Azərbaycan xəri təsi

Azərbaycanda çörəyin müxtəlif növləri bişirilir: yuxa, yayma, fətir, lavaş, səngək, xamralı, fəsəli, təndir çörəyi, xörəkli çörəyi, bəyim çörəyi, qoz çörəyi, badam çörəyi və s. Azərbaycanın hər bölgəsinin özünəməxsus çörək növü və bişirilmə üsulu mövcuddur. Bu çörəklərin dadları da bir-birindən fərqlənir. Məsələn, Naxçıvan, Qubadlı və Zəngilan regionlarında daha çox lavaş çörəyindən istifadə edilir. Hətta bu regionlarda lavaş ehtiyat üçün 2-3 aylıq bişirilir, sonra qurudularaq dəsmala bükülür və uzun müddət saxlanılır. Yeməkdən əvvəl qurudulmuş lavaşın üzünə azca su çilənir və dəsmala bükülərək bir müddət yumşalmağa qoyulur. Bakı, Gəncə, Şamaxı və digər yerlərdə vaxtilə geniş yayılan çörək növlərindən biri də səngək çörəyidir. Bu çörək növü xırda-xırda daşların üzərində, qırmızı kərpicdən hazırlanan kürələrdə bişirilir və əsasən bozbaş, piti kimi duru, yağlı yeməklər üçün nəzərdə tutulur. Onun əsas üstünlüyü 3-4 gün ərzində təzə qalması və rahat həzm olunmasıdır. Bu səbəbdən də mədə-bağırsaq xəstəliklərindən əziyyət çəkənlərə səngək çörəyindən istifadə etmək məsləhət görülür. Digər çörək növü isə kəpək çörəyidir. Kəpək çörəyi öd kisəsində daş meydana gəlməsi ehtimalını azaldır, qəbizliyin qarşısını alır, iştahanı kəsərək kilo verməyə kömək edir. Bununla yanaşı, bağırsaqların nizamlı işini təmin edən kəpək çörəyi bağırsaq xərçənginin meydana gəlməsinə də mane olur. Kəpəkli çörək artıq çəki problemi və ya şəkər xəstəliyi kimi narahatlıqları olanlar üçün deyil, hər kəs üçün faydalıdır.

aztc.gov.az –>

“Qanlı tarix – Xocalı soyqırımı” videoçarxı xarici KİV-də

Bir sıra aparıcı dünya xəbər portalları – Salvadorun “reflexionesinternacionalessv” , İrlandiyanın “EU Reporter” , Türkiyənin “detayhaberler.com”, “igdirim76.com”, Əlcəzairin “alharir.info”, İraqın “afkarhura.com”, İranın “AzTurk.Ne ws ”

08 Mart 2023

8 mart – Beynəlxalq qadınlar günü

03 Mart 2023

Sabir Rüstəmxanlının şeirləri İspaniya ədəbiyyat portalında

İspaniyanın populyar “Alquibla” ədəbiyyat portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq virtual aləmdə” layihəsi çərçivəsində Azərbaycanın Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının

27 Fevral 2023

“Macar etüdləri” kitabı nəşr olundu

Dövlət Tərcümə Mərkəzinin yeni nəşri “Macar etüdləri” kitabı işıq üzü görüb.

24 Fevral 2023

Qanlı tarix – Xocalı soyqırımı

Xocalı faciəsi bəşər tarixində insanlığa qarşı törədilmiş ən dəhşətli soyqırımı aktı, bütün zamanların qanlı səhifəsi olaraq yaddaşlarda əbədi yaşayacaq. Söhbət həlak olmuş dinc azərbaycanlıların sayı ilə yanaşı

20 Fevral 2023

Afaq Məsudun “Acın acımızdır, Türkiyə” essesi Türkiyə portallarında

Türkiyənin “detayhaberler.com”, “erikagacioyku.com”, “dibace.net”, “guvengazetesi.com”, “ığdırım76.com” kimi aparıcı xəbər və mədəniyyət portalları Azərbaycanın Xalq yazıçısı Afaq Məsudun

13 Fevral 2023

ACIN ACIMIZDIR, TÜRKİYƏ!

Acın acımız, canın canımızdır, Türkiyə. Sinənə çəkilən bu dağ, qoynunda açılan qanlı yaralar, minlərlə bacı-qardaşımızı, oğul-qızlarımızı, körpələrimizi udan yarğanlar bütün Azərbaycanın

06 Fevral 2023

“Azərbaycan – ərəb dili danışıq kitabçası” nəşr olundu

Dövlət Tərcümə Mərkəzi dil, tərcümə, xalqlararası ünsiyyət və anlaşma sahəsinə yararlı olacaq yeni, daha geniş formatlı “Azərbaycan – ərəb dili danışıq kitabçası” nəşr edib.

25 Yanvar 2023

Dövlət Tərcümə Mərkəzi Seçim Turlarını davam etdirir

23 Yanvar 2023

“Şuşa – sənətkarlıq və ticarət mərkəzi” videoçarxı xarici KİV-də

Bir sıra aparıcı dünya xəbər portalları – Almaniyanın “nex24.news”, İrlandiyanın “medium.com”, Əlcəzairin “alharir.info”, İraqın “agnaden.net”, “ashurnews.com”, “alnoor.se”, “afkarhura.com”, “mustaqila.com”

20 Yanvar 2023

Azərbaycan xalqının hüzn və şərəf günü – 20 Yanvar

Azərbaycan xalqının qan yaddaşına əbədi olaraq Qanlı Yanvar kimi həkk olunmuş 20 yanvar faciəsindən 33 il ötür.

16 Yanvar 2023

Səməd Vurğunun şeirləri Almaniya ədəbiyyat portalında

Almaniyanın populyar “Spruechetante” ədəbiyyat portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq virtual aləmdə” layihəsi çərçivəsində görkəmli Azərbaycan şairi Səməd Vurğunun alman dilinə tərcümə edilmiş

09 Yanvar 2023

Nəsiminin qəzəllər toplusu Fransada işıq üzü gördü

Dövlət Tərcümə Mərkəzinin klassik Azərbaycan ədəbiyyatının beynəlxalq fikir müstəvisində təbliği istiqamətində fransız dilində ərsəyə gətirdiyi “Les Noms divins s’ouvrent sur ton visage – Imadeddin Nassimi”

05 Yanvar 2023

Vaqif Bayatlı Odərin şeirləri Almaniya ədəbiyyat portalında

Almaniyanın populyar “Spruechetante” ədəbiyyat portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Azərbaycan ədəbiyyatı beynəlxalq virtual aləmdə” layihəsi çərçivəsində tanınmış Azərbaycan şairi Vaqif Bayatlı Odərin

