Bəhruz məlikov faydalı qazıntıları

Dolomit Nehrəm kəndi (Naxçıvan MR) yaxınlığında və Boyanata dağında (Qobustan) böyük ehtiyatı var. Şüşə sənayesi üçün kvarslı qumlar Qobustan, Abşeron yarımadasında və Quba rayonunun aşkar edilmişdir.

Faydalı qazıntılar

Azərbaycan neft və qaz yataqları ilə məşhurdur. Respublika ərazisinin 2/3 hissəsi neft və qazla zəngindir. Ən çox neft və qaz yataqları Abşeron yarımadasında, Xəzər dənizinin şelf zonasında, Bakı və Abşeron arxipelaqlarındadır. Bundan başqa Cənub-Şərqi Şirvan, Mərkəzi Aran, Qobustan, Ceyrançöl, Acınohur, Siyəzən zonası neftlə zəngindir. Dünyada məşhur olan Naftalan nefi əsasında bir sıra xəstəliklər müalicə olunur.

Respublikamızın qaz yataqları Qaradağ, Xəzər dənizinin şelf zonası, Bakı və Abşeron arxipelaqındadır. Azərbaycanın Böyük və Kiçik Qafqaz hissəsində filiz yataqları daha çoxdur. Burada dəmir, manqan, titan, xromit, mis, kobalt, polimetal, sürmə, qızıl, gümüş, molibden və s. yataqları mövcuddur.

Qeyri-filiz faydalı qazıntılardan Qobustan, Abşeron, Tovuz əhəng daşları, Şahtaxtı (Naxçıvan MR), Kəlbəcər travetin yataqları, Daşkəsən mərməri, Yuxarı Ağcakənd gipsi, Hacıvəli kvars qumları böyük təsərrüfat əhəmiyyəti kəsb edir.

Respublikada müxtəlif kimyəvi tərkibli mineral su ehtiyatları da vardır. Zənginliyinə görə Azərbaycan ərazisi «mineral sular muzeyi» adlandırılır. Kəlbəcər rayonundakı İstisu, Naxçıvan MR-dakı Badamlı, Sirab, Vayxır mineral suları respublikamızdan çox-çox uzaqlarda məşhurdur.

Abşeron yarımadasındakı Suraxanı və Şıx, Dəvəçi rayonundakı Qalaltı, Kəlbəcər rayonundakı İstisu, Lənkəran rayonundakı Meşəsu, Culfa rayonundakı Turşsu müalicə əhəmiyyətinə görə fərqlənən mineral sulardır. Talış Dağlarında, Böyük Qafqazıq cənub və şimal-şərq yamaclarında isə termal bulaqlar çoxluq təşkil edir.

Yanar faydalı qazıntılar

Azərbaycan Respublikasındakı yanar faydalı qazıntılar neft, qaz, şist, torf və s-dir. Bunlardan neft və qaz sənaye əhəmiyyətlidir. Neft həm qurudakı yataqlardan, həm də Xəzər dənizi yataqlarından çıxarılır.

Azərbaycan Respublikasının ərazisi (xüsusi ilə Abşeron yarımadası) dünyanın ən qədim neft çıxarılan rayonlarından biridir. Hələ e.ə. VII-VI əsrlərdə Abşeronda neft çıxarılmış və bir çox ölkələrə daşınmışdır.

1985-ci ilədək Azərbaycan Respublikasında təqribən 1,2mlrd. t. neft (25%-i dəniz neft yataqlarından) hasil edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının nefti yüksək keyfiyyətli, azkükürdlü və azparafinlidir. Sıxlığı böyük diapazonda (780-940kq/m3) dəyişir. Naftalanda Maykop və Ağçaqıl çöküntülərindən özünün müalicə xüsusiyyyətlərinə görə dünyada yeganə olan neft də hasil edilir.

Respublikada çıxarılan yanar qazlar karbohidrogen tərkiblidir. Onlar neftin tərkibində həll olmuş, sərbəst («qaz örtüyü»), xalis qaz halında olur. Son 30-50 il ərzində çoxlu qaz-kondensant yatağı kəşf olunub, istifadəyə verilmişdir. Azərbaycan Respublikasında hazırda 8 neftli-qazlı (Abşeron, Şamaxı-Qobustan, Aşağı Kür, Bakı arxipelaqı, Gəncə, Yevlax-Ağcabədi, Quba-Xəzəryanı, Kür-Qabırrı çaylararsı) və 2 perspektivli (Acınohur və Cəlilabad) rayon ayrılır.

Abşeron, Şamaxı-Qobustan, Aşağı Kür, Bakı arxipelaqı rayonlarında əsas neftli-qazlı dəstə «məhsuldar» qatdır. Qum, qumdaşı və gil təbəqələrinin növbələşməsindən ibarət olan bu dəstənin qalınlığı 4000m-ə (bəzi yerlərdə daha artıq) çatır.

Məhsuldar qatla əlaqədar olan yataqlar (Balaxanı-Sabunçu-Ramana, Suraxanı-Qaraçuxur-Zığ, Qala, Bibiheybət, Neft Daşları, Puta, 28 May, Lökbatan-Binəqədi, Səngəçal-dəniz-Duvannı-dəniz-Bulla, Bulla-dəniz və s.) çox horizontlu və antiklinal quruluşludur. Ən böyük neft-qaz-kondensant yataqları Abşeron, Bakı arxipelaqları və Aşağı Küryanı rayonlarındadır.

İşlənən yataqlarda məhsuldar qatdan başqa, əsas neftli-qazlı çöküntülər Maykop dəstəsi, Eosen şöbəsi və Üst Təbaşir çöküntüləridir. Quba Xəzəryanı rayonunda Siyəzən monoklinalı ilə əlaqədar olan yataqlarda Samrat mərtəbəsindən başlayaraq Üst Təbaşir çöküntülərinə qədər bütün çöküntü kompleksləri (Sarmat, Çokrak, Maykop dəstəsi, Eosen, Paleosen, Üst Təbaşir) neftli-qazlıdır. Kür-Qabırrı çaylararsı rayonunda da kəşf olunmuş yataqlarda neft-qaz Eosen yaşlı çöküntülərlə (Tərsdəllər yatağı) əlaqədardır.

Respublika ərazisində Maykop-Abşeron yaşlı çöküntülərdə bir sıra yanar şist və liqnit-qonur kömür təzahürləri aşkar edilmişdir.

Filiz faydalı qazıntılar

Bu qazıntılar (dəmir, alüminium, xromit, qızıl, gümüş, mis, qurğuşun, sink kobalt, molibden filizləri və s.) respublikanın əsasən dağlıq hissələrində müxtəlif tip yataqlar əmələ gətirirlər.

