İllik planlaşdırma – 2022/2023 (müəllimlər üçün)

Kurikulumda mühüm yer tutan ifadəli oxu bacarıqlarının aşılanması da şifahi nitqin inkişaf etdirilməsi ilə sıx bağlıdır. V və VII siniflərdə olduğu kimi, əsərin məzmununun öyrənilməsi üzrə dərslərdə müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu və ya bədii oxu ustasının ifasının dinlənilməsi məqsədəuyğundur. Şagirdin ifadəli oxusu üzrə iş yalnız mətnin ideya-bədii xüsusiyyətlərinin təhlilindən sonra, əsərdə müəllif niyyəti qavranıldıqdan sonra aparılmalıdır.

Tinder – знакомства и чат

Tinder® — это ведущее бесплатное приложение для знакомств, в котором уже образовано более 70 миллиардов пар. Ищешь настоящую любовь? Открытые отношения? Хочешь сходить на свидание или завести новых друзей? В Tinder ты сможешь знакомиться с людьми по всему миру и получать положительные эмоции:

Наше приложение открыто для гетеросексуалов, геев, бисексуалов и других ориентаций: Tinder позволяет тебе быть собой и находить кого угодно
Делись интересами и узнавай больше о своих парах, находи общие темы и приятных собеседников.
Профили с проверенными фото: чтобы единственным сюрпризом на первом свидании были цветы.
Видеочат: проверь свою симпатию и знакомься с новыми людьми прямо из дома!
Собираешься в путешествие? Пообщайся с местными из любой точки мира. Знакомства в Москве, новые друзья в Тбилиси или свидания в Лондоне — мы поможем найти компанию где угодно.

Для кого-то мы «самое надёжное приложение для поиска пар», для других — «самый популярный в мире сайт для знакомств». Мы не знаем, кем станем для тебя, но точно поможем найти компанию поблизости.

Знакомься. Общайся. Встречайся. Это наш девиз.

Знакомиться с новыми людьми в Tinder® просто и увлекательно. Чтобы сделать профиль заметным, добавь свои лучшие фотографии и расскажи немного о себе. Свайпай вправо, чтобы поставить кому-то лайк, или свайпай влево, чтобы перейти к следующему профилю. Если тебе поставили ответный лайк, пара совпала! Не волнуйся: образовать пару можно только при наличии взаимного интереса. Много ли приложений способны на такое?

Наслаждайся премиум-функциями Tinder с подпиской Tinder Gold™

Лайки — узнай, кто тебя лайкнул, и сэкономь время
Безлимит лайков — не упускай потенциальные пары
Перемотка — отменяй последний свайп
Загранпаспорт — находи знакомых в других странах и регионах прямо из дома
Ежемесячный буст — помести свой профиль на первое место на 30 минут, чтобы привлечь еще больше внимания
5 суперлайков в неделю — потому что иногда простого лайка недостаточно
Оформи подписку Tinder Platinum™, чтобы получить все эти премиум-функции, а также приоритетные лайки, возможность добавлять сообщения до создания пары и многое другое.

Если пока не хочешь оформлять Gold или Platinum, ничего страшного! Получи безлимит лайков, неограниченную Перемотку и Загранпаспорт с подпиской Tinder Плюс.

Чего же ты ждёшь? Скачай лучшее бесплатное приложение для знакомств уже сегодня! Если ты хочешь встречаться с новыми людьми, искать друзей или найти идеальную пару, ты по адресу — Tinder не хватает именно тебя.

Если ты решишь купить Tinder Плюс, Tinder Gold™ или Tinder Platinum™, то сделать это можно через аккаунт Google Play. С этого же аккаунта будут списаны средства за 24 часа до завершения текущего платного периода. Автоматическое продление подписки можно отключить в настройках Google Play в любое время после покупки. Отменить текущую подписку в период её действия невозможно. Если ты не планируешь покупать Tinder Плюс, Tinder Gold™ или Tinder Platinum™, можешь продолжать пользоваться Tinder бесплатно.

На всех фотографиях изображены модели, которые используются только в качестве примера.

İllik planlaşdırma – 2022/2023 (müəllimlər üçün)

Salam, əziz müəllimlər. Aşağıda sizə 2022-2023-cq dərs ili üçün istifadə olunacaq illik planlaşdırmaları təqdim edirəm. Qeyd edim ki, proqramlar hissə-hissə yüklənəcək. Əvvəlcə yenilər, onlardan aşağıda isə köhnələr olacaq. Köhnələrin bəziləri yenə də aktualdır.

