Diferensial həndəsə və topologiya

Салимов А.А. Квази A-голоморфное сечение гибридного подрасслоения. Тр. геом. сем., Казанск.

Prof. Dr. Arif Salimov Specialty: Differential Geometry

“Həndəsə və Topologiya” ixtisası üzrə təhsil almışdır.

sovet həndəsə alimi V.V.Vişnevskinin elmi rəhbərliyi altında namizədlik (fəlsəfə doktoru)

dissertasiyasını müdafiə etmişdir. 1983-1995-ci illərdə

Bakı Dövlət Universitetinin

kafedrasında assistent ve dosent vəzifələrində çalışmışdır.

-ci ilin sentyabr ayında, bütün

dünyada həndəsənin mərkəzi hesab edilən

Dövlət Universitetində, “Həndəsə və

Topologiya” ixtisası (ixtisas nömrəsi-01.01.04) üzrə elmlər doktoru dissertasiyasını müdafiə

etmişdir. Bunu xüsüsi olaraq qeyd etmək lazımdır ki, 1972-ci ildə vəfat etmiş, AMEA-nın

müxbir üzvü Maqsud Cavadovdan sonra Arif Səlimov Azərbaycanda “

Topologiya” ixtisası üzrə elmlər doktoru dərəcəsinə sahib olan yeganə elm adamıdır.

Arif Səlimov, Norden (anti-Hermit) strukturaları və tenzor operatorları nəzəriyyələrində aldığı

fundamental nəticələr və lift nəzəriyyəsində yaratdığı yeni metod ilə diferensial həndəsə

sahəsində dünyada tanınmış bir alimdir. Həndəsə üzrə dünyanın məşhur alimləri olan V.

Vishnevskii (Russia), A. Fedenko (Belarus), L. Evtushik (Russia), V. Berestovskii (Russia),

G. Stanilov (Bulgaria), Y. Matsushita (Japan), F. Etayo (Spain), J. Mikesh (Czech), H.

Hacısalihoğlu (Turkey) ve başqaları Arif Səlimovun yaratdığı elmi istiqamət hakkında çox

yüksək fikirlər söyləmişlər. Məsələn, Yaponiyanın Shiga Universitetinin Dekanı Prof. Yasuo

Matsushita, Arif Səlimov hakkında İnkişaf Edən Ölkələrin Elmlər Akademiyasına (TWAS,

Italy, Trieste) 27.04.2011 tarixində yazdığı rəyində qeyd etmişdir: “…onun keyfiyyət və

kəmiyyətcə mükəmməl olan elmi tədqiqatları onu dünya miqyasında meşhur etmişdir … onun

riyaziyyatdakı uzaqgörənliyi və elmi həqiqətləri üzə çixarmaq üçün tükənməyən enerjisi,

Türkiyə kimi gelecek inkişafını hədəfə alan bir çox ölkənin elm adamlarından çox istədiyi

xüsusiyyətlərdir”, və yaxud Sofia (Bulgaria) və Leipzig (Germany) universitetlərinin

professoru olmuş, “Bojan Petkantschin” adlı həndəsə cəmiyyətinin prezidenti Grozio Stanilov

isə demişdir ki, “… Arif Səlimov diferensial həndəsə sahəsində dünyada çox tanınmış

mütəxəssisdir. O Türkiyədə böyük həndəsə məktəbi yaratmıştır və bu məktəb ölkədəki

məktəblərin ən yaxşılarındandır …”.