Dəmir filizləri (maqnetit, hematit) Azərbaycan Respublikasında dörd mənşədə rast gəlir: seqrasion-maqmatik skarn-maqnetit (kontakt-metasomatik), hidrotermal-metasomatik və çökmə. Bunların yalnız skarn-maqnetit tipli Daşkəsən, Cənubi Daşkəsən və «Dəmir» yataqları sənaye əhəmiyyəti kəsb edir. Bu yataqlar Kellovey, Oksford, Kimeric yaşlı vulkanogen, piroklaastik və çökmə-vulkanogen süxurlardan təşkil olunmuşdur. Daşkəsən sinklinalını ox boyu yaran eyni adlı qranitoid intruziv ilə təmasda yerləşir və mənşəcə bu intruzivlə əlaqədardır. Daşkəsək dəmir filizi qrupu yataqlarının sənaye ehtiyatı 250mln.tondur.

Kobalt filizlərinin sənaye əhəmiyyətli yığımları Daşkəsək filiz rayonunda məlumdur. Burada kobalt filizləri həm müstəqil (Yuxarı Daşkəsən yatağı), həm də skarn-maqnetit filizləri ilə birgə əmələ gəlmişdir.

Qızıl yataqları və təzahürləri əsasən Kiçik Qafqazın ərazisində: Söyüdü, Qızılbulaq, Dağ Kəsəmən, Veynəli, Qoşa, Gədəbəy, Çovdar; Naxçıvan MR-da Şəkərdərə, Pyəzbaşı, Ağyurt, Baskənd yataqları yayılmışlar. Bu yataqlarda həmçinin sənaye əhəmiyyətli gümüş, mis və s. qarışıqlar iştirak edirlər.

Hal-hazırda qızılın çoxsaylı təzahürləri (Tülallar, Kəpəz, Dabalt, Küngütçay, Kələki, Unus və s) aşkar edilmişdir. Əlincəçay və Kürəkçay hövzəsində aşkar edilmiş səpinti qızıl yataqlarında qiymətləndirmə işləri aparılmış, ilkin ehtiyatları hesablanmış və sənaye əhəmiyyətliliyi müəyyən edilmişdir.

Xromit yataqları və təzahürlər (Göydərə, Kazımbinəsi, İpək, Xatəvəng və s.), əsasən Kəlbəcər və Laçın rayonları ərazisindədir.

Manqanın kiçik həcmli yataqları və təzahürləri Kiçik Qafqazın Somxeti-Ağdam (Mollacəlilli, Daş Salahlı və s.), Böyk Qafqazın Vəndam (Mücü, Balakənçay) və Araz (Biçənək, Ələhi) struktur-formasiya zonalarında məlumdur.

Mis filizləri Azərbaycan Respublikasında mis-kolçedan və mis-porfir formasiyalıdır. Mis-kolçedan formasiyalı filizlərin mineral tərkibi, əsasən, pirit və xalkopiritdən ibarətdir. Çox vaxt filizin tərkibində sfalerit və qalenit də rast gəlir. Mis-porfir formasiyalı filizlərin tərkibində misdən əlavə molibden, az miqdarda qiymətli metallar olur. Hər iki formasiyanın filizləri Gədəbəy filiz rayonunda törəmə kvarsitlərdə yerləşir. Mis-porfir filizləşməsi daha geniş yayılmışdır.

Qaradağ və Xarxar yataqlarından (Gədəbəy filiz rayonu) başqa bu rayonda mis-porfir filizləşməsinin bir çox təzahürləri də var. Gədəbəy rayonunda ştok formalı ehtiyatı tükənmiş eyni adlı mis-kolçedan yatağı da məlumdur. Mehmana filiz rayonunda mis-porfir təzahürləri (Dəmirli və Xançınçay) mövcuddur.

Böyük Qafqazın cənub yamacında Alt Yura yaşlı terrigen çöküntülərdə bir sıra mis-sink yataq və təzahürləri (Çıxıx-Saqator, Mazımçay, Karabçay və s.) məlumdur.

Naxçıvan MR ərazisində də mis-porfir tipli filizləşmə, əsasən, Mehri-Ordubad qranitoid batolitinin ekzo və endotəmas zolağında (Diaxçay, Göygöl, Göydağ və s.) yerləşir. Bunlardan başqa Xalxal mis-kolçedan, Göy-göl, Ağrıdağ mis, Nəşirvaz, Kilit-Kətəm mis-kobalt, Nəgirvaz mis-polimetal təzahürləri məlumdur.

Qurguşun-sink Böyük Qafqazın Balakən-Zaqatala metallogenik zonasında sənaye əhəmiyyətli yataqlar (Filizçay, Katex, Qasdağ və s.) əmələ gətirir. Bu yataqlarda həmçinin külli miqdarda sənaye əhəmiyyətli mis və kadmium, kobalt, qızıl, gümüş və s. var. Bu elementlərin Kiçik Qafqazda yataqları və bir sıra təzahürləri (Mehmana, Ağdərə və Gümüşlü) məlumdur.

Molibdenin damar tipli yataqları və təzahürləri Dəlidağ (Teymuruçandağ, Bağırsaq və s.) və Ordubad filiz rayonları da (Parağaçay Diaxçay) təsadüf edilir.

Alüminium filizinin (alunit) ən böyük yatağı Daşkəsən rayonundadır (Zəylik alunit yatağı). Alunit təzahürləri Şəmkir və Ordubad rayonlarında da məlumdur. Zəylik alunit yatağı 1960-cı ildən istismar edilir. Bu yataq Avropada ən böyük yataqdır. Gəncə alüminium zavodunda bu filizdən alüminium-oksidlə bərabər kalium kübrəsi, soda, sulfat turşusu və s. alınır.

Naxçıvan MR-nın qərb hissəsində Perm çöküntülərinin yayıldığı sahələrdə alüminiumun ən yaxşı xammalı olan boksit filizinin təzahürləri (Sədərək-Şərur rayonlarında) məlumdur.

Civə filizi yataqları və təzahürləri Kiçik Qafqazın mərkəzi hissəsində (Kəlbəcər-Laçın zonası) geniş yayılmışdır. Ən böyük yataqlarının – Ağyataq, Şorbulaq, Levçay (Kəlbəcər rayonu), Çilgəzçay və Narzanlı (Laçın rayonu) ehtiyatı hesablanmışdır. Civə filizləşməsi (kinovar) hiperbazitlərin və Miosen-Pliosen yaşlı turş maqmatik süxurların yayıldığı sahələrdə müxtəlif yaşlı və tərkibli süxurlarda, ən çox Üst Təbaşirin vulkanogen-çökmə və vulkanogen süxurlarda rast gəlinir. Kinovar filizlərdə pirit, xalkopirit, antimonit, maqnetit, hematit, sfalerit və s. minerallarla assosiasiya təşkil edir. Naxçıvan MR-da Badamlı-Aşağı Kişlaq təzahürləri məlumdur.

Sürmə müstəqil yataqlar təşkil etmir. Sürmə antimonit mineralı şəklində Levçay civə yatağında kinovarla birlikdə yığıntılar əmələ gətirir.

