Bernhard Şlink – QİRAƏTÇİ ( Aygün Ələkbərova )

1. Viktor Hüqo “Səfillər”
2. F.M.Dostoyevski- “Cinayət və cəza”
3. Mixail Bulqakov- “Master və Marqarita”
4. Ziqmund Freyd- “Psixoanalizə giriş”
5. Ernest Heminquey- “Qoca və dəniz”
6. Antuan de Sent-Ekzüperi- “Balaca şahzadə”
7. Frans Kafka- “Çevrilmə”
8. Nassim Nikolas Taleb-“Qara sona”
9. Uilyam Arnts-“Biz, ümumiyyətlə, nə bilirik?”
10. Riçard Dokinz- “Allah illüziyası”

Xankəndi

Kafka haqlıdır, amma iş orasındadır ki, hər kitab oxucunu sarsıtmır, yenə elə Kafkanın dili ilə desək, oxucunun “içindəki donmuş dənizə balta kimi enmir”. Seçmək lazımdır. Hər oxucunun da özünün seçdiyi, onu sarsıdan və “bu əsəri gərək hamı oxusun” dediyi kitablar olur.

Biz də bu günün Dünya Kitab Günü olmağından istifadə edib, redaktorlar arasında sorğu keçirdik. Soruşduq ki, sizcə hamının oxumalı olduğu 10 kitab hansıdır?

APA holdinqin rəhbəri Vüsalə Mahirqızı məsləhət bildiyi 10 kitabı belə sıraladı:

1. Ernest Hemenquey- “Qoca və dəniz”
2. Cek London- “Həyat eşqi”
3. Teodor Drayzer- “Dahi”
4. Umberto Eko- “Gülün adı”
5. Murad Adji – “Qıpçaq çölünün yovşanı”
6. Elif Şafak -“Aşk”
7. Avesta
8. Ceyms Oldirç- ” Diplomat”
9. “Kitabi-Dədə Qorqud” dastanı
10. Qurban Səid -“Əli və Nino”

Xanım redaktor əlavə etdi ki, dini ədəbiyyatı da oxumaq lazımdır: “Məncə, “İncil”, “Tövrat”, “Qurani Kərim”i din və fəlsəfə haqqında fikir yürütmək istəyənlər mütləq oxumalıdılar”.

“Hafta.az” saytının redaktoru Səbinə Əvəzqızı deyir ki, oxuyarkən ən çox stress keçirdiyi kitab Corc Oruellin “1984” romanıdır. Onun məsləhət gördüyü onluq isə belədir:

1. Qabriel Qarsia Markes – “Yüz ilin tənhalığı”
2. Lev Tolstoy -“Anna Karenina”
3. Corc Oruell -“1984”
4. İohan Volfqanq Höte- “Gənc Verterin iztirabları”
5. Ceyms Coys – “Ulysess”
6. Viktor Hüqo -“Səfillər”
7. Lev Tolstoy- “Baldan sonra”
8. F.M. Dostoyevski -“İdiot”
9. Nizami Gəncəvi -“Xəmsə”
10. Füzuli- “Leyli və Məcnun”

“Qafqazinfo.az” saytının redaktoru Günel Əbilova daha çox dostlarının məsləhət gördüyü kitabları oxuduğunu deyir: “Oxuduğum, təsirləndiyim kitablar çoxdur. Mənim üçün o kitab dəyərlidir ki, sonuncu səhifəsinə çatanda məyus olursan və ondan ayrıldığına təəssüflənirsən. Ən əsası isə kitabı bağlayanda, “nəsə qazandım” deyirsənsə, deməli, alındı hər şey”.

1. Qavriil Nikolaeviç Troepolskiy -“Qaraqulaq, ağ Bim”
2. Elif Şafak – “İskender”
3. Xalid Hüseyni – “Çərpələng uçuran”
4. Xalid Hüseyni – “Min möhtəşəm günəş”
5. Etel Lilian Voyniç – “Ovod”
6. Bernhard Şlink – “Qiraətçi”
7. Viktor Hüqo – “Səfillər”
8. Paulo Koelyo – “On bir dəqiqə”
9. Nikolas Sparks – “Sevgili Con”
10. Orxan Kamal – “Yad qızı”

“Publika.az” saytının redaktoru Kənan Hacının da özünəməxsus 10-luğu var:

