İntihar yoldaşı ilə necə danışmaq olar

Dərmanlardan təsiri qəti olanlar da vardır. Bunun üçün təsiri qəti olan dərmanlardan istifadə etmək fərzdir.

İntihar etmək

Sual: Düşmənin işkəncə və təcavüzünə məruz qalacağını bilənin, özünü və yaxınlarını öldürməsi və ya ağrı hiss etməmək üçün yuxu dərmanı ilə intihar etməsi günahdırmı?
CAVAB
Xəstəlik və dünya sıxıntılarından qurtulmaq üçün ölümü istəmək caiz deyildir. Ancaq dindəki fitnələr səbəbilə ölümü istəmək olar. Hədisi-şəriflərdə buyuruldu ki:
“Ölümü istəməyin! Çünki bir insan yaxşıdırsa, yaşadıqca yaxşılığı artar. Pisdirsə, xətalarından dönüb doğru yola gələ bilər.” [Buxari]

“Sıxıntılardan ötrü ölümü istəməyin! Dözə bilməyən, “Ya Rəbb, haqqımda yaşamaq xeyirlidirsə yaşamağı, ölmək xeyirlidirsə, ölümü nəsib et!” desin!” [Buxari]

Düşmənin hər cür işkəncə və təcavüzünə məruz qalacağını bilən bir şəxsin özünü və yaxınlarını öldürməsi caiz deyildir. Zorla təcavüzə məruz qalan günah işləmiş də sayılmır. Həm də düşmən əlində ölən şəhid olur. Şəhid olan ölüm acısını hiss etməz.

Hədisi-şərifdə buyuruldu ki:
“Şəhid, ölüm acısı hiss etməz, qəbirdə üzülməz, qiyamətin dəhşəti, hesab, mizan, sırat onu narahat etməz, birbaşa Cənnətə gedər.” [Beyhəqi]

Ümumiyyətlə, imansız və ya imanı zəif olanlar intihar edirlər. Müsəlman heç vaxt intiharı düşünməz. Çünki intihar, bir çarə, bir qurtuluş deyil, əksinə tərifi imkansız əzablara özünü atmaq deməkdir.

Ölüm acısı çox şiddətlidir
İntihar etmək, küfrə yaxın olan çox böyük günah olduğu üçün, ölərkən dözülməz acılar çəkilir. Ölüm acısı zənn edildiyi kimi bir an deyildir. İntihar etdikdə axirətdə də daha böyük acılara girilir. Axirət sıxıntıları dünya sıxıntıları kimi deyil, çox ağırdır. Dünya sıxıntılarına tab gətirə bilməyib intihar edən insan, ölüm acısına və axirət sıxıntılarına necə dözəcək? İntihar edən adam, dirilənə qədər intihar acısını duyar. Özünü öldürmək, başqasını öldürməkdən daha böyük günahdır.
Qurani-kərimdə məalən buyuruldu ki:
“Özünüzü öldürməyin!” [Nisə 29]

Hədisi-şəriflərdə də buyuruldu ki:
“Bir şeylə canına qıyana Cəhənnəmdə onunla əzab ediləcək.” [Buxari]

“İplə boğazını sıxaraq özünü asıb intihar edən, boğazı sıxılarak əzab görər. Hər hansı bir bıçaqla intihar edən, Cəhənnəmdə bıçaqlanaraq əzab görər.” [Buxari]

Bir kafir yuxu dərmanı içərək və ya narkozla hər tərəfi keyidildikdən sonra da ölsə, çox şiddətli olan ölüm acısını duyar. Hədisi-şəriflərdə buyuruldu ki:
“Ölüm mələyini görmək min qılınc zərbəsindən daha şiddətlidir.” [Əbu Nuaym]

“Ölüm acısı çox şiddətli olsa da, ölümdən sonrakı acılara görə çox yüngüldür.” [İ.Əhməd]

“Dirilənə qədər ölüm acısı hiss ediləcək”. (İ.Əvzai)

İmam Rəbbani həzrətləri buyurur ki:
“Ölmək fəlakət deyil, öldükdən sonra başına gələcəkləri bilməmək, tədbirini almamaq fəlakətdir.”

Narkozlu xəstə, əməliyyat acısını hiss etmədiyi kimi, saleh mömin də güllə yağışına tutulsa, bədəni dilim-dilim olsa da ölüm acısını duymaz. Həzrəti Yusifin gözəlliyi qarşısında huşunu itirən qadınlar, əllərini kəstiklərini özləri də hiss etmədilər. Allahü təala ölüm mələyinin gözəl surətini görən möminə acı hiss etdirməz. İntihar etmək çox böyük günah olsa da, intihar edən kafir olmadığı üçün cənazə namazı qılınır.

Türkiyədə, Tənzimatdan sonra tək-tük intihar hadisələri müşahidə olunmağa başladı. Müsəlmanların çox olması intiharın yayılmasının qarşısını almışdır. İntihar kəlməsi, Tənzimatdan əvvəl yazılan lüğətlərdə belə yox idi. Dinsizliyin və inanc zəifliyinin intihar üzərindəki təsiri böyükdür. Avropada, həyat standartı yüksək olan yerlərdə, intiharların faizi daha yüksəkdir. Bu faiz, şimala getdikcə artır. Avropadakı intihar faizi Türkiyədəkindən 15-20 qat daha artıqdır. Məsələn, Fransada 100 min insandan 44-ü intihardan dünyasını dəyişir. İntiharda Türkiyə ən aşağı sıralardadır.