DÖVLƏT DİLİNİN SAFLIĞININ VƏ TOXUNULMAZLIĞININ QORUNMASI ÜZRƏ TƏDBİRLƏR
DİL VƏ TƏRCÜMƏ SAHƏSİNİN TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ
AZƏRBAYCAN ƏDƏBİYYATI DÜNYADA
Dünya ədəbiyyatı Azərbaycanda
AZƏRBAYCAN HƏQİQƏTLƏRİ
XƏBƏRLƏR

09 Mart 2023 “Qanlı tarix – Xocalı soyqırımı” videoçarxı xarici KİV-də
03 Mart 2023 Sabir Rüstəmxanlının şeirləri İspaniya ədəbiyyat portalında
27 Fevral 2023 “Macar etüdləri” kitabı nəşr olundu
24 Fevral 2023 Qanlı tarix – Xocalı soyqırımı
20 Fevral 2023 Afaq Məsudun “Acın acımızdır, Türkiyə” essesi Türkiyə portallarında
13 Fevral 2023 ACIN ACIMIZDIR, TÜRKİYƏ!
06 Fevral 2023 “Azərbaycan – ərəb dili danışıq kitabçası” nəşr olundu
25 Yanvar 2023 Dövlət Tərcümə Mərkəzi Seçim Turlarını davam etdirir
23 Yanvar 2023 “Şuşa – sənətkarlıq və ticarət mərkəzi” videoçarxı xarici KİV-də
16 Yanvar 2023 Səməd Vurğunun şeirləri Almaniya ədəbiyyat portalında
09 Yanvar 2023 Nəsiminin qəzəllər toplusu Fransada işıq üzü gördü
05 Yanvar 2023 Vaqif Bayatlı Odərin şeirləri Almaniya ədəbiyyat portalında
26 Dekabr 2022 “Xəzər” dünya ədəbiyyatı jurnalının yeni sayı nəşr olundu
19 Dekabr 2022 “Mifoloji lüğət” nəşr olundu
13 Dekabr 2022 Günel İmranın hekayəsi Qazaxıstan ədəbiyyat portalında
05 Dekabr 2022 Şahmar Əkbərzadənin şeirləri İspaniya ədəbiyyat portalında
01 Dekabr 2022 Afaq Məsud “İvane Maçabeli” və “Mixeil Cavaxişvili” mükafatlarına layiq görüldü
29 Noyabr 2022 “İspanca – Azərbaycanca danışıq kitabçası” nəşr olundu
21 Noyabr 2022 Cavid Zeynallının hekayəsi Avstriya portalında
14 Noyabr 2022 Şahmarın hekayəsi xarici ədəbiyyat portallarında
08 Noyabr 2022 “Şuşa İli”nə töhfə – “Qarabağın incisi Şuşa” kitab-albomu nəşr olundu
31 Oktyabr 2022 Hüseyn Abbaszadənin “General” romanı ilk dəfə latın qrafikasında
25 Oktyabr 2022 İsa İsmayılzadənin şeirləri Gürcüstan ədəbiyyat portalında
14 Oktyabr 2022 aztc.gov.az-ın italyan dili versiyası fəaliyyətə başladı
11 Oktyabr 2022 Çexovun “Çöl” kitabı təqdim olundu
30 Sentyabr 2022 Tanınmış Azərbaycan yazıçısı Etimad Başkeçid mükafata layiq görüldü
26 Sentyabr 2022 “Qədim Şuşa ibadətgahları” videoçarxı xarici KİV-də
22 Sentyabr 2022 Markesin “Seçilmiş əsərləri” Maria Anxelika Stirə təqdim olundu
19 Sentyabr 2022 Ştefan Svayqın “Seçilmiş əsərləri” nəşr olundu
12 Sentyabr 2022 Nigar Rəfibəylinin şeirləri Rusiya ədəbiyyat portalında
07 Sentyabr 2022 Qədim Şuşa ibadətgahları
30 Avqust 2022 Ələkbər Salahzadənin şeirləri Rusiya ədəbiyyat portalında
15 Avqust 2022 “Xəzər” dünya ədəbiyyatı jurnalının yeni sayı nəşr olundu
08 Avqust 2022 Ulucay Akifin şeirləri İspaniya elektron ədəbiyyat jurnalında
01 Avqust 2022 Türkiyə dərgisində Şuşa şairləri haqqında geniş məqalə dərc olunub
25 İyul 2022 Zərdüşt Şəfinin hekayəsi Qazaxıstan ədəbiyyat portalında
18 İyul 2022 Şəfiqə Şəfanın şeirləri Rusiya ədəbiyyat portalında
11 İyul 2022 Nigar Həsənzadənin “Seçilmiş şeirlər” kitabı nəşr olundu
08 İyul 2022 Salam Sarvanın şeirləri Bolqarıstan elektron ədəbiyyat jurnalında
05 İyul 2022 Mirbəhram Əzimbəylinin şeirləri İran ədəbiyyat portalında
02 İyul 2022 O.Henrinin əsərləri “Açıq kitab”da
30 İyun 2022 Fərhad Metenin şeirləri Türkiyə portalında
28 İyun 2022 Aqşin Yeniseyin “Ən yaxşı qadın” şeiri Bolqarıstan elektron ədəbiyyat jurnalında
26 İyun 2022 Kortasarın əsərləri “Açıq kitab” da
24 İyun 2022 Mirmehdi Ağaoğlunun hekayəsi Rusiya ədəbiyyat portalında
20 İyun 2022 Ernest Heminqueyin “Seçilmiş əsərləri” nəşr olundu
16 İyun 2022 “Xosrov və Şirin”in yeni tərcümədə nəşri ədəbi ictimaiyyətə təqdim olundu
14 İyun 2022 Svetlana Turanın hekayəsi Avstriya ədəbiyyat portalında
10 İyun 2022 Əlisəmid Kürün şeirləri Gürcüstan ədəbiyyat portalında
08 İyun 2022 “Leyli və Məcnun” Frankfurtda təqdim olundu
07 İyun 2022 Nigar Həsənzadənin şeirləri Qazaxıstan elektron ədəbiyyat jurnalında
02 İyun 2022 Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Çili ədəbiyyat jurnalında
01 İyun 2022 Azərbaycan hekayələri Praqada təqdim olundu
27 May 2022 Alik Əlioğlunun şeirləri Türkiyə ədəbiyyat portallarında
23 May 2022 Məşhur Vaja Pşavelanın “İlanyeyən” kitabı Azərbaycanda
17 May 2022 Nüsrət Kəsəmənli yaradıcılığı Gürcüstan ədəbiyyat portalında
16 May 2022 Afaq Məsudun “Əziz Ukrayna” essesi xarici KİV-də
11 May 2022 Leyla Əliyevanın şeirləri Çili ədəbiyyat jurnalında
09 May 2022 Heydər Əliyev və Azərbaycan dili
04 May 2022 Alberto Moravianın “Seçilmiş əsərləri” nəşr olundu
28 Aprel 2022 Qan Turalının hekayəsi İraq portalında
25 Aprel 2022 “Yeddi gözəl” İspaniya kitabxanalarında
19 Aprel 2022 “ŞUŞA MUSİQİ OCAĞININ DAHİ YETİRMƏSİ” məqaləsi xarici KİV-də
