Beynəlxalq münasibətlər

Externals şans, şans, uğurlar yönəldilmiş insanlardır. İnternals bacarıq və bacarıq əsaslanır. Bu iki anlayış bir-birindən fərqlənmir. Onlar, öz növbəsində, mədəni ənənələrlə əlaqələndirirlər: Şərq xarici tipli şəxsiyyətin formalaşmasına və daxili qərb mədəniyyətinə kömək edir. Maraqlı faktlar İnterizmin kişilər və qadınların nailiyyətləri emosional sabitliyi ilə əlaqədardır. Kişilər və qadınların müəyyənləşdirilməsindən kişilərarası münasibətlər sahəsində davranışları üçün məsuliyyət asılıdır. Psixoloqlar və sosioloqlar tərəfindən aparılan araşdırmalara əsasən, nikahdan məmnunluq insanın daxili işgüzarlığının təzahürüdür:

“Beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsi” – yeni dərslik

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasında (DİA) “Beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsi” adlı yeni dərslik nəşr olunub.

Bu barədə AZƏRTAC-a DİA-dan məlumat verilib. Dərsliyin müəllifi fəlsəfə elmləri doktoru professor Etibar Nəcəfovdur. Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Beynəlxalq münasibətlər və xarici siyasət kafedrasının müdiri hüquq elmləri doktoru, professor Namiq Əliyevin elmi redaktorluğu ilə işıq üzü görən dərsliyi müəllif ABŞ-ın Nyu-York şəhərindəki Kolumbiya Universitetinin Beynəlxalq və İctimai Əlaqələr Məktəbində elmi ezamiyyətdə olduğu vaxt dinlədiyi mühazirələr, eləcə də Azərbaycanın bir neçə ali məktəbində beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsi fənnindən oxuduğu mühazirələr əsasında tərtib edib.

Vəsaitdə liberalizm, realizm, neorealizm, neoliberalizm, konstruktivizm, feminizm və yaşıl siyasət kimi beynəlxalq münasibətlərin əsas nəzəriyyələri təhlil olunur. Bundan başqa, dərslikdə “qərarın qəbul edilməsi nəzəriyyəsi”, “oyunlar nəzəriyyəsi”, “cücənin oyunu”, “məhbus dilemması” kimi aktorların davranış nəzəriyyələri, eləcə də “güc və ondan istifadə metodları”, “milli maraq və təhlükəsizlik dilemması”, “milli maraq və ideologiya”, “xarici və daxili siyasət arasında münasibət”, “diplomatiya və onun növləri”, “beynəlxalq münaqişələr və onların tənzimlənməsi”, “müharibə, onun səbəbləri və növləri”, “beynəlxalq əməkdaşlıq”, “qloballaşma və onun beynəlxalq əməkdaşlığın inkişafına təsiri” kimi beynəlxalq münasibətlər nəzəriyyəsinin aktual problemləri tədqiq olunur.

Dərslik beynəlxalq münasibətlər, beynəlxalq hüquq, politologiya, tarix, regionşünaslıq ixtisasları üzrə təhsil alan tələbələr, magistrantlar, doktorantlar, müəllimlər və beynəlxalq münasibətlərin nəzəri problemləri ilə maraqlananlar üçün nəzərdə tutulub.

Beynəlxalq münasibətlər

Beynəlxalq münasibətlər — siyasi elmin bir qolu olub, beynəlxalq sistemdə dövlətlərin bir-biri ilə, eləcə də beynəlxalq hökumətlərarası təşkilatlar (BHT), transmilli korporasiyalar (TMK) və digər qeyri-dövlət aktorları ilə münasibətlərini öyrənir. XX əsrin əvvəllərində beynəlxalq münasibətlər dünya siyasətində ABŞ-ın rolunun artması ilə səciyyələnir. Bu dövrdə ABŞ-ın xarici siyasət fəaliyyətində Latın Amerikası mərkəzi yer tuturdu. ABŞ Latın Amerikası regionunda nüfuzunu artırmaq və öz ətrafında region dövlətlərini birləşdirmək siyasəti yürüdürdü. Bu illərdə ABŞ çəkiləcək Panama kanalı üzərində tək ağalıq etmək istəyirdi. O, bu istəyinə 1901-ci ildə İngiltərə ilə imzaladığı müqavilə ilə çatmış oldu. Bu müqaviləyə görə, kanalı ABŞ hökuməti və ya onun istəyinə uyğun olaraq xüsusi şirkətlər tikə bilərdilər.

