O rta asrlar Evropa: Davlat va shahar. O rta asrlar Evropa tarixi

əsaslandırılmanın birləşməsi ilə ifadə olunan dini fəlsəfə tipini

Avropanın orta əsrlər tarixi

Avropanın tarixi, xüsusilə orta əsrlər tarixi müasir tarixşünaslıq üçün yenə də aktual qalmaqdadır. Bu da ilk növbədə, Avropada orta əsrlərdə baş vermiş hadisələrin özəlliyi, dünya tarixinə göstərmiş olduğu böyük təsirilə bağlıdır. Xalqların böyük köçü, Frank imperiyası, Bizans mədəniyyəti, Renessans, Böyük Coğrafi kəşflər, müstəmləkəçilik sisteminin yaranması, Reformasiya bu tip hadisələrdəndir ki, müasir Avropanın və avropalıların həyatına təsiri yenə də davam edir. “Avropanın orta əsrlər tarixi” fənni bu özəlliklərin üzə çıxarılması və tədrisi məqsədi daşıyır. Avropa tarixinin tədqiqi və tədrisi ali tarix təhsilinin zəruri tərkib hissəsidir.

Fənnin ümumi tədrisi prosesində tələbələrdə:

Avropa sivilizasiyasının digər sivilizasiyalardan fərqli və oxşar cəhətləri araşdırılacaq;
Avropa cəmiyyətinin Şərq sivilizasiylarından üstün olmadığı, əksinə onun bu sivilizasiyalardan bir çox şeyləri əks etdiyi xüsusi vurğulanacaq;
Avropanın erkən, inkişaf etmiş və son orta əsrlər tarixi üzrə siyasi və iqtisadi inkişaf xüsusiyyətləri öyrəniləcək;
Avropa mədəniyyətinin özəllikləri müəyyən olunacaq;
Avropa tarixinin ən önəmli hadisələri haqqında tam təsəvvür formalaşacaqdır.

Tələbələrin bütün dərslərdə iştirakı vacibdir. Tələbə müəyyən üzürlü səbəblərdən (xəstəlik, ailə vəziyyəti və s.) dərslərdə iştirak edə bilmirsə, o zaman bu haqda fakültə dekanlığına məlumat təqdim etməlidir. Fənn üzrə ümumi dərs saatlarının 20 faizindən çoxunda iştirak etməyən tələbə imtahana buraxılmır.

Dərsə gecikmələr və ya digər dərs pozuntuları

Dərsə gecikən tələbə auditoriyaya buraxılmır. O, yalnız növbəti dərsdə iştirak edə bilər.

Yoxlama işi

Yoxlama işində iştirak etməyən tələbə qeyri-müvəffəq qiymət alır. Əgər tələbə üzürlü səbəbdən yoxlama işində iştirak edə bilməmiş və bu haqda dekanlığa məlumat vermişsə, o zaman həmin tələbə yoxlama işini növbəti həftə yaza bilər.

Tələbələrin imtahanda iştirakı və ya imtahanın buraxılması ilə bağlı bütün məsələlər fakültə rəhbərliyi tərəfindən həll olunur.

Aralıq və yekun imtahanının mövzuları tələbələrə imtahandan əvvəl verilir. Aralıq imtahanının sualları yekun imtahanında təkrarlanmır.
Fənni bitirmək qaydası

Universitetin qaydalarına uyğun olaraq kursu bitirmək üçün ümumi müvəffəqiyyət faizi 60 və daha çox hesab edilir. Kəsiri olan tələbə bu fənni növbəti semestr və ya növbəti il təkrarən götürə bilər.

İmtahan qaydalarının pozuntuları

Aralıq və yekun imtahanları vaxtı tələbə tərəfindən imtahanın gedişinin pozulması, imtahanda istifadəsinə yol verilməyən əlavə vəsaitlərdən (kitab, konspekt-dəftər, mövzunun yazıldığı vərəq, telefon, diktofon, mikrodinləyici qurğu və s.) istifadə edilməsi və köçürmə qadağandır. Bu qaydaya əməl etməyən tələbə imtahan zalından çıxarılır, onun imtahan işi ləğv olunur və tələbə 0 (sıfır) qiymətlə imtahandan kənarlaşdırılır.