13 Aprel 2022 “Şuşa İli”nə töhfə –– “Qarabağın üç şaireyi-möhtərəməsi” kitabı nəşr olundu
11 Aprel 2022 Azərbaycan yəhudiləri haqqında məqalə Fransa xəbər portalında
06 Aprel 2022 Məşhur Qarabağ atları Fransa xəbər portalında
05 Aprel 2022 “31 Mart soyqırımı” xarici KİV-də
01 Aprel 2022 “Leyli və Məcnun” Avropa kitabxanalarında
31 Mart 2022 31 Mart soyqırımı tarixi mənbələrdə
28 Mart 2022 Yusif Səmədoğlu və Ələkbər Salahzadə yaradıcılığı Bolqarıstan ədəbiyyat jurnalında
18 Mart 2022 Ramiz Rövşən yaradıcılığı Almaniya ədəbiyyat portalında
14 Mart 2022 Fərman Kərimzadənin hekayəsi İordaniya ədəbiyyat jurnalında
11 Mart 2022 Fransanın xəbər portalı Azərbaycanda qadın hüquqları haqqında məqalə yayınladı
09 Mart 2022 “Xəzər” dünya ədəbiyyatı jurnalının yeni sayı nəşr olundu
05 Mart 2022 Azərbaycan hekayələri Çexiyada nəşr olundu
02 Mart 2022 Fransa xəbər portalı Kərim Kərimov haqqında məqalənin yayınına başladı
28 Fevral 2022 “Qanlı tarix – Xocalı soyqırımı” videoçarxı xarici KİV-də
24 Fevral 2022 Azərbaycan hekayələri İordaniya ədəbiyyat jurnalında
21 Fevral 2022 Fransa xəbər portalı Xocalı haqqında məqalənin yayınına başladı
18 Fevral 2022 Aqşin Evrənin şeirləri Türkiyə ədəbiyyat portalında
15 Fevral 2022 Fransa xəbər portalı Xurşidbanu Natəvan haqqında məqalə yayınlayıb
14 Fevral 2022 ADTM Tərcümə Agentliyinin xidmətləri
07 Fevral 2022 Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzi dil kursları təşkil edir
28 Yanvar 2022 Dövlət Tərcümə Mərkəzi Seçim Turlarını davam etdirir
25 Yanvar 2022 Mikayıl Müşfiq və Əli Kərim yaradıcılığı İspaniya elektron ədəbiyyat jurnalında
22 Yanvar 2022 “Azərbaycan xalqının hüzn və şərəf günü – 20 Yanvar” videoçarxı xarici KİV-də
20 Yanvar 2022 Azərbaycan xalqının hüzn və şərəf günü – 20 Yanvar
17 Yanvar 2022 “DƏF(İ)NƏ YARPAĞI” müsabiqəsinə əsər qəbulunun müddəti uzadıldı
10 Yanvar 2022 Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Türkiyə portallarında
07 Yanvar 2022 Səməd Vurğunun şeirləri Qazaxıstan ədəbiyyat portalında
05 Yanvar 2022 Abdulla Şaiqin şeirləri Almaniya ədəbiyyat portalında
01 Yanvar 2022 “Xosrov və Şirin” yeni tərcümədə nəşr olundu
31 Dekabr 2021 Dövlət Tərcümə Mərkəzinin əməkdaşları mükafatlandırıldı
30 Dekabr 2021 Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Rumıniya portalında
29 Dekabr 2021 Elçinin hekayəsi Gürcüstan ədəbiyyat portalında
28 Dekabr 2021 Leyla Əliyevanın şeirləri Bolqarıstan ədəbiyyat portalında
27 Dekabr 2021 Şahmarın hekayəsi Gürcüstanın ədəbiyyat portalında
26 Dekabr 2021 “Zəngəzur – tarixi Azərbaycan torpağı” videoçarxı xarici KİV-də
24 Dekabr 2021 Zati-aliləri…
21 Dekabr 2021 Nizami Gəncəvi yaradıcılığı Polşanın ədəbiyyat portallarında
18 Dekabr 2021 Rüstəm Behrudi və Həmid Herisçi yaradıcılığı İspaniyanın ədəbiyyat portalında
16 Dekabr 2021 Almas İldırım yaradıcılığı Türkiyə ədəbiyyat portalında
13 Dekabr 2021 Nizami Gəncəvinin “Xosrov və Şirin” poeması yeni tərcümədə
10 Dekabr 2021 Dünya liderləri Heydər Əliyev haqqında
09 Dekabr 2021 Nizami Gəncəvi yaradıcılığı İspaniya ədəbiyyat portalında
08 Dekabr 2021 Gürcüstan televiziyası Azərbaycan Dövlət Tərcümə Mərkəzinin fəaliyyətini işıqlandırıb
06 Dekabr 2021 Zəngəzur – tarixi Azərbaycan torpağı
03 Dekabr 2021 Lesya Ukrainkanın “Meşə nəğməsi” kitabı ədəbi ictimaiyyətə təqdim olundu
30 Noyabr 2021 Nizami Gəncəvinin “Yeddi gözəl”i Madriddə təqdim olundu
24 Noyabr 2021 Nizami Gəncəvinin “Yeddi gözəl”i İspaniyada nəşr olundu
19 Noyabr 2021 Nizami Gəncəvi yaradıcılığı xarici KİV-də
17 Noyabr 2021 Karlos Fuentesin “Seçilmiş əsərləri” ədəbi ictimaiyyətə təqdim olundu
15 Noyabr 2021 “Böyük sözün işığında” kitabı nəşr olundu
12 Noyabr 2021 Musa Yaqubun şeirləri Rusiya ədəbiyyat portalında
10 Noyabr 2021 Haynrix Böllün ikicildlik “Seçilmiş əsərləri” nəşr olundu
05 Noyabr 2021 “Qarabağ Zəfəri – 44 günün pərdəarxası” kitabı nəşr olundu
04 Noyabr 2021 Vaqif Səmədoğlu yaradıcılığı Gürcüstanın ədəbiyyat portalında
03 Noyabr 2021 Nizami Gəncəvi yaradıcılığı İspaniya ədəbiyyat portallarında
01 Noyabr 2021 Dövlət Tərcümə Mərkəzi yazılı və şifahi tərcümə üzrə Seçim Turları təşkil edir
29 Oktyabr 2021 Sabir Əhmədlinin hekayəsi Əlcəzair ədəbiyyat portalında
27 Oktyabr 2021 “Yağış yuyur, gün qurudur” Avstriya ədəbiyyat jurnalında
25 Oktyabr 2021 “Leyli və Məcnun” Frankfurt Beynəlxalq Kitab Sərgisində
21 Oktyabr 2021 “Leyli və Məcnun” Almaniyada nəşr olundu

www.president.az
www.heydar-aliyev-foundation.org
www.cabmin.gov.az
www.xezerjurnali.az
www.aydinyol.az
www.achiqkitab.az