1902-ci ildə ABŞ kanalın tikintisinə dair konsessiya hüququnu fransız şirkətindən satın aldı. 1903-cü ildə ABŞ və Kolumbiya hökumətləri müqavilə imzaladılar. Müqaviləyə görə, Kolumbiya hökuməti öz ərazisində Sakit okeandan Atlantik okeana qədər ərazidən çəkilən zolağı 99 il müddətinə ABŞ hökumətinə icarəyə verməli idi. Lakin Kolumbiya konqresi bu müqaviləni rədd etdi. Belə olduqda ABŞ Kolumbiyaya təzyiq göstərərək orada dövlət çevrilişi etdi. ABŞ-ın yardımı ilə Panama respublika elan edildi. ABŞ Panama Respublikasının müstəqilliyini tanıyaraq onunla münasibətlər qurdu. Kanal 1914-cü ildə istifadəyə verildi.

XX əsrin əvvəllərində ABŞ-ın nüfuzu Karib dənizi hövzəsi ölkələrində genişləndi. ABŞ hökuməti bu ölkələrin iqtisadi, siyasi və hərbi inkişafı üçün onlara kreditlər ayırdı. ABŞ-ın bu siyasəti “dollar diplomatiyası” adını aldı.

XX ərin əvvəllərində maliyyə və diplomatik yardımlar hesabına Yaponiyanın Uzaq Şərqdə fəallığı artdı. 1904-cü ildə Yaponiya Rusiya ilə müharibəyə başladı. Müharibədə rus hərbi-dəniz donanması darmadağın edildi və Rusiya acınacaqlı məğlubiyyətə uğradı. Rusiyanın məğlubiyyətinin əsas səbəbləri çarizmin çürüklüyündə, iqtisadi, siyasi, hərbi, diplomatik və mənəvi cəhətdən müharibəyə hazır olmamasında idi. Rusiya 1905-ci ildə ABŞ-ın Portsmut şəhərində Yaponiya ilə sülh müqaviləsi imzalamağa məcbur oldu. Müqavilənin şərtlərinə görə, Rusiya Lyaodun yarımadasını, Port-Arturu, Cənubi Mancuriya dəmiryolunu, onunla birlikdə bütün Cənubi Mancuriyanı, Saxalin adasının cənub hissəsini Yaponiyaya verdi və Koreyada Yaponiyanın üstün nüfuzunu qəbul etdi. Beləliklə, Uzaq Şərqdə Rusiyanın nüfuzu xeyli aşağı düşdü.

XX əsrin əvvəllərində beynəlxalq münasibətlərdə mühüm yer tutan məsələlərdən biri də Mərakeş böhranıdır. Afrikanın bölüşdürülməsi nəticəsində Fransa Mərakeşin qərb hissələrinə sahib oldu. Fransa-İtaliya danışıqları nəticəsində Cəbəllütariq boğazı İspaniyaya, Mərakeşin qalan hissəsi isə Fransaya verilməli idi. Almaniya Mərakeşin müstəqilliyini qorumaq adı ilə 1905-ci il martın 31-də Mərakeşin Tancer limanına gəmilərini göndərdi, II Vilhelm Mərakeşin müstəqil olduğunu bildirdi. Mərakeş məsələsinə dair beynəlxalq konfrans 1906-cı ilin əvvəllərində İspaniyanın Alxesiras (Əl-xəsiras) şəhərində keçirildi. Konfransda Almaniyanın iddiaları rədd olundu. Mərakeşin polis orqanlarının yaradılması Fransa və İspaniyaya tapşırıldı. Mərakeş boğazlarına nəzarət Fransa, İngiltərə, Almaniya və İspaniyanın təsiri altına düşdü. Lakin Almaniya bu nəticələrdən razı qalmadı.