Tələbənin davranış qaydaları

Dərs zamanı dərs prosesini pozmaq və qeyri-etik hərəkətlər etmək, yersiz və icazəsiz müzakirələr aparmaq, mobil telefondan, dinləyici qurğu və radiodan istifadə etmək, həmin dərsə aid olmayan digər fəaliyyətlə (kitab oxumaq, yazmaq, şəkil çəkmək və s.) məşğul olmaq qadağandır.

O’rta asrlar Evropa: Davlat va shahar. O’rta asrlar Evropa tarixi

O’rta asrlar davri yangi va qadimiy davrlar o’rtasidagi vaqt oralig’i deyiladi. Xronologik, u, V-VI (ba’zan ichkaridan) XVI oxirida doirasida kirib yoshi mos keladi. O’z navbatida, o’rta asrlarda uch davrga bo’linadi. Bu, xususan: erta, yuqori (o’rta) va kech davrda (erta Uyg’onish). Keyingi, Yevropa o’rta asr davlati rivojlantirish ko’rib chiqaylik.

Bosh xususiyatlari

madaniy hayot uchun muayyan ahamiyatga ega voqealar hajmi, ko’rib XIV-XVI asr, alohida va mustaqil davrlar bo’lishi. oldingi bosqichlarida xarakterli xususiyatlaridan naslga darajasi har xil bo’lgan. O’rta asrlar G’arbiy Evropa, Markaziy va Sharqiy qismlari, shuningdek, Okeaniya, Osiyo, va Indoneziya ayrim hududlari qadimgi davrda tabiiy elementlar saqlanib. Bolqon yarim orolining aholi punktlari etarlicha kuchli madaniy almashuv xohladi. Shu trend bo’lib va boshqa o’rta asr shaharlari Evropada: Ispaniya va Fransiya janubidagi. Shu bilan birga, ular u yoki boshqa joylarda oldingi avlodlar yutuqlaridan xarobalarini yangidan asrab-avaylash, o’tmishdan qaytish uchun moyil. Biz janubiy va janubi-sharqda haqida gapirish bo’lsa, bu erda ishlab chiqish, odatlariga asoslangan bo’lib erta Rim marta sifatida tashkil etildi.

“Madaniyat Kolonizatsiya”

Bu jarayon Yevropaning ayrim o’rta asr shaharlari tarqaldi. Bor kimning madaniyat qat’iy eski doirasida amal ko’p etnik guruhlar bor, lekin ular dinning boshqa ko’plab sohalarda mainstream qo’shishingiz xohladi. Shunday qilib, masalan, u Sakslarda bilan bo’ldi. Christian – – madaniyat Franks uning ularni ulash uchun majbur qildi. Bu, shuningdek, mushriklar e’tiqodini saqlab boshqa qabilalar ta’sir bo’lyapdi. Lekin rimliklar yer egallash harakat hech qachon yangi iymon odamlarni majburlash. Madaniyat mustamlakachilik XV asrdan boshlab hamroh bo’ldi, Golland, portugal, ispan, va keyinchalik boshqa mamlakatlar agressiv siyosat, hududlarni qo’lga olish uchun.

ko’chmanchi qabilalar

o’rta asr Yevropa tarixi, erta bir bosqichda, xususan, aholi punktlarini asir, urushlar, qirg’in to’la edi. Bu vaqtda faol ko’chmanchi qabilalar harakatlaridan o’tadi. O’rta asrlar Evropa boshdan o’tdi xalqlarining buyuk ko’chishi. Davomida an’anaviy o’rniga kullanılmasıyla yoki allaqachon mavjud millat bilan birlashtirib ayrim mintaqalarida joylashgan etnik guruhlar, tarqatish yuz berdi. Natijada, biz yangi symbioses, ijtimoiy ziddiyatlar yaratish. Shunday qilib, masalan, u VIII asr eramizgacha musulmon arablar tomonidan ishg’ol qilindi Ispaniya, edi. Bu borada o’rta asrlar Yevropa tarixi qadimiy bir oz farq bor.