Azərbaycan xəri təsi

Azərbaycan xəritəsinin miqyasını yuxarıdan sağda yerləşən faiz göstəricisini sağa və ya sola sürüşdürməklə dəyişmək olar. Bu halda, əgər xəritənin təsviri ona təyin olunmuş konteynerə yerləşməsə, bu zaman konteynerin sağında və aşağısında yuxarı, aşağı, sola, sağa sürüşdürmək üçün işarələr görünəcək. Bu işarələrdən əlavə başqa bir yolla da xəritənin istənilən hissəsinə baxmaq olar: Ctrl düyməsini basılmış vəziyyətdə saxlayaraq “Mouse” -un sol düyməsini sıxırıq və kursoru hərəkət etdiririk.

Azərbaycan xəritəsinin miqyasını yuxarıda sağ tərəfdə yerləşən faiz göstəricisini “Slider” vasitəsilə sağa və ya sola sürüşdürməklə dəyişmək olar. Bu halda, əgər xəritənin təsviri ona təyin olunmuş konteynerə yerləşməsə, bu zaman konteynerin sağında və aşağısında yuxarı, aşağı, sola, sağa sürüşdürmək üçün “Scroll”lar görünəcək. “Scroll”dan əlavə başqa bir yolla da xəritənin istənilən hissəsinə baxmaq olar: “Mouse”un sol düyməsini sıxıb kursoru hərəkət etdirmək.

Azərbaycanın hər hansı bir rayonunun statistikası haqqında məlumat almaq üçün sol paneldəki “Combobox” siyahısından “Rayonu seçin” istifadə etmək olar. İstifadəçini maraqlandıran rayonu seçməklə, həm xəritədə onun miqyaslı və seçilmiş ərazisi, həm də səhifənin aşağı hissəsində müxtəlif statistik məlumatlar ekrana gələcək. Səhifənin yuxarısında isə seçilmiş rayonunun adının qarşısında “Checkbox” əks olunacaq. Eyni funksiyanı, həmçinin rayonun üzərində “Mouse”un sağ düyməsini basmaqla da yerinə yetirə mümkündür.

“Combobox” açılan siyahıda “Rayonu seçin” adlı 1-ci elementi seçmək;
Xəritənin əraisindən kənarda “Mouse” –un sağ düyməsini basmaq;
Xəritənin yuxarısında rayon adının qarşısındakı “Checkbox”u silmək.

Maraqlı funksiyalardan biri də xəritədə statistik göstəricilərin Azərbaycanın bütün rayonları üzrə paylanmasına vizual baxmaq imkanıdır. Bu vizuallıq rəng şkalası ilə müəyyən edilir. Bunun üçün statistik məlumatlar verilən hissədə istifadəçini maraqlandıran məlumatı qeyd olunmuş ilə görə seçmək və “Mouse”un sol düyməsini basmaq lazımdır. Bundan sonra bazadan lazımi məlumatlar yüklənəcək, xəritənin miqyası 100 % olacaq və xəritədə sol paneldəki rəng şkalasına uyğun olaraq rənglənmiş sahələr görünəcək.

İstifadəçi şkalanın altında sağ və sol tərəfdə yerləşən kvadratlarla istənilən rəngi seçə bilər. Kvadratların ortasındakı düymə minimum və maksimum kəmiyyətlərə uyğun olaraq rənglərin yerini dəyişdirməyə imkan verir.

Bundan əlavə, istifadəçi “Əvvəlcədən təyin edilmiş qradiyentlər” yazısına basmaqla rəng seçə bilər.

Bakı və Naxçıvanın rayonları üçün bəzi statistik göstəricilər (məsələn, demoqrafik göstəricilər) böyük olduğundan rəng vizuallığında digər rayonları üstələdiyi üçün panelin yuxarı hissəsində yuxarıda adı çəkilən ərazilərin ümumi yayılma modelində istisna edilməsini və ya nəzərdən keçirilməsini təmin edən iki “Checkbox” elementi var.

Qeyd edək ki, bu rejimdə kursoru Azərbaycanın regionları üzərində hərəkət etdirərkən ərazinin adını və statistik göstəricinin sayını əks etdirən yazılı işarə görünür.

Başqa faydalı funksiyalardan biri də xəritənin yüklənilməsidir. Bunu “Yüklə” işarəsinə basaraq yerinə yetirmək olar, bu zaman istifadəçi faylın yüklənmə yerini və adını seçir.

An interactive map with statistical data of administrative territorial units of Azerbaijan

“District boundaries”- allows to specify or hide the boundaries of districts;
“Names of Districts” – allows you to specify or hide the names of regions;
“Residential Areas” – allows you to specify or hide settlements;
“Names of settlements” – allows you to specify or hide the names of settlements;
” Highways and railways” – allows you to specify or hide highways and railways;
“Lakes and Rivers” – allows you to specify or hide lakes and rivers;
“Relief” – allows you to specify or hide the relief of the area in the form of contour lines of equal heights;
“Occupied Territories” – allows you to specify or hide the occupied territories of Azerbaijan;

“Name of Regions with Signs” – When you bring “Mouse” to any region, the name of that region is displayed in the pointer;
“Selection of Districts via Mouse”- When you move the cursor of “Mouse” within the boundaries of any area, that area is illuminated;

The scale of the Azerbaijan map can be changed by swiping the percentage from the top right to the left or right. In this case, if the image of the map does not fit into the container assigned to it, the Scrolls will appear at the right and bottom of the container to scroll up, down, left and right. In addition to Scroll, another way is to look at any part of the map: Hold down the Ctrl key while pressing the left mouse button and move the cursor.

You can use the “Select region” from the “Combobox” list in the left pane to get statistics on any region of Azerbaijan. By selecting a region that is of interest to the user, the scale and selected area of the map as well as various statistical information will appear on the bottom of the page. At the top of the page you will see Checkbox in front of the selected region. The same function can be accomplished by pressing the right mouse button on the area.

In the combo box drop-down list, select the first item named “Select Region”;
Right-click Mouse beyond the map;
Delete “Checkbox” in front of district name above the map.

One of the interesting features is the ability to visually look at the distribution of statistical indicators on the map across Azerbaijan. This visualization is determined by the color scale. The statistical data for this is provided in the section, to do so, it is necessary to select the information that is of interest to the user based on the year of the mentioned information and press the left button of the Mouse. After that the necessary information will be downloaded from the database, the scale of the map will be 100%, and the color areas on the left pane will appear on the map.

The user can select any color with squares located on the right and left beneath the scale. The button in the middle of the squares allows you to change the color according to the minimum and maximum values.

