklərini həyata keçirmək üçün vacib idi.

Müsbət tərəfdən, bu keşişlərin çoxu yerli xalqların müdafiəçiləri oldular və bir çox kolonistin etdikləri həddini aşdılar.

Mədəni nəticələr

Amerikanın Avropadakı müstəmləkəçiliyinin sosial və mədəni nəticələri arasında çox sayda ana dilinin itməsi diqqət çəkir. Bunlar ispan, portuqal və ya ingilis olsun müstəmləkəçilərin dili ilə əvəzləndi. Eyni şey digər mədəni təzahürlərdə və ya dini inanclarda baş verdi.

İqtisadi nəticələr

Amerikanın fəthi və müstəmləkəçiliyinin təsiri o qədər böyük idi ki, bir çox tarixçilər bunun ilk böyük qloballaşma olduğunu düşünürlər. Avropa ölkələrinin əldə etdikləri böyük sərvət beynəlxalq ticarətin meydana çıxması üçün əsas idi.

Dünya iqtisadiyyatının bu dinamikləşməsi Amerika ölkələri müstəqillik qazandıqdan sonra davam etdi. Bunlar, Asiya ölkələrini əvəz edən Avropa xalqları üçün xammal tədarükçüsü oldu.

Amerikadan Avropaya gələn məhsullar arasında qarğıdalı, tütün, pomidor, kakao və ya şirin kartof da var. Hamısı müstəmləkəçi dövlətlərin iqtisadiyyatında mühüm rol oynadı.

Avropada siyasi nəticələr

Avropalılar Amerikada yalnız zənginlik üçün koloniyalar qurmadılar. Köhnə Qitədə hegemonluğa nail olmaq üçün qarşıdurma da inkişaf edirdi. İspaniya kimi ən qədim güclər böyük bir imperatorluq qurmağı bacardılar, ancaq yavaş yavaş İngiltərə və ya Fransa kimi digər millətlərin lehinə gücünü itirirdi.

İstinadlar

1. Rubino, Francisco. Amerikanın müstəmləkəçiliyi. Classeshistoria.com saytından əldə edilmişdir
2. Tarix Ensiklopediyası. Amerikanın fəthi. Ensiklopediadehistoria.com saytından əldə edilmişdir
3. Elcacho, Joaquim. Amerikanın müstəmləkəçiliyi 56 milyon yerli insanı öldürdü və dünya iqlimini dəyişdirdi. Fromvanaguardia.com saytından əldə edildi
4. Britannica Ensiklopediyasının Redaktorları. Amerika koloniyaları. Britannica.com-dan əldə edildi
5. Konqres Kitabxanası. Müstəmləkə Amerika (1492-1763). Americaslibrary.gov saytından əldə edilmişdir
6. Minster, Christopher. Müstəmləkə dövründə Latın Amerikası tarixi. Thoughtco.com-dan əldə edildi
7. Xan Akademiyası. Yeni Dünyada Fransız və Hollandiyalı kəşfiyyat. Khanacademy.org saytından bərpa edildi
8. 1450-ci ildən bəri Qərb müstəmləkəçilik ensiklopediyası. Amerika qitəsindəki imperiya, Portuqal dili, ensiklopediya.com-dan alınmışdır.

Microsoft Word Avropa Amerika 2015. doc

və xronologiya problemi. Tarixi mənbələr və ədəbiyyat.

II Mövzu. Qədim Yunanıstan və Qədim Roma.

Qədim Yunanıstan.

Krit və Miken sivilizasiyası (e.ə XI əsrədək ). XVIII-XV əsrlərdə Krit dəniz

dövlətinin tərəqqisi. XIV- XIII əsrlərdə Mikenin üstünlük qazanması. XII-XI əsrlərdə

dorilərin köçürülmələri və Miken dövlətlərinin süqutu.