Arif Səlimovun 8 tələbəsi fəlsəfə doktorluğu dissertasiyasını müdafiə etmişdir, bunlardan 2-si

Azərbaycandan (H.Fəttayev, M.Məmmədov), 6-ı isə Türkiyədəndir (M.Aras, A.Gezer,

M.İşcan, K.Akbulut, S.Aslancı, H.Çayır). Hal-hazırda onun elmi rəhbərliyi altında 1-i

Azərbaycandan (S.Kazımova), 5-i isə Türkiyədən olan (F.Ağca, M.Behboudi Asl, S.Turanlı,

R.Çakan, F.Yıldırım) 6 tələbəsi fəlsəfə doktorluğu dissertasiyaları üzərində çalışır. Bundan

başqa, fəlsəfə doktoru olan daha 8 Türkiyəli elm adamı (A.Mağden, N.Cengiz, Ö.Tarakçı,

E.Kadıoğlu, M.Kamali, A.Kopuzlu, S.Akbulut, M.Özdemir) onun rəhərliyi altında post-

doktora (PhD sonrası) tədqiqatları aparmışlar və hal-hazırda onlardan 6-sı professor olmuşdur.

Arif Səlimovun 163-dən çox elmi əsəri var, bu əsərlərdən 150-si xaricidə çap olunub,

bunlardan isə 25-i “Springer”, “Birkhauser Verlag”, “Elsevier“, “World Scientific” kimi

məşhur nəşriyyatlarda çap olunub. Xaricidə çap olunanlardan 42-si

ABŞ, Yaponiya, Cənubi

Koreya, Çin, Hindistan, Sinqapur, Meksika, Rusiya, İngiltərə, İtaliya, Fransa, Hollandiya,

və s. ölkələrin SCI kateqoriyalı nüfuzlu elmi jurnallarındadır. Elmi əsərlərinə

SCI kateqoriyalı jurnallardan 170-dən çox istinadlar edilib. O, “American Mathematical

Society” və “European Mathematical Society” tərəfindən təftiş edilən “International

Electronic Journal of Geometry” və “TWMS Jour. of Pure Appl. Math.” adlı beynəlxalq

jurnalların redaksiya heyətinin üzvüdür. Arif Səlimov Kazan Dövlət Universitetində həndəsə

üzrə keçirilən Lobaçevski konfranslarında daim iştirak edir ve 4 dəfə bu konfransların baş

məruzəçilərindən biri olub. Bundan əlavə, Arif Səlimov 2006-cı ildə 4-ci Beynəlxalq Həndəsə

konfransında və 2011-ci ildə isə Türkiyə Riyaziyyatçılar Cəmiyyətinin 24-ci illik

konfransında baş məruzəçi olmuşdur.

Arif Səlimov tələbə və magistrlar üçün çap olunmuş 3 kitabın (1-i Azərbaycanda, 2-si isə

Türkiyədə) müəəliflərindən biridir. İngilis dilində yazdığı “Tensor operators and their

applications” adlı elmi monoqrafiyası isə məşhur “Nova Science Publishers, Inc., New York”

nəşriyyatında 2012-ci ildə çap edilib.

Arif Səlimovun rəhbərlik etdiyi 3 elmi layihəsi (TBAG-105T551, TBAG-108T590, TBAG-

112T111), müvafiq olaraq 2006, 2008 və 2012-ci illərdə,

Dövlətinin Elm və Texnika

Komitəsinin qrantlarına layiq görülüb (Həndəsə sahəsində bu günə qədər Türkiyədə heç bir

elm adamı bu başarını göstərə bilməyib) və 14 məqaləsi isə eyni Komitənin müxtəlif illərdə

təşviq mükafatlarını almışdır. O, Atatürk Universitetindəki həndəsə üzrə fəlsəfə doktorluğu

(PhD) Sovetinə sədrlik etmişdir. Bundan başqa, o, Türkiyədə çox prestijli sayılan Yüksək

Ögretim Kurulunun Həndəsə üzrə Dosentlik elmi adı verən bir çox Jürilərinə də sədrlik

Arif Səlimov 1995-ci ildən

Atatürk Universitetində müqavilə ilə çalışmağa

başlamışdır, hal-hazırda bu universitetin “Matematik Bölümü”ndə müqavilə ilə

vəzifəsindədir. Onun Bakı Dövlət Universiteti ilə əlaqələri kəsilməmişdir, bu illər ərzində

onun rəhbərliyi altında BDU-nun 3 aspirantı çalışmış, onlardan 2-si fəlsəfə doktoru olmuşdur.