Keçmişdə İstanbulda illərlə yaşamış tədqiqatçı Fransız Dr. A. Bayer deyir ki:
“Qərb ölkələrində insanların yalnız qalması, həyatdan nifrət etməyə, hətta intihara yol açır. Halbuki Müsəlman Türklər arasında heç bir zaman bu hallara təsadüf edilmir; mədəni sayılan millətlərdə çox tez-tez görülən intiharı onlar bilmir. Müsəlmanlar, Allahın onlara bəxş etdiyi varlığa təcavüzün Allaha qarşı gəlmək olduğuna inandıqları üçün intiharı düşünməzlər. Buna görədir ki, intihar edən heç bir İslam alimi yoxdur.”

Təəssüf ki, bəzi müasir gənclər Avropanın hər cür çirkinliyinə qibtə edirlər. İntihar etmək də bunlardan biridir.

Sual: İntihar edən və ya öldürülən insan, əcəli ilə ölmürmü?
CAVAB
Mötəbər kitablarda deyilir ki:
Öldürülən insan da əcəli ilə ölür, ömrü ortadan kəsilmiş olmur. Əcəl birdir. (Əqaidi-Nəsəfi s.3, Cövhərətüt-tövhid 89-cu beyt, Avnül-mürid c.2 s.982, Bədul-əmali 62-ci beyt, Mərahul-məalı s.209, Hədiyyətül-mehdiyyin s.5, Nurul-islam s.246, Fiqhi əkbər şərhi 334, Hadiqa c.1 s.265, Təftazani-Şərhil-əqaid s.211, İthafül-mürid s.213, Tənvirul-kulüb s.61, Bərika s.233, Nuhbətül-ləali s.36, Haqq dini Quran dili c.2 s.1195)

Sual: “İntihar etmək mənim taleyimdə, alın yazımda varsa, günahı mənə aid olmaz” demək doğrudurmu?
CAVAB
Bu çox səhv düşüncədir. Əzəldəki təqdir, yəni alın yazısı, bir əmr deyil, bir elmdir. Taleh, yəni alın yazısı, Allahü təalanın əzəli elmi ilə, insanların və digər məxluqların edəcəyi işləri bilməsi deməkdir. Qurani-kərimdə, “Allah hər şeyi ən yaxşı biləndir” buyurulur. Allahü təala da, əzəli elmi ilə, qulların öz istəkləri ilə, günah və ya savab işləyəcəyini, nə qədər yaşayacağını və intihar edib-etməyəcəyini bilir. Onun bu bilməsi, qulların etdikləri işlərə zorla olan müdaxilə deyil. Bu cəhətdən günah işləyən də, intihar edən də, öz istəyi ilə bunları edir.

Günah işləyən kafir olmaz
Sual: Mehdi olduğunu söyləyən bir nəfər, “İntihar etmək küfürdür. Nisə surəsinin 29-cu ayəsində yazılıb. Kafir olduğu üçün cənazə namazı da qılınmaz” deyir. İntihar edən insan dini inkar etmir ki, niyə küfür olsun? Sadəcə haram işləyir. Əməl imandan parça deyil ki. Bu mötəzilə etiqadı deyilmi?
CAVAB
Bəli, Mötəzilə inancı belədir. Bu batil inancı hiyləgərcəsinə Müsəlmanlar arasında yaymağa çalışırlar. Əməl imandan parça deyil. Yəni günah işləyən kafir olmaz. Günah işləyən kafir olsaydı, yer üzündə müsəlman qalmazdı. İntihar edənə kafir deyilməz. Din kitablarında qeyd edilir ki:

Şüuru yerində ikən intihar etmək, başqasını öldürməkdən daha böyük günahdır. (Bəriqa)

İntihar edən kafir olmadığı üçün cənazə namazı qılınır. (Dürər və Gurər)

İndi bildirilən ayəyə baxaq:
“Ey iman edənlər, aranızda qarşılıqlı rizaya dayanan ticarət halı istisna olmaqla, mallarınızı, batil [haqsız və haram] yolla yeməyin və nəfslərinizi öldürməyin. Əlbəttə, Allah sizə mərhəmət edər. Düşmənliklə, zülüm və təcavüzlə bu qadağalara əməl etməyəni oda atarıq; bu isə Allah üçün çox asandır.” [Nisə 29-30]

Burada faiz, qumar kimi batil yollarla qazanc əldə edənlərin də Cəhənnəmə atılacağı bildirilir. Haram yoldan pul qazanmaq küfür deyil, haramdır. Haram işləyənlər əlbəttə cəzalandırılacaqlar.

“Nəfslərinizi öldürməyin” ayəsi üçün təfsirlərdə, “Bir-birinizin canına qıymayın” demək olduğu bildirilir. Başqasının canına qıymaq da haramdır, küfür deyildir. Sadəcə, müsəlmanı müsəlman olduğu üçün öldürmək küfürdür. Bu isə fərqli şeydir. Müsəlmanı müsəlman olduğu üçün öldürmək isə İslama düşmənlik olduğuna görə küfürdür.

İntihara tövbə
Sual: Bir Müsəlman intihar etmək üçün çoxlu həb və ya zəhər içsə, sonra peşman olub tövbə etsə, az sonra ölsə, intihar günahı əfv olarmı?
CAVAB
Bəli, əfv olar. İntihar etmək başqalarını öldürməkdən daha böyük günahdır. Qəbirdə Cəhənnəm əzabı çəkər. Dərhal ölməyib tövbə etsə, bütün günahları əfv olar. Qəbir əzabı da çəkməz. (İslam Əxlaqı)

Ümidsizlik halındakı tövbənin qəbulu xüsusunda ixtilaf edilmişsə də, muxtar qövlə görə Müsəlmanın tövbə etməsi səhih olur, lakin kafirin imana gəlməsi səhih olmaz. (Dürrül muxtar)

Bir ayəti-kərimə məalı belədir:
“Allah tövbələri qəbul edən və mərhəməti bol olandır.” [Bəqərə 37]

Bir hədis-i şərif məalı da belədir:
“Ölmədən az bir müddət əvvəl, tövbə edənin tövbəsi qəbul olur.” [İ. Əhməd]

İntihar qürursuz bir davranışdır
Sual: Bəzi ölkələrdə, işində müvəffəqiyyətli olmayanlar, qanunsuz fəaliyyətləri aşkarlanan nazirlər, vəzifəli şəxslər intihar edirlər. Buna görə də, intihar üçün qürurlu davranışdır, deyirlər. Bu doğrudurmu?
CAVAB
Qətiyyən doğru deyildir. Qərbin elm və texnikadakı yenilikləri örnək götürüləcəyi yerdə, hər cür əxlaqsızlıqları təqlid edilir. İntihar etmək də bunlardan biridir.

İmanı olan insan heç vaxt intiharı düşünməz. İntihar bir qurtuluş deyil, sonsuz acı əzabların başlanğıcıdır. İntihar etmək başqasını öldürməkdən daha böyük günahdır!

Evtanaziya
Sual: Evtanaziya caizdirmi?
CAVAB
Fransızca euthanasiedir. Kəlmə olaraq ölmə haqqı deməkdir. Müalicəsi mümkün olmadığı söylənən xəstəliklərdə, dərmanla yatızdırılıb və ya başqa şəkildə, insanı və ya heyvanı öldürmək deməkdir. Qərblilər buna acı çəkdirmədən öldürmə deyirlər. Ölüm acısının dəhşətini bilmədikləri üçün belə səhvlərə yol verirlər. Ölüm əzabı dünya əzablarından daha ağırdır. Bir kafir yüksək dozalı dərman içərək və ya narkozla hər tərəfi keyidikdən sonra da ölsə, çox şiddətli olan ölüm acısını hiss edəcək. Peyğəmbər əfəndimiz buyurur ki:
“Allahü təalaya and içirəm ki, ölüm mələyini görmək min qılınc zərbəsindən daha şiddətlidir.” [Əbu Nuaym]

Ölüm acısından bir damcı, dağ üzərinə düşsə, dağ tamamilə əriyərdi. Şərhi-Hutabda da belə bildirilir. (Şira şərhi)

Avropalılar ağrı, əziyyət çəkməyəcəyini zənn edərək heyvanların başına çəkiclə vurub bayıldaraq öldürürlərmiş. Bu iş heyvanlara əziyətdir, haramdır. Halbuki boğazından Bəsmələylə kəsdikdə, heyvanlar acı hiss etmir. Şəhidlər və mömin olanlar da ölüm acısını hiss etmirlər. Ağrı-acını hiss etdirməyən Allahdır. Dinin əmrinə uyğun kəsilən heyvan ağrı-acı hiss etməz.

Peyğəmbər əfəndimiz, “Dəstəmazlı ölən müsəlman ölüm acısı çəkməz, çünki dəstəmaz imanlı olmağın əlamətidir” buyurur. Saleh mömin güllə yağışına tutulsa da bu ağrını hiss etməz. Bir hədisi-şərifdə, “Şəhid ölərkən acı duymaz” buyurulur. (Bəyhəki)

Yusif əleyhissalamın gözəlliyi qarşısında qadınlar əllərini kəsdikləri halda, bunun ağrısını hiss etmədikləri kimi, mömin də ölərkən rəhmət mələklərini və Cənnətdəki yerini görüb, qəlbi oradakı nemətlərlə məşğulkən ölüm acısını hiss etməz. (Şira şərhi)

Ağrı və sıxıntı səbəbilə ölümü istəmək caiz deyildir. Bir hədisi-şərif məalı:
“Sıxıntılardan ötrü ölümü istəməyin! Dözə bilməyən, “Ya Rəbb, haqqımda yaşamaq xeyirlidirsə yaşamağı, ölmək xeyirlidirsə, ölümü nəsip et!” desin!” [Buxari]

Evtanaziya xəstənin razılığı ilə olursa intihar sayılır. İntihar isə böyük günahdır. İntihar bir qurtuluş deyil, insanın özünü acı əzablara atmaqdır. Bir hədisi-şərif məalı belədir:
“Bir şeylə canına qəsd edənə Cəhənnəmdə onunla əzab edərlər.” [Buxari]

Qurani-kərimdə də məalən, “Özünüzü öldürməyin!” buyuruldu. (Nisə 29)

Xəstənin razılığı ilə deyil, yaxınlarının iznilə və ya həkimin məsləhətilə, ağrı-acı çəkməsin deyə xəstə öldürülsə, bu da cinayət sayılır. Cinayət də, yəni insan öldürmək də intihar kimi böyük günahdır. İki hədisi-şərif məalı belədir:
“Allaha şirk qoşmaq, ana-ataya asi olmaq, adam öldürmək və yalan yerə and içmək böyük günahdır.” [Buxari]

“Şərqdə bir adam öldürülsə və qərbdə olan buna razı olsa, onu öldürmə günahına ortaq olur.” [İ. Qəzali]

İki ayəti-kərimə məalı da belədir:
“Adəm peyğəmbərin oğlu Qabil, qardaşı Habilə “Səni öldürəcəyəm” dediği zaman, Habil, “Sən məni öldürmək üçün əlini uzatsan da, mən səni öldürmək üçün əlimi sənə uzatmaram, mən aləmlərin Rəbbi olan Allahdan qorxuram” dedi.” [Maidə 27, 28]

“Dolanışıq dərdindən uşaqlarınızı öldürməyiniz, çox böyük günahdır.” [İsra 31]

Bu sübutlardan aydın olduğuna görə, evtanaziya intihar və ya cinayətdir, İslamiyyətə ziddir. Heyvanları çəkiclə və ya şokla bayıldarak öldürmək də heyvanlara əziyyətdir. İslamiyyətin əmrinə tabe olan insan dünyada da, axirətdə də rahat olar.

Dərman qəbul etməyib ölmək
Sual: Bir söhbətdə, “Dərman qəbul etməyib ölənin cənazə namazı qılınmadığı kimi, 90 kilometr sürətlə getməli olduğu halda, yolda 100 kilometr sürətlə gedib qəzaya düşənin də, cənazə namazı qılınmaz. Çünki ikisi də intihar etmiş sayılır” dedilər. İntihar etsə belə, cənazə namazı qılınmamalıdırmı?
CAVAB
Söhbətdəki söz səhvdir. Hər bir həkim və hər kəs bilir ki, hər dərmanın təsiri qəti deyildir. Dərmandan istifadə etməmək günah deyildir. Bu mövzuda kitablarda deyilir ki:
Dərmandan istifadə etməyib ölən günaha girməz. Çünki dərmanın faydası qəti deyil. (Rəddül-muxtar)

Dərmanlardan təsiri qəti olanlar da vardır. Bunun üçün təsiri qəti olan dərmanlardan istifadə etmək fərzdir.

Yeməyib, içməyib, aclıqdan, susuzluqdan ölən insan günaha girər. Halbuki dərman içməyib ölən günaha girməz, lakin faydası qəti olan dərmanları qəbul etmək fərzdir. (S. Əbədiyyə)

Təsiri qəti olan səbəblərə yapışmayıb zərər görmək günahdır. (Hadiqa)

Təsiri qəti olan dərmanları qəbul etməyib günahkar olaraq ölənin, hətta intihar edən insanın cənazə namazı qılınmalıdır.

İntihar edənin, yəni özünü öldürənin cənazə namazı dörd məzhəbdə də qılınır. (Mizanı-kübra)

Bir hədisi-şərif məalı belədir:
“Hər Müsəlman ölünün cənazə namazını, intihar etsə də qılın!” [Deyləmi]

Yüz kilometr sürətlə gedərkən qəzaya düşüb ölən şəhid olur.

Dinə zidd söhbətlər aparılan belə yığıncaqlardan uzaq durmaq lazımdır.

Sual: İntihar edən dindən çıxır, yoxsa günaha girmiş olur?
Cavab: İntihar etmək, yəni insanın özünü öldürməsi, başqalarını öldürməkdən daha böyük günahdır. İntihar edərək ölən insan, qəbirdə Cəhənnəm əzabı çəkər. İntihar edən kimsə, dərhal ölməyib, səhv hərəkət etdiyini anlayıb tövbə etsə, bütün günahları əfv olur və qəbir əzabı çəkməz.

İntihar yoldaşı ilə necə danışmaq olar

Əgər intihar etməyi düşünən bir dostunuz varsa, qorxursunuz və onlara necə kömək edəcəyinizi bilmirsiniz. Səhv bir şey söylədiyinizdən narahat ola bilərsiniz və ya məsuliyyətin öhdəsindən gələ bilməyəcəyinizdən qorxa bilərsiniz. Bilin ki, siz tək deyilsiniz və dostunuza dəstək olmaq üçün kömək almağın bir çox yolu var.

Əgər təcili yardıma ehtiyacınız varsa, təlim keçmiş peşəkarlarla danışmaq üçün 1-800-273-8255 və ya 1-800-SUICID nömrəsinə zəng edin və ya Crisis Text Line-dən kimsə ilə söhbət etmək üçün 741741 nömrəsinə SMS göndərin. Dostunuzun həyatının qaçılmaz təhlükədə olduğunu düşünürsünüzsə, ölkənizdəki təcili xidmətlərə, məsələn, ABŞ-dakı 911-ə zəng edin. İstənilən intihar təhlükəsini ciddi qəbul edin.

addım

3-cü hissənin 1-ci hissəsi: Vəziyyətin qiymətləndirilməsi

1. İntihar düşüncələrinə qulaq asın. İntihar düşüncələri intihar düşüncələrinin olması və/yaxud ifadəsidir. Bəlkə də dostunuzun intihar etmək barədə fikirlərini ifadə etdiyi və ya “Mənsiz dünya daha yaxşı olardı” kimi bir açıqlama verdiyi üçün narahat oldunuz.
   • Sakit olun və mümkün qədər çox məlumat almağa çalışın. Bu şəxsin özlərinə zərər vurma təhlükəsi ilə üz-üzə qalıb-qalmadığına inandığınızı bacardığınız qədər müəyyənləşdirəcəksiniz. Onları sorğu-sual etməyin (hərçənd yəqin ki, dindirəcəksiniz); Əksinə, vaxtınızın çoxunu dinləməyə və suallar verməyə sərf edin.
   • Eşitdiyiniz intihar düşüncələrinin digər nümunələri arasında “Kaş ki öləydim”, “Mən getsəydim hamı daha xoşbəxt olardı” və ya “Heç doğulmasaydım daha yaxşı olardı” kimi sözlərdir. Dostunuz da ümumi həyat və ya müəyyən bir vəziyyətlə bağlı ümidsiz görünə bilər və ya dostunuzda çox ani şəxsiyyət dəyişiklikləri (məsələn, həddindən artıq depressiya və ya narahatlıq) müşahidə etmiş ola bilərsiniz.
   • Dostunuza onların yanında olduğunuzu xatırlatın. Siz deyə bilərsiniz: “Bunu mənə dediyiniz üçün təşəkkür edirəm. Sən mənim üçün çox şey deməkdir və mən səni dəstəkləmək istəyirəm. ”

• Narkotik və ya spirt istifadəsinin artması
• Normal iş rejimində dəyişiklik; məsələn, az və ya çox yatmaq və ya məktəbə və ya işə getməmək
• Əhvalın dəyişməsi və ya digər şəxsiyyət dəyişiklikləri
• Ehtiyatsız və ya özünü məhv edən davranış (narkotik istifadəsi, ehtiyatsız sürücülük)
• Əşyaları, xüsusən də vacib olanları vermək
• Özünü öldürmək üçün bir yol axtarır; məsələn, internetdə intihar üsullarını araşdırmaq
• İnsanlarla sonsuza qədər vidalaşdıqlarını düşündürəcək şəkildə vidalaşmaq.

• Dözülməz hisslər. İntihar düşüncələrini (Sİ) ifadə edən şəxs ümidsizlik, çarəsizlik, dəyərsizlik, ümidsizlik və/yaxud özünə şübhə hiss edirmi? Bu neqativ emosiyalar nə qədər güclü olarsa, onları yaşayan insan üçün bir o qədər “dözülməz” olur və intihar ehtimalı bir o qədər yüksəkdir.
• Ölməyə hazırlaşır. Şəxsin davranışını əks etdirir ki, onlar “işlə məşğul olurlar” və ya son planlar edirlər. Məs. Vəsiyyətnamələr, həyat sığortası, qiymətli əşyaların verilməsi və ya başqalarının getdikləri zaman nə edə və ya edə bilməyəcəyinə dair şifahi istinadlara istinad etmək?
• İntihar məşqi. Bu adam intihar etdimi, məsələn Onların öz həyatlarını necə alacaqlarına dair müxtəlif üsulları müzakirə etmək? Məsələn, onlar silahla, bıçaqla, kəndirlə, həddindən artıq dozada və/və ya maddədən sui-istifadə, avtomobil qəzası və ya yol hərəkəti ilə özünü öldürmək barədə danışa bilərlər.
• Davranış dəyişikliyi. İntiharı düşündüyünü düşündüyünüz birinin davranışından xəbərdar olun. Narkotik və ya spirt istifadə edirlər? Bilin ki, emosional cəhətdən qeyri-sabit insanlar alkoqol və ya narkotik maddələrin təsiri altında olduqda, davranışlarının impulsivliyi də artır və intihar düşüncələrini həyata keçirmək üçün qeyri-sağlam tələsik qərarlar verə bilərlər.
• İzolyasiya. İnsan dostları və ailəsi ilə əlaqəni kəsirmi? Onlar getdikcə özlərini təcrid edirlər?
• Əvvəlki psixi sağlamlıq problemləri. Psixi sağlamlığın əvvəlcədən diaqnozu varmı? Bəzən ruhi xəstəlik keçirən və rəsmi və qeyri-rəsmi dəstək sistemləri ilə əlaqəsi ilə lazımi şəkildə dəstəklənməyən bir şəxs SI yaşamaq riski daha yüksək ola bilər.

• Bir insanın sizin üçün hazırlaya biləcəyi bir planı varsa, çox tez hərəkət edin. Plan nə qədər təfərrüatlıdırsa, insanın ona cavab vermə ehtimalı bir o qədər yüksəkdir.
• Siz deyə bilərsiniz: “Bunu necə edəcəyinizi düşünmüsünüzmü? Bunu nə vaxt edəcəyinizi bilirsinizmi? Həqiqi şəkildə suallar verin. Son dərəcə narahatedici xəbər olsa da, sakit və mühakimə etməməlisiniz.
• Dostunuza bu birbaşa sualları verməkdən qorxmayın. Onlardan intihar düşüncələri və ya intihar düşüncələri barədə soruşmaq onları onlara qarşı hərəkət etməyə məcbur etmir.

• Məsələn, dostunuzun gecənin ortasında sizə zəng etdiyini və çox fərqli səsləndiyini söyləyin. İntiharla bağlı fikirlərini sizinlə bölüşürlər və birdən susurlar. Onların yuxuya getməsi mümkün olsa da, siz onları telefonla oyatmaq mümkün deyil. Əgər onlar tək yaşayırlarsa və ya birlikdə yaşadıqları biri ilə əlaqə saxlamaq üçün bir yolunuz yoxdursa, təcili yardım xidmətlərinə zəng etməyin vaxtıdır.
• Əgər şəxsin dərhal təhlükə altında olduğuna inanmırsınızsa, vəziyyəti qiymətləndirmək və atmanız lazım olan növbəti addımları müəyyən etmək üçün əvvəlcə intihar məsləhətçisini çağırın.
• Başqa bir seçim, şəxsin terapevtini, ilkin tibbi yardım göstərən və ya psixiatrını (əgər varsa) çağırmaqdır. Mövcud, təlim keçmiş yardım bu böhran dövründə hər ikinizə kömək edəcəkdir.

• Əlavə yardım gələnə qədər dostunuzla danışmağa davam edin. İnsanın ətrafında özünə zərər verə biləcək heç bir şey olmadığından əmin olun.
• Dostunuzu nəyin sakit və rahat etdiyini öyrənin və onunla gedin. Dostunuz sizin sakit varlığınızla daha sakit görünürsə, onlarla sakit oturmaq və əllərindən tutaraq və ya onlara yaxın oturaraq sakitləşdirici dəstək təklif etmək daha yaxşı olar. Əgər dostunuz səsinizə arxayın görünürsə, danışmağa davam edin.
• Dostunuzla onların sizin üçün nə demək olduğunu, keçirdiyiniz əyləncəli vaxtları və ya birlikdə sevdiyiniz xatirələri danışın.

3-cü hissənin 2-ci hissəsi: Dostunuzu dinləyin və onunla danışın

1. Onlara inanın. Onların sözünü qəbul edin. İntihar təhdidləri yüngül qəbul ediləcək bir şey deyil. Onların ifadə etdiyi intihar düşüncələrinə əlavə olaraq, davranışlarında xəbərdarlıq əlamətləri axtara bilərsiniz
   • Bu barədə zarafat etməyin. İntihara meylli insanlar normal ruh halında deyillər və “Bəli, həyat iy verir, a kişi” kimi bir zarafata necə reaksiya verəcəklərindən əmin ola bilməzsən. Onlar zarafatınızı təsdiq və ya icazə kimi qəbul edə bilərlər.
   • Əgər onların ciddi olub olmadığına əmin deyilsinizsə, səhv səhifəni diqqətlə götürün və kömək istəyin. Nəsə edib bir ömür boyu “nə olarsa” riskinə düşməkdənsə, çox şey edib xəcalət çəkmək daha yaxşıdır. Adam sizin müdaxilə cəhdinizə gülsə belə, bu, nəyisə nəzərdə tutduğuna və təqdir olunduğuna dair mesaj göndərir.
2. İştirak et. Varlığınız və yaxşı dinləmə qulağınız böhran vəziyyətində olan bir insana verə biləcəyiniz ən yaxşı hədiyyələrdən bəziləri ola bilər. Empatik olun və depressiyadan və intihar düşüncələrindən əziyyət çəkirsinizsə, dostunuzdan nə istədiyinizi təsəvvür edin.
   • Səssizlikdə rahat hiss edin. Bəzən yaxşı niyyətli insanlar xoşagəlməz sükutu doldurmağa çalışırlar və ya çətin anlar yaşayan dostlarını həvəsləndirməyə çalışırlar və nəticədə təsadüfən səhv bir şey söyləyirlər və ya vəziyyəti özləri haqqında edirlər. Şübhə halında, susmaq ən yaxşısıdır.
   • Onlarla otur. Dostunuz yerdə oturursa, siz də orada oturun. Onlara yaxın oturun və özünüzü yaxşı hiss edirsinizsə, onların əlindən tutun və ya qolunuzu çiyninə qoyun.
   • Qoy danışsınlar. Ya ağlasınlar, ya da sussunlar. Onların rəhbərliyinə əməl edin.
   • Məsələn, dostunuz ağlayırsa, siz “orada, orda, yaxşıdır, ağlamağı dayandırın” deməyə şirnikləşə bilərsiniz. Ancaq göz yaşlarının axmasına icazə vermək və dostunuzu dayandırmağa məcbur etməmək daha sağlamdır. Dostunuz ağlayarkən səssiz olun və lazım gələrsə, onun əlindən tutun və ya qucaqlayın.
   • Dostunuza suallara cavab vermək və ya sizə cavab vermək üçün bir az vaxt verin. Sualınıza cavab verməmək o demək deyil ki, onlar sizi eşitməyiblər, sadəcə dərindən düşünə bilərlər.
3. Aktiv dinləmədən istifadə edin. Bu, kiməsə həqiqətən qulaq asdığınızı və insanın başa düşüldüyünü bildiyini göstərmək üçün əla bir yoldur. Aktiv dinləyici kimi sizin işiniz nə eşitdiyinizi və bunun sizə necə hiss etdiyini söyləmək üçün danışanın ifadələrini yenidən yazmaqdır.
   • Yenidən yazmaq. Onların dediklərini onlara təkrarlayın. Bunu onların hiss etdikləri ilə əlaqələndirməyə çalışın. Məsələn, dostunuz deyə bilər: “Mən artıq nə edəcəyimi bilmirəm. Etdiyim hər şey uğursuzluq kimi görünür, “və siz cavab verə bilərsiniz” Deyəsən, özünüzü çox çarəsiz hiss edirsiniz. “
   • Parafrazın yaxşı tərəfi ondan ibarətdir ki, o, həm sizə, həm də natiqə danışanın hisslərini aydınlaşdırmağa kömək edir. Məsələn, “Vay, həqiqətən qəzəbli səslənirsən!” və natiq cavab verir ki, “Düşünürəm ki, mən daha məyus oldum” bu, hər ikinizin sözlərin arxasındakı əsl hissi daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.
   • Geriyə əks olun. Bu o deməkdir ki, insana onun ifadəsini eşitdikdən sonra nə hiss etdiyinizi söyləyirsiniz. Məsələn, siz deyə bilərsiniz: “Sizə qayğı göstərəcək heç kimin olmadığını deyəndə, mən çox kədərləndim, çünki bunu düşünmək dəhşətli olmalıdır. Bununla belə, bunun doğru olmadığını bilmənizi istəyirəm. Mən indi burada səninlə otururam və səni sevirəm. ”
4. Suallar verin. Dostunuza suallar verməyin, amma başa düşmək üçün arabir suallar vermək yaxşıdır. Adamı danışdırmaq yaxşıdır.
   • Dostunuza “Mənə daha çox məlumat verə bilərsinizmi?” kimi suallar verə bilərsiniz. və ya “Bunu necə hiss etdirdiniz?” söhbətə davam etmək üçün.