Ta’lim Shtatlari

O’rta asrlar Evropa madaniyati juda tez rivojlandi qildi. Erta davrda ko’plab kichik va katta davlatlarni shakllangan. eng katta frankiyskoe edi. va Italiya Rim viloyati mustaqil davlat bo’ldi. O’rta asr Evropa qolgan faqat kengroq hosilalar shohlari rasmiy taqdim edilar ko’plab katta va kichik bekliklari kirib. Bu Britaniya orollarida, Skandinaviya, va yirik davlatlar tarkibiga kiritilgan emas, boshqa mamlakatlarga, xususan amal qiladi. Dunyoning sharqiy qismida ham shunga o’xshash jarayonlar o’tdi. Shunday qilib, masalan, Xitoyda har xil vaqtlarda 140 mamlakatlar bor edi. Birgalikda bor imperiya va feodal kuch bilan – feuds egalari, boshqa narsalar orasida, hukumat, armiya, va ba’zi hollarda, hatto o’z pul bor edi. Bu bo’linish natijasida tez-tez urushlar, aniq aniq surbetlik edi, va davlat odatda kuchsiz edi.

madaniyat

O’rta asrlar Evropa madaniyati juda turfa xil ishlab chiqildi. Bu davr madaniyatining aks ettiriladi. Bu sohani rivojlantirishga bir necha yo’nalishlari bor edi. Xususan, altkültür shahar, dehqon, ritsar kabi yashirmoq. O’tgan feodallar rivojlantirish shug’ullangan. Siti tomonidan (Kasabalı) madaniyat hunarmandlar va savdogarlarning sifatida tasniflanadi kerak.

faoliyati

O’rta asrlar Evropa borliq dehqonchilik uchun birinchi navbatda edi. shu yoki boshqa viloyatlarda, shu bilan birga, faoliyatini turli rivojlantirish va qo’zg’atish tartibsizlik tezligini qayd etdi. Misol uchun, er ustida joylashib ko’chmanchi xalqlar, ilgari, boshqa xalqlarni yetishtirilgan dehqonchilik bilan shug’ullanish boshladi. Biroq, ularning ish sifati va keyinchalik natijalari mahalliy aholi ancha yomon bo’lar. O’rta asrlar Evropa erta davrda de-urbanizatsiya jarayoni edi. vayron katta aholi punktlari o’z qavmi davomida qishloq ko’chib o’tdi. Natijada, fuqarolar boshqa faoliyat uchun ko’chib o’tishga majbur bo’lishdi. metall mahsulotlar tashqari hayot ishlab chiqarilgan dehqonlarning barcha ehtiyojlarini. buqa yoki sigir – er haydash deyarli universal odamlar (ular omoch uchun harnessed), yoki qoramol yordamida ham amalga oshiriladi. IX-X asrlarda bilan klip kelmokda. Bu bilan ot jabduqlar boshladi. Lekin bu hayvonlar juda kichik miqdorda edi. XVIII asrga qadar, fermerlar yog’och pulluk va yog’och belkurak ishlatiladi. kam etarli qondirish uchun mumkin watermills va shamol tegirmonlari XII asrda paydo bo’la boshladi. bu davr doimiy hamroh bir ochlik edi.

Ijtimoiy va siyosiy rivojlanishi

Land mulk boshlang’ich davri jamoalar fermerlar, cherkov va feodallar o’rtasida taqsimlanadi. Asta-sekin odamlar qulchilik yuz berdi. Yer bepul fermerlar cherkov yoki bir sohada ular bilan yashayotgan dunyoviy feodallerin uchun o’sha edatlar’ın yoki boshqa qismlarini ostida qo’shilish boshladi. Natijada, XI Centenary deyarli hamma joyda turli darajada, iqtisodiy va shaxsiy munosabatlarni chaqalari. er foydalanish uchun fermer, umumiy ishlab chiqarish biri ushr berib, boshqa asarlarida ishtirok etish uchun, seminarlarda yoki sohalarida Xudoning tegirmon, non, ish kuni ozor edi. urush xavfi taqdirda u yer egasining muhofaza qilish bilan ayblanmoqda. O’rta asrlar Yevropada krepostnoylik tizimi turli davrlarida turli hududlarida bekor qilindi. birinchi XII asrda Frantsiyada qaram dehqonlarni ozod qilindi – Salib boshlanishi. XV asr Angliyada bepul dehqonlarni aylandi. Bu yer qilichbozlik uchun sodir bo’ldi. Norvegiyada, masalan, fermerlar uchun va qaram emas edi.

