Coğrafiyanın tədqiqat metodları

16.Coğrafiya fənni üzrə məzmun standartları

Coğrafiyanın tədrisi metodikası

Dərslikdə coğrafiyanın tədrisi metodikasının nəzəri problemləri, fəal təlimin həyata keçirilməsi, fənn kurikulumunun tətbiqinin aktual məsələləri sistemli şəkildə izah olunur. Kitab tələbə, magistrant və müəllimlər üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Əsrimiz intellekt əsridir. Informasiya axını sürətlə yeniləşməkdədir. Bu informasiyadan baş açmaq və öz fəaliyyətini məqsədəuyğun təşkil etmək bacarıqları müasir dövrdə şəxsiyyətin uğur qazanmasının rəhnidir. Insan öz fəaliyyətinin məqsədi, ona çatmağın vasitə və yollarını düzgün müəyyənləşdirmək üçün ətrafında və dünyada baş verən iqtisadi- sosial, siyasi və mədəni hadisə və proseslərdən baş açmağı bacarmalıdır. Fəaliyyət məqsədi aydın olmadıqda informasiya boşluğu insana ondan faydalanmağa imkan vermir. Eyni zamanda informasiya bolluğu insan fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir. Əsas məqsəd isə informasiya məkanında sərbəst hərəkət edə bilmək, məqsədyönlü fəaliyyətə yönəltməkdir.

Buradan belə bir pedaqoji zərurət meydana çıxır ki, məktəb şagirdlərə təbiət, cəmiyyət, ətraf aləm haqqında bolluca informasiyalar verməkdən çox bu informasiyalardan baş açmaq, onları təhlil etmək bacarığı verməli, öz zehni fəaliyyətini elmi şəkildə və müstəqil olaraq təşkil etməyə qabil olan intellekt yetişdirməlidir. Bütün bunlar da müvafiq tədris mühitində formalaşmalıdır. Buna görə də məktəbi düşünməyə cəhd göstərmək, onu daha çevik etmək və müasirləşdirmək lazımdır.

Azərbaycan dövlətinin demokratik dövlət quruculuğu yolunda fəaliyyətinin ən vacib istiqamətlərindən biri təhsil islahatıdır. Hazırda respublikamız dərin siyasi, iqtisadi və ictimai dəyişikliklər dövründə yaşayır. Azərbaycanın həyata keçirməli olduğu möhtəşəm məsələlərin həllini yüksək səviyyəli mütəxəssislər və ixtisaslı işçi qüvvəsi olmadan yerinə yetirməyi təsəvvür etmək mümkün deyil. Respublikada təhsil islahatı Azərbaycanın intellektual potensialının qorunmasına və inkişaf etdirilməsinə yönəldilmişdir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində təhsil sistemi dövləti çevik düşünməyə qabiliyyətinə malik olan, beynəlxalq tələblərə cavab verən kadrlarla təmin etməlidir.

Təhsil islahatının əsas istiqamətlərindən biri tədris proqramlarının, təlimin məzmununun və tədris metodikasının yeniləşməsidir. Onlar zamanın tələblərinə uyğun gəlməli, Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişaf meyllərini nəzərə almalı və beynəlxalq təcrübəyə əsaslanmalıdır.

Bu mənada coğrafiya fənninin üzərinə mühüm vəzifələr düşür. Coğrafiyanın təlimi şagirdləri təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı əlaqəsi haqqında biliklərlə silahlandırır, onlarda bir sıra həyati əhəmiyyətli bilik və bacarıqların formalaşdırılmasına şərait yaradır. Müasir mərhələdə coğrafiyanın tədrisi şagirdlərə bol- bol informasiya verməkdən daha çox həmin informasiyalardan baş açmaq, zehni və əməli fəaliyyətlərini məntiqi, elmi əsaslarla təşkil etmək, cəmiyyətdə öz yerini tapmaq bacarığı ilə silahlandırmalıdır. Tədris prosesində şagirdlər cəmiyyətin həyatında fəal iştirak etməyə hazırlanmalıdırlar. Coğrafiyanın təlimi şagirdlərdə müxtəlif rəylər, baxışlar və konsepsiyaları təhlil etməyi öyrətməli, öz baxışına zidd olan rəylərə hörmətlə yanaşmağa qabil olan şəxsiyyət tərbiyə etməlidir. Bu cür vəzifələrin həll edilməsi coğrafiyanın tədrisi metodikasının da üzərinə düşür.

Müasir dövrdə cəmiyyətin həyatında baş verən ciddi dəyişikliklər ümumtəhsil məktəblərinin də işini xeyli çətinləşdirir, eyni zamanda müəllimin sosial rolunun artmasına, onun peşəkar fəaliyyətinə verilən tələblərin də yüksəlməsinə səbəb olmuşdur.