In addition, the user can choose a color by clicking on “Preset Gradients”.

Because some statistical indicators are large for Baku and Nakhchivan regions (for example, demographics) which are superior to other regions in color visualization, at the top of the panel there are two Checkboxes that allow the above-mentioned areas to be excluded or reviewed in the general distribution model.

Note that, in this mode when moving the cursor over the regions of Azerbaijan the name of the area and the number of statistics appears on the screen.

Another useful feature is downloading a map. This can be done by clicking on the “Download” button, at this point the user selects the file name and location.

Интерактивная карта Азербайджана со статистическими данными административно территориальных единиц.

“Границы районов” – позволяет отображать или скрывать границы районов;
“Названия районов” – позволяет отображать или скрывать названия районов;
“Населенные пункты” – позволяет отображать или скрывать населенные пункты;
“Названия населенных пунктов” – позволяет отображать или скрывать названия населенныех пунктов;
“Автомобильные и железные дороги” – позволяет отображать или скрывать автомобильные и железные дороги;
“Озера и реки” – позволяет отображать или скрывать озера и реки;;
“Рельеф” – позволяет отображать или скрывать рельеф местности в виде изолиний равных высот;
“Оккупированные территории” – позволяет отображать или скрывать оккупированные территории Азербайджана;

“Названия районов в хинтах” – при наведении мыши на определенный район отображается название этого района во всплывающемся хинте;
“Выделять районы при наведении мыши” – когда курсор мыши оказывается в пределах определенного района, этот район подсвечивается;

Масштаб карты Азербайджана меняется посредством расположенного в верхней панели справа регулятора Slider передвижением ползунка вправо или влево. При этом, если изображение карты не помещается в отведенной для него контейнере, то по бокам контейнера появляются полосы прокруткм. При помощи перемещения полос прокрутки можно позиционировать интересующую область карты. Наряду с полосами прокрутки позиционирование на карте можно осуществить еще следующим образом: удерживая в нажатом состоянии клавишу Ctrl, нажимаем левую кнопку мыши и перемещаем курсор мыши.

Для получения статистических данных о каком нибудь районе Азербайджана можно воспользоваться раскрывающимся списком Combobox “Выберите район” на левой панели. Выбрав интересующий район из списка можно увидеть его масштабированным и выделенным в области контейнера, а также в нижней части страницы загрузятся различные сгруппированные статистические данные указанного района. При этом в верхней панели появится название соответствующего района в виде элемента Checkbox. Данное действие можно осуществить также нажатием правой кнопки мыши на интересующем районе.

В выпадающем списке “Combobox”выбрать первый элемент с названием “Выберите район”;
Нажать на правую клавишу мыши, когда курсор мыши находится вне области какого либо района;
Убрать отметку с “Checkbox”, ассоциировнным с названием района в верхней панели страницы.

Одним из интересных опций здесь является возможность визуального просмотра на карте распределение какого либо статистического показателя по всем районам Азербайджана. Эта визуализация достигается раскраской районов Азербайджана в цвета в соответствии с градиентной шкалой. Для этого необходимо в области, где приводятся статистические данные выбрать интересующий показатель для фиксированного года и нажать левую кнопку мыши. После этого с Базы Данных загрузятся необходимые величины, карта примет масштаб 100% и на ней произойдет визуализация данных посредством раскраски районов в соответствии с вновь появившимся на левой панели градиентной цветовой шкалы.

Пользователь имеет возможность сам настроить цвета в градиентной шкале посредством прямоугольных кнопок слева и справа под шкалой. Кнопка в середине между ними позволяет поменять местами цвета градиента, соответствующие максимальной и минимальной величине показателя.

Наряду с этим предоставляется также предопределенный набор градиентных шкал, которые можно выбрать после нажатия на надпись “Предопределенные градиенты”.

Ввиду того, что некоторые статистические показатели для районов Баку и Нахичевань (например демографические показатели) имеют подавляющее значение и соответственно при цветовой визуализации прекрывают все остальные районы, в верхней части панели присутствуют два элемента Checkbox, позволяющие исключать или учитывать вышеназванные районы в общей картине распределения.

Следует отметить, что в этом режиме при наведении курсора мыши на районы Азербайджана появляется хинт с надписью, отражающем название района и численную величину статистического показателя.

Еще одним из полезных опций данной страницы сайта является возможность скачать текущую сформированную пользователем карту во внешний файл. Это осуществляется нажатием на иконку “скачать”, после чего в открывающемся диалоговом окне пользователь выбирает дислокацию и название скачиваемого файла.

Azərbaycan mətbəxi

Azərbaycan mətbəxi — təkcə xörəklər, onların hazırlanma texnologiyasının üsulları deyil, həm də maddi mədəniyyətin əsas hissəsidir. Azərbaycan mətbəxi – mətbəx mədəniyyətini, onun tarixini, fəlsəfəsini, süfrə psixologiyasını, adətləri, fiziologiyanı, gigiyenanı, kimyanı, avadanlığı, etikanı, estetikanı, poeziyanı və mətbəxin sair aspektlərini, eləcə də Azərbaycan xalqının tarixən ətraf mühitlə tam harmoniyada yaşadığı ərazilərdə yaratdığı praktik vərdişləri özündə ahəngdar şəkildə birləşdirir. Azərbaycan xalqının dühası ilə onun tarixən yaşadığı indiki Azərbaycan Respublikası, Güney Azərbaycanı, İrəvan xanlığı, Zəngəzur və Göyçə mahallarının torpaqlarında, Gürcüstanda azərbaycanlıların qədimdən bəri yaşadıqları Borçalı bölgəsində, Dağıstan ərazisində və onun ətrafında yaradılmışdır.

Tarixi

Azərbaycan mətbəxi — təkcə xörəklər, onların hazırlanma texnologiyasının üsulları deyil, həm də maddi mədəniyyətin əsas hissəsidir. Azərbaycan mətbəxi – mətbəx mədəniyyətini, onun tarixini, fəlsəfəsini, süfrə psixologiyasını, adətləri, fiziologiyanı, gigiyenanı, kimyanı, avadanlığı, etikanı, estetikanı, poeziyanı və mətbəxin sair aspektlərini, eləcə də Azərbaycan xalqının tarixən ətraf mühitlə tam harmoniyada yaşadığı ərazilərdə yaratdığı praktik vərdişləri özündə ahəngdar şəkildə birləşdirir. Azərbaycan xalqının dühası ilə onun tarixən yaşadığı indiki Azərbaycan Respublikası, Güney Azərbaycanı, İrəvan xanlığı, Zəngəzur və Göyçə mahallarının torpaqlarında, Gürcüstanda azərbaycanlıların qədimdən bəri yaşadıqları Borçalı bölgəsində, Dağıstan ərazisində və onun ətrafında yaradılmışdır.

