V – 200 (1812-1878) M. F Axundov və din

yozma ish uchun zarur ball sahnada hayotga va izdoshlari, ma’lum bir tuyg’u sabab:

Axundzadnin dramaturgiyası

(+994 12) 493 30 77

Fəlsəfə
Tarix
Azərbaycan tarixi
Sosiologiya
Etnoqrafiya
İqtisadiyyat
Dövlət və hüquq
Siyasət. Siyasi elmlər
Elm və təhsil

Mədəniyyət
Kitabxana işi
Psixologiya
Dilçilik
Ədəbiyyatşünaslıq
Folklor
Bədii ədəbiyyat
İncəsənət
Kütləvi informasiya vasitələri

Azərbaycan dramaturgiyası antologiyası: III cild

Abunə

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

Polpred.com Medianin İcmalı. Hər gün minlərlə xəbərlər, Rus dilində tam mətn, son 15 ilin informasiya agentliklərinin və işgüzar nəşrlərin ən yaxşı milyon mövzusu.

Bannerlər

Əlaqə

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

Tel.: (+99412) 596-26-13

İş vaxtı:
Bazar ertəsi – Cumə: 9:00-18:00
Fasilə: 13:00-14:00
İstirahət günləri: Şənbə, Bazar

M.F.Axudov – 200 (1812-1878) M.F Axundov və din

M.F.Axundov XIX əsr Azərbaycan ictimai, fəlsəfi, bədii tariximizdə bir hərəkat kimi başlanan maarifçiliyin başçısı, nəzarətçisi və ən görkəmli yaradıcı siması olmuşdur. O dövrünün tələbi və istedadının qeyrəti ilə ədəbiyyatda dönüş yaradaraq yeni realist-demokratik ədəbi cərəyanın inkişafına istiqamət vermişdir.
Azərbaycan ədəbiyyatında realizm məktəbinin, müasir dramaturgiyanın, yeni nəsrin tənqid, publisistika və ədəbiyyatşünaslığın yaranışı onun adı ilə bağlıdır. M.F.Axundovun 40 ildən artıq davam edən ədəbi-ictimai fəaliyyəti Azərbaycan xalqının azadlıq hərəkatına qüvvətli mənəvi qida vermişdir. Azərbaycan ədəbiyyatı tarixində XIX əsr M.F.Axundov əsri adlana bilər.
Ədib ömrünün 20 ilini ərəb əlifbasının dəyişdirilməsinə həsr etmişdir. 1857-ci ildə ərəb əlifbası əsasında yeni əlifba tərtib edib, həmin əlifba layihəsini dövrünün dilşünas alimlərinə, İran və Türkiyənin dövlət başçılarına göndərir, əlifba islahatı uğrunda fəal mübarizə aparmağa başlayır.
Yazıçının yaradıcılığında feodal əlifba patriarxal quruluşun eybəcərliyi, orta əsr dini-sxolastik görüşlərin puçlugu öz əksini tapmışdır.
M.F.Axundov Şərq ölkələrilə şərq xalqlarının həyatı, tarixi keçmişi və mübarizəsiylə olduqca çox maraqlanır. Əldə olan faktlar və sənədlər onun İran tarixi ilə maraqlandığını göstərir. Xüsusilə I Şah Abbas dövrü ilə maraqlanırdı ki, bu dövrə aid bir çox əsərlər oxuyurdu, o cümlədən İran tarixçisi İsgəndər bəy Münsinin Şah Abbas dövrünün təsvirini verən “Tarixi-aləm-arayi Abbası” əsərini mütaliə etdiyini göstərməkdədir.
M.F.Axundovun satirik qələmi öz gücünü “Aldanmış kəvakib” (1857) povestində bir daha
göstərdi. İ.Münsinin əsərlərini oxuyarkən başqa tarixi hadisələrlə birlikdə Şah Abbasın və onun saray əyanının cəhalətini, fanatizmini, habelə ruhanilərin hiyləgərliyini və fitnəkarlığını göstərən kiçik, lakin çox maraqlı olan bir hadisə Axundovun diqqətini cəlb etmişdir. Bu hadisə “Tariixi-aləm ara”da aşağıdakı şəkildə təsvir edilmişdir: – Şah Abbasın hakimiyyətinin yeddinci ilində sarayda münəccimlik vəzifəsində çalışan Sədrəddin xəbər verir ki, ulduzların toqquşması nəticəsində cəlal sahibi olan bir hökmdarın başına fəlakət gələcəkdir. Bu bədbəxtliyin İranda baş verəcəyi ehtimal olunduğuna görə münəccimbaşı məsləhət görür ki, hadisə gözlənilən günlərdə Şah Abbas öz razılığı ilə üç günlüyə hakimiyyətdən əl çəksin və cəzaya layiq olan bir adamı səltənət başında oturtsun. Bu da Qəzvin şəhərində sakin olan Yusif Sərraca düşür. Yusif Sərracın başına tac qoyurlar, şaha layiq paltar geyindirirlər, əmirlərin və ordunun himayəsilə təntənəli surətdə onu saraya gətirirlər. Şah isə öz daxili adamları və xidmətçiləri ilə xəlvət bir güşəyə çəkilir.
Üç gün keçdikdən sonra şah yenə hökmranlığa qayıdır, Yusifın taxtı tabuta dönür. Mütəfəkkir “Tarixi-aləm-ara”dakı hadisələrdən istifadə edərək feodal patriarxal quruluşun eybəcərliyini, orta əsr dini-sxolastik görüşlərin puçlugunu, şahların zalımlığını, ruhanilərin ikiüzlülüyünü və yaltaqlığını ifşa etmişdir. “Aldanmış kəvakib” povesti məzmuna görə tarixi ideyaya, ictimai ruhuna görə tamamilə müasir bir əsərdir. Ədib yaşadığı dövrün zalım hökmdarlarından, ədalətsiz qanunlarından, əsarət və özbaşınalığından, cəhalət və nadanlığından tarixi dildə danışmışdır, müasir dövrün tarixi aynasında əks etdirmişdir.