Yeni proqramlar:

• Azərbaycan dili – nəşr 2022
• Riyaziyyat – nəşr 2022
• Həyat bilgisi – nəşr 2022
• Texnologiya – nəşr 2022
• Fiziki tərbiyə – nəşr 2018
• Musiqi – nəşr 2018
• Təsviri incəsənət – nəşr 2018
• İnformatika – tezliklə
• İngilis dili – tezliklə

Köhnə proqramlar:

• Azərbaycan dili
• Riyaziyyat
• Həyat bilgisi
• Texnologiya
• Fiziki tərbiyə
• Musiqi
• Təsviri incəsənət
• İnformatika
• İngilis dili

• Azərbaycan dili – 5
• Azərbaycan dili – 6
• Azərbaycan dili – 7
• Azərbaycan dili – 8
• Azərbaycan dili – 9
• Azərbaycan dili – 10
• Azərbaycan dili – 11

• Ədəbiyyat – 5
• Ədəbiyyat – 6
• Ədəbiyyat – 7
• Ədəbiyyat – 8
• Ədəbiyyat – 9
• Ədəbiyyat – 10
• Ədəbiyyat – 11

• Biologiya – 6
• Biologiya – 7
• Biologiya –8
• Biologiya – 9
• Biologiya – 10
• Biologiya – 11

Davamı olacaq. Yükləmə işləri getdiyi üçün hələlik bütün siniflər əlavə edilməyib. Tezliklə bütün siniflər üçün bütün fənlər yerləşdiriləcəkdir.

131213 dəfə cəmi, 27 dəfə bu gün baxılıb

Oxşar yazılar

Bu kəndin işığın niyə kəsirlər?!

Həmkəndlim, yol-yoldaşım mərhum Məşhədi Allahverdi Xəlilovun (Məzlum) “Bu küçənin işığına nə olub?” şeirindən ilhamlanaraq Bu kəndin işığın niyə kəsirlər?! Sualın cavabın bilən söyləsin – Bu kəndin işığın niyə kəsirlər?!İnternet əsrində bu camaatıBəlkə işıq ilə vurub-əzirlər?! Vəzifə başında quru bəyləri,Sanki unudublar o təzəyləri.Mağaza ağzında duran səyləriGeyinib-kecinib modla gəzirlər,Bu kəndin işığın niyə kəsirlər?! Gözlərdən təkəbbür atəşi saçır,“Bilənlər” […]

“Dövlət əmi” – müsabiqə üçün yazdığım kiçik hekayə

Salam, dostlar. Bu yazımda sizə kiçik bir hekayə təqdim edirəm. Bu hekayə Vergilər Nazirliyinin təşkil etdiyi “Ən yaxşı sinopsis” müsabiqəsi üçün yazılmış, bu müsabiqəyə təqdim olunmuş və ilk onluğa layiq görülmüşdür. Müsabiqə haqda burdan məlumat əldə edə bilərsiniz. İndi isə keçək hekayəmə: Dövlət əmi Rasim kişi çayını içib ayağa qalxdı. Kiçik nəvəsi Muradı səslədi. Murad […]

Fars dilinin onlayn tədrisi – İsmayıl Əhmədin təqdimatında

Salam, dostlar. Dil bilmək gözəldir. Hər yeni dil öyrənməklə, bu dilin mənsub olduğu xalqın mədəniyyəti, tarixi ilə tanış olmaq imkanı əldə edirsiniz. Azərbaycan dilinə, mədəniyyətinə təsir etmiş dillərdən biri də Fars dilidir. Özümüz də fərqinə varmadan hər gün bu dildən bizim dilə keçmiş sözləri işlətməkdəyik. Dahi Nizamimiz, Şəhriyarımız və bir çox şair və yazıçılaramız da […]

Səadət kamalla yetişir başa

Ümumtəhsil məktəblərinin VIII sinifləri üçün ədəbiyyat fənni üzrə dərslik komplekti Azərbaycan Respublikasında ümumi orta təhsilin konsepsiyası (Milli kurikulumu) əsasında hazırlanmışdır.