Arif Səlimov, bu illər ərzində SCI kateqoriyalı nüfuzlu elmi jurnallarda çap elətdirdiyi 11

məqaləsində BDU-nun da adını daxil etmişdır ki, buda BDU və Azərbaycanın elm sahəsində

dünyadakı reytinqinin yüksəlməsinə onun töhfəsidir.

Yuxarıda qeyd olunanlardan görünür ki, Arif Səlimov özünün şəxsi tədqiqatları və elmi

layihələrə rəhbərliyi nəticəsində dünya həndəsə elminə yeniliklər gətirmiş, onu

zənginləşdirmiş, dünyanın meşhur həndəsə alimlərinin də böyük fəxrlə bəhs etdiyi elmi

məktəbini həm Azərbaycanda, həm də qardaş ölkə olan Türkiyədə yarada bilmişdir.

Салимов А.А. Почти аналитичность римановой метрики и интегрируемоть структуры. Тр. геом.

сем., Казанск. Ун-т, вып. 15 (1983), 72-78 (Russia).

Салимов А.А. Fi-орератор и почти аналитичность. Дифференц. геометрия, Саратовск. Ун.-т, вып.

7 (1983), 73-80 (Russia).

Салимов А.А. Голоморфно-проективные преобразования связности на многообразиях со

структурами, определяемыми алгебрами. Тр. геом. сем., Казанск. Ун-т, вып. 16 (1984), 91-103

Салимов А.А. Замечание о почти интегрируемости структуры. Изв. вузов Матем., 1985, N 12, 70-

71. Salimov A.A. A remark on almost-integrability of a structure; translation in Soviet Math. (Iz. VUZ)

29 (1985), no. 12, 99-101 (SCI, Russia, USA).

Салимов А.А. Почти интегрируемости полиаффинорной структуры. Изв. вузов Матем., 1988, N

6, 78-80. Salimov A.A. Almost integrability of a poly-affine structure; translation in Soviet Math. (Iz.

VUZ) 32 (1988), no. 6, 110-113 (SCI, Russia, USA).

Салимов А.А. Квазиголоморфное отображение и тензорное расслоение. Изв. вузов Матем., 1989,

N 12, 73-76. Salimov A.A. Quasiholomorphic mapping and a tensor bundle; translation in Soviet Math.

(Iz. VUZ) 33 (1989), no. 12, 89-92 (SCI, Russia, USA).

Салимов А.А. Квази A-голоморфное сечение гибридного подрасслоения. Тр. геом. сем., Казанск.

Ун-т, вып. 21 (1991), 85-93 (Russia) .

Салимов А.А. Почти psi-голоморфные тензоры и их свойства. ДАН России, т.324 (1992), N 3,

533-536. Salimov A.A. Almost psi-holomorphic tensors and their properties; translation in Russian

Acad. Sci. Dokl. Math. 45 (1992), no. 3, 602-605 (1993) (SCI, Russia, USA).

Салимов А.А. Полные лифты тензорных полей в чистое тензорное подрасслоение. Тр. геом. сем.,

Казанск. Ун-т, вып. 22 (1994), 69-78 (Russia).

Салимов А.А. Новый метод в теории лифтов тензорных полей в тензорное расслоение. Изв.

вузов Матем., 1994, N 3, 69-75. Salimov A.A. A new method in the theory of liftings of tensor fields

in a tensor bundle; translation in Russian Math. (Iz. VUZ) 38 (1994), no. 3, 67-73 (Russia, USA).

Salimov A.A. Generalized Yano-Ako operator and the complete lift of tensor fields. Tensor (N.S.) 55

(1994), no. 2, 142-146 (Japan).

Салимов А.А. Лифты полиаффинорных структур на чистых сечениях тензорного расслоения.

