Münaqişələrin həlli yolları

Tel.: (+99412) 596-26-13

NEWTIMES

Amerika Birləşmiş Ştatları demokratik dövlət quruculuğu, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, vətəndaş cəmiyyəti, qanunun hamı üçün əsas dəyər olması haqqında ideyaları yayan başlıca dövlət olaraq qalmaqdadır. Bu bayraq altında ABŞ tez-tez bir sıra beynəlxalq münaqişələrin həllində birbaşa vasitəçi kimi çıxış edir. Lakin ildən-ilə, administrasiyadan-administrasiyaya ABŞ-ın sülhyaratma prosesində stabil qalmaqda olan mövqeyi o qədər də səmərə vermir. Səmərəsizlik çox vaxt ondan irəli gəlir ki, ABŞ diplomatiyası münaqişə tərəflərinin maraqlarını gözləməklə münaqişələrin tənzimlənməsinə balanslaşdırılmış yanaşma tətbiq edir ki, bunun da nəticəsində münaqişələr uzanır, “nə sülh, nə də müharibə” vəziyyəti davam edir.

ABŞ-ın milli maraqları münaqişə tərəflərindən birinin dəstəklənməsinə yönəlsə belə, hamı ilə tərəfdaşlıq münasibətlərində olmaq, hamının dəstəyini almaq və özünün dünyada lider statusunu qoruyub saxlamaq üçün Amerika münaqişə tərəflərinin hər birinə dəstək verdiyini nümayiş etdirir. Hələ Birinci Dünya müharibəsinin sonunda ABŞ-ın ovaxtkı prezidenti Vudro Vilson Fransa və Böyük Britaniya ilə müttəfiqlikdə “14 bənd” adını almış revanş planının yaradılması ilə bağlı təkliflə çıxış etdi. Bu plana görə, Almaniyanın üzərinə ordunu əsaslı şəkildə ixtisar etmək, müttəfiq ölkələrə vurulan zərərin ödənilməsi kimi öhdəliklər qoyulurdu. Amma təbii ki, Almaniya tələb olunan məbləği vermək iqtidarında deyildi. Buna görə də ABŞ reparasiyaların ödənilməsini öz üzərinə götürdü. Bu, ikili oyundan xəbər verirdi.

Hal-hazırda ABŞ diplomatiyası uğursuzluqlar yaşamaqdadır. Fələstin-İsrail istiqamətində sülh prosesinin uğursuzluqları ABŞ obrazının cazibədarlığına ciddi zərər vurdu. Amerika təbliğatının və müəyyən məbləğin ödəniləcəyi xəbərinin təsiri altında əhalinin küçələrə çıxaraq öz hüquq və azadlıqlarını müdafiə etdikləri Maydan hadisələri ABŞ-ın sonrakı təsiri olmadan başa çatdı. 2008-ci ilin avqust ayında baş vermiş Rusiya-Gürcüstan müharibəsi də Ukraynadakı vəziyyətə bənzəyirdi. Gürcüstan ABŞ-ın dəstəyi ilə “qanadlandı”. Gürcüstan qoşunları ABŞ-ın Tbilisi yaxınlığındakı təlimlərində iştirak edirdi. Amma əlbəttə ki, Rusiya ilə Gürcüstan arasındakı müharibə qeyri-bərabər müharibə idi. Buna baxmayaraq, ABŞ bu müharibədə gözləmə mövqeyini tutdu və Rusiyanın Gürcüstanın suveren ərazisinə soxulmasının nəticələrinin aradan qaldırılması işində ona kömək təklif etməklə kifayətləndi.

Müasir dünyada beynəlxalq münaqişələr öz xarakterinə görə, əsasən, ərazi müharibələridir. Ərazi münaqişələrinin təməlində isə beynəlxalq hüququn bir-birini istisna edən aşağıdakı iki prinsipi durur – ərazi bütövlüyü və xalqların öz müqəddəratını təyin etməsi hüququ. Dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipinə göz yumub xalqların özünütəyin hüququna dəstək verilməsi dünyada sonsuz xaosa gətirib çıxara bilər. Məhz bundan çıxış edən Amerika alimi Devid Kallahan ABŞ-ı hansısa mövqeyi tutmaq və beynəlxalq münaqişələrin tənzimlənməsi prosesinə öz töhfəsini vermək üçün vahid rəhbər prinsipləri hazırlamağa çağırır (Callahan David, “Unwinnable Wars: American Power and Ethnic Conflict”, New York, 1998).