1. Homer – “İlliada” və “Odisseya”
2. “Kitabi – Dədə Qorqud” dastanı
3. Bokkaçio – “Dekameron”
4. Migel de Servantes – “Don Kixot”
5. Conatan Svift – “Qulliverin səyahəti”
6. Viktor Hüqo -“Səfillər”
7. F.M. Dostoyevski – “Cinayət və cəza”
8. Lev Tolstoy – “Dirilmə”
9. Mirzə Cəlil – “Danabaş kəndinin əhvalatları”
10. Milan Kundera – “Varlığın dözülməz yüngüllüyü”

“Virtualaz.org” saytının redaktoru Famil Cəfərli bu fikirdədir ki,

1. Quran
2. Karl Marks- “Kapital”
3. “Qabusnamə”
4. Çingiz Aytmatov -“Qiyamət”
5. Qabriel Qarsia Markes”-100 ilin tənhalığı”
6. Tarle. “İnqilablar tarixi”
7. “Dinlər tarixi”
8. “Ümumdünya tarixi”
(“Dinlər tarixi” və “Ümumdünya tarixi” adlı irihəcmli kitablar hər ikisi ruscadır və yazarlar kollektivinin qələminə məxsusdur. Məndən ötrü çox qiymətlidir – F.M.)
9. Heminquey- “Qoca və dəniz”
10. Məhəmmədhüseyn Şəhriyar- “Heydərbabaya salam”

“Gündəlik Teleqraf”qəzetinin redaktoru Dilqəm Əhmədin 10-luğunda birinci yeri “İncil” tutur:

1. İncil
2. Quran
3. Bhaqavat-Qita
4. Platon- “Dövlət”
5. Aristotel- “Politika”
6. Makiavelli- “Hökmdar”
7. Atatürk-“Nutuk”
8. Heredot- “Tarix”
9. Ömər Xəyyam-“Rübailər”
10. Mirzə Fətəli Axundov- “Kəmalüddövlə məktubları”

“Modern.az” saytının redaktoru, tərcüməçi Əziz Rzazadə deyir ki, mütaliəni uşaq vaxtı başlamaq lazımdır. Ona görə də, redaktorun siyahısı “Azərbaycan nağılları” ilə başlayır:

1. “Azərbaycan nağılları”
2. Robert Luis Stevenson- “Dəfinələr adası”
3. Mayn Rid- “Başsız atlı”
4. Jül Vern- “Klodius Bombarnak”
5. Onore de Balzak- “Şaqren dərisi”
6. Qoqol -“Viy”
7. Patrik Züskind- “Ətriyyatçı”
8. Qulamrza Saedi- “Bəyal əzadarları”
9. Xuan Rulfo-“Pedro Paramo”
10. “Kitabi Dədə Qorqud” dastanı

Ə.Rzazadə siyahısını bu fikirlə sonladırır: “Lap axırda da kitab rəfimi boşaldıb orada bircə nüsxə saxlayardım – Quran”.

“Qafqazinfo.az” saytının baş direktoru Elbrus Ərudun onluğunda isə birinci yeri əfqan əsilli yazıçı Xalid Hüseyninin “Çərpələng uçuran” romanı tutur:

1. Xalid Hüseyni- “Çərpələng uçuran”
2. F.M.Dostoyevski- “Cinayət və cəza”
3. Ana və oğul Vaxtinlər-“Muhammed”
4. Teodor Drayzer-“Dahi”
5. Əkrəm Əylislinin əsərləri
6. Nodar Dumbadzenin əsərləri
7. Cek London- “Martin İden”
8. Quran-i Kərim
9. Ramiz Rövşənin şeirləri
10. Nizami Gəncəvinin əsərləri

“Müstəqil İnformasiya Agentliyinin” rəhbəri Zaur Əhməd hesab edir ki, oxunması vacib olan kitablar çoxdur, amma bu, zövq məsələsidir:

1. Quran-i Kərim
2. İncil
3. Tövrat
4. Əkrəm Əylisli- “Gilənar çiçəyinə dediklərim”
5. Qustav le Bon- “Kütlə psixologiyası”
6. Çingiz Aytmatov- “Əsrə bərabər gün”
7. F.M.Dostoyevski- “Cinayət və cəza”
8. Viktor Hüqo- “Səfillər”
9. Qoqolun seçilmiş əsərləri
10. Lermontovun seçilmiş əsərləri

Redaktor vurğulayır ki, siyahını uzatmaq olsa klassik Azərbaycan poeziyası nümunələrini əlavə edə bilər.