Изв. вузов Матем., 1996, N 10, 55-62. Salimov A.A. Lifts of poly-affinor structures on pure sections

of a tensor bundle; translation in Russian Math. (Iz. VUZ) 40 (1996), no. 10, 52-59 (Rusiia, USA).

Mağden A., Kamali M., Salimov A.A. The Tachibana operator and transfer of lifts. Turkish J. Math. 22

(1998), no. 1, 109-117 (Turkey) .

Salimov A.A., Mağden A. Complete lifts of tensor fields on a pure cross-section in the tensor bundle .

Note Mat. 18 (1998), no. 1, 27-37 (1999) (Italia).

Kopuzlu A., Salimov A.A. Geodesics in a tensor bundle. Turkish J. Math. 23 (1999), no. 2, 281-286

Mağden A., Kadıoğlu E., Salimov A.A. Applications of the Tachibana operator on problems of lifts.

Turkish J. Math. 24 (2000), no. 2, 173-183 (Turkey).

Salimov A.A., Kadıoğlu E. Lifts of derivations to the semitangent bundle. Turkish J. Math. 24 (2000),

no. 3, 259-266 (Turkey).

Магден А., Салимов А.А. Горизонтальные лифты тензорных полей на сечения тензорного

расслоения. Изв. вузов Матем., 2001, N 3, 77-80. Magden A., Salimov A.A. Horizontal lifts of tensor

fields to sections of the tangent bundle; translation in Russian Math. (Iz. VUZ) 45 (2001), no. 3, 73-76

Akbulut S., Özdemir M., Salimov A.A. Diagonal lift in the cotangent bundle and its applications.

Turkish J. Math. 25 (2001), no. 4, 491-502 (Turkey).

Cengız N., Salımov A.A. Complete lifts of derivations of special types to the tensor bundle. Math.

Balkanica (N.S.) 15 (2001), no. 3-4, 265-274 (Bulgaria).

Cengiz N., Salimov A.A. Complete lifts of derivations to tensor bundles. Bol. Soc. Mat. Mexicana (3) 8

(2002), no. 1, 75-82 (SCI, Mexico) .

Cengiz N., Salimov A.A. Geodesics in the tensor bundle of diagonal lifts. Hacet. J. Math. Stat. 31

(2002), 1-11 (Turkey).

Cengiz N., Salimov A.A. Diagonal lift in the tensor bundle and its applications. Appl. Math. Comput.

142 (2003), no. 2-3, 309-319 (SCI, USA).

Салимов А.А., Ченгиз Н. Поднятие римановых метрик на тензорные расслоения. Изв. вузов

Матем., 2003, N 11, 51-59. Salimov A.A., Chengiz N. Lift of Riemannian metrics to tensor bundles;

translation in Russian Math. (Iz. VUZ) 47 (2003), no. 11, 47-55 (2004) (Russia, USA).

Mağden A., Cengiz N., Salimov A.A. Horizontal lift of affinor structures and its applications. Appl.

Math. Comput. 156 (2004), no. 2, 455-461 (SCI, USA).

Mağden A., Salimov A.A. Geodesics for complete lifts of affine connections in tensor bundles. Appl.

Math. Comput. 151 (2004), no. 3, 863-868 (SCI, USA).

Iscan M., Salimov AA. On a connection between the theory of Tachibana operators and the theory of B-

manifolds. Hacet. J. Math. Stat. 34 (2005), 47-53 (Turkey).

Подковырин А.С., Салимов А.А., Шурыгин В.В. Очерк научной и педагогической деятельности

В.В.Вишневского (к 75-летию со дня рождения). Уч. Запис. Казан. Гос. Ун.-та 147 (2005), кн.1,

26-36 (Russia).

Cengiz N., Tarakci O., Salimov A.A. A note on Kaehlerian manifolds. Turkish J. Math. 30 (2006), no.

4, 439-445 (Turkey).

Magden A., Salimov A.A. On applications of the Yano-Ako operator. Acta Univ. Palack. Olomuc. Fac.