Ədəbiyyat fənni üzrə dərslik komplektində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 24 oktyabr tarixli nömrəli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nda qarşıya qoyulan hədəflər, şagirdlərin ədəbi təhsilinin məzmununda nəzəri biliklərlə yanaşı, praktik bilik və bacarıqların, səriştənin vacibliyi, əldə olunmuş bilik və bacarıqları praktiki fəaliyyətdə səmərəli tətbiq etmək qabiliyyəti formalaşdırılması, qazanılmış bilik və bacarıqların konkret fəaliyyətin nəticəsinə çevrilməsinin təmin edilməsi ön plana çəkilmişdir.

“Ədəbiyyat” dərslik komplekti dərslik və müəllim üçün metodik vəsaitdən ibarətdir. Dövlətçilik maraqlarına, təhsil sistemimizin özünəməxsusluğuna, milli mənəvi dəyərlərə, kurikulumun məqsəd və vəzifələrinə uyğun olaraq, VII sinif üçün ədəbiyyat fənni üzrə dərslik komplektində iki mühüm tələb əsas götürülmüşdür:

1.Təhsil Nazirliyinin milli dəyərlərimizə söykənən, şəxsiyyətin formalaşmasına təsir edən fənlərlə bağlı belə bir haqlı mövqeyi nəzərə alınmışdır ki, biz azərbaycanlı uşaqlara Oksford dərslikləri əsasında tarixi, ədəbiyyatı və hətta coğrafiyanı tədris edə bilmərik.

(Müəllimlik bir missiyadır. Azərbaycan Respublikasının təhsil naziri Mikayıl Cabbarovla müsahibə. “Azərbaycan müəllimi” qəzeti. 15 avqust 2014-cü il.)

Bu mövqe əsas götürülərək ümumi orta təhsilin yekunlaşdığı VIII-IX siniflər üçün müasir təlim texnologiyalarını özündə ehtiva edən milli ədəbiyyat dərsliyi yaradılması vəzifəsi qarşıya qoyulmuşdur . Dərslikdə milli mənəvi dəyərlərimizə bağlı şəxsiyyətin formalaşmasında mühüm əhəmiyyətə malik, zamanın və məktəb təcrübəsinin sınağından çıxmış söz sənəti incilərinin kurikulumda və təhsil strategiyasında xüsusi önəm verilən interaktiv təlim texnolog iyası və informasiya-kommunikasiya vasitələrindən istifadə ilə öyrədilməsi məqsədəuyğun sayılmışdır.

2. Azərbaycan Respublikasının ümumtəhsil məktəbləri üçün ədəbiyyat fənn kurikulumunda VIII sinifdə fənnin məzmununa yeni yanaşmanın zəruriliyi xüsusi qeyd edilir: VIII-IX siniflərdə ədəbiyyatın qədim dövrlərdən bu günədərki inkişaf yolunun izlənilməsi nəzərə alınır. Bu, IX sinifdə ümumi orta təhsilin tamamlanmasından və kurikulumun tələblərindən irəli gəlir. (Bax: www. kurikulum.az/ images/. /edebiyyat.pdf )

Odur ki, icbari xarakter daşıyan ümumi orta təhsili bitirənlərin bir qisminin öz təhsilini sonrakı pillədə (X-XI-ci siniflər) davam etdirməyəcəyi nəzərə alınaraq, şagirdlərin VIII sinifdən etibarən ədəbiyyatımızın inkişaf yolu, əvvəlki siniflərdə dərindən öyrənilməyən Nizami Gəncəvi, Məhsəti Gəncəvi, Ə. Xaqani, İmadəddin Nəsimi, M.Füzuli, Xətayi, S.Təbrizi, M.P.Vaqif, C.Məmmədquluzadə, M.Ə.S abir, H.Cavid və digər klassik sənətkarların yaradıcılığı ilə tanış edilməsi zərurəti meydana çıxır.

Kurikulumun ümumi orta təhsilin son pilləsində ədəbi təhsilin məzmununa yeni yanaşma tələbinə uyğun olaraq, əvvəlki siniflərdə məqbul sayılan təlim materiallarının mövzu-problem üzrə qruplaşdırılması prinsipindən dərslikdə imtina edilmiş, VIII sinifdən etibarən qədim dövrdən üzü bəri ədəbiyyatımızın varislik gözlənilməklə, xronoloji ardıcıllıqla, tarixi-ədəbi zəmində öyrənilməsi məqsədəuyğun sayılmışdır.