“AzVision.az” saytının baş redaktoru Vüsal Məmmədovun hamıya oxumağı məsləhət gördüyü 10 kitab budur:

1. Viktor Hüqo “Səfillər”
2. F.M.Dostoyevski- “Cinayət və cəza”
3. Mixail Bulqakov- “Master və Marqarita”
4. Ziqmund Freyd- “Psixoanalizə giriş”
5. Ernest Heminquey- “Qoca və dəniz”
6. Antuan de Sent-Ekzüperi- “Balaca şahzadə”
7. Frans Kafka- “Çevrilmə”
8. Nassim Nikolas Taleb-“Qara sona”
9. Uilyam Arnts-“Biz, ümumiyyətlə, nə bilirik?”
10. Riçard Dokinz- “Allah illüziyası”

“Simsar.az” saytının redaktoru Elmar Hüseynov vurğulayır ki, belə kitabların siyahısını uzatmaq, 20-30 kitabın adını qeyd etmək olar. Hələlik isə onun 10-luğu belədir:

1. V.Hüqo- “Səfillər”
2. Onore de Balzak- “Qorio ata”
3. E. Voyniç- “Ovod”
4. Q.Markes- “Yüz ilin tənhalığı”
5. T.Drayzer- “Dahi”
6. C.London- “Martin İden”
7. F.Beqbeder- “Məhəbbət üç il yaşayır”
8. X.Hüseyn -“Çərpələng uçuran”
9. Dostoyevski- “Cinayət və Cəza”
10. Qoqol -“Ölü canlar”

Beləliklə, nəticələri ümumiləşdirəndə, redaktorların rəyinə əsasən, oxunmalı olan 10 kitabın siyahısı budur:

1. Viktor Hüqo- “Səfillər”
2. F.M.Dostoyevski- “Cinayət və cəza”
3. Quran-i Kərim
4. Qabriel Qarsia Markes-“Yüz ilin tənhalığı”
5. Xalid Hüseyn- “Çərpələng uçuran”
6. Kitabi Dədə-Qorqud dastanı
7. Teodor Drayzer- “Dahi”
8. Cek London -“Martin İden”
9. Etel Lilian Voyniç- “Ovod”
10. İncil

Fatimə Kərimli

Bernhard Şlink – QİRAƏTÇİ ( Aygün Ələkbərova )

Roman yəniyetmə bir gənc( Mixael Reyn) və ondan yaşca xeyli böyük bir qadının(Hanna Şmits) eşq macərası ilə başlayır. Bir müddət davam edən bu münasibət qadının gözlənilməyən gedişi ilə sona çatır.Kitab mənə ilk baxışda sıradan bir sevgi hekayəsi təsiri bagışlasa da, 7 ilden sonra onların yenidən görüşü bu fikrimi dəyişdi. Lakin bu görüş əvvəlkindən çox fərqli idi. Çünki Hanna müttəhim kürsüsündə, İkinci dünya müharibəsi zamanı yəhudilərin saxlanıldığı düşərgədə əsirləri ölümə tərk etməkdə günahlandırıllırdı. Hüqüq fakültəsində oxuyan Mixael isə qrup yoldaşları və müəllimi ilə birgə ” konslager” məhkəməsini izləməkdə idi. Bu gözlənilməyən görüş Mixaelin bütün suallarına cavab olsa da, illərdir içində böyütdüyü həsrəti dindirə bilmədi. Bu məhkəmədə Hannanın niyə həmişə ona kitab oxutdurduğunu, bir vaxtlar ona yazdıgı kiçik qeyd kağızının qəfildən niyə yoxa çıxdığını, vaqon sürücülüyünü oxumaq imkanı varkən niyə konduktorluqdan istefa edib şəhəri tərk etdiyini anladı. Hanna oxumagı ve yazmagı bilmirdi.