Mərgümüşün Azərbaycan Respublikasında ən böyük yataqları Gədəbəy (Bitibulağ enargit yatağı) və Culfa (Darıdağ auripiqment-realqar yatağı) rayonlarında məlumdur. Bu yataq 1941-ci ilədək istismar edilmişdir. Filiz cismi ştok formasındadır. Filizin tərkibi auripiqment, realqar, antimonit, arsenopiritdən ibarətdir.

Volframın şeyelit mineralı şəklində kiçik təzahürləri Ordubad və Kəlbəcər rayonlarında Mehri-Ordubad, Dəlidağ qranitoid plutonlarının təmasında müşahidə edilmişdir.

Qeyri-filiz faydalı qazıntılar

Azərbaycan Respublikasının mineral xammal ehtiyatlarının ümumi balansında mühüm rol oynayır. Bu qrupa daşduz, gips, anhidrit, gəc, bentonit gilləri, tikinti materialları, pirit, barit, yarımqiymətli və rəngli daşlar, dolomit, İslandiya şpatı və s. daxildir.

Daşduz yataqları Naxçıvan MR-da (Nehrəm, Düzdağ, Pusyan) yerləşir. Yataqlar Miosenin qumdaşı, gil, əhəngdaşı, mergel çöküntülərindədir. Nehrəm yatağının balans ehtiyatı B+S1 kateqoriyası üzrə 73600min ton, S2 kateqoriyası üzrə 64200min tondur. Ehtimal ehtiyatı 2-2,5mlrd.t qiymətləndirilir. Duzdağ yatağının sənaye ehtiyatı A+B+S1 kateqoriyası üzrə 94517 min ton, S2 kateqoriyası üzrə 37810 min tondur.

Gips, anhidrit yataqları Goranboy rayonunu Yuxarı Ağcakənd və Mənəş kəndləri sahəsində Təbaşir çöküntüləri içərisində hemogen yolla əmələ gəlmiş və ayrı-ayrı ştoklardan ibarət olaraq ümumi ehtiyatları 65-70mln.ton təşkil edir. Naxçıvan şəhərindən 120km cənub-şərqdə (Araz; gips) və Gəncə şəhərinin ətrafında (gəc) yataqların sənaye ehtiyatları isə A+B+S1 kateriyası üzrə 40632min t-dur.

Bentonit gillərinin çoxlu yatağı və təzahürü (Qobustan, Goranboy, Şəki və s.) məlumdur. Ən böyük yatağı Qazax rayonunda (Daş Salahlı) müəyyən edilmişdir. Yataq əsasən hidrotermal məhlulların Santon yaşlı vulkanitlərə təsirindən əmələ gəlmiş və sənaye ehtiyatı 84553 min ton təşkil edir.

Tikinti materialları Azərbaycan Respublikası ərazisində çoxdur. Mişar daşı yataqlarının (Qaradağ, Güzdək, Dövlətyarlı, Dilağarda, Şahbulaq, Naftalan, Mərdəkan, Daş Salahlı, Zəyəm və s.) hələlik müəyyən edilmiş sənaye ehtiyatı (A+B+S1 kateqoriyası üzrə) 295836 min t, üzlük daşının ehtiyatları (Gülbəxt, Daşkəsən, Şahtaxtı, Gülablı, Musaköy, Söyqlu və s.) 23951 min m3 təşkil edir.

Qaradağ sahəsində sement istehsalına yararlı (Şahqaya əhəngdaşları, Qaradağ gil və s.) xammal yataqları mövcuddur. Kərpic, keramika və qazmada işlənilən çoxsaylı gil yataqları və təzahürləri istismar edilir. Siyəzən rayonu ərazisində ehtiyatı 8,3 min m3 olan flyus və karbid istehsalına yararlı əhəngdaşı yatağı müəyyən edilmişdir.

Vulkan külü-tufu seolit xammalı olub, yatağı (Aydağ) Tovuz şəhərindən 7 km şimal-qərbdədir. Aydağ yatağının vulkan külü-tufları Orta Santon-Kampan mərtəbəsinin karbonat çöküntüləri arasında orta qalınlığı 25-30m olan lay şəklində yatır. Tuflarda 20-08% yüksək silisiumlu seolitlər (klinoptilolitlər) müəyyən edilmişdir. Yataq üzrə onların orta miqdarı 55%-dir. Aydağ yatağında tufların perspektiv ehtiyatı 20 mln. t-dur. İncə keramika, farfor-flyasis və odadavamlı material istehsalı üçün yararlı Kotandağ kaolinləşmiş süxurlar yatağı Ağstafa rayonunda yerləşir. Yataq güclü hidrotermal dəyişmiş kaolinləşmiş Konyak-Santon süxurlarından ibarətdir.

Baritir Azərbaycan Respublikasında təqribən 20 yatağı və təzahürü (Çovdar, Başqışlaq, Quşçu, Tonaşen, Zəylik, Azad, Çaykənd və s.) var. Yataqları damar tiplidir.

Yarımqiymətli və rəngli daşlar Kiçik Qafqazda Daşkəsən və Ordubad rayonlarında skarnlarda (qranat, ametist), Gədəbəy (turmalin) və Xanlar rayonlarında vulkanitlərində (xalsedan, əqiq, heliotrop) müəyyən edilmişdir. Əqiq toplantıları Hacıkənd və Qazax çökəkliklərinin əsas və orta tərkibli Üst Təbaşir vulkanitlərində yuva, badam, damar və linza şəklindədir: Həm zərgərlik, həm də texniki növlərinə rast gəlinir. Hacıkənd əqiq yataqları qrupunun sənaye ehtiyatı 286,8t-dur. Bunun 65,8 t-u zərgərlik üçün yararlıdır.

Dolomit Nehrəm kəndi (Naxçıvan MR) yaxınlığında və Boyanata dağında (Qobustan) böyük ehtiyatı var. Şüşə sənayesi üçün kvarslı qumlar Qobustan, Abşeron yarımadasında və Quba rayonunun aşkar edilmişdir.

İslandiya şpatının (Dağlıq Qarabağ və s.) təzahürləri və litoqrafiya daşının (Mirikənd yatağı; Dağlıq Qarabağ və s.) böyük ehtiyatı müəyyən edilmişdir.

Kimyəvi boyaların Daşkəsən, Şamaxı, Kəlbəcər və Xanlar rayonlarında təzahürləri var.

Müalicə palçığı Abşeron yarımadasında, Masazır gölündə, Qobustan və Aşağı Kür çökəkliyində, palçıq vulkanları püskürən sahələrdədir.

• Teqlər:
• faydalı qazıntılar

Samur-Şabran fiziki-coğrafi rayonu

Samur-Şabran fiziki-coğrafi rayonu – Azərbacanın Böyük Qafqaz fiziki-coğrafi vilayətində yerləşən fiziki-coğrafi rayon. Cənub-şərqi Qafqazın şimal-şərq yamacı ətəyində yerləşib, Xəzər dənizi ilə alçaq dağlıq ərazisi arasında qalan düzənlik və ovalığı əhatə edir.