Beynəlxalq münasibətlər

Externality və daxili iş bir həyatın sosial nəzarət mexanizmlərinin təyin edir. Psixologiya içərisində daxili fəaliyyət, özlərinə qarşı olan hərəkətləri üçün məsuliyyətə cəlb edən şəxslərə xas olan şəxsiyyətin mülkiyyətidir. Bu keyfiyyət subyektiv nəzarət səviyyəsini əks etdirir. Şəxsi məsuliyyətin inkişafı ilə sıx bağlıdır.

Yüksək işgüzarlıq kifayət qədər uyğunlaşma səviyyəsini göstərir. Bir şəxs həyatı özündən asılı olduğunu anlayır, ətraf mühitin dəyişdirilməsi və idarə edilməsi bacarığına malikdir. O, həmçinin ətrafdakı insanın kifayət qədər qavrayışına və cəmiyyətdə asan uyğunlaşmaya malikdir.

Externals şans, şans, uğurlar yönəldilmiş insanlardır. İnternals bacarıq və bacarıq əsaslanır. Bu iki anlayış bir-birindən fərqlənmir. Onlar, öz növbəsində, mədəni ənənələrlə əlaqələndirirlər: Şərq xarici tipli şəxsiyyətin formalaşmasına və daxili qərb mədəniyyətinə kömək edir. Maraqlı faktlar İnterizmin kişilər və qadınların nailiyyətləri emosional sabitliyi ilə əlaqədardır. Kişilər və qadınların müəyyənləşdirilməsindən kişilərarası münasibətlər sahəsində davranışları üçün məsuliyyət asılıdır. Psixoloqlar və sosioloqlar tərəfindən aparılan araşdırmalara əsasən, nikahdan məmnunluq insanın daxili işgüzarlığının təzahürüdür:

• cinsi asılı olmayaraq, həyatında hadisələr üçün məsuliyyət götürən insanlar münasibətlərdən və nigahdan daha çox razıdırlar;
• psixoloji baxımından, fərdi inkişafa və müxtəlif həyat vəziyyətlərinin nəticələrində uğurlara görə məsuliyyət daşıyan işgüzarlığın çox olduğuna inanır;
• Daxili vəziyyət daha az endişəsiz və depressiyaya daha az həssasdır.

Bu cür adamlar daha az təcavüzkar, daha xeyirxahdır, səbr və səliqə var, onlar “şirkətin ruhu” deyilə bilər.

Daxildəki üstünlüklər hansılardır?

Bu insanlar özünə güvənməzlər, həyatda bir məna və məqsəd var. Özü üçün məsuliyyət daşıyan və onun fəaliyyətinə görə məsuliyyət daşıyan bir şəxs istədiyi şeyə necə nail olacağını bilir. Çətin vəziyyətdə vaz keçməyin və ümidini itirməyin, öz imkanlarınıza iman gətirməsinə icazə verir. Tələbə, uğurlar və s. Etibar edən hər kəs şəraitdən asılıdır, itaət edir və bir şey dəyişdirməyə çalışmır. Onların həyat tərzi çox sadədir: “Hər şey müəyyəndir, taleyi qaça bilməz”. Əslində, bir şəxs, dolayısı ilə, onun tənbəlliyi və hərəkətsizliyini əsaslandırır. Yaxşı bir həyat yaşamaq üçün çox çalışmalıyıq və hər şeydən əvvəl özünüzə lazımdır.