Qədim ticarət karvanlarının və hərbi yolların Azərbaycan ərazisindən keçməsi mətbəxinə müəyyən təsir göstərmişdir. Zövq yaxınlığı baxımından Azərbaycan mətbəxi Anadolu mətbəxinə daha yaxındır. Ərəblərlə uzunmüddəli əlaqələr Azərbaycan mətbəxinə qəhvə bəxş etmiş, tarixi İpək Yolu Çindən Azərbaycana çayı gətirmişdir. Digər tərəfdən, rus mətbəxi ilə tanışlıq Azərbaycan mətbəxinə şi və borşu gətirmiş, digər tərəfdən Rusiya vasitəsilə təhrif olunmuş, ruslaşmış Avropamətbəxi ilə tanışlığa imkan yaranmışdır. XIX əsrin sonlarında və XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda neft sənayesinin inkişafı ilə bağlı olaraq Avropa mətbəxi ilə birbaşa tanışlıq başlanmış və bu da yalnız restoran mətbəxinə təsir göstərmiş, əhalini alüminium qablardan istifadəyə öyrətmişdir.

Soyuq xörəklər

Salatlar

Azərbaycan mətbəxində salatın xüsusi yeri vardır. Təzə pomidor, xiyar, şirin istiot, reyhan və keşnişdən hazırlanan salatda tərəvəzləri çox xırda doğrayırlar. Bu cür salat əsas xörəklərlə birlikdə yeyilir.

Şorbalar və bulyonlar

Azərbaycan milli kulinariyasında 30-dan çox birinci xörək növü var. Adi şorbalardan fərqli olaraq sulu Azərbaycan xörəkləri öz konsistensiyasına görə daha qatıdır, çünki bunların tərkibində, bir qayda olaraq şorba az miqdarda olur. Azərbaycan milli kulinariyasını fərqləndirən bir xüsusiyyət də ondan ibarətdir ki, bəzən milli xörəklər həm birinci və həm də ikinci xörəyi əvəz edir. Məsələn, piti, küftə-bozbaş və s.Bu xörəklərin əvvəlcə şorbası, sonra şorbada bişmiş qalan hissə (ət, noxud, kartof və s.) ikinci xörək kimi yeyilir.

Azərbaycan sulu xörəklərinin digər bir xarakterik xüsusiyyəti onlarda qoyun quyruğundan istifadə edilməsidir. Quyruq, bir qayda olaraq, xırda doğranmış şəkildə işlədilir. Milli Azərbaycan mətbəxində sulu xörəklərin hazırlanmasında tomat-pasta və ya tomat-püre çox az istifadə edilir. Bunun əvəzində yayda təzə pomidor, qışda isə qurudulmuş alça (turşməzə tam verməsi üçün) və tərkibində boya maddəsi olan ədviyyat (zəfəran və sarı kök) tətbiq edilir. Azərbaycan kulinariyasında sulu xingal, xəmiraşı, umac, düşbərə və s. kimi undan hazırlanan sulu xörəklər vardır. Təzə süddən, turşudulmuş süddən və qatıqdan hazırlanan firni, südlü sıyıq, dovğa, kələköş, ovdux və s. geniş yayılmışdır.

Ətli lobya şorbası

İsti xörəklər

Plovlar

Azərbaycanda plovun 200 növü var və plov xalq arasında “Azərbaycan mətbəxinin şahı” sayılır. Azərbaycanda plovlar qarışıq olmur (çəkmə plovlar istisna olmaqla). Azərbaycan plovu – ayrıca zəfəranla (və ya sarıköklə) dəmlənmiş düyü və plovun yanında verilən xuruşdan ibarətdir. Xuruş əsasən quş və ya qoyun ətindən hazırlanır. Üzərinə albuxara, şabalıd, kişmiş, ərik qurusu əlavə edilir.

Ən mötəbər qonaqlara nə hazırlanırsa da, süfrəyə adətən plov da təqdim olunur. Onun süfrəyə verilməsində xüsusi qaydalar mövcuddur. Adətən, plov süfrəyə iri metal və ya çini sinilərdə verilir, soyumasın deyə, üstü sərpuşla örtülür. Plovların adları düyü ilə bişirilən ərzağın, ya da qaranın – xuruşun, plovaltının adı ilə bağlı yaranıb. Azərbaycan mətbəxində hazırlanan şah plov, bükmə plov, şeşəndaz plov, şüyüd plov, meyvə plov, paxla plov, parça döşəmə plov, qiymə-çığırtma plov, toyuq plov, çığırtma plov, xam-döşəmə plov, səbzi-qovurma plov, kükü plov, yarma plov, mərci plov, şirin plov, lobya-çilov plov, fisincan plov, südlü plov, kükü plov, qiymə-çığırtma plov və digər plov növləri yalnız adları ilə deyil, dadları ilə də fərqlidir.

Təbriz toyuq plovu

Ət xörəkləri

Azərbaycanda balıqlı xörəklərin hazırlanmasında daha çox nərə və pullu balıqlardan istifadə edilir. Balıqdan hazırlanmış ikinci xörəklərdən balıq kababı, azərbaycansayağı kütüm küküsü, balıq çığırtması, qiymələnmiş balıq, öz buğunda və suda bişirilmiş balıq, qızardılmış balıq, balıq plov, uzunburun balıq plovu və balıq mütəncimi ən çox yayılmış xörəklərdir.

Mərcili çiy küftə

Dolmalar

Azəbaycan milli mətbəxinin əsas xörəklərindən olan dolmanın isə 30-dan çox növü var. Dolmalar yarpaq dolmalarına və doldurma dolmalara bölünür. Yarpaq dolması, kələm dolması, Sumqayıt dolması, əvəlik dolması və s. Doldurma dolmalar isə tərəvəzin və ya meyvələrin içini içliklə dolduqmaqla hazırlanır. Badımcan dolması, pomidor dolması, xiyar dolması, bibər dolması, alma dolması, heyva dolması, göbələk dolması və digər xörəklər var ki, doldurma dolmanın növləridir.

Badımcan dolması, bibər dolması və pomidor dolması

Təbriz yarpaq dolması

Xəmir xörəkləri

Qarın qutabı

Corat qutabı

Düşbərə

Xingal

Gürzə

Firni

Vegetarian xörəklər

“Dadlı və sağlam qida kitabları”nın müəllifi Uilyam Poxlebkinə görə, Azərbaycan mətbəxinin vegetarianlar üçün qəbul olunan daha bir özəlliyi, qonşu ölkələrin mətbəxindən fərqli olaraq, meyvə və tərəvəzlərin hazırlıq prosesi zamanı ən az istilik emalına məruz qalmasından ibarətdir. Poxlebkin qeyd edir ki, onlar hazırlanan zaman, demək olar ki, vitaminlərini itirmirlər. Məsələn, kükü, əcəbsəndəli kimi bəzi yeməklərin çox hissəsini tərəvəzlər təşkil edir.