Yunanıstan Homerin dövründ ə (XI – IX əsrlər) qtisadiyyatın tənəzzülü. Yunan

tayfalarının Egeida adalarında və Kiçik Asiyanın qərb sahilərində məskunlaşdırılması.

Qədim Yunanıstan (VIII-VI əsrlər) Böyük yunan kolonizasiyası. Qədim şəhər-

dövlət fenomeni. Vətəndaşlıq anlayışı. Peloponnes ittifaqı və onun xarici siyasəti. Afina

demokratiyasının dövlət sistemi və rolu.

Klassik Yunanıstan (V-IV əsrin I yarısı) Yunan- ran müharibələri. ranlıların

Yunanıstana ilk müdaxiləsi, Marafon döyüşü. 481 ildə Korinf qurultayı. Salamin, Plateya

və Mikaledə iranlıların məğlub olması. Afinanın hegemonluğu və müttəfiqlərin

narazılığı. Kalli sülhü. Klassik dövrdə Yunanıstanın iqtisadi inkişafı. Peloponnes

müharibəsi. IV əsrin birinci yarısında Yunanıstanın siyasi tarixi. Spartanın hegemonluğu

və buna münasibət. Sparta- ran müharibəsi və onun nəticələri. Korinf müharibəsindən

sonra Yunanıstanda ranın təsirinin güclənməsi. Levktra və Mantineya döyüşləri və

Peloponnes ittifaqının dağılması. kinci Afina dəniz ittifaqı.

Makedoniyanın yüksəlişi. Makedoniya II Filippin dövrünə qədər. II Filippin

fəaliyyəti. Afina Makedoniyanın əsas rəqibidir. Xeroneya döyüşü və Yunanıstanda

Makedoniya hegemonluğunun bərqərar edilməsi. Korinf (panellin) konqresi və orada

rana yürüş barədə qərar qəbul edilməsi.

Ellinizm dövrü. Aleksandr Makedonskinin Şərq yürüşləri. Aleksandr

Makedonskinin istila olunmuş ərazilərdə siyasəti. Aleksandr Makedonskinin “varisliyi”

uğrunda mübarizə və ellin dövlətləri sisteminin yaranması. Ən böyük ellin dövlətləri:

Misir, Selevkilər dövləti, Perqam çarlığı. Onların quruluşunda ümumi və xüsusi cəhətlər.

Makedoniya çarlığı. Romanın Makedoniya çarlığını darmadağın etməsi və Yunanıstanın

demaqoq “müstəqilliy”inin elan edilməsi.

Qədim Roma.

Padşahlıq dövrü (VIII-VI əsrlər). Romanın əsasının qoyulmasına dair Roma

nənəsi. Roma vətəndaş cəmiyyətinin formalaşması. Romada padşah hakimiyyəti.

Tarkvinilərin Etrusk sülaləsi. Padşahlığın süqutu və Roma respublikasının yaradılması.

Erkən Respublika (V-III əsrlər). Erkən respublikanın dövlət quruluşu. Senat.

Roma magistratlar sistemi. V-III əsrlərdə Romanın xarici siyasəti. taliyanın Roma

tərəfindən tam ələ keçirilməsi. taliya sərhədləri xaricində Romanın hərbi ekspansiya

sahəsindəki ilk addımları. Karfagenlə müharibələr. Birinci Pun müharibəsi və onun

nəticələri. kinci Pun / Hannibal/ müharibəsi. Hannibal yürüşü. Müharibənin nəticələri.

Romanın Şərqi Aralıq dənizində ekspansiyası. Makedoniya və Yunanıstanın darmadağın

Son Respublika (II-I əsrlər). Romanın istila olunmasının taliyada sosial-iqtisadi

proseslərin sürətlənməsinə təsiri. II-I əsrlərin sonuncu rübündə Roma cəmiyyətində sinfi

və ictimai ziddiyyətlərin kəskinləşməsi.