Rerum Natur. Math. 45 (2006), 135-141 (Czech).

Salimov A.A., Iscan M., Etayo F. Paraholomorphic B-manifold and its properties. Topology Appl. 154

(2007), no. 4, 925-933 (SCI, Holland).

Gezer A., Salimov A.A. The lifts of a derivation determined by and their applications. Math. Balkanica

(N.S.) 21 (2007), no. 1-2, 71-78 (Bulgaria).

Салимов А.А. Геометрия жизненного пути (О научной деятельности проф. В.А. Игошина), В кн.:

Твои, Россия, Имена, Изд.-во “Диалог Культур”, Н.Новгород, 2008, с.141-142 (Russia).

Gezer A., Salimov A.A. Diagonal lifts of tensor fields of type (1,1) on cross-sections in tensor bundles

and its applications. J. Korean Math. Soc. 45 (2008), no. 2, 367-376 (SCI, South Korea).

Gezer A., Salimov A.A. Almost complex structures on the tensor bundles. Arab. J. Sci. Eng. Sect. A

Sci. 33 (2008), no. 2, 283-296 (SCI, Saudi Arabia).

Salimov A.A., Iscan M., Akbulut K. Some remarks concerning hyperholomorphic B-manifolds. Chin.

Ann. Math. Ser. B 29 (2008), no. 6, 631-640 (SCI, China).

Salimov A.A., Kazimova S. Geodesics of Cheeger-Gromoll metric. Turkish J. Math. 33 (2009), no. 1,

99-105 (SCI, Turkey).

Salimov A.A., Akbulut K., Aslanci S. A note on integrability of almost product riemannian structures.

Arab. J. Sci. Eng. Sect. A Sci. 34 (2009), no. 1, 153-157 (SCI, Saudi Arabia).

Iscan M., Salimov AA. On Kahler-Norden manifolds. Proc. Indian Acad. Sci.(Math. Sci.) 119 (2009),

no.1, 71-80 (SCI, India).

Salimov AA., Akbulut K. A note on a paraholomorphic Cheeger-Gromoll metric. Proc. Indian Acad.

Sci.(Math. Sci.) 119 (2009), no.2, 187-195 (SCI, India).

Salimov A.A., Gezer A., Akbulut K. Geodesics of Sasakian metrics on tensor bundles. Mediterr. J.

Math. 6 (2009), no.2, 135-147 (SCI, Italia).

Magden A., Salimov A.A. Complete lifts of tensor fields on a pure cross-section in the tensor bundle. J.

Geom. 93 (2009), no.1-2, 128-138 (Germany).

Tarakci O., Gezer A., Salimov A.A. On solutions of IHPT equations on tangent bundles with the metric

II+III. Math. Comput. Modelling. 50 (2009), no.7-8, 953-958 (SCI, England).

Salimov A.A. Nonexistence of Para-Kahler-Norden warped metrics. Int. J. Geom. Methods Mod. Phys.

6(2009), no.7, 1097-1102 (SCI, Singapore).

Gezer A., Akbulut K., Salimov A.A. Infinitesimal holomorphically projective transformations on

tangent bundles with respect to the synectic metric tensor. JP J. Geom. Topol. 9(2009), no.3, 225-237

Salimov A.A., Iscan M. On the geomtry of B-manifolds. Уч. зап. Казан. Гос. Ун.-та. Физ.-матем.

науки ( Kazan. Gos. Univ. Učen. Zap.). 151(2009), kn.4, 231-239. (Short Report in Proceedings of the

N. I. Lobachevskii Mathematical Center. Kazanskoe Matematicheskoe Obshchestvo, Kazan. 39(2009),

96-102) (Russia).

Salimov A.A., Iscan M. On Norden-Walker 4-manifolds. Note Mat. 30(2010), no.1, 111-128 (Italia).

Gezer A., Tarakci O., Salimov A.A. On the geometry of tangent bundles with the metric II+III. Ann.