Bu həqiqət ona heç de rahatlıq gətirmədi, əksinə onu daha da böyük bir girdaba saldı. Çünki bu həqiqət məhkəmə prosesinin gedişatını dəyişə və Hannanı xilas ede bilərdi. Lakin Mixaelin buna haqqı var idimi? Həyatı bahasına bu sirri gizlətməyə çalışan bir insanın bu istəyini görməməzlikdən gələ bilərdimi? Yaza bilmədiyi anlaşılmasın deyə baş vermiş hadisənin protokolunu yazmaqla ittiham edilən Hanna bunu boynuna götürməyə razı ikən, onun hər şeydən uca tutdugu qürurunu bütün məhkəmə salonundakı insanlar qarşısında sındıra bilərdimi?
Hanna ömürlük həbsə məhkum edildi .
Mixael heç nə demədi,deyə bilmədi…..
O üniversiteti bitirdi, hüquqşünas oldu,evləndi,ata oldu.
Lakin Hannanın xatirəsi onu həmişə təqib etdi. Onu heç vaxt unuda bilmedi. Həyat yoldaşından ayrıldı,heç vaxt heç kəsə dürüstcə ürəyindəkiləri açıb deyə bilmədi. İllər sonra Hannayla tanış oldugu şəhərə,evinə qayıtdı. Otagında köhnə əşyalarına baxarkən bir vaxtlar Hannaya oxuduğu kitablara rast gəldi.
Keçmişin həzin xatirələrini düşünərkən birdən ürəyində Hannaya yenə kitab oxumaq istəyi baş qaldırdı. Müxtəlif əsərləri qiraət edib , səsini kasetlərə yazdı. Maqnitafonla birlikdə həmin kasetləri həbsxanaya göndərdi. Və beləliklə Mixael yenidən Hannanın qiraətçisi oldu. Mixael, Hannanın ondan gələcək münasibətlərindən və keçmişindən bəhs edə biləcək kiçik bir cümlənin belə həsrətində oldugunu bilmədən, kasetlərdə heç bir şey demədən, tək kəlmə etmədən seçdiyi əsərləri səsləndirir,sonda bir anlıq susub maqnitafonu söndürürdü.
Və beləcə 18 il ötdü.
Bir gün telefondakı qadın səsi Mixaelə Hannanın əfv edildiyini ve azadlıga çıxa biləcəyini deyirdi. Bu qədər zamandan sonra Hannanın çöldəki həyata adaptasiya olması üçün ona bir müddət kömək etməsini, ev ve işlə təmin etməsini xahiş edirdi. Mixael çox tərəddüdlərdən sonra həbsxanaya gəldi. Ona bir ev tapdığını , dərzi atelyesində işə düzəldəcəyini dedi. Evini kitablar və tablolarla necə bəzədiyini azadlığa çıxdıqdan sonra hər şeyin onun üçün daha yaxşı olacağını anlatdı.
Hanna ise susurdu….
O Mixaelin gözlərində gördüyü o məhəbbətin necə öldüyünü ürek agrısıyla müşahidə edirdi. Bir vaxtlar onu çılgın məhəbbətlə səvən bu insan ona necə də yadlaşmışdı artıq. Bogazında düyümlənib qalan sözlerini qüruru bu dəfə də boğdu. İllər boyu ondan məktub gözlədiyini,kasetlərdəki səsini gecə -gündüz necə məhəbbətlə dinlədiyini,o kasetlər sayəsində oxumaq-yazmaq öyrəndiyini və buna görə ona necə minnətdar oldugunu dilə gətirə bilmədi.
Romanın bundan sonrasını təsəvvürümə gətirməkdə çətinlik çəkdim.
Qürurunu həyatından üstün tutub özünü məhv edən bu qadın bundan sonra necə yaşaya biləcəkdi? Oxumağı,yazmağı öyrənməklə yenidən doğulmuş kimi olan bu qadın həyatının bundan sonrasını kitablara sıgınaraq davam etdirə biləcəkdimi? Heç kimdən yardım və kömək qəbul etməyən Hanna Mixaelin kölgəsində yaşayıb,ona bu qədər yaxın ikən bu qədər uzaq olmağı bacara biləcəkdimi?
Eyni adla ekranlaşdırılan filmin baş rollarını Kate Winslet, Ralph Fiennes, David Kross paylaşır. Almaniya istehsalı olan bu film o dönəmin nasist Almaniyasını tənqid edir. Yəhudi qırığnını və bu qırğınlarda əli olanları kəskin şəkildə qınayır. Əsəri dolğun şəkildə, lazımınca əks elətdirən filmin uğurunun böyük hissəsi aktyorların payına düşür. Xüsusilə Kate Winsletin quru,soyuq,donuq ifadesi,heç bir rəng bəlli etməyən məqsədsiz hal və hərəkətləri Hanna obrazını ustalıqla canlandıra bilir.Filmdə ən çox təsirləndiyim səhnələrdən biri Mixaelin nasist düşərgəsinə getməsi oldu.Kitabda hiss etdiyim o müdhiş ikrah duyğusunu filmde canlı şəkildə duydum. Bu filmden çıxaracağınız çox nəticələr olacaq. Hər şey bir yana oxumağı, yazmağı bacarmayan bir insanın həyatda qarşılaşdığı çətinliklər qarşısında necə aciz qaldığının şahidi olcaqsınız.
Qiraətçinin hekayəsini bilmək istəyənlərə xoş mütaliələr.