1 – Samur-Şabran fiziki-coğrafi rayonu

Mündəricat

• 1 Mövqeyi
• 2 Geoloji quruluşu
• 3 Relyefi
• 4 İqlimi
• 5 Daxili suları
• 6 Torpaq və bitki örtüyü
• 7 Faydalı qazıntıları
• 8 Təsərrüfatın strukturu
  • 8.1 Turizm

  Böyük Qafqaz fiziki – coğrafi vilayətinin şimal-şərqində yerləşən fiziki-coğrafi rayon Samur-Dəvəçi ovalığına uyğun gəlir. Rayonun şimal sərhəddi Samur çayı dərəsinin aşağı axınından, cənub sərhədi isə Sumqayıtçayının mənsəb hissəsindən keçir. Düzənlik şimal hissədə geniş (25-30 km) olub, cənub-şərqə doğru tədricən daralır. Beşbarmaq dağından şərqə bu düzənliyin eni 3-4 km-ə qədərdir. Samur və Qudyal çaylarının arasında Şollar düzü yerləşir. [1]

  Geoloji quruluşu

  Ərazi Dördüncü Dövrün allüvial, buzlaq və dəniz çöküntülərinin qatışığından əmələ gəlmişdir. Ərazinin qərbində çay, şərqində isə dəniz çöküntüləri üstünlük təşkil edir. Çay daşları, qumlar, gillər, balıqqulaqları və bəzən konqlomeratlar ərazinin əsas süxurlarındandır. [2]

  Çay çöküntüləri rayon ərazisində gətirmə konusları yaratmış. Gətirmə konuslarının paleocağrafi təhlili göstərir ki, onlar müxtəlif geoloji dövrdə müxtəlif ərazilərə çökmüşdür. Yeni tektonik hərəkətlərin ritmikliyini və eroziya bazisinin dəyişmə istiqamətini özündə cəmləşdirən gətirmə konusları ən qədim zamanlarda dağarası çökəkliklərdə, Dördüncü Dövrdə isə onun düzənlik və ya dəniz hövzəsi ilə qovuşduğu hissədə yaranmışdır.

  Böyük Suval və Kiçik Suval maili düzənliklərinin morfoloji təhlili göstərir ki, onlar ümumi tektonik qalxma fonunda gətirmə konuslarının bir neçə dəfə yerdəyişməsi nəticəsində yaranmışdır. Suval maili düzənliklərinin hər ikisi Dördüncü Dövrün Abşeron əsrində (1,5 mln. il bundan əvvəl) 200-300 metr mütləq yüksəklikdə yerləşərkən Samur, Qusar və Qudyal çaylarının gətirmə konusunu təşkil etmişdir.

  Böyük Suval və Kiçik Suval dağları zonasında baş verən intensiv tektonik qalxma gətirmə konuslarının bir qədər şərqə miqrasiya etməsinə səbəb olmuşdur. Bu proses son bir milyon il ərzində ən azı dörd dəfə təkrar olmuşdur. Nəticədə Samurun gətirmə konusunun qədim hissəsi 1900 metrə qaldırılmış, müasir hissəsi isə Xəzər dənizi sahillərində formalaşmaqdadır.

  Qaraçay (çay). Hülövlü kəndi yaxınlığında.

  Samur-Dəvəçi ovalığı dağlıq ərazidən Xəzər dənizi sahillərinə doğru alçalır. O, qərbdə bəzən 200-300 m-ə qədər ucaldığı halda, şərqdə – 28 m-ə qədər okean səviyyəsindən aşağı enir. Ovalığın qərb və mərkəzi hissələri çayların dağlardan gətirdiyi zəngin allüvial çöküntülərdən təşkil olunmuş gətirmə konuslarından yaranmışdır. Çağacıqçay, Vəlvələçay, Dəvəçiçay, Ataçay çaylarının gətirdiyi çöküntülər eyni adlı gətirmə konusları yaratmışdır. Onlar alçaq dağlığa qovuşan hissədə çay dərələri ilə kəsildiyindən ayrı-ayrı düzənlik, mərkəzdə isə bir-birinə qovuşaraq vahid düzənlik sahə yaradır. Düzənlik şərqdə dəniz mənşəli olduğundan onun hamardır. Xəzər dənizi səviyyəsinin aramsız olaraq aşağı düşməsi çay yataqlarının tədricən şərqə doğru miqrasiyasına səbəb olur.

  Ovalığın relyefi, qeyd etdik ki, hamar düzənlikdən ibarətdir. Lakin bu hamarlıq ancaq bir yerdə -Tel təpəliyində pozulur. Tel təpəliyi eyni adlı gömülmüş qalxmanın relyefdə öz əksini tapan qalığıdır. O, Xəzər dənizi səviyyəsindən 50-60 metr yüksəkdir. Ümumiyyətlə, Samur-Dəvəçi ovalığında bir neçə gömülmüş tektonik qalxma vardır. Bura Şirvan, Xudat, Zizik, Çarxı, Xaçmaz və başqaları daxildir. Onlar relyefdə öz əksini yetərincə aydın göstərir. Gömülmüş qalxmalara rast gələn çaylar ya sağa, ya sola meyl edərək düzənlikdə dirsək yaradır. Qalxmaqda olan maneəyə üstün gələ bilməyən çay öz yatağını dəyişib başqa yerdən axdığından həmin ərazilərdə axmazlar qalmışdır. Gömülmüş qalxmalar relyefdə bir növ bənd olduğundan onların ön hissələrində bataqlıqlar və şorakətlər yaranmışdır.

  Xəzər sahili ovalığının şərq hissəsi boyu nisbi yüksəkliyi 4-6 metr olan dik yamaclar uzanır. Sahilboyu düzənlikdə eol proseslərindən yaranmış qum tirələri və təpələri vardır. Ovalığın Giləzi çıxıntısında təbaşir dövrünün əhəngdaşları, qumdaşları və şistlərdən ibarət olan süxurlar üzə çıxır. Abraziya mənşəli bu düzənlikdə və xüsusilə Xəzərin bura yaxın hissəsində iri Dübrar qayaları üzə çıxır.

  Qafqazqabağı çökəkliyə daxil olan Samur-Dəvəçi ovalığında zəlzələ yeddi bala qədərdir. 1961-ci ildə Qubada baş verən zəlzələ 7 bala çatmışdır.

  Samur-Dəvəçi ovalığında yayı quraq keçən mülayim-isti yarımsəhra və quru çöl iqlimi hakimdir. Burada günəşli saatların illik miqdarı 2200-ə qədərdir. Ümumi günəş radiasiyasının illik miqdarı 130 kkal/sm²-dir. İyul ayında torpaq səthi ilə hava temperaturu arasındakı orta aylıq fərq ovalıqda 6-7° arasındadır. Buxarlanma defisiti (il ərzində) şimal-qərbdən (500 mm) cənub-şərq (700-900 mm) istiqamətində artır. Buna görə də Giləzi çıxıntısı və ondan cənubda olan düzənlikdə əkinçiliyin suvarmaya böyük ehtiyacı var. Havanın orta illik temperaturu 14°, yanvarın orta aylıq temperaturu 0 +3°, iyulun orta aylıq temperaturu isə 25°-dir. İl ərzində havanın mütləq minimal temperaturu – 22°, mütləq maksimal temperaturun isə 43°-dir. Qışda mütləq minimal temperaturun vaxtaşırı təkrarı çoxillik kənd təsərrüfatı bitkilərinə ciddi ziyan vurur.