savdo

Bozor munosabatlari bo’lgan yoki almashish (tovarlar uchun tovarlar) yoki moliyaviy (tovar-pul) qildik. Turli shaharlar tangalar, turli sotib olish bilan kumush vaznini edi. Mint pul beklarini kandakorlik uchun patent oldi kim, shu feodal mumkin. tizimli savdo yo’qligida yarmarkasi rivojlantira boshladi. Ular, odatda, u yoki boshqa diniy bayramlar bilan birgalikda o’tkazilmoqda. ajoyib qal’a devorlari ostida katta bozorlar shakllangan. savdogarlar Hunarmandlarning tashkil etildi va tashqi va ichki savdo olib bordi. vaqt haqida, men tashkil Hanseatic ligasi. U savdogar birga davlatlarning bir qator yirik olib tashkilotga aylandi. 1300 yilga kelib, uning tarkibi yilda Gollandiyada va Livonia o’rtasida 70 dan ortiq shaharlari edi. Ular 4 qismga bo’lindi. Har bir viloyat boshida bir yirik shahar edi. Ular kichik aholi punktlari bilan ulanish bor edi. shaharlar omborlar, mehmonxonalar (qaysi savdogarlar qoldi), savdo agentlari edi. moddiy va madaniy jihatlarini rivojlantirish, ma’lum bir darajada hissa qo’shgan salibchilarga qarshi.

texnik taraqqiyot

Bu davrda u faqat miqdoriy edi. Bu Yevropaga uzoq oldinga nisbiy qadam bo’ldi Xitoy, tegishli bo’lishi mumkin. birlik nizomida va cherkov: Biroq, har qanday yaxshilash ikki rasmiy to’siqlar bilan sodir bo’lgan. Oxirgi birinchi, mafkuraviy fikrlarga ko’ra taqiqlaydi – Tanlov qo’rqib. shahar hunarmandlar ichida xarid birlashtirdi. Tashkilot tashqarida bir necha sabablarga ko’ra mumkin emas edi. Shop moddiy, mahsulot miqdorini, sotish bo’lib tarqatadi. Ular, shuningdek, belgilangan va qat’iy mahsulot sifatini nazorat qilish. Ustaxonalar ishlab chiqarish sodir bo’ladi qaysi uskunalar ergashdi. Ustav tartibga va bepul vaqt va mehnat, kiyim-kechak, dam olish va yana. Technology bir tuxumga sir tutiladi. Ular faqat, faqat kodlari qayd va o’tgan bo’lsa qarindoshlari meros. Ko’pincha shu texnologiyasi va kelajak avlodlar uchun sir bo’lib kelgan.

Orta əsrləRİn avropa fəLSƏFƏSİ

Sokrat,Platon,Aristotel kimi parlaq simalar olmamışdır.