Böhran v ə Roma respublikasının süqutu. Mitridat VI Yevpator – şərq

vilayətlərində antiroma hərəkatının lideridir. Sulla diktaturası. Spartakın başçılığı ilə

qullar üsyanı. Pompeyin Şərq yürüşləri. Birinci triumvirat antisenat qüvvələrin təşkilatı

kimi. Sezar konsulluğu. Sezarla Pompey arasında vətəndaş müharibələri. Sezar

diktaturası. Qay Yulius Sezar. Oktavian. kincu triumviratın yaradılması. Filipp döyüşü.

Mark Antoni Şərqdə. Kleopatra. Oktavianla Antoninin ali hakimiyyət uğrunda

mübarizəsi. Antoninin ölümü. Romada vətəndaş müharibələrinin sona çatması. Roma

hüququnun mənbələri. Mülki hüququn əsas prinsipləri. Pretor hüququ. Yustinian

Prinsipatlıq dövrü. Oktavian Auqust və Yuli-Klavdi və Flavi sülalələri. Britaniya,

Qalliya və udeyada üsyanlar. Neron. Flavi sülaləsinin bərqərar olması. Antoninlər

sülaləsi. Roma imperiyasının “Qızıl dövrü”. “Roma sülhü” anlayışı. Trayanın

hakimiyyəti. Roma imperiyasının sonuncu ərazi ekspansiyası. Strateji müdafiə siyasətinə

keçid. lk qala tipli sərhəd istehkamlarının tikilməsi. Prinsipatın nəticələri.

III əsr böhranı. 193-197 illərin siyasi böhranı və vətəndaş müharibəsi. Qalliyenin

dövründə imperiyanın siyasi cəhətdən dağılması. Barbarların sərhəd istehkamlarını

yarması və Roma ərazisində onların ilk yaşayış məntəqələrinin yaranması. III əsrdə

Roma iqtisadiyyatının böhranı. Xristianlığın yaranması və erkən tarixi. Xristian kilsəsinin

genezisi. Dövlət orqanları ilə tədricən yaxınlaşma istiqamətində kilsənin təkamülü.

Son Roma mperiyası (IV-V əsrlər). Roma mütləqiyyəti. Xristianların təqib

olunması. Konstantinin fəaliyyəti. Konstantinin dövründə dini siyasətin dəyişməsi. Nikey

kilsəsi – kilsə ilə dövlət arasındakı münasibətlərdə dönüş nöqtəsidir. Konstantinopolun

sasının qoyulması və imperiya iqamətgahının oraya köçürülməsi. Barbarların əyalətlərdə

məskunlaşması və Roma imperiyasının barbarlaşdırılmasının başlanması.

Qərbi Roma imperiyasının süqutu. Xalqların böyük köçünün başlanması.

Vestqotların ölkəyə soxulması. Adrianopol döyüşü. I Feodosun imperiyanın tamlığını

qoruyub saxlamaq uğrunda mübarizəsi. Roma imperiyasının Qərb və Şərq imperiyalarına

/ Bizansa / bölünməsi. Vestqotlar, hunlar və vandalların taliya ərazisinə soxulması. V

srin 50-70-ci illərində imperiyanın möhkəmləndirilməsi üçün son uğursuz cəhdlər /

Mayoran islahatları /. Romul Avqustul – sonuncu imperator.

III Mövzu. Avropa Orta əsrlərdə (V-XVII əsrin ortaları).

Xalqların böyük köçü və barbar çarlıqlarının yaranması. II-III əsrlərdə alman

tayfalarının yer dəyişdirmələri. Qotlar III-IV əsrlərdə. Hun yürüşü. Vestqotlar IV əsrin

sonuncu rübü -V əsrin əvvəllərində. Vandallar, alanlar və sveylər IV -V əsrin

vvəllərində. Burqundlar III-V əsrin birinci yarısında. Hunlar V əsrdə. Franklar, anqllar,

sakslar, yutlar və frizlər III-V əsrlərdə. Ostqotlar V əsrdə. Odoakr dövləti. VI-VII

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət