Cəlil Məmmədquluzadə

Новрузали хотел сначала разгрузить и покормить ослика, но хан велел ему бежать к почте немедленно и никому не отдавать письма.

Почтовый ящик

Очень кратко : Хан попросил невежественного крестьянина бросить его письмо в почтовый ящик. Крестьянин не знал, что такое почта, увидел, как чиновник достаёт из ящика письма, побил его и получил три месяца тюрьмы.

Жена хана Велихана долго болела. Наконец, поздней осенью, осмотрев женщину в последний раз, врач сказал, что её здоровье окрепло. У хана были дела в Эривани, к тому же он хотел увезти жену в более тёплый климат. Он написал своему другу письмо с просьбой подготовить квартиру к их приезду.

Слугу хан отправил с другим поручением, и отнести письмо на почту было некому. Во дворе хан увидел крестьянина Новрузали, который частенько привозил ему продукты. В этот раз он тоже приехал на тяжело нагруженном ослике.

Хан спросил Новрузали, может ли он отнести его письмо на почту. Оказалось, что невежественный крестьянин не знает, что такое почта и почтовый ящик. Хан объяснил, что почта — это здание напротив управления начальника, на её стене висит ящик с маленькой длинной крышкой. Новрузали надо добежать до почты, поднять крышку почтового ящика, опустить туда письмо и быстро вернуться.

Новрузали хотел сначала разгрузить и покормить ослика, но хан велел ему бежать к почте немедленно и никому не отдавать письма.

— Что я, ребёнок, что ли, — ответил на ходу Новрузали, — за кого ты меня принимаешь? Сам начальник не отнимет у меня письма! — и скрылся за углом.

Прошло несколько часов, а Новрузали всё не возвращался. Хан отправил к почте слугу, но тот крестьянина не нашёл. Хан подумал, что с Новрузали случилась какая-то беда. В этот момент во двор вошёл полицейский и попросил хана пойти к приставу и поручиться за крестьянина, иначе того отправят в тюрьму.

Ошеломлённый хан поспешил в управление, узнал, за что арестовали Новрузали, привёл его к себе домой и заставил всем рассказать, почему он чуть не попал в тюрьму.

Дело было так. Новрузали быстро дошёл до почты, но долго не решался бросить письмо в ящик — боялся рассердить хана. Стоя возле почты, крестьянин видел людей, которые подходили к ящику, спокойно бросали в него письма и уходили. Наконец, он сделал то же самое, повернулся, чтобы уйти, но в этот момент к ящику подошёл какой-то русский, достал все письма и хотел зайти в здание почты.

Новрузали решил, что этот негодяй хочет украсть письмо его хана, бросился на него «и так грохнул о землю, что у него кровь изо рта пошла». Из канцелярии начальника выбежали люди, избили Новрузали и утащили в тюрьму. Оказалось, что этот русский негодяй был почтовым чиновником, который достал из ящика письма, чтобы отправить их дальше.

Хан долго смеялся. Уже стемнело, когда он отпустил голодного и усталого Новрузали домой. Крестьянин горячо благодарил хана за то, что тот спас его от тюрьмы.

Через три дня хан получил ответную телеграмму от друга и уехал в Эривань. Полтора месяца спустя Новрузали вызвали в суд и дали три месяца тюрьмы «за оскорбление государ­ственного чиновника при исполнении служебных обязанностей». Виноватым себя крестьянин не признал. Ещё через месяц хан узнал об этом и «немного призадумался».

Пересказала Юлия Песковая. Нашли ошибку? Пожалуйста, отредактируйте этот пересказ в Народном Брифли.

Что скажете о пересказе?

Что было непонятно? Нашли ошибку в тексте? Есть идеи, как лучше пересказать эту книгу? Пожалуйста, пишите. Сделаем пересказы более понятными, грамотными и интересными.

Cəlil Məmmədquluzadə

“Poçt qutusu” – M.-nin ilk mətbu hekayəsidir. 1903 ildə qələmə almışdır. Əsəri Məhəmməd ağa Şahtaxtlı “Şərqi-Rus” qəzetinin 1904 il 16 və 18 yanvar tarixli saylarında dərc etmişdir. Hələ o vaxt müəllifinə diqqət oyadan bu hekayə həm də milli realizmin tarixində mərhələvi rol oynamış, milli nəsrin intişarına böyük təsir göstərmişdir. Sonralar çağdaş Azərb. nasirlərini nəzərdə tutaraq yazıçı Mir Cəlal obrazlı şəkildə: “Biz “Poçt qutusu”ndan çıxmışıq” deyır.