   • Dostunuzdan indi onlara kömək etmək üçün nə edə biləcəyinizi soruşun. Siz soruşa bilərsiniz: “Mən indi sizə dəstək olmaq üçün nə edə bilərdim? Başqa necə kömək edə bilərəm? ”
5. Yalandan çəkinin. “Yaxşı olacaqsan”, “Səndə bu var” və ya “Şadlan, o qədər də pis deyil!” kimi ümumi “çənəni qaldır” şərhləri. böhran zamanı faydalı deyil. Dostunuz ən qaranlıq nöqtəsindədir və özünü tamamilə ümidsiz hiss edir. Onlar yaxşı olacaqlarını düşünmürlər.
   • Dostunuzu sevindirməyə çalışdığınız zaman, yenidən yazmaq və ya geri qaytarmaq əvəzinə kədərini etiraf etmək daha yaxşı bir strategiya ola bilər. Məsələn, “Özünü pis hiss etmə, səninlə çox işin var!” “Sizə elə gəlir ki, çox təzyiq altındasınız, bəzən həqiqətən hədsiz hiss etməlidir.”
6. Nəsihət verməkdən və ya öz hekayələrinizi danışmaqdan çəkinin. Bu, tamamilə dostunuz haqqında olmağa gəldikdə söhbəti və enerjini sizə yönəldir.
   • “Qabıq” sözünü işlətməkdən çəkinin. Dostunuza nə edəcəyini söyləyirsiniz və bu, bir səlahiyyət və ya üstünlük yerindən gəldiyi kimi səslənir. “Lazımdır” sözü həm də insanı olduğu kimi qəbul etmədiyinizi ifadə edir.
   • Məsələn, “Siz həqiqətən ASAP ilə bir terapevtlə danışmalısınız” yəqin ki, dostunuzun atması üçün doğru addım olsa da, bu o deməkdir ki, onlar artıq bunu etməmişlər. Bunu söyləməyin daha yaxşı yolu belə ola bilər: “Mən indi kömək xəttinə zəng vurub sizə məsləhətçi axtarmağa kömək edəcəyəm. Bəlkə sabah sizin üçün görüş təyin edək. ”
   • Bu anekdot məsləhətinizin vaxtı deyil. “Əmim oğlu həqiqətən depressiyaya düşdüyü zaman bir neçə həftə psixiatriya xəstəxanasında yatdı, bəlkə cəhd edə bilərsiniz” kimi bir şey deməyin.
7. Sirr saxlamaqdan imtina edin. Dostunuz sizdən heç kimə deməməyə söz vermənizi xahiş edə bilər. Bu tutmalı olduğunuz vəd deyil. Həm dostunuzla, həm də özünüzlə kömək lazımdır, çünki bu, təkbaşına idarə edə biləcəyinizdən daha böyük bir işdir.
   • Dostunuza intihara meyilli olan məsələlər haqqında sizə dedikləri ilə tanış olmaq istədiyinizi söyləyin. Məsələn, dostunuzun təsadüfən hamilə qalması xəbərini paylaşmayacağınıza və ya atasının fiziki zorakılığa məruz qalmasına söz verə bilərsiniz.
   • Məsələn, siz deyə bilərsiniz: “Söz verirəm ki, evdəki problemləriniz barədə heç kimə deməyəcəyəm. Amma mən kömək xəttinə zəng etməliyəm ki, sizə yaxşı dəstək olmağı öyrənim. Bu, mənim özümü idarə edə biləcəyimdən daha çoxdur. ”
8. Dostunuza onların sizin üçün nə qədər vacib olduğunu deyin. Dostunuz çox qaranlıq bir yerdə olarkən və sözləriniz eşitmədiyi kimi görünsə də, həyatınızdakı mənasını izah edərək, onlara bir işıq parıltısı vermək üçün əlinizdən gələni edin. Dostunuzun dünyaya gətirdiyi bütün dəyəri düşünün və onunla bölüşün.
   • Məsələn, siz deyə bilərsiniz: “Sənin haqqında həqiqətən yüksək qiymətləndirdiyim bir şey, Jenna, sənin belə böyük ürəyin olmasıdır. Başqalarını çox sevirsiniz və onlarla yaxşı əlaqəniz var. Bizi tərk etsəydiniz bu qədər insanın ürəyində dəlik olardı. ”
   • Onları sevən insanları göstərməyə və onu böyütməyə çalışın. Kevin hələ də pəncərəni sındırmaqda günahı öz üzərinə götürdüyünüzdən danışır, çünki bilirdiniz ki, onun valideynləri onun üçün sizinkindən daha pis olacaq. Həmişə başqaları üçün ayağa qalxırsınız. ”
   • Dostunuzun necə hiss etdiyini təsdiqləyin. Sonra onlara həmişə belə hiss etməyəcəklərini və dəstəyin olduğunu xatırlat. Belə bir şey deməyə çalışın: “Nələrdən keçdiyinə və hazırda necə hiss etdiyinə görə üzr istəyirəm. Ancaq unutmayın ki, emosiyalar keçib gedəcək və bir neçə həftə və ya bəlkə də daha tez belə hiss etməyəcəksiniz. Mən sizin üçün buradayam və bacardığım qədər kömək etmək istəyirəm. ”