  Ovalıqda ildə 300-400 mm yağıntı düşür. İlin soyuq və isti yarısı arasında yağıntılar bərabər paylanmışdır. Qrunt sularının səthə yaxınlığı bitki və torpaq örtüyünün normal inkişafına əsaslı təsir göstərir. Quraq keçən illərdə kənd təsərrüfatı bitkilər ciddi ziyan çəkir. İl ərzində qar örtüyü 10-20 gün davam edir, nisbi rütubət cüzi (20-30 %) və zəifdir (30-50 %). Ovalığın mərkəzi və xüsusilə cənub-şərq hissəsində ağ yelli günlərin (aprel-sentyabr) sayı 10 gündən 30 günə qədər davam edir. Ovalığın Xaçmaz hissəsində hakim küləklər qərbdən, şimal-qərbdən və qismən şimaldan əsir. Şərq və xüsusilə cənub küləkləri çox azdır. [3]

  Daxili suları

  Bakı-Şollar su xəttinin çəkilişi. XX əsr

  Çay şəbəkəsinin sıxlığı şimal-qərbdən (0,80 km/km²) cənub-şərq istiqamətində kəskin azalır (0,20 km/km²). Samur-Dəvəçi ovalığında orta illik axım 0,5 l/san/km²-ə bərabərdir. İllik maksimal axım dövrü bu rəqəm 75 l/san/km²-ə qədər artır.

  Şollar düzündə dördüncü dövr çöküntülərdə geniş yayılmış və az duzluluğa malik olan yeraltı və artezian suları ilə xarakterizə olunur. Şollar düzündə olan ərazi şirin sulu olub, intensiv axım zonasına daxildir. Suda həll olunan duzların miqdarı 1 q/l-dən azdır. Ərazidə qazılmış artezian quyularından çıxan bol su Bakının içməli su ilə təmin edilməsində böyük rol oynamış. [4]

  Torpaq və bitki örtüyü

  Şollar düzü. Təbii meşə zolağı

  Samir-Dəvəçi ovalığının torpaq örtüyü mürəkkəbdir. O, müxtəlif hidrogeoloji və iqlim şəraitinə daxil olduğundan burada bir neçə torpaq tipi və yarımtipi əmələ gəlmişdir. Ovalığın Şollar hissəsində əsasən karbotansız allüvial-çəmən-meşə (şərqdə) və meşə altından çıxmış yuyulmuş qəhvəyi (qərbdə) torpaqlar yayılmışdır. Şabran ərazisindən cənubda (Siyəzənə qədər) boz və çəmən-boz torpaqlar, ondan cənub-şərqdə isə şorakətvari boz-qonur torpaqlar üstünlük təşkil edir. Karbonatsız allüvial çəmən, yuyulmuş qəhvəyi torpaqlar, tərəvəzçilik, üzümçülük və bağçılıq üçün yararlıdır. Dəniz sahili boyu (xüsusilə Şabran rayonu ərazisində) qum təpələri dar bir zolaq təşkil edir. Hərəkətdə olan qumlar qonşu ərazi torpaqlarına ciddi ziyan vurur. Qum əkin sahələrini basmasın deyə, Keşçayın mənsəbindən şimala meşə zolağı salınmışdır. [5]

  Torpaq qatı müxtəlif olduğu kimi, bitki örtüyü də tip və növlərə görə müxtəlifdir. Dənizsahili boyu uzanan qumsal sahədə bitmiş bitkilərdən qərbdə – Şollar düzünün şərqində qarışıq yarpaqlı aran meşələri inkişaf etmişdir. Uzunsaplaq palıd, qarağac, vələs bu meşənin əsas tərkib hissəsini yaradır. Yalama meşələrində ağaclara sıx sarmaşmış müxtəlif növ sarmaşıqlar da vardır. Onlar meşələri bəzən keçilməz edir. Şollar düzü meşələrindən qərbdə, əsasən meşənin yerində kolluq və seyrək-meşəli çəmənlər əsas yer tutur. Aran meşələri bu ərazidə iri talalar şəklində saxlanılmışdır.Çəmən-kolluqdan qərbə yarımkserofit kolluqların və kolluqların (qaraktikanın) üstünlük təşkil etdiyi zolaq uzanır.

  Yuxarda dediyimiz bitki örtüyü Şabrançayı yatağından şimala yayılmışdır. Bu çaydan cənubda yarımsəhra bitkiləri hakimdir. Burada yovşanlı, yovşanlı-şoranlı, Giləzi və Boğaz ovalığında isə birillik şoranotlu bitkilər üstünlük təşkil edir. Aran meşəsində cüyür, yenot, süleysin, çöl donuzu, bataqlıq qunduzu, daşlıq dələsi və başqa heyvanlar yaşayır. Qırqovul, kəklik buranın təbiətinə xüsusi canlılıq gətirir.

  Faydalı qazıntıları

  Samur-Dəvəçi ovalığının dağətəyi (Siyəzən) hissəsində neft çıxarılır. [6] Neftli strukturlar Qonaqkənd fikizki-coğrafi rayonunun alçaq dağlarına qədər uzanır. Ovalıqda inşaatda istifadə ediləcək gillər vardır.

  Təsərrüfatın strukturu

  Şollar düzünün şərq hissəsində – Xudat və Xaçmaz zonasında faraş tərəvəzçilik geniş inkişaf etmişdir. Burada becərilən tərəvəz məhsulları Moskvaya, Sankt-Peterburqa, Bakıya və başqa şəhərlərə göndərilir. Samur çayından baş götürən Samur-Abşeron kanalı ərazi torpaqlarından istifadə və xüsusilə suvarma əkinçiliyinin genişləndirməyə kömək etmişdir. Suvarmadan xüsusilə ovalığın quru-çöl və yarımsəhra sahəsində daha çox istifadə edilir. İndi ovalıqda üzümçülük, tərəvəzçilik, bağçılıq, taxılçılıq, maldarlıq daha geniş yayılmışdır.