Polon. Math. 97(2010), no.1, 73-85 (SCI, Poland).

Aslanci S., Kazimova S., Salimov A.A. Some notes concerning Riemannian extensions. Ukrainian

Math. J. 62(2010), no.5, 661-675 (SCI, Ukraine).

Salimov A.A., Agca F. On para-Nordenian structures. Ann. Polon. Math. 99(2010), no.2, 193-200 (SCI,

Салимов А.А. О моём дорогом Учителе. В кн.: Воспоминания о профессоре В.В.Вишневском,

Изд.-во: Казан. Гос. Ун.-т, Казань, 2010, с.40-44 (Russia).

Salimov A.A., Iscan M., Turanli S. Differential geometry of Walker manifolds. “Relativity, Gravity and

Geometry”, Petrov 2010 Anniversary Symposium On General Relativity and Gravitation, Contributed

papers, Kazan (2010), 244-253. Selected for the special memorial issue of the Journal “Uchenye Zapiski

Kazanskogo Universiteta” (Scientific Proceedings of Kazan State University, UZKGU)

Salimov A.A., Iscan M. Some properties of Norden-Walker metrics. Kodai Math. J. 33(2010), no.2,

283-293 (SCI, Japan).

Salimov A.A., Iscan M., Akbulut K. Notes on para-Norden-Walker 4-manifolds. Int. J. Geom. Methods

Mod. Phys. 7(2010), no.8, 1331-1347 (SCI, Singapore).

Salimov A.A. On operators associated with tensor fields. J. Geom. 99 (2010), no.1-2, 107-145

Salimov A.A., Agca F. Some properties of Sasakian metrics in cotangent bundles. Mediterr. J. Math.

8(2011), no.2, 243-255 (SCI, Italia).

Salimov A.A., Gezer A. On the geometry of the (1,1)-tensor bundle with Sasaki type metric. Chin. Ann.

Math. Ser. B 32(2011), no.3, 369-386 (SCI, China).

Salimov A.A., Gezer A., Aslanci S. On almost complex structures in the cotangent bundle. Turkish J.

Math. 35(2011), no.3, 487-492 (SCI, Turkey).

Salimov A.A. A note on the Goldberg conjecture of Walker manifolds. Int. J. Geom. Methods Mod.

Phys. 8(2011), no.5, 925-928 (SCI, Singapore).

Salimov A.A., Aslanci S. Applications of Fi-operators to the hypercomplex geometry. Adv. Appl.

Clifford Algebr. 22(2012), no. 1, 185-201

(SCI, Switzerland).

Iscan M., Gezer A., Salimov A.A. Some properties concerning curvature tensors of eight-dimensional

Walker manifolds. J. Math. Phys. Anal. Geom. 8(2012), no.1, 21-37 (SCI, Ukraine).

Salimov A.A., Gezer A., Iscan M. On para-Kahler-Norden structures on the tangent bundles. Ann.

Polon. Math. 103(2012), no.3, 247-261 (SCI, Poland).

Salimov A.A. Tensor operators and their applications.

Nova Science Publishers, Inc., New York,

Mathematics Research Developments Series. (2012), ISBN: 978-1-62257-021-8, 198 pp.

(Book/Monograph, USA).

Ağca F., Salimov A.A.

Some notes concerning Cheeger-Gromoll metrics.

Hacet. J. Math. Stat. 42

(2013), no.5, 533-549 (SCI, Turkey).

Gezer A., Cengiz N., Salimov A.A. On integrability of Golden Riemannian structures.

37(2013), no.4, 693-703

Salimov A.A., Cengiz N., Behboudi Asl M. On holomorphic hypercomplex connections

(SCI, Switzerland).

Salimov A.A., Cayir H. Some notes on paracontact structures.

C. R. Acad. Bulgare Sci.

331-338 (SCI, Bulgaria).

Salimov A.A., Cakan R. On bicomplex-holomorphic manifolds.

Int. J. Geom. Methods Mod.