Çox vaxt orta əsrlər fəlsəfəsini bütövlükdə sxolastika(sxolastika-

əsaslandırılmanın birləşməsi ilə ifadə olunan dini fəlsəfə tipini

göstərir.)adlandırırlar.Orta əsrlər fəlsəfəsinin əsas cəhətlərini ifadə

edən və öz mahiyyətinə görə teosentrik olan sxolastika həmin dövrdə

filosofluq etmənin əsas üsulu kimi çıxış etmişdir.Bu fəlsəfə üçün

bütün varlığı müəyyən edən reallıq təbiət deyil ,allah olmuşdur.Orta

əsrlər sxolastikasının ikinci vacib əlaməti “Məktəblərin” təsiri ilə

müəyyənləşmişdir.Burada,avtoritetə tabeçilik və ona sədaqət mühüm

yer tutmuşdur.”Məktəbə” mənsub olmaq ,onun ideologiyasına riayət

etmək əsas şərt idi.Lakin zaman keçdikcə bu fəlsəfənin digər bir

cəhəti –köhnə,vaxtını keçirmiş formullara meyllə ifadə olunan

formalizm də meydana çıxmışdır.Buradan isə orta əsrlər fəlsəfəsinin

daha bir cəhəti –onun şəxssizliyi xarakteri üzə çıxmışdır.Bu halda

təfəkkür üsulunda abstrakt-ümumi qarşısında şəxsi geri çəkilir.Orta

əsrlər fəlsəfəsində məktəb hakimdir və burada mücərrəd mühakimə

əsas yeri tutur.Orta əsrlər sxolastikasında teoloji dünya anlamından

meydana çıxan iki vacib prinsip də mövcud olmuşdur.Bunlar

ontologiyanın başlıca prinsipi olan kreatsionizm(yaxud yaranma) və

qnoseologiyanın başlıca prinsipi olan vəhy prinsipləri idi.Hər iki

prinsip bir-biri ilə sıx əlaqədə olub vahid,şəxsi allaın mövcudluğunu

politeizmlə(çoxallahlıqla) əlaqədar idisə,orta əsrlər fəlsəfəsi də

monoteizmlə(təkallahlıqla) bağlı idi.Ona görə də müxtəlif təlimlərdən

ibarət olmasına baxmayaraq ,yunan fəlsəfəsi bütövlükdə naturalist

xarakter(hər şeyi , o cümlədən insanı da əhatə edən bütöv olan-

təbiətdir) daşımışdır.Orta əsr fəlsəfəsinə isə dini xarakter (hər şey-

Orta əsrlərin Avropa fəlsəfəsi ,hər şeydən əvvəl , iki böyük

şəxsiyyətin –Avqustin və Akvinalı Fomanın adı ilə bağlıdır.İlkin

əsaslanmışdır.Əslində ,sonrakı dövrün sxolasikası da Avqustin

ənənələrinə sadiq qalmışdır.Akvinalı Foma isə Avqustinin təlimini

Aristotel təlimi ilə sintezləşdirmişdir.

Avqustin (354-430) orta əsr fəlsəfəsinin görkəmli nəzəriyyəçisi

,teoloq və filosof olmuşdur.Onun fəlsəfi ideyaları “Həqiqi din

haqqında” , “Azad iradə haqqında” , “Tövbə” , “Allah şəhəri

haqqında” əsərlərində öz əksini tapmışdır.”Allah şəhəri haqqında”

əsəri daha mühüm yer tutur.Orada filosof insan birliyinin bir-birinə

əks olan iki növünü təhlil etmişdir.Bunlardan birincisi, “dünyəvi

şəhər” , daha doğrusu özünə məhəbbətə əsaslanaraq allahın inkarına

aparıb çıxaran dövlətçilikdir,ikincisi isə “Allah şəhəri”dir ki,burada

Allaha məhəbbət özünə nifrət səviyyəsinə qədər inkişaf etdirilir.Qeyd

etmək lazımdır ki,Avqustinin “Allah haqqında təlimi” sxolastikaya

həlledici təsir göstərmişdir.Allah ali varlıqdır,dünya qaydalarını

şərtləndirən əbədi və dəyişməz ideyaların mənbəyidir.Allah zərurətə

görə deyil ,öz iradəsinə görə dünyanı heç nədən yaratmışdır.