“Udulmayan müharibələr” adlı kitabın müəllifi olan Devid Kallahan ABŞ-ın müxtəlif etnik böhranlara bu və ya digər reaksiya verməsinin səbəblərini təhlil edir. Onun fikirlərinə görə, Amerika diplomatlarının strategiyasının işlənməsinə təsir göstərən bir sıra amillər vardır. Birincisi, dünyanın bu və ya digər ölkəsinin və ya regionunun ABŞ üçün əhəmiyyətinə diqqət yönəldilir. Onun/onların əhəmiyyəti ABŞ üçün nə qədər çox olsa, ABŞ Dövlət Departamentinin də münaqişə zonasında situasiyanı izləyərək onun bu və ya digər həlli yollarını təklif etməsi ehtimalı da bir o qədər çox olacaqdır. İkincisi, bu dövlətlə tarixi əlaqələrin və ABŞ-da Vaşinqtonun münaqişənin həllinə cəlb edilməsində maraqlı olan nüfuzlu qrupların olması da mühüm rol oynayır. Üçüncüsü, ümumi beynəlxalq fon da əhəmiyyətlidir. Siyasətçilər və diplomatlar bir neçə məsələlərlə eyni zamanda məşğul ola bilmirlər. Onlar diqqətlərini əsas məsələlər üzərində cəmləşdirirlər. Bu zaman etnik məsələlər o qədər də əhəmiyyəti olmayan problemlər sırasına düşə bilir. Dördüncüsü, ictimai rəyi oyadan və “unudulmuş” böhranlara diqqəti çəkən kütləvi informasiya vasitələri də olduqca böyük rol oynayır. Beşincisi, təcrübə göstərir ki, böhran yaşayan dövlətdə çalışan Amerika diplomatları nə qədər peşəkar olsa və kəşfiyyat nə qədər yaxşı məlumatlandırılmış olsa ABŞ-n bu böhrana diqqət yönəltməsi ehtimalı da bir o qədər yüksək olacaqdır (Callahan David, “Unwinnable Wars: American Power and Ethnic Conflict”, New York, 1998).

Beləliklə, ABŞ diplomatiyasının beynəlxalq münaqişələrin həlli istiqamətində balanslaşdırılmış siyasəti, ikitərəfli münasibətlərin gündəminə seçkili yanaşma sülh prosesini uzadır və bu, konkret nəticələrə nail olmaq üçün Amerika diplomatlarının yanaşmasına, mövqeyinə yenidən baxmağı tələb edir.

Münaqişələrin həlli yolları

Münaqişə vəziyyətlərindən qaçınmaq mümkün deyil. Çox sayda insan var. Düşüncələrimizi, biliklərimizi, təcrübələrimizi mübadiləsi sayəsində fikirlərimizə əsaslanaraq təkcə düşünməyə deyil, həm də dinləyənlərimizin fikirlərimizə ziddir. Maraqlar maraqlandırmırsa, münaqişə yaranır.

Münaqişələr həmişə dağıdıcı deyil. Çox tez-tez həqiqət doğulduğu bir münaqişə vəziyyətindədir. Bir münaqişə vəziyyətini həll etdikdən sonra bir problemə daha doğru və məqbul bir həll də tapıla bilər. Münaqişənin konstruktiv və ya dağıdıcı təbiəti bu münaqişəni həll etmək üçün seçdiyiniz üsulla müəyyənləşdirilir.

Özünüzü sakitləşdirin .

Tək qalma, hər hansı bir vəziyyətdə daxili bir ziddiyyət ola bilər. Ümumiyyətlə, gözləntilərimiz həqiqətdə olduğumuz şeylərlə üst-üstə düşməzkən, bilinçaltığımızda, yəni içimizdə, ruhumuz içində, bizim bilinçaltığımızda bir qarşıdurma meydana gəlir. İnterpersonal münaqişələrin həlli üsulları, ilk növbədə, vəziyyətin təhlili və narahatlıq səbəbinin müəyyənləşdirilməsinə əsaslanır. Problemin müəyyənləşdirilməsinin ən etibarlı yolu, narahat etdiyiniz şey haqqında bir şərh yazmaqdır. Bütün nöqtələri qeyd edərək və baş verənlərə baxaraq, “düşməninizi” şəxsən tanıyacaqsınız.

İndi daxili münaqişələrlə mübarizə üçün ən təsirli yollara nəzər salaq.

1. Qəbul “Sonrakı nədir?” Yazdığınıza baxın. Hər paraqrafı oxuyan, zehni və ya səsli şəkildə özünüzdən soruş: “Və növbəti nədir?”. Başınızdakı yeni suallar və ziddiyyətlər üçün bu suala cavab verin, cavablar gözləmək üçün uzun sürməyəcək. Cavab olduğunuza qədər bu zəncir davam edin: “Heç bir şey!”. Bir dəfə “heç bir şey”, bu da nağıllar barədə narahatlığa səbəb olur? Hər şey, sual həll edilir. Çox vaxt problemlərimizi abartırıq, dediklərimiz kimi, bir fil sürətindən çıxırıq.
2. Tutumların dəyişdirilməsi. Vəziyyəti dəyişdirə bilmədiyiniz halda, özünüzü cəzalandırmaq üçün tələsməyin, problemə münasibətinizi dəyişdirməyə çalışın. Vəziyyəti müsbət anlar baxımından qiymətləndirin və onlar tapılacaq, inanın. Problemə münasibətinizi dəyişdirdikdən sonra, rahatlıq hiss edəcəyik və tezliklə problem özünü tamamilə tükənəcəkdir.