10(2013), no.7, 1320010 (8 pages) (SCI, Singapore).

Salimov A.A., Turanli S. Curvature properties of anti-Kähler-Codazzi manifolds.

351(2013), no. 5-6, 225-227 (SCI, France).

Salimov A.A., Akbulut K., Turanli S. On an isotropic property of anti-Kahler-Codazzi manifolds.

Math. Acad. Sci. Paris.

351(2013), no. 21-22, 837-839 (SCI, France).

Yıldırım F., Salimov A.A. Semi-cotangent bundle and problems of lifts.

2, 325-339 (SCI, Turkey).

Salimov A.A., Gezer A. Norden structures of Hessian type.

Turkish J. Math. (2014)

(to appear) (SCI,

Behboudi Asl M., Salimov A.A. On anti-Hermitian metric connections preserving a bicomplex

Adv. Appl. Clifford Algebr.

24(2014), no. 1, 11-21 (SCI, Switzerland).

Salimov A.A., Ocak F. On the geometry of the cotangent bundle with Sasakian metrics and its

Proc. Indian Acad. Sci. Math. Sci.

(2014) (to appear) (SCI, India).

Dostları ilə paylaş:

Riyaziyyat və Tətbiqi Riyaziyyat arasındakı fərq

Riyaziyyat ilk dəfə qədim insanların saymaq üçün gündəlik ehtiyaclarından yaranıb. Ticarət, zamana istinad edərək, məhsulu və ya torpağı ölçmək üçün onları təmsil etmək üçün lazım olan ədəd və dəyərlər alınır. Yuxarıdakı problemləri həll etməyin yaradıcı yollarının axtarışı riyaziyyatın əsas forması ilə nəticələndi və nəticədə natural ədədlər və onların hesablamaları əldə edildi. Sahənin daha da inkişafı sıfır, sonra mənfi ədədlərin tətbiqinə səbəb oldu.

Minilliklər boyu inkişaf edən riyaziyyat, hesablamanın əsas formasını tərk etdi və riyazi varlıqların daha mücərrəd öyrənilməsinə çevrildi. Bu araşdırmanın ən maraqlı tərəfi, bu anlayışların fiziki dünyada proqnoz vermək və saysız -hesabsız başqa məqsədlər üçün istifadə oluna bilməsidir. Bu səbəbdən riyaziyyat dünyanın hər bir inkişaf etmiş sivilizasiyasında çox əhəmiyyətli bir mövqeyə malikdir.

Riyazi varlıqların mücərrəd öyrənilməsi təmiz riyaziyyat, real dünyada konkret hallar üçün tətbiqini təsvir edən üsullar tətbiqi riyaziyyat kimi qəbul edilə bilər.

Riyaziyyat

Sadə dillə desək, riyaziyyat kəmiyyət, quruluş, məkan, dəyişiklik və digər xüsusiyyətlərin mücərrəd öyrənilməsidir. Bunun heç bir ciddi universal tərifi yoxdur. Riyaziyyat çoxlu maraq dairəsi olan bir təhsil sahəsinə çevrilsə də, hesablama vasitəsi olaraq yarandı.

Riyaziyyat məntiqlə idarə olunur; set nəzəriyyəsi tərəfindən dəstəklənən, kateqoriya nəzəriyyəsi və hesablama nəzəriyyəsi riyazi anlayışların anlaşılmasına və araşdırılmasına quruluş verir.

Riyaziyyat əsasən təmiz riyaziyyat və tətbiqi riyaziyyat kimi iki sahəyə bölünür. Saf riyaziyyat tamamilə mücərrəd riyazi anlayışların öyrənilməsidir. Saf riyaziyyatda kəmiyyət, quruluş, məkan və dəyişikliklə bağlı alt sahələr var. Aritmetik və ədəd nəzəriyyəsi hesablamaları və kəmiyyətləri müzakirə edir. Cəbr, ədəd nəzəriyyəsi, qrup nəzəriyyəsi, nizam nəzəriyyəsi və kombinatorika kimi sahələrdə daha böyük və miqdarda daha yüksək quruluşlar araşdırılır.