Coğrafiyanın tədqiqat metodları

Hər bir elm kimi coğrafiya elmidə öz tədqiqat obyektini öyrənərkən müxtəlif tədqiqat metodlarından (üsullarından) istifadə edir. Coğrafi tədqiqatların aparılması üçün ənənəvi və müasir üsullardan istifadə olunur. Bu metodlar təbii və sosial -iqtisadi proseslərin öyrənilməsi,təhlili, proqnozlaşdırılması məqsədilə tətbiq olunur. Ənənəvi və müasir tədqiqat metodları aşağıdakı cədvəldə göstərilmişdir.

Kartoqrafik metod– müxtəlif məzmunlu xəritələrin öyrənilməsi və təhlilinə əsaslanır əsaslanır.

Kartoqrafik tədqiqat metodları – vizual, kartometrik, qrafik və s. təhlillər vasitəsilə həyata keçirilir.

1. Vizual təhlil – müvafiq xəritələrdən ərazinin relyefi, çay şəbəkəsi, iqlim xüsusiyyətləri, bitki və heyvanlar aləminin müxtəlifliyi, əhalinin yerləşməsi, nəqliyyat magistralları və s. haqqında məlumatların əldə edilməsi və onlar arasında əlaqənin müəyyən olunmasıdır. Vizual təhlil zamanı xəritələrdən obyekt, hadisə və proseslərin keyfiyyət və bəzi kəmiyyət (hündürlük, dərinlik və s.) göstəricilərini oxumaq və bir sıra coğrafi qanunauyğunluqları aşkar etmək mümkündür.

2. Kartometrik təhlil – coğrafi koordinatların təyin olunması, hündürlük, uzunluq və sahələrin hesablanması, azimut və istiqamətlərin təyin edilməsi, miqyas və dərəcə toruna əsasən məsafələrin ölçülməsi və digər kəmiyyət göstəricilərinin təhlilidir. Kartometrik təhlil lokal və qlobal xarakterli olur. Məsələn, bir çayın uzunluğunun ölçülməsi lokal, ərazidə olan çayların birgə uzunluğunun hesablanması isə qlobal təhlildir.

3. Qrafik təhlil – xəritələrə əsasən qurulmuş qrafik təsvirlər vasitəsilə aparılan tədqiqatlardır; məsələn, ərazinin profili qrafik təhlil vasitəsilə qurulur.

Tarixi metod– coğrafi obyekt və hadisədə müəyyən tarix ərzində baş verən dəyişikliklər öyrənilir və təhlil edilir. Bu proses aşağıdakı ardıcıllıqla yerinə yetirilir. Təbii obyektin mənşəyi və yaranması→inkişaf mərhələləri→müasir vəziyyəti

Müqayisə metodu– coğrafi obyekt və proseslərin oxşar və fərqli cəhətlərin təhlil edilməsi nəticəsində yeni elmi nəticəyə gəlməyə imkan verir.

Coğrafi modelləşdirmə-Coğrafi obyekt və proseslərin modellərinin hazırlnmasına və öyrənilməsinə əsaslanır. Modellər qrafik və təsviri formada , həmçinin sözlər və simvollar vasitəsilə qurula bilər.

Riyazi-sitatistik metod– Coğrafi obyekt və hadisələri kəmiyyət göstəriciləri və riyazi hesablamar vasitəsilə tədqiq edir. Bunun nəticəsində obyekt və hadisələrin planlaşdırılması və layihələndirilməsi aparılır.

Coğrafi proqnozlaşdırma– Təbii və antropogen təsirlər nəticəsində konkret ərazidə baş verə biləcək dəyişikliklərin əvvəlcədən müəyyənləşdirmək mümkündür. Məsələn su anbarı tikilən zaman orada baş verə biləcək dəyişiklikləri əvvəlcədən müəyyən etmək olar.

Aeorokosmik metod– Aero və kosmik şəkillərdən alınan informasiyalar vasitəsilə xəritələr hazırlanır və coğrafi proseslər öyrənilir.

Geoinformasiya metodu– müasir informasiya texnologiyaları vasitəsilə coğrafi məlumatların toplanması, işlənməsi və rəqəmsal xəritələrin tərtib edilməsidir.

Çöl (ekspedisiya) metodu-Bu metod vasitəsilə bir başa ərazidə aparılan müşahidələr, həmçinin müxtəlif cihazların köməyi ilə toplanan məlumatlar əsasıında bir sıra qanunauyğunluqlar öyrənilir.