  Turizm

  Nabran çimərliyi. Xaçmaz rayonu

  Samur-Dəvəçi ovalığının şimal (Şollar düzü) hissəsində olan aran meşəsi, meşə-çəmənlik, meşələrdən axan çaylar və soyuq bulaqlar zonası Xəzər dənizi ilə qovuşur. Həmin ərazilər artıq rekresiya zonasına çevrilmişdir. Burada onlarca istirahət mərkəzləri, uşaq istirahət zonaları fəaliyyətdədir. Burada, meşələrin qumlu sahillərlə qonşu olduğu mənzərəli yerdə, turizm infrastrukturu həddən artıq dərəcədə inkişaf etmiş, çoxlu sayda otel, turbaza, pansionat, istirahət evləri inşa edilmişdir. Şərait “lüks” sinifli təmtəraqlı mehmanxanalardan, az sayda adam üçün nəzərdə tutulmuş səliqəli kotteclərdən, çadır şəhərciklərinədək müxtəlifdir. Nabranın kurortları Azərbaycanın iqlim kurortlarına aiddir. Buraların dəniz suyu, qaynar qum və günəş vannaları tam istirahət və bir çox xəstəliklərin müalicəsi üçün həddən artıq xeyirli hesab olunur. Mövsüm vaxtı Nabranda adam çox olur, ölkənin hər tərəfindən və xaricdən minlərlə turist güc toplamaq və adi iş günlərindən sonra istirahət etmək üçün bura gəlir. Burada meşələr çox qədim dövrlərdən qalmışdır, əsasən fıstıq və qarağac ağaclarından ibarətdir.

  Ən populyar turbazalar Atlant, Palma, Malibu, Sahil, Lotos, Green Ville və digərləridir. İstirahət edənlər tərəfindən ən çox tələb olunan istirahət növləri akvaparklar, hovuzlar, skuterlərdə, “bananlarda” gəzinti, peyntbol oyunu, futbol, çimərlik voleybolu, tennis, badminton və digərləridir. Sahilboyu hər tərəfdə milli və Avropa mətbəxinin zərif yeməklərini təqdim edən çoxlu sayda restoran və barlar və səhərədək diskotekalar fəaliyyət göstərir. [7]

  İstifadə olunmuş ədəbiyyatlar

  • B.A.Budaqov. “Azərbaycan təbiəti” Bakı. 1988. s.93-98
  • Мусеибов М.А., Будагов Б.А. “О новом физико-географическом районировании Азербайджанской ССР, № 2, 1975, с.71-75

  İstinadlar

  1. ↑ Samur – Dəvəçi fiziki-coğrafi rayonu. Qurbanov Veis Aydın oğlu. “Böyük Qafqazın şimal-şərq və cənub-qərb yamaclarında təbii dağıdıcı proseslərin yaratdığı ekoloji problemlər və onlara qarşı mühafizə tədbirləri”. Bakı – 2015. 99 s. səh. 6
  2. ↑ Bəhruz Məlikov. Relyefin və relyefəmələgətirən amllərin ümumi səciyyəsi
  3. ↑ Azərbaycan. Fiziki coğrafi rayonlaşdırma. Böyük Qafqaz fiziki-coğrafi vilayəti
  4. ↑ Бакинский водопровод – шолларская вода
  5. ↑ Azərbaycan torpaqları
  6. ↑ Siyəzən rayonun tarixi haqqında ümumi məlumat
  7. ↑ . 2017-03-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2017-03-13 .

  Həmçinin bax

  Xarici keçidlər

  • FİZİKİ-COĞRAFİ RAYONLAŞMA

  Avqust 05, 2021
  Ən son məqalələr

  Olqa Korbut

  Olqa Kurilenko

  Olqa Nikolayevna Romanova

  Olqa Rozanova

  Olqa Rubtsova

  Olqa Sanfirova

  Olqa Suvorova

  Olqa Tokarçuk

  Olqa Turova

  Olqa Xarlan

  Ən çox oxunan

  Fuad Axundov (alim)

  Fuad Axundov (bioloq)

  Fuad Babanlı

  Fuad Babayev

  Fuad Babayev (20 Yanvar şəhidi)