“Tarixi-aləm-ara”dakı hadisədən yaradıcı bir sənətkar kimi sərbəst istifadə etdiyini, həmin hadisənin onun üçün ancaq bir çıxış nöqtəsi olduğunu Axundov özü belə aydınlaşdırır: -“…Cami-cəm” əsərinin mütərcimi Şahzadə Fərhad Mirzə Məkkə ziyarətinə gedərkən Tiflisə gəldiyi zaman mənə dedi: – “Mirzə Fətəli, “Tarixi-aləm-ara”da “Yusif Sərracın rəsmi o qədər müfəssəl deyildir ki, sən yazmısan, nə üçün o əhvalatı bu qədər artırıb uzatmısan?!”
Dedim:
-Şahzadə, mən məgər tarix yazmışam ki, hər nə olmuş onu yazım? Mən bir kiçik məsələni əldə bəhanə edib öz fikrimdə onu genişləndirmişəm. 0 zamankı nazirlərin və dövlət başçılarının ağılsızlığını ifşa etmişəm ki, gələcək nəsillər üçün ibrət olsun. Qoy onlar bir daha axmaq münəccimlərin sözlərinə və xəbərlərinə aldanmasınlar, özlərini o cür hərəkətlərlə xarici millətlərin məsxərəsinə hədəf etməsinlər!
Ədib Azərbaycan bədii nəsrini dini-əfsanəvi ənənələrdən uzaqlaşdıraraq realizm yoluna salmış, onu ədəbiyyatın canı, fəal döyüşən bir janrına çevirmişdir. O, həyatın ayrı-ayrı yaramaz səhnələrini və meyillərini, tənqidini ictimai quruluşun, dövlət sistemini, istibdad və cəhalət əleyhinə mübarizə silahına çevirmişdir. O, elmi-fəlsəfi əsərləri ilə Azərbaycan ictimai-siyasi və fəlsəfi fikir tarixində yeni dövr açaraq, böyük bir mütəfəkkir və filosof kimi yüksəldi.
Öyrəndiyi elmi-fəlsəfı əsərə tənqidi münasibət bəsləməsi Axundovun ən yaxşı xüsusiyyətlərindən biridir. Mütəfəkkir obyektiv varlıqdan kənarda səbəbiyyət axtarmağın mənasız olduğunu göstərir. Maddi aləmin obyektiv mövcudiyyəti təsdiq etdiyi zaman M.F.Axımdov bu məsələyə “vəhdəti-vücuda qail olan” Şəms Təbrizi, Cəmaləddin Rumi ilə müttəfiq olduğunu etiraf edib deyir ki, bir vahid təşkil edən kainatda, “üzvlərin küllündən zühura gəlməsində təbiətin obyektiv qanunauyğunluğu hökm sürür, burada “nə külli ixtiyarı var, nə cüzün”. Lakin Axundov eyni zamanda “vəhdəti-vücud” fəlsəfəsinin məhdud, idealist cəhətlərini bütün aydınlığı ilə şərh edərək Spinadanin materialist-panteist görüşlərinə üstünlük verir.
Axundovun idrak nəzəriyyəsi materiyanın obyektiv varlığına dair fəlsəfi-müddəaya əsaslanır. O, idrak prosesində ağlın rolunu xüsusi qiymətləndirir.
Dinin mənşəyi, tarixi, inkişafı, müxtəlif məzhəb və təriqətlərə bölünməsi, islam, xristianlıq və s. dinlərin xarakterik xüsusiyyəti Axundovu ömrünün axırınadək məşğul edən məsələlərdən olmuşdur.
M.F.Axundov görüşlərinin şərhində tez-tez Quran ayələrinə də müraciət edərək islam ehkamının çürük, zərərli mahiyyətini möhkəmlətməklə sübuta yetirir. Dinə münasibətlə Axundov ardıcıl bir ateist kimi elmlə dinin daban-dabana zidd olduğunu göstərir:
-Bizim bu günə qədər haramı batildən seçməkdə və doğrunu əyridən ayırd etməkdə səhvimiz bu cəhətdəndir ki, daima bir-birinə zidd olan iki qəziyyəni bir-birinə qarışdıraraq bir qəziyyə saymış, halbuki bu iki qəziyyə başqa-başqa şeylərdir.
Axundov bütün dinlərin puç və əfsanə olduğunu hesab etdiyini iftixarla elan edir. islam dininin əsrlər boyu ərəb xəlifələrinin işğalçılıq siyasətinə xidmət etdiyini, Şərq xalqlarının maddi və mənəvi sərvətlərinin din bayrağı altında talan olduğunu Axundov xüsusilə göstərir.
M.F.Axundov göstərir ki, insanın təbiət hadisələri haqqında düzgün elmi təcrübəyə malik olması onda dini etiqadı, möcüzəyə və xurafata inamı qüvvətləndirir. Odur ki, təbiət, kimya, fizika və s. elmləri öyrənmək yolu ilə hadisələrin qanunauygunluğunu, maddi aləmin mahiyyətini, doğru-dürüst bilmək və dini xurafatdan yaxa qurtarmaq mümkündür.
Şərq xalqlarının azadlığı, tərəqqisi yolunda Axundovun parlaq xidməti hələ onun sağlığında yüksək qiymətləndirilmişdi.
Məşhur yazıçı və ictimai xadim Mirzə Məlkum xan öz müəllimi M.F.Axundova yazırdi: -“Siz böyük bir məramın böyük simasısınız. Biz isə sizin məramınız uğrunda çarpışan sadə mücahidlərik”.
Arifə Bəşirova,
İsmayıllı şəhər E.Məmmədov adına 3 saylı tam orta məktəbin dil-ədəbiyyat müəllimi, “Dayaq məntəqə Mərkəzi”nin rəhbəri.