Şirniyyatlar

Azərbaycan kulinariyasında üçüncü xörək kimi şirin yeməklər istisna hallarda tətbiq edilir və ona görə də həmin xörəklərin çeşidi məhduddur. Azərbaycanın milli şirniyyat məmulatı üç qrupa bölünür: unlu, karameləoxşar və konfetəoxşar məmulatlar. Unlu şirniyyat məmulatına şəkərbura, paxlava, şəkərçörəyi, Bakı qurabiyyəsi, Azərbaycan nanı, Ordubad ruleti-dürməyi, Qarabağ kətəsi, Quba tıxması, Lənkəran külçəsi, Şamaxı mütəkkəsi, Naxçıvan paxlavası və s. aiddir. Undan hazırlanan milli şirniyyat məmulatının 30-dan çox çeşidi məlumdur. Bununla belə, hər zonanın özünə məxsus xüsusi şirniyyat məmulatı vardır. Bakıdaqədimdən şəkərbura, Bakı paxlavası, şəkərçörəyi və s. şirniyyatlar hazırlanır. Şəki şirniyyatı xüsusi yer tutur. Şəki paxlavası, peşvəng, tel (tər halva), qırmabadam və s. mə`mulatların hazırlanmasında düyü unu, şəkər, fındıq ləpəsi, kərə yağı, yumurta ağı və ədviyyat işlədilir.

Karameləoxşar şirniyyatdan Azərbaycanda şəkər – pendir, pərvərdə, qoz, fındıq və badam qozinakları, keşnişli noğul, qozhalvası və s. istehsal edilir. [3] Konfetəoxşar şirniyyatlardan rahatulhulqumu (müxtəlif əlavəli), noğulu, şirəli ənciri, feşməyi və s. göstərmək olar.

Süd məhsulları

Ayran

Süzmə

Qurut

Qatıq

Qaymaq

Cacıq

Şor

Xınalıq pendiri

Çörək məhsulları

Azərbaycanda çörəyin müxtəlif növləri bişirilir: yuxa, yayma, fətir, lavaş, səngək, xamralı, fəsəli, təndir çörəyi, xörəkli çörəyi, bəyim çörəyi, qoz çörəyi, badam çörəyi və s. Azərbaycanın hər bölgəsinin özünəməxsus çörək növü və bişirilmə üsulu mövcuddur. Bu çörəklərin dadları da bir-birindən fərqlənir. Məsələn, Naxçıvan, Qubadlı və Zəngilan regionlarında daha çox lavaş çörəyindən istifadə edilir. Hətta bu regionlarda lavaş ehtiyat üçün 2-3 aylıq bişirilir, sonra qurudularaq dəsmala bükülür və uzun müddət saxlanılır. Yeməkdən əvvəl qurudulmuş lavaşın üzünə azca su çilənir və dəsmala bükülərək bir müddət yumşalmağa qoyulur. Bakı, Gəncə, Şamaxı və digər yerlərdə vaxtilə geniş yayılan çörək növlərindən biri də səngək çörəyidir. Bu çörək növü xırda-xırda daşların üzərində, qırmızı kərpicdən hazırlanan kürələrdə bişirilir və əsasən bozbaş, piti kimi duru, yağlı yeməklər üçün nəzərdə tutulur. Onun əsas üstünlüyü 3-4 gün ərzində təzə qalması və rahat həzm olunmasıdır. Bu səbəbdən də mədə-bağırsaq xəstəliklərindən əziyyət çəkənlərə səngək çörəyindən istifadə etmək məsləhət görülür. Digər çörək növü isə kəpək çörəyidir. Kəpək çörəyi öd kisəsində daş meydana gəlməsi ehtimalını azaldır, qəbizliyin qarşısını alır, iştahanı kəsərək kilo verməyə kömək edir. Bununla yanaşı, bağırsaqların nizamlı işini təmin edən kəpək çörəyi bağırsaq xərçənginin meydana gəlməsinə də mane olur. Kəpəkli çörək artıq çəki problemi və ya şəkər xəstəliyi kimi narahatlıqları olanlar üçün deyil, hər kəs üçün faydalıdır.

Azərbaycanda daha bir çörək növü isə Ləzgi çörəyidir. Ləzgi çörəyi görünüşünə görə günəşi xatırladır. Bu isə ləzgi xalqının mifologiyası ilə bağlıdır. Ləzgi çörəyinin özünün də müxtəlif növləri var. Bu növlərdən biri də xərək çörəyidir. Bu çörək növü mayalı və mayasız xəmirdən qalın lavaş yayılıb üstü ləkələnməklə hazırlanır. Onu xərəyə qoymazdan əvvəl üzünün yaxşı qızarması üçün üzərinə yumurtalı su və yaxud ayran çəkilir. Xərək çörəyinin çoxlu üstünlükləri də var. Bu çörək ovulmur və 10-15 gün kif atmır.

Hazırda Azərbaycanda çörəkbişirmə sahəsində müxtəlif texnologiyalardan istifadə olunsa da qədimdən qalan təndirə çörək yapmaq ənənəsi hələ də qalır. Əsrlər keçməsinə baxmayaraq təndirin özü ciddi dəyişməyib, qədimlərdə olduğu kimi qalıb. Müasir dövrdə nəinki kəndlərdə, paytaxtda belə təndirlər mövcuddur. Bəzi insanlar hətta bu təndirləri öz həyətlərində quraşdırır və təzə isti-isti təndir çörəyi yeyir.

İçkilər

Spirtsiz içkilər

Doşab

Şərbət

Çaylar

Lənkəran çayı

Azərbaycanda çay adətən, armudu stəkanda içilir. Azərbaycan çayxanalarında çay süfrəyə, adətən, şirniyyat, çərəz və limonla birlikdə verilir. Bu, hər şeydən öncə, qonağa hörmətin əlaməti sayılır.

Alkoqollu içkilər

“Ağdam” ağ portveyni

“Yeddi gözəl” şərabı

“Sevinc” şərabı

“Dərviş” şərabı

“Ağstafa” şərabı

“Nazlı” şərabı

“İsgəndər” şərabı

“Xırdalan” pivəsi

Mürəbbələr

Şaftalı mürəbbəsi

Çiyələk mürəbbəsi

Qoz mürəbbəsi

Qırmızı zoğal mürəbbəsi

Albalı mürəbbəsi

Böyürtkən mürəbbəsı

Badımcan mürəbbəsi

Moruq mürəbbəsi

Turşular

Gavalı turşusu

Pomidor turşusu

Xiyar turşusu

Ənənəvi ədviyyatlar

Azərbaycan kulinariyasında işlənən ənənəvi ədviyyatlar

Azərbaycan xörəklərində ədviyyələrdən zəfəran, cirə, razyana, zirə, dəfnə yarpağı, keşniş toxumu, həmçinin nanə, şüyüd, cəfəri, kərəviz, tərxun, reyhan, kəklikotu və s. bol işlədilir. Azərbaycan kulinariyasında zəfəran əlavə edilməklə 50–dən çox müxtəlif növ xörək və 10-dan çox şirniyyat məlumatı hazırlanır.