Metodiki Tövsiyə

Biz Hər zaman sizinləyik! Sualınız var? Dərsi qurmaqda çətinlik çəkirsiniz? İmkan tapıb kurslara gedə bilməmisiniz? İmtahana hazırlaşmaq üçün metodiki vəsaitlərə ehiyacınız var? Narahat olmağa dəyməz! Sullarınızla müraciət edə, bloqumuzdan yararlanaraq, çətinliklərinizi qismən aradan qaldıra bilərsiniz.

• Əsas Səhifə
• Bloqdan Istifadə Qaydası
• Əlaqə

DİQQƏT! DİQQƏT! Hörmətli İstifadəçilər!MÜƏLLİF HÜQUQLARI QORUNUR!Bloq yazarının İCAZƏSİ olmadan, bloqdakı materiallar elektron və ya kağız üzərində ÇOXALDILA BİLMƏZ! Həmçinin bloqdakı materiallardan KOMMERSİYA məqsədi ilə istifadə edilə BİLMƏZ!Materialların şəkillərinin çəkilərək paylaşılması QADAĞANDIR!

8 Kasım 2015 Pazar

Coğrafiyanın Tədrisi Metodikası-Doktorontura Sualları

Paylaşıldı 01:14 by Leyla Bayramova

COĞRAFİYANIN TƏDRİSİ METODİKASI (5801.01) İXTİSASI ÜZRƏ

DOKTORANTURAYA QƏBUL İMTAHANININ SUALLARI

1.VII sinif coğrafiya fənninin strukturu və məzmunu

2.Coğrafiyanın tədrisində innovasiyaların tətbiqi imkanları

3.Coğrafiya dərslərində Azərbaycan tarixinə dair biliklərin tədrisi imkanları və yolları

4.Coğrafiyanın tədrisi metodikasının predmeti, vəzifələri, başqa elmlərlə əlaqəsi

5.Coğrafiyanın tədrisi metodikasında ənənəvi və müasirlik

6.Coğrafiya üzrə dərsdənkənar tədbirlərin keçirilməsinə verilən tələblər

7.VI sinif coğrafiya kursunun strukturu

8.Coğrafiyanın tədrisində şagirdlərdə həyati bacarıqların formalaşdırılması

9.“Azərbaycanın landşaftları” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

10.VIII sinif coğrafiya fənninin strukturu və məzmunu

11.IX sinif coğrafiya fənninin məzmunu xüsusiyyətləri

12.“Aqrar-Sənaye Kompleksi” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

13.VIII sinif coğrafiya fənninin strukturu və məzmunu

14.Coğrafiyadan test nümunələrinin hazırlanması metodikası

15.“ Aran-coğrafi rayonu” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və

tədrisi xüsusiyyətləri

16.Coğrafiya fənni üzrə məzmun standartları

17.Coğrafiyanın tədrisində nəzəriyyə və praktikanın vəhdətinin nəzərə

alınmasının əhəmiyyəti

18.“Azərbaycan Respublikasının əhalisi və əmək ehtiyatları” mövzusunun

coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

19.Coğrafiya fənninin təlim-tərbiyə vəzifələri

20.Coğrafiya fənni üzrə təlim strategiyaları

21.“Azərbaycan Respublikasının coğrafi mövqeyi” mövzusunun coğrafiya

kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

22.Coğrafiyanın tədrisində diyarşünaslıq materiallarından istifadə yolları

23.Coğrafiyanın tədrisinə müasir yanaşmaların tətbiqi imkanları

24.“Türk dünyası- təsərrüfatının ümumi səviyyəsi” mövzusunun coğrafiya

kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

25.Coğrafiya fənni kurikulumunun səciyyəvi xüsusiyyətləri

26.Ümumtəhsil məktəblərində coğrafiyanın tədrisi təcrübəsinin öyrənilməsi

metodikası

27.“Azərbaycan Respublikasının relyef, geoloji quruluşu” mövzusunun

coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

28.Coğrafiya dərslərində müəllim-şagird münasibətləri

29.Azərbaycanın müstəqilliyi illərində coğrafiyanın tədrisində məzmun

dəyişiklikləri

30.“Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələri” mövzusunun coğrafiya kursunda

yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

31.X sinif coğrafiya fənninin strukturu və məzmunu

32.Coğrafiyanın Azərbaycan iqtisadiyyatı ilə əlaqəli tədrisi imkanları və yolları

33.“Xəzər dənizi” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi

xüsusiyyətləri

34.Coğrafiya fənninin məzmun standartları

35.XI sinif coğrafiya fənninin strukturu, məzmunu

36.“Təbiətin mühafizəsi” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və

tədrisi xüsusiyyətləri

37.Coğrafiya fənni üzrə məzmun xətləri

38.“Yerin forması və ölçüləri” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

39.“Azərbaycan Respublikasının iqlimi” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