“Poçt qutusu” hekayəsi ilə M. nəinki nəsrin inkişafında, bütünlükdə milli ədəbiyyatın tarixində yeni dövrü açan yolun başlanğıcını qoyur; Əli Nazimin sözləri ilə desək, “O zamana qədər yüksək, mümtaz siniflərin zövqünə xidmət edən müqəddəs ədəbiyyat kəbəsinə” ilk dəfə və birdəfəlik olaraq milli cəmiyyətin aşağı qatlarını, zümrələrini, insanlarını gətirir. Novruzəlilər birbaşa bədii ədəbiyyatın tədqiq predmetinə çevrilir, mətbu haqlarında söhbət gedir. Hekayədə Mirzə Cəlil başlıca olaraq milli cəmiyyətin zəminini təşkil edən bəy-xan və kəndli münasibətlərinin anatomiyasına varmağa çalışır. Ən kiçik təfərrüatlardan tutmuş süjet həllinə qədər hər yerdə Vəli xanın teleqraflı, məktublu, səfərli dünyası Novruzəlinin ulaqlı, iş-güclü, gün-güzəranlı dünyasına tuş gəlir, bir-birini tamamlayır. Vəli xan üçün əyləncə, nağıl, “qah-qah” olan məktub əhvalatı Novruzəlinin həyat mündəricəsi, qəziyyəsi, faciəsidir. “Ay xan, mən kətdi adamam, mən nə bilirəm poçtxana nədi?” – deyən itqapanlı Novruzəli Vəli xanın məktubunu yola salarkən bilməzlikdən dövlət məmuru ilə savaşa girib, üç ay dustaq yatır, həmin üç ay ərzində İrəvanda olan Vəli xan isə bunu eşidib, yalnız “bir qədər fikir” eləməklə kifayətlənir.

Hekayə M. üslubunun səciyyəvi cəhətlərini, nəsrinin poetikasını kamil şəkildə əks etdirir. Qeyri-xətti süjet, metaforik deyim və qurum bu nəsr üçün daha səciyyəvidir. Burada poetik yığcamlıq, az sözlə çox fikir söyləmək, eyham, işarə sistemi polifonik strukturun ozü tərəfindən diktə olunur. Süjetin xətti hissəsində – xanın gedib Novruzəlini zamina götürməsinə qədər olan hissədə Vəli xan və Novruzəli haqqında artıq bütün nominal informasiya vardır. Elə ki, Novruzəli başına gələnləri danışır və Vəli xan onu ləzzətlə dinləyir – bundan o yana daim ümumiləşmə gedir. Novruzəli və xan dünyasının sosial mahiyyəti dərinlərə qədər açılır, obrazlar haqqında məlumat mədəni, psixoloji, sosial-tarixi, mənəvi baxımdan zənginləşir. Müəllif ideyasının daha bir daşıyıcısı – ciddi, satirik və yumorlu intonasiya isə bütün mətnə yayılaraq, vurğuları yerinə qoyur.

“P.q.” milli nəsrin klassik nümunəsi kimi M. əsərlərinin nəşrlərinin hamısına salınmış, xarici dillərə tərcümə olunmuş, orta məktəblərdə tədris olunur. Hekayə əsasında “Azərbaycantelefilm” kinostudiyasında qısametrajlı film çəkilmişdir.

Poçt qutusu

Bütün şüurlu həyatı ilə Azərbaycan xalqına, onun azad və xoşbəxt gələcəyinə xidmət edən, öz maarifçilik ideyaları ilə nadanlığa, səfalətə, savadsızlığa qarşı qələmilə mübarizə aparan Cəlil Məmmədquluzadənin “Poçt qutusu” kita­bına onun, əsas hekayələri toplanıb. Şübhəsiz ki, yüz ilə yaxın bir dövrdə rəngarəngliyini, bədii yükünü, ideya hədəfini itirməyən hekayələr yenə də oxucuların böyük marağına səbəb ola­caq. Kitabda böyük Mirzə Cəlilin “Poçt qutusu”, “Usta Zeynal“, “Quzu“, “Konsulun arvadı”, “Zır­rama“, “Saqqallı uşaq“, “Buz“ hekayələri yer alıb.

Oxşar kitablar

İblis

Hüseyn Cavid

Cild : Yumşaq

Ölülər

Cəlil Məmmədquluzadə

Cild : Yumşaq

Danabaş kəndinin əhvalatları

Cəlil Məmmədquluzadə

Cild : Yumşaq

Poçt qutusu

Cəlil Məmmədquluzadə

Cild : Yumşaq

Rəylər

Rəy yaz

Ünvan: Bakı, Tbilisi prospekti, 76

Abunə olmaqla hər həftə kitablardan və kitab dünyasında baş verən yeniliklərdən xəbərdar ola bilərsiniz.