3-cü hissə: Dəstəkdən Çıxın

1. Etibar etdiyiniz birinə deyin. Bu vəziyyətdə sizə kömək edə biləcək biri ilə danışın. Bu tək başına öhdəsindən gələ biləcəyin bir şey deyil. Psixi sağlamlıq mütəxəssislərinin, ailənin və dostların dəstəyinə ehtiyacınız var.
   • Əgər yeniyetməsinizsə, valideyn, müəllim və ya məsləhətçi kimi böyüklərlə danışın. Bu vəziyyətə görə böyüklər məsuliyyət daşımalıdır; İntiharın qarşısının alınması sizə və dostlarınıza həvalə olunmayacaq qədər böyük bir məsuliyyətdir.
   • Əgər siz yetkinsinizsə, sizə rəhbərlik və dəstək təklif edə biləcək birini düşünün, məsələn, psixi sağlamlıq keçmişi olan bir dostunuz və ya rəhbərlik üçün bir mütəxəssislə danışın.
2. İntihar üçün yardım xəttinə zəng edin. Siz hətta dostunuza necə dəstək olacağına dair məsləhət və dəstək üçün intiharla bağlı yardım xəttinə zəng edə bilərsiniz. Qaynar xətt narahatlıqlarınızı dinləyə və sizi icmanızdakı resurslara yönəldə bilər. Zəng etməkdən çəkinməyin. Milli İntiharın Qarşısının Alınması Xətti 24/7 açıqdır və tamamilə məxfidir. 1-800-273-8255 və ya 1-800-784-2433 nömrəsinə zəng edin.
   • Dostunuza telefon nömrəsini verin və ona ehtiyac duyduqlarında zəng edə biləcəklərini bildirin. Deyə bilərsiniz: “Mənimlə əlaqə saxlaya bilmirsinizsə, bu nömrəyə zəng edin. Onlar da sizə kömək edə biləcəklər. “
   • Əgər siz və ya dostunuz kiməsə mesaj göndərməkdə daha rahatdırsa, 741741 nömrəsinə mesaj göndərməklə Böhran Mətn Xəttində təlim keçmiş Böhran Məsləhətçisi ilə əlaqə saxlayın. Əlavə məlumat üçün https://www.crisistextline.org saytına daxil olun.
   • İntihar problemlərini həll etmək üçün sosial media platformalarından da istifadə edə bilərsiniz. Əlavə məlumat üçün http://suicidepreventionlifeline.org/help-someone-else/ saytına daxil olun.
3. Özünüz üçün dəstək alın. Bir dosta intihar böhranı zamanı kömək etmək çox emosionaldır. Bundan sonra özünüzü yorğun və ya emosional hiss edə bilərsiniz. Bu barədə daha çox danışmaq lazımdırsa, dəstək, ailə, dostlar və ya psixi sağlamlıq mütəxəssisi ilə əlaqə saxlayın. Bəzi hallarda intihara meyilli insanla məşğul olmaq travmatik ola bilər və şəfa tapmaq üçün məsləhət axtarmaq faydalı ola bilər.
   • İntihar üçün qaynar xəttə zəng etməyi və başınıza gələnlər barədə məsləhətçi ilə danışmağı düşünün. Onlar həmçinin ərazinizdəki sizin üçün faydalı ola biləcək mənbələrə müraciət edə bilərlər.
   • Yaxın dostlar, etibarlı müəllim və ya pastorlar kimi dəstək şəbəkənizin etibarlı üzvləri ilə danışın. Dostunuzun məxfiliyini qoruyun və söhbəti dostunuzun problemlərinə deyil, dostunuza kömək edərkən qarşılaşdığınız çətinliklərə yönəldin.
   • Özünə yaxşı bax. Mümkünsə, dincəlmək və sevimli məşğuliyyətlə yenidən qruplaşmaq üçün vaxt ayırın. Sevimli idman növündə iştirak etməyi, gəzintiyə çıxmağı və ya dostunuzla qəhvə içmək üçün görüşməyi düşünün.

İcma sualları və cavabları

Bəs mən intihar edib kəsirəmsə və mənim də kəsən dostlarım varsa – nə etməliyəm?

Böhran mətn xətti
24/7 Böhran Məsləhətçiliyi Böhran Mətn Xətti mətn vasitəsilə pulsuz 24/7 böhran dəstəyi təqdim edir. Böhranda olanlar təlim keçmiş böhran məsləhətçisinə qoşulmaq üçün 741741 nömrəsinə SMS göndərə bilərlər. Onlar Birləşmiş Ştatlarda böhran yaşayan insanlarla 100 milyondan çox mesaj mübadiləsi aparıblar və sürətlə genişlənirlər.

24/7 Böhran Məsləhəti Kömək üçün müraciət etmək yaxşı ilk addımdır. Deyəsən, siz və dostlarınız ağrıyır və yardımın orada olduğunu bilmək vacibdir. Ailəniz və ya dostlarınızla danışmağı və dəstək istəməyi düşünün. İmkanınız varsa psixi sağlamlıq mütəxəssisi ilə əlaqə saxlayın. Dostlarınızla bir-birinizi necə təhlükəsiz saxlamaq barədə danışın və belə hiss etdiyiniz zaman kömək edəcək şeylərin siyahısını tərtib edin. Böhran zamanlarında qaynar xəttlərin və oxşar xidmətlərin olduğunu bilmək və güclü olduğunuzu və hazırda hiss etdiyinizi xatırlamaq, əbədi olaraq belə hiss olmaya bilər.

Kiməsə onu yalnız internetdə tanıyıramsa və uzaqda yaşayırsa, mən necə kömək edə bilərəm?

Polis kömək üçün onlarla getməyə adam tapa bilərmi? Mənə elə gəlir ki, qardaşım qızı psixotik fasilə keçirir və o, kömək görmür.

Mən yeniyetməyəm və məndən bir neçə yaş kiçik yaxın dostum intihara meyilli olduğunu etiraf etdi. Valideynləri vəziyyəti daha da pisləşdirdiklərindən xəbərsizdilər və məndən onlara deməməyimi istədilər. Mən nə etməliyəm?

Məsləhətlər

• Sakit olun və bu insanla hər hansı bir müzakirəni ciddi qəbul edin.

Xəbərdarlıqlar

• Bu böhran dövründə heç vaxt insanı tək qoymayın. Peşəkarlardan kömək istəyin. SI ifadəsi varsa, əksər psixi və tibb müəssisələrinin bir insanı təkbətək qayğıya qoymasının bir səbəbi var.