40.Coğrafiyanın tədrisində xəritələrlə işin təşkili metodikası

41.Coğrafiya fənni metodbirləşməsinin fəaliyyətinə verilən tələblər

42.“Azərbaycan Respublikasının fiziki coğrafi rayonlaşdırılması” mövzusunun

coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

43.Coğrafiya tədrisində praktik metodlardan istifadənin rolu və əhəmiyyəti

44.“Saat qurşaqları ” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və

tədrisi xüsusiyyətləri

45.“Naxçıvan iqtisadi rayonu” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

46.Coğrafiyanın tədrisində əyanilik prinsipinin tətbiqi imkanları

47.Coğrafiya tədrisində şagirdlərdə idrak bacarıqlarının formalaşdırılması

48.“Böyük Qafqaz coğrafi rayonu” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

49.Coğrafiyanın təlimində əyani təlim metodları

50.Coğrafiyanın tədrisi metodikası üzrə Azərbaycan alimləri və onların

tədqiqatları

51.“Azərbaycan Respublikasının iqtisadi rayonları” mövzusunun coğrafiya

kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

52.Coğrafiyanın tədrisində müasir yanaşmalardan istifadə imkanları

53.Coğrafiyanın təlimində interaktiv metodlardan istifadənin yeri və rolu

54.“Azərbaycan Respublikasınin təbii şəraiti və təbii ehtiyatlar” mövzusunun

coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

55.Azərbaycanda coğrafiya tədrisi metodikası elminin tarixi

56.Coğrafiya dərslərində qruplar və cütlərlə işin təşkili mexanizmi

57.“Hidrosfer” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi

xüsusiyyətləri

58.Coğrafiyanın digər fənlərlə əlaqəli tədrisi imkanları

59.“Plan və xəritə” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi

xüsusiyyətləri

60.“Türk dünyası ərazisinin təbii şəraiti” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

61.Coğrafiyanın tədrisində şagirdlərin müstəqil işinin məzmunu xüsusiyyətləri

62.“Yerin daxili quruluşu, relyef” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

63.“Lənkəran və iqtisadi-coğrafi rayonu” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətlə

64.Coğrafiya dərslərində şagirdlərdə anlayışların formalaşdırılması metodikası

65.Coğrafiya müəlliminin peşə səriştəliyinə verilən tələblər

66.Materik və qitə anlayışı. “Yer kürəsinin materikləri” mövzusunun coğrafiya

kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

67.Şagirdlərin coğrafi biliklərinin qiymətləndirilməsi meyarları

68.Coğrafiyanım tədrisində fəndaxili əlaqələrdən istifadə texnologiyası

69.“Azərbaycan Respublikasının iqtisadi coğrafi mövqeyi” mövzusunun

coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

70.Coğrafiya tədrisində şagirdlərdə coğrafi-iqtisadi təsəvvürlərin

formalaşdırılması metodikası

71.Coğrafiya dərslərinin tipləri və mərhələləri

72.“Atmosfer” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi

xüsusiyyətləri

73.Coğrafiyanın tədrisində şagirdlərdə elmi dünyagörüşünün formalaşdırılması

74.Coğrafiya kabinetinin təşkili prinsipləri

75.Coğrafiya dərslərində kiçik qruplarla və cütlüklərlə işin təşkili metodikası

76.Azərbaycan Respublikasının təsərrüfat sahələrinin coğrafiyası

77.“Biosfer və coğrafi təbəqə” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri,

əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

78.Coğrafiya dərslərinə verilən elmi-pedaqoji tələblər

79.Coğrafiya dərslərində beyin həmləsi və debat metodundan istifadə

80.Coğrafiya dərslərinin tərbiyəvi imkanları

81.Coğrafiyanın tədrisi metodikasının vəzifələri

82.Coğrafiya dərslərində ekoloji məsələlərin tədrisi metodikası

83.Coğrafiyanın tədrisinə müasir yanaşmaların tətbiqi imkanları

84.“Okeanlar” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi

xüsusiyyətləri

85.Coğrafiyanın tədrisində fəndaxili və fənlərarası əlaqələrdən istifadənin rolu

və əhəmiyyəti

86. Coğrafiyadan tədris ekskursiyaları

87.“Azərbaycan Respublikasının təbii şəraiti və təbii ehtiyatları” mövzusunun

coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi xüsusiyyətləri

88.Coğrafiya fənninin digər fənlərlə əlaqəli tədrisi imkanları

89.“Saat qurşaqları” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi

xüsusiyyətləri

90.“Xəzər dənizi” mövzusunun coğrafiya kursunda yeri, əhəmiyyəti və tədrisi

xüsusiyyətləri

Tərtib edən: p.e.d. İ.H.Cəbrayılov