“Allah şəhəri haqqında” əsərində Avqustin yazırdı ki,dünya

zamanda deyil ,zamanla birlikdə yaradılmışdır.Beləliklə,fəal yaradıcı

başlanğıc təbiətdən,kosmosdan alınaraq allaha verilirdi.Ona görə də

orta əsr fəlsəfəsində kosmos yunan fəlsəfəsində tutduğu mövqeyini

itirmişdir.Avqustin təlimində dünya haqqında təlim ikinci reallıq

haqqında təlim kimi verilmişdir.Onun təlimində antik dualizm (əql və

materiya) rədd edilir , əvəzində monizm əsas mövqeyə çıxır.Monizm

prinsipinə görə ,yalnız mütləq başlanğıc –allah yaratdığı dünya iki

reallıqdır.Onlar mütləq şəkildə ontoloji olaraq bir-birindən

ayrılırlar.Allah həqiqi varlıqdır, o əbədidir,dəyişməzdir,heç nədən asılı

deyildir,hər şeyin mənbəyidir(əslində antik filosofların varlığa aid

etdikləri atributları orata əsr fəlsəfəsində Allaha aid edilirdi).Avqustin

fəlsəfəsində tale,qismət təlimi mühüm yer tutur.Həmin təlimdə

göstərilirdi ki,subyektiv olaraq insan azad fəaliyyət göstərməsinə

baxmayaraq,o nə iş görürsə ,allah onun vasitəsilə edir.Özünün qərarı

ilə allah bəzi adamları xilas edir,digərlərini cəhənnəm əzabında

cəzalandırır.Xristian tale ,qismət təliminin mahiyyəti belədir.İlahi tale

qismət prinsipi iki bir-birinə zidd şahlıqların mənbəyidir.Bu iki şahlıq

axirət dünyası və real dünyadır.Real dünya müharibələrlə ,zorakılıq

üzərində qurulmuşdur.İlahi dünya isə kilsənin köməyi ilə formalaşır.

Avqustin özünün ilahiyyətə dair əsərlərində dəfələrlə kilsə

analyışına müraciət etmişdir.Çünki həmin analyış Avqustinin

dünyagörüşündə həlledici yer tuturdu.Sonralar sxolastiklər ,xüsusilə

Akvinalı Foma üçün həmin analyışlar fundamental mahiyyətə malik

olmuşdur.Avqustin özünün fəlsəfə təlimini teologiya haqqında təlim

kimi təqdim etmişdir.O,teologiyanı təbii elm hesab edirdi.Avqustinin

fikrincə ,Allah müdriklik simvoludur.Ona görə də müdrikliyi sevən

filisoflar Allahı da sevməlidirlər.

Avqustinin adı ilə başqa bir mühüm ənənə də bağlıdır.O,insan

ruhunun psixologiyasına diqqətli olmuşdur.Onun üçün insan ruhunun

incəlikləri Allah tərəfindən yaradılan başqa şeylər kimi sirli bir

aləmdir.Bu incəliklər ruhun xilası üçün ,onun günahlarından

təmizlənməsi üçün olduqca vacibdir.Bu səbəbdən tövbə böyük

əhəmiyyət kəsb edir.Fəlsəfədə tövbə anlayışının başlanğıcına görə

Avropa mədəniyyəti Avqustinə minnətdar olmalıdır.Jan Jak Russonun

“Tövbə”si, L.Tolstoyun “Tövbə”si Avqustinin “Tövbə”sindən

Orta əsrlərdə sxolastikanın məşğul olduğu əsas mövzu biliyin

etiqada münasibəti məsələsi olmuşdur.Bu problem etiqadın əql

üzərindəki prioriteti problemi idi.Fəlsəfi mübahisələrdə bu problem

“universalilər” ,yaxud da ümumi anlayışların təbiəti haqqında məsələ

kimi formalaşmışdı.Nəticədə iki nöqteyi-nəzər ,iki baxış yaranmışdı:

1)insanın fikri və nitqindən asılı olmayaraq “universalilərin” real

mövcudluğu reallığının inkarı.

Birinci nöqteyi-nəzər realizm adlanırdı.İkincisi isə nominalizm

idi ki,insan fikrindən asılı olmayan ümumi anlayışların mövcudluğunu

inkar edirdi.Bunun əvəzində isə o,ayrı-ayrı şeylərin “adlarının”

mövcudluğunu təsdiq edirdi(nominalizm-latınca ad sözündədir).

Göründüyü kimi,orta əsrlərdə yaranan realizm platonizmə yaxın idi.Çünki həmin

baxışa görə,ümumi anlayışlar üç halda öz mövcudluğunu göstərir:1.”Maddi cismə

qədər”.daha dəqiq desək ,ilahi zəkada mövcudolma;2.”Maddi cismin özündə”.onun

Dostları ilə paylaş: