Azərbaycan Qırmızı Kitabı

Tiva Respublikası . 490

Cənub-Şərqi Asiya ölkələri. İndoneziya, Sinqapur . 427

«Coğrafiya» Elmi redaktoru: coğrafiya elmləri doktoru, professor E. Q,MehrəLİyev rə*yçilər: aparıcı elmi işçi, coğrafiya elmləri namizədi M

Cənub-Şərqi Asiya ölkələri. İndoneziya, Sinqapur . 427

Cənub-Şərqi Asiya ölkələri. İndoneziya, Sinqapur . 427

Cənubi Asiya ölkələri. Hindistan . 430

Cənub-Qərbi Asiya ölkələri. Gürcüstan . 436

DÖRDÜNCÜ BÖLMƏ. TÜRK DÜNYASI ÖLKƏLƏRİNİN COĞRAFİYASI

FƏSİL. TÜRK DÜNYASININ ÜMUMİ COĞRAFİ SƏCİYYƏSİ

Türk dünyasına daxil olan xalqlar . 443

Türk xalqlarının məskunlaşdığı ərazilər . • . 444

dünyasının ümumi coğrafi səciyyəsi . 446

FƏSİL. CƏNUB-QƏRBİ ASİYANIN TÜRK

DÖVLƏT VƏ QURUMLARI

Cənubi Azərbaycan . 452

Şimali Kipr Türk Respublikası . 455

Türkiyə Respublikası . 456

FƏSİL. MƏRKƏZİ ASİYANIN TÜRK

DÖVLƏT VƏ QURUMLARI

Qazaxıstan Respublikası . 462

Özbəkistan Respublikası . 466

Qaraqalpaqıstan Respublikası . 470

Türkmənistan Respublikası . 471

Qırğızıstan Respublikası . 475

Sintszyan-Uyğur Muxtar rayonu . 478

FƏSİL. RUSİYANIN TƏRKİBİNDƏ OLAN TÜRK

Kabarda-Balkar Respublikası . 481

Qaraçay-Çərkəz Respublikası . 482

Tatarıstan Respublikası . 484

Başqordostan Respublikası . 486

Çuvaşiya Respublikası . 488

Tiva Respublikası . 490

Altay Respublikası . 492

Xakasiya Respublikası . 494

Taymır Muxtar Mahalı . 495

Yakutiya-Saxa Respublikası . 497

BEŞİNCİ BÖLMƏ. AZƏRBAYCANIN FİZİKİ COĞRAFİYASI

FƏSİL. Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və relyefi

Azərbaycanın coğrafi mövqeyi və sərhədləri . 501

Azərbaycanın relyefi . 503

Tektonik zonalar. 505

Zəlzələlər və palçıq vulkanları. 506

Sürüşmələr və uçqunlar . 507

Azərbaycanın geoloji quruluşu . 508

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN İQLİMİ

Günəş radiasiyası. 510

Azərbaycana gələn hava kütlələri . 511

Temperaturun paylanması . 512

Yağıntıların paylanması . 513

İqlim tipləri . 513

Aqroiqlim ehtiyatları . 514

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN DAXİLİ SULARI

Çaylar . 515

Göllər . 520

Su anbarları . 521

Kanallar və kollektorlar . 523

Yeraltı sular . 525

Buzlaqlar . 525

Su ehtiyatları . 526

Xəzər dənizi . 526

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN TORPAQ-BİTKİ

ÖRTÜYÜ. HEYVANAT ALƏMİ

Torpaq örtüyü. 530

Torpaq ehtiyatları . 532

Bitki örtüyü. Bitki ehtiyatları . 533

Heyvanat aləmi. Heyvan ehtiyatları . 536

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN LANDŞAFT QURŞAQLARI

VƏ ƏTRAF MÜHİTİN MÜHAFİZƏSİ

Landşaft qurşaqları . 538

Ətraf mühitin mühafizəsi . 540

Milli parklar, qoruqlar və yasaqlıqlar . 541

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN FİZİKİ-COĞRAFİ

RAYONLAŞDIRILMASIMASI

Böyik Qafqaz fiziki-coğrafi vilayəti . 545

Kür çökəkliyi fiziki-coğrafi vilayəti . 549

Kiçik Qafqaz fiziki-coğrafi vilayəti . 553

Lənkəran fiziki-coğrafi vilayəti . 556

Orta Araz (Na.xçıvan) fiziki-coğrafi vilayəti . 558

ALTINCI BÖLMƏ. AZƏRBAYCANIN İQTİSADİ VƏ SOSİAL

COĞRAFİYASI

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN ƏHALİSİ VƏ

ƏMƏK EHTİYATLARI

Əhalinin sayının dinamikası və təbii artımı . 560

Əhalinin miqrasiyası . 560

Əhalinin cins-yaş quruluşu . 561

Əhalinin milli tərkibi . 562

Əhalinin yerləşməsi . 563

Şəhər yaşayış məntəqələri . 563

Əmək ehtiyatları . 564

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN SƏNAYESİNİN COĞRAFİYASI

Sənayenin əhəmiyyəti . 565

Yanacaq-energetika kompleksi . 565

Neft sənayesi . 566

Təbii qaz sənayesi . 570

Elektroenergetika sənayesi . 571

Qeyri-ən’ənəvi enerji mənbələri . 572

Maşınqayırma sənayesi . 572

Konstruksiya materialları və kimya məhsulları istehsalı sahələri. 575

Qara metallurgiya sənayesi . 576

Əlvan metallurgiya sənayesi . 578

Kimya sənayesi . 578

Tikinti materialları və konstruksiyaları istehsalı . 580

Meşə və ağac e’malı sənayesi . 583

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN AQRAR-SƏNAYE KOMPLEKSİ

Bitkiçiliyin əsas istiqamətləri . 585

Heyvandarlığın sahələri . 588

Yeyinti sənayesi . 589

Xalq istehlakı malları istehsalı . 592

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN NƏQLİYYATI VƏ

XARİCİ İQTİSADİ ƏLAQƏLƏRİ

Dəmiryolu nəqliyyatı . 595

Avtomobil nəqliyyatı . 596

363. Boru kəməri nəqliyyatı . 597

Su nəqliyyatı . 599

Hava nəqliyyatı . 600

Elektron nəqliyyatı . 600

Daxili və xarici iqtisadi əlaqələr . 601

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN SOSİAL

İNFRASTRUKTUR SAHƏLƏRİ VƏ XİDMƏT SFERASI . 604

FƏSİL. AZƏRBAYCANIN TƏBİİ-İQTİSADİ

ZONALARI VƏ İQTİSADİ RAYONLARI

İqtisadi rayonlaşdırma. 607

Böyük Qafqaz təbii-iqtisadi zonası . 609

Abşeron iqtisadi rayonu . 609

Quba-Xaçmaz iqtisadi rayonu . 611

Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonu . ; . 613

Dağlıq Şirvan iqtisadi rayonu . 614

Kiçik Qafqaz təbii-iqtisadi zonası . 616

Gəncə-Qazax iqtisadi rayonu . 616

Kəlbəcər-Laçın iqtisadi rayonu . 618

Yuxarı Qarabağ iqtisadi rayonu . 620

Kür-Araz təbii-iqtisadi zonası . 621

Aran (Kür-Araz) iqtisadi rayonu . 621

Lənkəran təbii-iqtisadi zonası . 624

Lənkəran-Astara iqtisadi rayonu . 624

Naxçıvan təbii-iqtisadi zonası . 626

Naxçıvan iqtisadi rayonu . 626

Coğrafiyada bəzi məsələlərin həll edilməsi qaydaları . 628

Əlavə cədvəllər . 630

Nəşriyyatın direktoru Əliağa Cəfərli

Yığılmağa verilmiş 15.10.2004. Çapa imzalanmış 21.12.2004.

Kağız formatı 60x84Vi6. Həcmi 41 ç. v. Ofset kağızı. Ofset çapı.

Azərbaycan Qırmızı Kitabı

Azərbaycan Respublikası “Qırmızı Kitab”ı – Azərbaycan Respublikası ərazisində nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi olan vəhşi heyvan və yabanı bitki növlərinin vəziyyəti haqqında rəsmi dövlət sənədidir. O, Respublikanın bütün ərazisində, o cümlədən Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan sektorunda heyvan və bitki növlərinin vəziyyəti, yayılması və mühafizəsi tədbirləri haqqında məlumatları özündə əks etdirir.

Mövcud “Qırmızı Kitab” 6 hissədən ibarətdir və özündə nadir və nəsli kəsilmək təhlükəsi olan 14 məməli növü, 36 quş növü, 5 balıq növü, 13 amfibi və reptili növü, 40 həşərat növü və 140 bitki növü haqda məlumatı əks etdirir.

Respublika “Qırmızı Kitab”ına fauna və flora növləri 2 kateqoriya üzrə daxil edilib: yoxa çıxmaq təhlükəsi olan və nadir növlər.

Birinci kateqoriyaya bir sıra mənfi amillərin təsiri nəticəsində (tələf olması və yaşadığı yerlərin dağıdılması) sayı və arealı əhəmiyyətli dərəcədə azalan və böhran səviyyəsinə çatan növlər daxildir. Sayı azalmağa doğru meyl edən və kiçik sahələrdə rast gəlinənən növlər isə nadir növlərə aiddir. Az öyrənilmiş, təbiətdə sayı və ehtiyatları haqqında lazımı məlumat olmayan, onların mühafizəsinin təşkili işində müəyyən çətinliklər törədən heyvan və bitki növləri də nadir növlər hesab olunur.

Qanunvericiliyə əsasən Azərbaycan Respublikasının “Qırmızı Kitabı”nın hər 10 ildən bir çap olunması nəzərdə tutulub. “Qırmızı Kitab”ın I nəşri 1989-cu ildə həyata keçirilib.