Yeməklərin strukturu

Səhər yeməyi

Ənənəvi Azərbaycan səhər yeməyi menyusuna yerli istehsal olan yağ, bal, pendir, kükü, lavaş, təndir çörəyi, Azərbaycan çayı və şirniyyatları daxildir. 2016-cı ildə “Azerbaijan breakfast” – milli səhər yeməyi kompleksi menyusu həm də əmtəə nişanı kimi Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsində dövlət reyestrindən keçib və müvafiq şəhadətnamə alıb.

Nahar

Azərbaycanda nahar və şam yeməyi şərbət və ya şirniyyatla başa çatdırılır.

Şam yeməyi

Etiket

Azərbaycanda yeməklərin süfrəyə verilməsinin özünəməxsus qaydaları var. Əvvəlcə məxməri, bəzən xüsusi otlar və ya ədviyyatlar qatılmış çay gətirilir. Çay həm yemək verilənədək mədəni həzmə hazırlayır, həm də qonaqlar arasında ünsiyyət qurulmasına imkan yaradır. Sonra süfrəyə yeməklər düzülür. Çox zaman nahardan sonra dovğa verilir. Bu, qidanın yaxşı həzm olunmasına kömək edir.

Dünyaya təsiri və tanınması

Vaşinqtonda Smitsonian Folklor Festvalında Azərbaycan yeməkləri pavilyonu

2016-cı ildə UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitəsinin Efiopiyanın paytaxtı Əddis-Əbəbə şəhərində keçirilən 11-ci sessiyanda Azərbaycanın təşəbbüsü ilə Azərbaycan, Türkiyə, İran, Qazaxıstan və Qırğızıstan tərəfindən UNESCO-ya birgə təqdim edilən “Lavaş, katırma, jupka, yufka – nazik çörəyin hazırlanma və paylaşma mədəniyyəti” UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.

2017-ci ildə Koreya Respublikasının Jeju adasında keçirilən UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitənin 12-ci sessiyasında Azərbaycanın təqdim etdiyi “Mədəni kimliyinin hissəsi olan dolmanın hazırlanma və paylaşma ənənəsi” UNESCO-nun Qeyri-Maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ Siyahısına daxil edilib.

Azərbaycan dilində xörək adlarının yaranmasının qanunauyğunluqları

Azərbaycan mətbəxi ərəb və fars mətbəxinə güclü təsir göstərmişdir. Alim Cavad Heyət “İki dilin möqayisəsi” kitabında Azərbaycan dilindən fars dilinə keçmiş digər sözlər arasında 60-a yaxın kulinar terminini misal göstərir. Dilçilik nöqteyi-nəzərindən Azərbaycan dilində xörək adlarının əmələ gəlməsinin müəyyən qanunauyğunluqları var. Birinci qanunauyğunluq ondan ibarətdir ki, xörəyin adı onun hazırlanmasının mərhələlərinə, təsirin forma və metodlarına uyğun gəlir.

Misal üçün, “qatlama”, “dolma”, “doğramac”, “əzmə” başlanğıc texniki təsir metodlarını göstərirlər; “qızartma”, “pörtləmə”, “qovurma”, “bozartma”, “dondurma” və s. – istilik təsirinin üsullarıdır; “dindili küftə”, “nazik yarpaq xəngəl”, “yuxa”, “lülə kabab” və s. – xörəyin həndəsi formalarını; “yarpaq dolması”, “yarma xaşıl”, “düyü çinkuru”, “səbzi kükü”, “bal qaymaq” – xörəyin hazırlanması üçün əsas xammalı; “qatıq”, “sulu xəngəl”, “hora” – konsistensiyanı; “turşu”, “şoraba”, “şirin nazik” – xörəyin orqanoleptik xassələrini; “sac içi”, “tava kabab”, “kölfə çörək” və s. – ocağın adını; “Gəncə paxlavası”, “Tovuz xəngəli”, “Qarabağ basdırması”, “Şəki halvası” – bu xörəyin hazırlanma məkanını göstərir.

İkinci qanunauyğunluq “aş” sözü ilə bağlıdır. Bir sıra terminlər bu sözdən gəlir: aşpaz, aşçı, aşxana, xaş (heyvan ayaqlarından xörək – qaynar həlməşik), xaşıl (qatı un yarması), qaşıq və s. “Aş”, “as” terminlərinə biz bir çox qədim türk yazılı qaynaqlarında, o cümlədən Orxon-Yenisey və digər yazılı daş abidələrdə rast gəlinir.

Kulinar terminlərinin əmələ gəlməsinin üçüncü qanunauyğunluğu bütün türk dillərinə aiddir. Məsələn, Türkiyədə “imambayıldı” (molla xörəyin ləzzətindən huşunu itirdi), Qazaxıstanda “beşbarmaq”, Azərbaycanda “xəngəl” (xan gəl), “tərxan” (gənc xan), “ağsaq oğlaq”, “tutmac” (ac tutma, ac qoyma), “qalac” (ac qal) kimi xörəklərin adlarının əmələ gəlməsindəki oxşarlıq buna misal göstərilə bilər.

Azərbaycan mətbəxi barədə olan fikirlər

Dünyanın və Azərbaycanın tanınmış ictimai və siyasi xadimlərinin Azərbaycan mətbəxi barədə dedikləri fikirlər maraqlıdır. Həmin fikirlərin bir necəsi aşağıdakı kimidir:

“Mən qastrol həyatım boyu müxtəlif milli yeməklərin dadına baxmışam, amma bu mətbəx məndə ən güclü təəssürat yaradıb. Heç kim quzunu, azərbaycanlılar kimi dadlı hazırlaya bilmir.” – Andrey Çernışov
“Azərbaycan mətbəxi də olduqca dadlı, müxtəlif, lakin çox təhlükəlidir. Təhlükə əsasən çəkinin qarşısının almamaqdadır.” – İlham Əliyev
“Azərbaycan dolması — Qafqazda ən dadlıdır.” – Anna Netrebko
“Dünyanın bir çox ölkələrini ziyarət etmişəm və dünyanın bir çox mətbəxini tanıyıram, amma mənim üçün – Azərbaycan mətbəxindən daha dadlısı yoxdur.” – Vüqar Həşimov
“Azərbaycan mətbəxi son dərəcə dadlıdır. Eyni zamanda, xörəklər zərif və romantik şəkildə təqdim olunur.” – Alla Puqaçova
“Dünyada tanış olduğum ən yaxşı mətbəx — Azərbaycan mətbəxidir.” – Yuli Qusman