D ərslik komplekti hazırlanarkən pedaqogika, psixologiya, ədəbiyyatşünaslıq, ədəbiyyat tədrisi metodikası elmlərinin son nailiyyətləri, milli və beynəlxalq tədqiqatlar, dərslik yaradıcılığı sahəsində qabaqcıl təcrübə nümunələri, V-VII siniflərdə kurikulum üzrə ədəbiyyat tədrisinin təcrübəsi öyrənilmiş və nəzərə alınmışdır.

DƏRSLİK

Ümumtəhsil məktəblərinin 8-ci sinifləri üçün “Ədəbiyyat” dərsliyində Təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyasında təhsil sistemi qarşısında qarşıya qoyulan aşağıdakı vəzifələrin yerinə yetirilməsi diqqət mərkəzində saxlanılmışdır:

– məsuliyyətini dərk edən, demokratiya prinsiplərinə və xalqının milli ənənələrinə, insan hüquq və azadlıqlarına hörmət edən, azərbaycançılıq ideyalarına sadiq olan, müstəqil və yaradıcı düşünən vətəndaş və şəxsiyyət yetişdirmək;
– milli mənəvi və ümumbəşəri dəyərləri qoruyan və inkişaf etdirən, geniş dünyagörüşünə malik olan, təşəbbüsləri və yenilikləri qiymətləndirməyi bacaran, nəzəri və praktiki biliklərə yiyələnən, müasir təfəkkürlü və rəqabət qabiliyyətli kadrlar hazırlamaq;
– sistemləşdirilmiş bilik, bacarıq və vərdişlərin mənimsənilməsini və əlavə təhsili təmin etmək, təhsilalanları ictimai həyata və səmərəli əmək fəaliyyətinə hazırlamaq.

Dərsliyə şifahi xalq ədəbiyyatı, Azərbaycan klassik ədəbiyyatı, eləcə də dünya ədəbiyyatından seçilmiş yüksək ideya-bədii dəyərə malik, milli və ümumbəşəri dəyərləri, gənc nəslin mənəvi-estetik tərbiyəsi, müasir dünyagörüşünün formalaşdırılması, təfəkkürünün inkişafı baxımından aktual mövzu və problemləri əks etdirən, müxtəlif janrlarda, şagirdlərin yaş və qavrama səviyyəsinə, maraq dairəsinə uyğun əsərlər daxil edilmişdir.

“Ədəbiyyat” dərsliyinə daxil edilmiş təlim materialları aşağıdakı bölmələrdə qruplaşdırılmışdır:
1. Qədim və zəngin ədəbiyyatımız.
2. Qədim dövr Azərbaycan ədəbiyyatı (ən qədim zamanlardan XIII əsrə qədər)
3. Orta dövr Azərbaycan ədəbiyyatı (XIII əsrdən XVII əsrə qədər)
4. Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı: I mərhələ (XIVV-XVIII əsrlər)
5. Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı: II mərhələ (XIX əsr)
6. Yeni dövr Azərbaycan ədəbiyyatı: III mərhələ (XX əsrin əvvəlləri)
7. Dünya ədəbiyyatından seçmə
8. İnformasiya xarakterli məruzənin yazılmasına dair tövsiyələr
9. Layihələr üzrə iş
10. Sinifdənxaric oxu materialları
11. İfadəli oxuda istifadə olunan şərti işarələr
· 13. Qısa ədəbiyyatşünaslıq terminləri lüğəti
· 14. Oxunması məsləhət görülən əsərlər

Hər bölmənin əvvəlində verilmiş yığcam şərh və illüstrasiyalar məktəblilərdə öyrədiləcək əsərlərin ideya-məzmunu haqqında ilkin təsəvvür yaradılmasına, onların psixoloji baxımdan yeni bölməyə keçidinə zəmin yaratmaq niyyəti izləyir.