  samur, şabran, fiziki, coğrafi, rayonu, azərbacanın, böyük, qafqaz, fiziki, coğrafi, vilayətində, yerləşən, fiziki, coğrafi, rayon, cənub, şərqi, qafqazın, şimal, şərq, yamacı, ətəyində, yerləşib, xəzər, dənizi, ilə, alçaq, dağlıq, ərazisi, arasında, qalan, dü. Samur Sabran fiziki cografi rayonu Azerbacanin Boyuk Qafqaz fiziki cografi vilayetinde yerlesen fiziki cografi rayon Cenub serqi Qafqazin simal serq yamaci eteyinde yerlesib Xezer denizi ile alcaq dagliq erazisi arasinda qalan duzenlik ve ovaligi ehate edir 1 Samur Sabran fiziki cografi rayonu Mundericat 1 Movqeyi 2 Geoloji qurulusu 3 Relyefi 4 Iqlimi 5 Daxili sulari 6 Torpaq ve bitki ortuyu 7 Faydali qazintilari 8 Teserrufatin strukturu 8 1 Turizm 9 Istifade olunmus edebiyyatlar 10 Istinadlar 11 Hemcinin bax 12 Xarici kecidlerMovqeyi RedakteBoyuk Qafqaz fiziki cografi vilayetinin simal serqinde yerlesen fiziki cografi rayon Samur Deveci ovaligina uygun gelir Rayonun simal serheddi Samur cayi deresinin asagi axinindan cenub serhedi ise Sumqayitcayinin menseb hissesinden kecir Duzenlik simal hissede genis 25 30 km olub cenub serqe dogru tedricen daralir Besbarmaq dagindan serqe bu duzenliyin eni 3 4 km e qederdir Samur ve Qudyal caylarinin arasinda Sollar duzu yerlesir 1 Geoloji qurulusu Redakte Besbarmaq dagi Erazi Dorduncu Dovrun alluvial buzlaq ve deniz cokuntulerinin qatisigindan emele gelmisdir Erazinin qerbinde cay serqinde ise deniz cokuntuleri ustunluk teskil edir Cay daslari qumlar giller baliqqulaqlari ve bezen konqlomeratlar erazinin esas suxurlarindandir 2 Cay cokuntuleri rayon erazisinde getirme konuslari yaratmis Getirme konuslarinin paleocagrafi tehlili gosterir ki onlar muxtelif geoloji dovrde muxtelif erazilere cokmusdur Yeni tektonik hereketlerin ritmikliyini ve eroziya bazisinin deyisme istiqametini ozunde cemlesdiren getirme konuslari en qedim zamanlarda dagarasi cokekliklerde Dorduncu Dovrde ise onun duzenlik ve ya deniz hovzesi ile qovusdugu hissede yaranmisdir Boyuk Suval ve Kicik Suval maili duzenliklerinin morfoloji tehlili gosterir ki onlar umumi tektonik qalxma fonunda getirme konuslarinin bir nece defe yerdeyismesi neticesinde yaranmisdir Suval maili duzenliklerinin her ikisi Dorduncu Dovrun Abseron esrinde 1 5 mln il bundan evvel 200 300 metr mutleq yukseklikde yerleserken Samur Qusar ve Qudyal caylarinin getirme konusunu teskil etmisdir Boyuk Suval ve Kicik Suval daglari zonasinda bas veren intensiv tektonik qalxma getirme konuslarinin bir qeder serqe miqrasiya etmesine sebeb olmusdur Bu proses son bir milyon il erzinde en azi dord defe tekrar olmusdur Neticede Samurun getirme konusunun qedim hissesi 1900 metre qaldirilmis muasir hissesi ise Xezer denizi sahillerinde formalasmaqdadir Relyefi Redakte Qaracay cay Hulovlu kendi yaxinliginda Samur Deveci ovaligi dagliq eraziden Xezer denizi sahillerine dogru alcalir O qerbde bezen 200 300 m e qeder ucaldigi halda serqde 28 m e qeder okean seviyyesinden asagi enir Ovaligin qerb ve merkezi hisseleri caylarin daglardan getirdiyi zengin alluvial cokuntulerden teskil olunmus getirme konuslarindan yaranmisdir Cagaciqcay Velvelecay Devecicay Atacay caylarinin getirdiyi cokuntuler eyni adli getirme konuslari yaratmisdir Onlar alcaq dagliga qovusan hissede cay dereleri ile kesildiyinden ayri ayri duzenlik merkezde ise bir birine qovusaraq vahid duzenlik sahe yaradir Duzenlik serqde deniz menseli oldugundan onun hamardir Xezer denizi seviyyesinin aramsiz olaraq asagi dusmesi cay yataqlarinin tedricen serqe dogru miqrasiyasina sebeb olur Ovaligin relyefi qeyd etdik ki hamar duzenlikden ibaretdir Lakin bu hamarliq ancaq bir yerde Tel tepeliyinde pozulur Tel tepeliyi eyni adli gomulmus qalxmanin relyefde oz eksini tapan qaligidir O Xezer denizi seviyyesinden 50 60 metr yuksekdir Umumiyyetle Samur Deveci ovaliginda bir nece gomulmus tektonik qalxma vardir Bura Sirvan Xudat Zizik Carxi Xacmaz ve basqalari daxildir Onlar relyefde oz eksini yeterince aydin gosterir Gomulmus qalxmalara rast gelen caylar ya saga ya sola meyl ederek duzenlikde dirsek yaradir Qalxmaqda olan maneeye ustun gele bilmeyen cay oz yatagini deyisib basqa yerden axdigindan hemin erazilerde axmazlar qalmisdir Gomulmus qalxmalar relyefde bir nov bend oldugundan onlarin on hisselerinde bataqliqlar ve soraketler yaranmisdir Xezer sahili ovaliginin serq hissesi boyu nisbi yuksekliyi 4 6 metr olan dik yamaclar uzanir Sahilboyu duzenlikde eol proseslerinden yaranmis qum tireleri ve tepeleri vardir Ovaligin Gilezi cixintisinda tebasir dovrunun ehengdaslari qumdaslari ve sistlerden ibaret olan suxurlar uze cixir Abraziya menseli bu duzenlikde ve xususile Xezerin bura yaxin hissesinde iri Dubrar qayalari uze cixir Qafqazqabagi cokekliye daxil olan Samur Deveci ovaliginda zelzele yeddi bala qederdir 1961 ci ilde Qubada bas veren zelzele 7 bala catmisdir Iqlimi RedakteSamur Deveci ovaliginda yayi quraq kecen mulayim isti yarimsehra ve quru col iqlimi hakimdir Burada gunesli saatlarin illik miqdari 2200 e qederdir Umumi gunes radiasiyasinin illik miqdari 130 kkal sm dir Iyul ayinda torpaq sethi ile hava temperaturu arasindaki orta ayliq ferq ovaliqda 6 7 arasindadir Buxarlanma defisiti il erzinde simal qerbden 500 mm cenub serq 700 900 mm istiqametinde artir Buna gore de Gilezi cixintisi ve ondan cenubda olan duzenlikde ekinciliyin suvarmaya boyuk ehtiyaci var Havanin orta illik temperaturu 14 yanvarin orta ayliq temperaturu 0 3 iyulun orta ayliq temperaturu ise 25 dir Il erzinde havanin mutleq minimal temperaturu 22 mutleq maksimal temperaturun ise 43 dir Qisda mutleq minimal temperaturun vaxtasiri tekrari coxillik kend teserrufati bitkilerine ciddi ziyan vurur Ovaliqda ilde 300 400 mm yaginti dusur Ilin soyuq ve isti yarisi arasinda yagintilar beraber paylanmisdir Qrunt sularinin sethe yaxinligi bitki ve torpaq ortuyunun normal inkisafina esasli tesir gosterir Quraq kecen illerde kend teserrufati bitkiler ciddi ziyan cekir Il erzinde qar ortuyu 10 20 gun davam edir nisbi rutubet cuzi 20 30 ve zeifdir 30 50 Ovaligin merkezi ve xususile cenub serq hissesinde ag yelli gunlerin aprel sentyabr sayi 10 gunden 30 gune qeder davam edir Ovaligin Xacmaz hissesinde hakim kulekler qerbden simal qerbden ve qismen simaldan esir Serq ve xususile cenub kulekleri cox azdir 3 Daxili sulari Redakte Baki Sollar su xettinin cekilisi XX esr Cay sebekesinin sixligi simal qerbden 0 80 km km cenub serq istiqametinde keskin azalir 0 20 km km Samur Deveci ovaliginda orta illik axim 0 5 l san km e beraberdir Illik maksimal axim dovru bu reqem 75 l san km e qeder artir Sollar duzunde dorduncu dovr cokuntulerde genis yayilmis ve az duzluluga malik olan yeralti ve artezian sulari ile xarakterize olunur Sollar duzunde olan erazi sirin sulu olub intensiv axim zonasina daxildir Suda hell olunan duzlarin miqdari 1 q l den azdir Erazide qazilmis artezian quyularindan cixan bol su Bakinin icmeli su ile temin edilmesinde boyuk rol oynamis 4 Torpaq ve bitki ortuyu Redakte Sollar duzu Tebii mese zolagi Samir Deveci ovaliginin torpaq ortuyu murekkebdir O muxtelif hidrogeoloji ve iqlim seraitine daxil oldugundan burada bir nece torpaq tipi ve yarimtipi emele gelmisdir Ovaligin Sollar hissesinde esasen karbotansiz alluvial cemen mese serqde ve mese altindan cixmis yuyulmus qehveyi qerbde torpaqlar yayilmisdir Sabran erazisinden cenubda Siyezene qeder boz ve cemen boz torpaqlar ondan cenub serqde ise soraketvari boz qonur torpaqlar ustunluk teskil edir Karbonatsiz alluvial cemen yuyulmus qehveyi torpaqlar terevezcilik uzumculuk ve bagciliq ucun yararlidir Deniz sahili boyu xususile Sabran rayonu erazisinde qum tepeleri dar bir zolaq teskil edir Hereketde olan qumlar qonsu erazi torpaqlarina ciddi ziyan vurur Qum ekin sahelerini basmasin deye Kescayin mensebinden simala mese zolagi salinmisdir 5 Torpaq qati muxtelif oldugu kimi bitki ortuyu de tip ve novlere gore muxtelifdir Denizsahili boyu uzanan qumsal sahede bitmis bitkilerden qerbde Sollar duzunun serqinde qarisiq yarpaqli aran meseleri inkisaf etmisdir Uzunsaplaq palid qaragac veles bu mesenin esas terkib hissesini yaradir Yalama meselerinde agaclara six sarmasmis muxtelif nov sarmasiqlar da vardir Onlar meseleri bezen kecilmez edir Sollar duzu meselerinden qerbde esasen mesenin yerinde kolluq ve seyrek meseli cemenler esas yer tutur Aran meseleri bu erazide iri talalar seklinde saxlanilmisdir Cemen kolluqdan qerbe yarimkserofit kolluqlarin ve kolluqlarin qaraktikanin ustunluk teskil etdiyi zolaq uzanir Yuxarda dediyimiz bitki ortuyu Sabrancayi yatagindan simala yayilmisdir Bu caydan cenubda yarimsehra bitkileri hakimdir Burada yovsanli yovsanli soranli Gilezi ve Bogaz ovaliginda ise birillik soranotlu bitkiler ustunluk teskil edir Aran mesesinde cuyur yenot suleysin col donuzu bataqliq qunduzu dasliq delesi ve basqa heyvanlar yasayir Qirqovul keklik buranin tebietine xususi canliliq getirir Faydali qazintilari RedakteSamur Deveci ovaliginin dageteyi Siyezen hissesinde neft cixarilir 6 Neftli strukturlar Qonaqkend fikizki cografi rayonunun alcaq daglarina qeder uzanir Ovaliqda insaatda istifade edilecek giller vardir Teserrufatin strukturu RedakteSollar duzunun serq hissesinde Xudat ve Xacmaz zonasinda faras terevezcilik genis inkisaf etmisdir Burada becerilen terevez mehsullari Moskvaya Sankt Peterburqa Bakiya ve basqa seherlere gonderilir Samur cayindan bas goturen Samur Abseron kanali erazi torpaqlarindan istifade ve xususile suvarma ekinciliyinin genislendirmeye komek etmisdir Suvarmadan xususile ovaligin quru col ve yarimsehra sahesinde daha cox istifade edilir Indi ovaliqda uzumculuk terevezcilik bagciliq taxilciliq maldarliq daha genis yayilmisdir Turizm Redakte Nabran cimerliyi Xacmaz rayonu Samur Deveci ovaliginin simal Sollar duzu hissesinde olan aran mesesi mese cemenlik meselerden axan caylar ve soyuq bulaqlar zonasi Xezer denizi ile qovusur Hemin eraziler artiq rekresiya zonasina cevrilmisdir Burada onlarca istirahet merkezleri usaq istirahet zonalari fealiyyetdedir Burada meselerin qumlu sahillerle qonsu oldugu menzereli yerde turizm infrastrukturu hedden artiq derecede inkisaf etmis coxlu sayda otel turbaza pansionat istirahet evleri insa edilmisdir Serait luks sinifli temteraqli mehmanxanalardan az sayda adam ucun nezerde tutulmus seliqeli kotteclerden cadir seherciklerinedek muxtelifdir Nabranin kurortlari Azerbaycanin iqlim kurortlarina aiddir Buralarin deniz suyu qaynar qum ve gunes vannalari tam istirahet ve bir cox xesteliklerin mualicesi ucun hedden artiq xeyirli hesab olunur Movsum vaxti Nabranda adam cox olur olkenin her terefinden ve xaricden minlerle turist guc toplamaq ve adi is gunlerinden sonra istirahet etmek ucun bura gelir Burada meseler cox qedim dovrlerden qalmisdir esasen fistiq ve qaragac agaclarindan ibaretdir En populyar turbazalar Atlant Palma Malibu Sahil Lotos Green Ville ve digerleridir Istirahet edenler terefinden en cox teleb olunan istirahet novleri akvaparklar hovuzlar skuterlerde bananlarda gezinti peyntbol oyunu futbol cimerlik voleybolu tennis badminton ve digerleridir Sahilboyu her terefde milli ve Avropa metbexinin zerif yemeklerini teqdim eden coxlu sayda restoran ve barlar ve seheredek diskotekalar fealiyyet gosterir 7 Istifade olunmus edebiyyatlar RedakteB A Budaqov Azerbaycan tebieti Baki 1988 s 93 98 Museibov M A Budagov B A O novom fiziko geograficheskom rajonirovanii Azerbajdzhanskoj SSR 2 1975 s 71 75Istinadlar Redakte Samur Deveci fiziki cografi rayonu Qurbanov Veis Aydin oglu Boyuk Qafqazin simal serq ve cenub qerb yamaclarinda tebii dagidici proseslerin yaratdigi ekoloji problemler ve onlara qarsi muhafize tedbirleri Baki 2015 99 s seh 6 Behruz Melikov Relyefin ve relyefemelegetiren amllerin umumi seciyyesi Azerbaycan Fiziki cografi rayonlasdirma Boyuk Qafqaz fiziki cografi vilayeti Bakinskij vodoprovod shollarskaya voda Azerbaycan torpaqlari Siyezen rayonun tarixi haqqinda umumi melumat Xacmaz 2017 03 18 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 03 13 Hemcinin bax RedakteAzerbaycanin fiziki cografi rayonlariXarici kecidler RedakteFIZIKI COGRAFI RAYONLASMAMenbe https az wikipedia org w index php title Samur Sabran fiziki cografi rayonu amp oldid 5741391, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