Bir intrapersonal münaqişənin ortaya çıxması bizi sağlam psixoloji vəziyyətdən məhrum edir. Anksiyete və narahatlıq səbəb aradan qalxana qədər yox olmaz. Buna görə də, bir vəziyyətə keçmək cəhdləri, bir xəstə barədə düşünməmək, həll edilməmiş bir məsələni başqa bir şeylə əvəz etmək və ya əvəz etmək cəhdləri səmərəsizdir. Bir müddətdir sizi narahat edən şeyləri unutursunuz. Lakin bu uzun sürməyəcək, çünki münaqişənin səbəbi həll olunmayacaqdır. Özünüzdən qaçmayın, qorxmayın, ən yaxşı müdafiə öz qorxusunuza bir hücumdur.

Sən və başqaları

İşdə, evdə, partiyamızda – insanlarla ünsiyyətdə olmalı olduğumuz yerdə mübahisələr və münaqişələr var. Bu normaldır və təbii. Kişilərarası münaqişələrin, yəni fərdlər arasındakı münaqişələrin həllində bir çox yol var. Hər kəs özü üçün öz prinsiplərinə, təbiətinə və bu problemin həllinə əhəmiyyət verən davranış seçimini seçir.

1. Çatışmaların həlli üçün ən konstruktiv bir yol kompromisdir. Bu halda, münaqişə tərəfləri problemi hər kəs üçün daha az və ya az qəbul edilən şərtlərlə həll edirlər. Burada, bir ölçüdə, ikisi də qazanır.
2. Münaqişədən qaçmaq və ya qaçmaq problemi həll etmək üçün ən yaxşı yoldur. Bu davranış bir zaman bomba ola bilər. Açıq bir qarşıdurmanı qaçırdığınız halda, gərginlik və ümidsizlik sizin içində yığılacaq. Gələcəkdə bu intrapersonal münaqişəyə çevriləcək şanslar böyükdür. Buna ehtiyac varmı? Problemi olduğu kimi həll edin.
3. Danışıqlar münaqişələrin həlli üsulu kimi müəyyən qaydalara malikdir. Əvvəlcə, onun mövqeyi və səbəbləri üçün dəqiq bir əsaslandırma vermək lazımdır. İkincisi, həmsöhbətin rəyinə hörmət etməli, qulaq asa bilməli və münaqişəyə təklif olunan həlləri nəzərdən keçirməyə çalışmalıyıq. Bir rəhbəri deyirlər ki, yaxşıdır, amma ikisi yaxşıdır.

Ailə münaqişələrinin həlli yolları ümumi məqsəd – xoşbəxt nikahın yaradılması və qorunması əsasında olmalıdır. Evlilikdə heç bir lider yoxdur, qaliblər və ya zərər çəkənlər yoxdur. Siz bir komandasınız və birisi itirildikdə ikiniz də itirdiniz. Və siz ikinizdən hansı hansı “soyuducu” olduğunu bilmək üçün döyüşlər təşkil edə bilməzsiniz. Birgə məqsədiniz var ki, həm də sizin birgə məqsədlərinizə çatdığınız bu darvazalar indi yaşadığınız və sonra yaşamaq üçün lazım olan həyat şərtləri, birlikdə və birlikdə hərəkət edirlər. Buna görə, münaqişələrin həlli, bir-birinə dair əsas məsələni xatırlayın.

Beynəlxalq münaqişələrin həllinin danışıqlar mərhələsi analitik şərh 2008

(+994 12) 493 30 77

• Fəlsəfə
• Tarix
• Azərbaycan tarixi
• Sosiologiya
• Etnoqrafiya
• İqtisadiyyat
• Dövlət və hüquq
• Siyasət. Siyasi elmlər
• Elm və təhsil

• Mədəniyyət
• Kitabxana işi
• Psixologiya
• Dilçilik
• Ədəbiyyatşünaslıq
• Folklor
• Bədii ədəbiyyat
• İncəsənət
• Kütləvi informasiya vasitələri

Beynəlxalq münasibətlər tarixi: ən qədim dövrlərdən XIX yüzilliyin 70-ci illərinin sonuna qədər

Abunə

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

Polpred.com Medianin İcmalı. Hər gün minlərlə xəbərlər, Rus dilində tam mətn, son 15 ilin informasiya agentliklərinin və işgüzar nəşrlərin ən yaxşı milyon mövzusu.

Bannerlər

Əlaqə

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

Tel.: (+99412) 596-26-13

İş vaxtı:
Bazar ertəsi – Cumə: 9:00-18:00
Fasilə: 13:00-14:00
İstirahət günləri: Şənbə, Bazar

Copyright © 2013 Prezident Kitabxanası. Bütün hüquqlar qorunur.
Məlumatlardan istifadə zamanı istinad vacibdir.