Paylaş:

Click to print (Opens in new window)
Click to share on Twitter (Opens in new window)
Click to share on Facebook (Opens in new window)
Click to share on LinkedIn (Opens in new window)
Click to share on Skype (Opens in new window)
Click to share on Telegram (Opens in new window)
Click to share on WhatsApp (Opens in new window)
Click to share on Pocket (Opens in new window)
Click to share on Reddit (Opens in new window)
Click to share on Pinterest (Opens in new window)
Click to share on Tumblr (Opens in new window)
Click to email a link to a friend (Opens in new window)

Dramaturgiya – bu . drama adabiyoti. zamonaviy drama

o’zlari uchun drama nazariyasi aniqlash, biz qonunlariga muvofiq faoliyat bir olamda o’zimizni topish ko’rinadi, uning go’zalligi va matematik aniqlik uchun ajablanarli emas. asosiy qonun asosida Drama, mohiyati shundan barkamol birlikda yotadi. Drama, shuningdek san’at har qanday ish ajralmas badiiy tasvir bo’lishi kerak.

Drama – nazariya va dramatik asarlar qurish san’atidir.

Bu so’zning boshqa nima qadriyatlar ishlatiladi? asoslari nima? adabiyotida dramatik nima?

aniqlash

tushunchasi bir necha ma’nolari bor.

Birinchidan, drama – bir fitna-tuzilish bazasi (fitna-shaklli tushunchasi) mustaqil kino yoki teatr ish. tarixan uchuvchi asosiy tamoyillari. Bunday drama film yoki o’yin sifatida ma’lum bo’lgan so’zlar.

Ikkinchidan, u drama nazariyasi hisoblanadi. U bir harakat allaqachon sodir bo’ldi deb emas, balki muomala qildi, va qanday qilib amalga oshirish uchun.
Va uchinchidan, drama – yagona davrning asarlariga, odamlar yoki yozuvchi ba’zi bir yig’ish.