  ne axtarsan burda

  en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

  Bəhruz məlikov faydalı qazıntıları

  (+994 12) 493 30 77

  • Fəlsəfə
  • Tarix
  • Azərbaycan tarixi
  • Sosiologiya
  • Etnoqrafiya
  • İqtisadiyyat
  • Dövlət və hüquq
  • Siyasət. Siyasi elmlər
  • Elm və təhsil
  • Mədəniyyət
  • Kitabxana işi
  • Psixologiya
  • Dilçilik
  • Ədəbiyyatşünaslıq
  • Folklor
  • Bədii ədəbiyyat
  • İncəsənət
  • Kütləvi informasiya vasitələri

  Naxçıvan Muxtar Respublikasının faydalı qazıntıları

  Abunə

  Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

  Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

  Polpred.com Medianin İcmalı. Hər gün minlərlə xəbərlər, Rus dilində tam mətn, son 15 ilin informasiya agentliklərinin və işgüzar nəşrlərin ən yaxşı milyon mövzusu.

  Bannerlər

  Əlaqə

  Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
  Nizami küçəsi 58

  Tel.: (+99412) 596-26-13

  İş vaxtı:
  Bazar ertəsi – Cumə: 9:00-18:00
  Fasilə: 13:00-14:00
  İstirahət günləri: Şənbə, Bazar

  Copyright © 2013 Prezident Kitabxanası. Bütün hüquqlar qorunur.
  Məlumatlardan istifadə zamanı istinad vacibdir.

  Related posts:

  1. Akif aşırlı azrbaycan mtbuat tarixi
  2. Azrbaycanin fiziki cografoyasi
  3. Azrbaycanın milli thlüksizliyi
  4. Azrbaycanın geoiqtisadi