Dərslikdə belə bir mühüm cəhət nəzərə alınmışdır ki, digər fənn kurikulumları kimi, ədəbiyyat fənn kurikulumunun da fəlsəfəsi və məntiqinin əsasında məzmun standartlarının (alt standartların) sinifdən-sinifə keçdikcə yeni situasiyada, daha mürəkkəb bədii mətn üzərində tətbiqi, dərinləşdirilməsi və genişləndirilməsi durur. Bu baxımdan əvvəlki siniflərdə öyrənilmiş epik, lirik, dramatik növün janrlarına növbəti sinifdə daha mürəkkəb bədii mətnlərin nümunəsində müraciət kurikulumda mühüm əhəmiyyət kəsb edən məsələlərdəndir.

VIII sinfin fənn kurikulumunda öyrəniləcək təlim materialları sırasında heca, əruz vəznli şeirlər, dastan, hekayə, novella, dram, poema janrlarında əsərlər qeyd edilir. Göründüyü kimi, V-VII siniflərdə olduğu kimi, lirik növün janrları ayrıca qeyd edilməmiş, bu və ya digər janrdan siniflər üzrə istifadəyə heç bir məhdudiyyət qoyulmamışdır. Beləliklə, kurikulumda əslində heca vəznində olan bayatı, gəraylı, qoşma janrlarında əsərlərə sinifdən-sinfə keçdikcə müraciət edilməsi məqbul sayılır.

Eyni janrda əsərlərin sinifdən-sinfə keçdikcə təkrarən öyrənilməsi epik və dramatik növdə əsərlərdə də özünü göstərir. Məsələn, hekayənin bütün siniflərdə, dastan janrında əsərlərin VII, VIII, X, dram, poemanın VIII-XI siniflərdə öyrədilməsi məqbul sayılır..

VIII sinfin fənn kurikulumunda 1.2.3.alt standartı şagirdin b ədii nümunələrdə təsvir və ifadə vasitələrinin (metafora, bədii təzad, kinayə) rolunu aydınlaşdırmasını nəzərdə tutur. Lakin bu, heç də həmin standart üzrə əvvəlki siniflərdə öyrənilmiş, lakin VIII sinif kurikulumunda qeyd edilməmiş bədii təsvir və ifadə vasitələrindən (epitet, bənzətmə, mübaliğə, bədii sual, təkrir, litota) imtina edilməsi, həmin məcazlar üzərində iş aparılmaması anlamına gəlmir. Əks-təqdirdə bədii əsərin sənətkarlıq xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi sadəcə qeyri-mümkün olardı.

Bu cəhət nəzərə alınaraq, dərslikdə ədəbiyyat nəzəriyyəsindən verilən materiallar kurikulumun tələbinə uyğun olaraq, genişləndirilmiş və dərinləşdirilmişdir. Belə ki, bu sinifdə bədii əsərlərin öyrədilməsi prosesində epitet, bənzətmə, mübaliğə, litota, təkrir, bədii sualla yanaşı, metafora, bədii təzad, kinayə kimi bədii təsvir və ifadə vasitələrinin müəyyənləşdirilməsi və işlənmə məqamına görə rolunun aydınlaşdırılması üzrə iş aparılması məqsədəuyğun sayılmışdır.

Bu yanaşma özünü ədəbi qəhrəmanın səciyyələndirilməsi ilə bağlı 1.2.2. standartında da göstərir. Kurikulumda həmin standart üzrə işin V-VIII siniflərdə aşağıdakı ardıcıllıqla inkişaf etdirilməsi qeyd edilir:

1. Obrazların xarakterindəki başlıca xüsusiyyətləri aydınlaşdırır, əsaslandırılmış münasibət bildirir. (V sinif)

2. Qəhrəmanları davranış və əməllərinə əsaslanmaqla səciyyələndirir (VI sinif)

3. Digər obrazlarla müqayisə etməklə və yazıçının münasibətinə əsaslanmaqla obrazı səciyyələndirir (VII sinif)

4. Obrazları nitqinə, bağlı olduqları məişət təsvirlərinə əsaslanmaqla səciyyələndirir. (VIII sinif)

Göründüyü kimi, standart obrazın təhlili üzrə bacarıqların sinifdən-sinfə keçdikcə dərinləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsini nəzərdə tutur. Lakin bu o demək deyildir ki, hər sinifdə obrazla bağlı yalnız bir cəhət üzərində dayanılmalı, əvvəlki siniflərdə obrazın səciyyələndirilməsi ilə bağlı görülən işlərdən imtina edilməlidir. Əksinə V-VII siniflərdə qəhrəmanı səciyyələndirən müxtəlif xarakterik xüsusiyyətlərin təhlili üzrə iş VIII sinifdə davam və inkişaf etdirilməlidir.

Aydın məsələdir ki, sinifdən-sinfə keçdikcə öyrənilən əsərlər ideya-məzmun, problem baxımından daha mürəkkəb olduğu üçün ədəbi qəhrəmanını yalnız bir cəhət əsasında səciyyələndirmək mümkün deyildir. Əvvəl qazanılmış bilik, bacarıqların yeni, daha mürəkkəb əsərlər üzərində tətbiqi, dərinləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi zəruridir.

V və VII siniflərdə olduğu kimi, bu dərsliyin də metodoloji konsepsiyasının əsasında şagirdlərdə idraki, informativ-kommunikativ və psixomotor bacarıqların formalaşdırılması durur. Təlim materiallarının mənimsənilməsi və müvafiq fəaliyyət növlərinin tətbiqi üç əsas metodoloji mərhələyə bölünür: mövzu ilə bağlı əvvəlki biliklərin aktuallaşdırılması; yeni biliyin mənimsənilməsi; bilik və bacarıqların tətbiqi, dəyərləndirilməsi.

1. Təlim materialının öyrənilməsi üzrə işin ilk mərhələsi motivasiya, idraki maraqoyatmadır. Müxtəlif üsul və vasitələrdən, ilk növbədə mövzu ilə bağlı əvvəlki biliklərin aktuallaşdırılmasını təmin edən düşündürücü sual və tapşırıqlardan, iternet mənbələrindən (Google, You Tube, Vikipediya və s.) istifadə şagirdlərdə təlim materialına ciddi maraq oyadır, yeni biliyin fəal mənimsənilməsnt üçün zəmin yaradır. Bu prosesdə məktəblilərin idrak fəallığı stimullaşdırılır, onlar tədqiqaçılığa yönəldilir.

2. Yeni biliyin mənimsənilməsi fənn kurikulumunun məntiqinə və fəlsəfəsinə uyğun olaraq, iki mərhələdə həyata keçirilir: bədii əsərin məzmununun mənimsənilməsi və təhlili.

Bədii əsərin məzmunun mənimsənilməsi məqsədilə müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu, bədii oxu ustasının ifasının dinlənilməs, şagirdlərin səsli, səssiz oxusu, fasilələrlə oxu, proqnozlaşdırılmış oxudan istifadə ilə həyata keçirilir.

Kurikulumdaki 1.1. əsas standartının (Bədii əsərin məzmununun öyrənilməsi) təlim prosesində reallaşdırılması məqsədilə aşağıdakı iş növlərindən istifadə nəzərdə tutulur:

– Şagirdlərin mətndəki tanış olmayan sözlərin mənasını dərsliyin sonunda verilmiş lüğətdən, eləcə də digər lüğət və sorğu kitablarından istifadə etməklə müstəqil aydınlaşdırmaları üçün tapşırıqlar;

– Süjetli bədii nümunələrin (əfsanə, nağıl, dastan, təmsil, hekayə, mənzum hekayə) hissələrə ayrılması, plan tərtibi, məzmununun müxtəlif formalarda nağıl edilməsi üçün tapşırıqlar; Əsərin məzmununun nağıl edilməsi üzrə iş üç formada (yığcam, geniş, yaradıcı nağıletmə) aparılır:

Bədii mətnin təhlili (1.2. əsas standartı) üzrə üzrə sual və tapşırıqlar “Araşdırın.Fikirləşin.Cavab verin” başlığı altında verilmişdir. Təhlil zamanı şagirdlər “Əsərin təhlilinə hazırlaşın” mətnindən əlavə istiqamətverici mənbə kimi istifadə etməlidir.

3. Dərsliyə şagirdlərin öyrəndiklərini müzakirə etmək, yaradıcı tətbiq etmək, ümumiləşdirmək üçün “Tətbiq. Müzakirə. Yaradıcı iş” başlığı altında sual və tapşırıqlar daxil edilmişdir.

4. Mənimsənilmiş bilik və bacarıqları dəyərləndirmək məqsədilə hər bölmənin sonunda “Qiymətləndirmə materialları” verilmişdir.

Dərslikdə tədris prosesinin sadalanan metodoloji mərhələləri gözlənilmiş, həmin mərhələlərə uyğun olaraq, hər mövzu üzrə aşağıdakı iş növlərindən, sual və tapşırıqlar sistemindən istifadə nəzərdə tutulmuşdur:

· Yada salın. Mövzu ilə əlaqədar bildiklərinizi xatırlamağa, maraq və istəklərinizi ifadə etməyə istiqamətləndirəcəkdir.

· Düşünün. İlkin fərziyyələr söyləməyə, araşdırma aparmağa yönəldəcəkdir.

· Oxuda aydınlaşdırın. Tanış olmayan sözlərin mənasını aydınlaşdırmağınız, eləcə də bədii təsvir və ifadə vasitələrini müəyyənləşdirməyiniz üçün nəzərdə tutulmuşdur.

· Məzmun üzrə iş. Əsərin məzmununun öyrənilməsi ilə əlaqədar yerinə yetirilən işlər əhatə olunur. Məzmunun necə mənimsənildiyini aşkara çıxarmaq və dərinləşdirmək üçün təklif olunur.

· Təhlil üzrə iş. Əsərin təhlili, bununla bağlı zəruri bacarıqların yaradılması və tətbiqi üzrə işlər əhatə olunur.

· Tətbiq. Müzakirə. Yaradıcı iş. Fərdi, eləcə də sinifdə bədii əsərin təhlili zamanı cütlük, qrup şəklində tədqiqat aparılmasına, şagirdləri yaradıcı işə qoşulmağa, bilik və bacarıqlarını tətbiq etməyə, öyrənilənlərə münasibət bildirməyə, möhkəmləndirməyə istiqamətləndirir.

· İfadəli oxuya hazırlıq. İfadəli oxu ilə bağlı tövsiyələr verilir, bilik və bacarıqlarınızın inkişafı məqsədilə tapşırıqlar təklif edilir.

· Qiymətləndirmə materialları. Bölmələrin sonunda həyata keçirilən kiçik summativ qiymətləndirmə üçün nəzərdə tutulmuşdur.

· Layihələr üzrə iş. Layihələr müxtəlif mənbələrlə, dərslikdəki müvafiq materiallarla işləməyiniz, bilik və bacarıqlarınızı tətbiq etməyiniz, yaradıcı fəaliyyət göstərməyiniz üçün təklif edilmişdir.

Dərsliyə daxil edilmiş iş növləri, sual və tapşırıqlar sistemində qazanılmış bilik və bacarıqların yeni material üzərində müstəqil tətbiqi, dərinləşdirilməsi, şagirdlərin bədii ədəbiyyatın mütaliəsinə marağının artırılması, tədqiqatçılıq fəaliyyətinə, fərqli mənbələrdən istifadə etməklə biliyi müstəqil surətdə artırmağa istiqamətləndirilməsi, fəal/interaktiv təlimin, fəndaxili və fənlərarası inteqrasiyanın reallaşdırılması üçün zəmin yaradılması; fəal həyat mövqeyi, mütaliə, şifahi və yazılı nitq mədəniyyəti kimi həyati bacarıqların formalaşdırılması; inklüzivlik, məntiqi, tənqidi, yaradıcı təfəkkürün inkişafı üçün zəmin yaradılması imkanları gözlənilmişdir..

Şagirdlərin şifahi nitqinin inkişaf etdirilməsi üzrə işlərin (2.1., 2.2. əsas standartı) əsərin məzmununun öyrənilməsi, təhlil, tətbiq, müzakirə, yaradıcı iş dərslərində, sinifdənxaric oxu dərsləri və layihələr üzrə təqdimatların, inşa, esse və informasiya xarakterli məruzələrin təqdimatı, müzakirəsi zamanı həyata keçirilməsi məqsədəuyğundur.

Kurikulumda mühüm yer tutan ifadəli oxu bacarıqlarının aşılanması da şifahi nitqin inkişaf etdirilməsi ilə sıx bağlıdır. V və VII siniflərdə olduğu kimi, əsərin məzmununun öyrənilməsi üzrə dərslərdə müəllimin nümunəvi ifadəli oxusu və ya bədii oxu ustasının ifasının dinlənilməsi məqsədəuyğundur. Şagirdin ifadəli oxusu üzrə iş yalnız mətnin ideya-bədii xüsusiyyətlərinin təhlilindən sonra, əsərdə müəllif niyyəti qavranıldıqdan sonra aparılmalıdır.