Harakat – bu ma’lum bir vaqt ichida ma’lum o’zgarishlar bo’ladi. drama bir o’zgarish folbinlik o’zgarishi mos keladi. xafa – komediya yilda fojia bilan baxtli bo’ladi. vaqt davri har xil bo’lishi mumkin. Bu (Frantsiya mumtoz drama kabi) bir necha soat bo’lishi, va (Shekspir kabi) yil qamrab mumkin.

bosqichi drama

tasvir harakatga o’quvchi, tinglovchi yoki tomoshabin taqdim etadi. Bu erda aktyorlar bilan birinchi tanishuv bor. Ushbu bo’limda odamlar millati, yoki davr va boshqa lahzalarni ochib beradi. Harakat tez va faol boshlashingiz mumkin. Yoki boshqa tomondan, asta-sekin.
Tie. nomi o’zi uchun gapiradi. drama asosiy element. bir-biri bilan bir mojaro yoki tanish belgilar ko’rinishi.
harakatlari va tasvirlar ishlab chiqish. Bosqichma-bosqich kuchlanish.
kulminatsion nuqtasi yorqin va ta’sirchan bo’lishi mumkin. ish eng yuqori nuqtasi. Bu erda bir hissiy portlash, ermaklar, makri dinamikasi yoki belgilar munosabatlar mavjud.
Izolyatsiya. End harakat. Bu, aksincha, bevosita izchil bo’lishi yoki mumkin. keskin qisqa harakatni kesib mumkin yoki final bo’lish. Bu ish natijasidir.

sirlari fazilati

adabiy yoki teatr mahorat sirlarini idrok uchun, siz drama asoslarini bilish kerak. Avvalo, u tarkib uchun bir vosita sifatida ifoda shaklidir. Shuningdek, san’at har qanday shaklda har doim bir yo’ldir. Ko’pincha, bu siz tomoshabin, o’quvchi yoki tinglovchi asosiy sherik (san’at turiga qarab), bu e’tiborga olish kerak muallifning tasvirini yaratishda musiqa, Tuval, so’z, plastmassa va hokazo. D. orqali tasvirlangan Aslida bir xayoliy versiyasi. drama asosiy elementlari quyidagi harakatlar bo’lgan. Bu qarama-qarshiliklar borligini nazarda tutadi va u albatta mojaro va drama.

zo’ravon o’lim – xohishim drama tabiiy bostirilishi, eng yuqori nuqtasi qalbida. Old yoshi va o’lim muqarrarligi ham dramatik bor. bir vaqtning o’zida odamlar o’lim bo’lsa, tabiiy ofatlar, dramatik bor.

Mavzu paydo bo’lsa, asar muallifi ish boshlanadi. tanlangan mavzu bo’yicha fikr qaror. Bu statik yoki ochiq emas. Bu rivojlantirish uchun to’xtatgan bo’lsa, u o’ladi. mojaro dramatik qarama eng yuqori bosqichi bo’lgan ifodasidir. Uni amalga oshirish uchun makr talab qiladi. hikoya spetsifikatsiyasi orqali nizo batafsil makri, tashkil voqealar zanjiri. Shuningdek makr kabi tadbir-surtiladi zanjiri qildi.

20-asrning ikkinchi yarmida dramaturgiyasining

Zamonaviy drama – bu faqat tarixiy vaqt ma’lum bir vaqt va butun yonish jarayoni emas. Bu butun Dramaturg asrlarni va ijodiy yo’llari turli xil o’z ichiga oladi. tarvuz, Vampilov, pushti va Shvarts kabi vakillari, ijtimoiy va psixologik drama janr novatorlarning bo’ladi. Zamonaviy drama u doimo rivojlanayotgan va harakat, yangilanadi, statik emas. 20-asrning oxirlarida 50s beri va aniq ijtimoiy-psixologik o’yin hukmron bo’lgan hozirgi vaqtga qadar teatr supurib uslublari va janr ulkan soni orasida. Ularning aksariyati chuqur falsafiy tamg’asi bor edi.

oddiy va an’anaviy fitna “abadiy” muammolar va insoniyatning masalalarni paydo Bir ma’noda, mualliflar “Chexov” an’anasi, izdoshlari. Samarali vosita vnestsenicheskie ovozi edi.

bir necha o’n yillar davomida, zamonaviy drama uning muammolarini hal hayotiy qahramon yaqinroq bo’lish uchun tashkil etilgan klişelerden bartaraf qilish uchun harakat qilmoqda.

adabiyotida dramatik nima?

Drama – bir diyologa shakl bor va sahnada qo’shmoq uchun mo`ljallangan adabiyoti maxsus turdagi hisoblanadi. Aslida, bu sahnada belgilar hayotdir. o’yin, ular hayotga kelib barcha yo’ldosh mojarolar va qarama bilan real hayotni qayta.