Yazılı nitqin inkişaf etdirilməsi (3.1.əsas standartı) əsas etibarilə əsərin təhlilindən sonra yazdırılan inşa, esse, informasiya xarakterli məruzə üzrə iş vasitəsilə həyata keçirilir. Şagirdlərin yazılı nitqinin inkişaf etdirilməsi, şagirdlər üçün yeni olan yazı növü – informasiya xarakterli məruzə yazmaq bacarığı aşılanması məqsədilə planlaşdırmada ayrıca dərs saatı da nəzərdə .

Dərslikdə aşağıdakı pedaqoji prinsiplər gözlənilmişdir:

– düzgünlük (təlim standartlarına uyğunluq, faktların dəqiqliyi, mübahisəli elmi məsələlərin olmaması, orfoqrafik, durğu işarələri və qrammatik qaydaların gözlənilməsi);

– əyanilik (bədii mətnlərlə bağlı şəkil, cədvəl və illüstrasiyaların olması)
– müasirlik (təlim materiallarının müasir dünyagörüşünün formalaşdırılmasına istiqamətlənməsi);

– tamlıq (ədəbi-nəzəri, praktik, təsviri, qiymətləndirmə materiallarının olması, onların üzvi şəkildə əlaqələndirilməsi);

– ardıcıllıq ( təlim materiallarının sadədən mürəkkəbə doğru sıralanması, əvvəlki təlim materialları vasitəsilə növbəti materialların mənimsənilməsinə zəmin yaratması ).

– yaş səviyyəsinə uyğunluq (dərsliyinin poliqrafiya, dizayn cəhətdən şagirdlərin estetik tələbatına cavab verməsi, təlim materiallarının məzmun və həcm baxı­mından onların ehtiyaclarına uyğun müəyyənləşdirilməsi);

– təlim vaxtına uyğunluq (tədrisə ayrılan vaxtın dəqiq nəzərə alınması);

– oxunaqlılıq (bədii materialların, şərhlərin, izahların, nəzəri məlumatların və s.) maraqlı və yığcam olması, aydın üslubda, sadə dildə ifadə edilməsi);

– inklüzivlik (potensial imkanları, qavrama səviyyəsindən asılı olmayaraq, bütün şagirdlərə diferensial yanaşmanın təmin edilməsi və onların təlim maraqlarının təmin olunması).

– inteqrativlik (ədəbi təhsilin məzmun komponentlərinin bir-biri ilə və digər fənlərlə sistemli şəkildə üzvi əlaqələndirilməsi).

Dərslik komplekti fənn kurikulumunun reallaşdırılmasında müəllimin yaradıcı, təşəbbüskar fəaliyyəti üçün zəmin yaradır. Bu baxımdan müəllimin dərslikdəki bütün sual və tapşırıqları dərsdə reallaşdırılması zəruri deyildir. Müəllim dərsə hazırlıq zamanı ilk növbədə dərs dediyi sinfin şagirdlərinin hazırlıq səviyyəsini, qarşıya qoyduğu təlim məqsədlərini nəzərə almalı, hansı sual və tapşırıqlardan istifadənin daha məqsədəuyğun olduğunu dəqiqləşdirməli, lazım gələrsə, ixtisarlar aparmalı, öz əlavələrini etməlidir.

MÜƏLLİM ÜÇÜN METODİK VƏSAİT

Metodik vəsaitə fənn müəlliminə VIII sinifdə kurikulumun qarşıya qoyduğu məqsəd və vəzifələrin yerinə yetirilməsi, təlim prosesində məzmun standartlarının reallaşdırılması, dərs ilinin sonunda nəzərdə tutulan təlim nəticələrinə nail olunmasında kömək məqsədi izləyən metodik tövsiyələr daxil edilmişdir:

· VIII sinif ədəbiyyat fənn kurikulumunun xüsusiyyətləri;
· Məzmun standartlarının reallaşdırılması cədvəli;

· Tədris materiallarının illik planlaşdırılması (mövzuların həftələr üzrə bölgüsü, reallaşdırılan standartlar, fənlərarası inteqrasiya, strategiyalar: metodlar, iş formaları, resurslar, qiymətləndirmə üsul və vasitələri);