Həndəsə kosmosdakı xassələri və cisimləri araşdırır. Diferensial həndəsə və topologiya məkan haqqında daha yüksək səviyyədə anlayış verir. Triqonometriya, fraktal həndəsə və ölçü nəzəriyyəsi də məkanın ümumi və mücərrəd şəkildə öyrənilməsini əhatə edir.

Dəyişiklik, hesablama, vektor hesabı, diferensial tənliklər, real analiz və kompleks analiz və xaos nəzəriyyəsi kimi sahələrin əsas maraqlarıdır.

Tətbiqi Riyaziyyat

Tətbiqi riyaziyyat mühəndislik, elmlər, iqtisadiyyat, maliyyə və daha bir çox mövzuda real həyatda tətbiq olunan riyazi metodlara diqqət yetirir.

Hesablama riyaziyyatı və digər qərar elmləri ilə statistik nəzəriyyə tətbiqi riyaziyyatın əsas sahələridir. Hesablama riyaziyyatı adi insan hesablama qabiliyyəti üçün çətin olan riyazi problemlərin həlli üsullarını araşdırır. Rəqəmsal analiz, oyun nəzəriyyəsi və optimallaşdırma bir çox vacib hesablama riyaziyyatı sahələrindən biridir.

Maye mexanikası, riyazi kimya, riyazi fizika, riyazi maliyyə, nəzarət nəzəriyyəsi, kriptoqrafiya və optimallaşdırma hesablama riyaziyyatında metodlarla zənginləşdirilmiş sahələrdir. Hesablama riyaziyyatı kompüter elminə də aiddir. Böyük verilənlər bazalarının daxili məlumat strukturlarından tutmuş alqoritmlərin performansına qədər kompüterlərin dizaynına qədər inkişaf etmiş hesablama metodlarına əsaslanır.

Riyaziyyat və Tətbiqi Riyaziyyat arasındakı fərq nədir?

• Riyaziyyat kəmiyyət, quruluş, məkan, dəyişiklik və digər xüsusiyyətlərin mücərrəd öyrənilməsidir. Riyazi varlıqlarda daha yüksək quruluşu təmsil etmək əksər hallarda ümumiləşdirilir və buna görə də bəzən başa düşmək çətindir.

• Riyaziyyat riyazi məntiqə əsaslanır və müəyyən nəzəriyyə və kateqoriya nəzəriyyəsindən istifadə edərək bəzi fundamental anlayışlar təsvir olunur.

• Riyaziyyat, Diferensial tənliklər, cəbr və s., Kəmiyyətin, quruluşun, məkanın və dəyişmənin quruluşunu və xüsusiyyətlərini mücərrəd şəkildə anlamaq vasitələri təmin edir.

• Tətbiqi riyaziyyat, real dünyada vəziyyətlərdə riyazi anlayışların tətbiq oluna biləcəyi üsulları təsvir edir. Optimallaşdırma və ədədi analiz kimi hesablama elmləri tətbiqi riyaziyyat sahələridir.

Bdu Mexanika Riyaziyyat Fakultesi – Wikipedia

Daha ətraflı məlumat üçün məqalənin müzakirə səhifəsinə baxa və məqaləyə uyğun formada mənbələr əlavə edib Vikipediyanı zənginləşdirə bilərsiniz.

Bakı Dövlət Universitetinin Mexanika-riyaziyyat fakültəsi — Bakı Dövlət Universitetinin mexanika-riyaziyyat fakültəsi. Fizika-riyaziyyat fakültəsinin bazası əsasında yaradılmışdır.

Mexanika-riyaziyyat fakültəsi
Bakı Dövlət Universiteti
Yaradılma tarixi	1920-1921
Dekan	Ziyatxan Əliyev
Yerləşməsi
Ölkə	Azərbaycan
Şəhər	Bakı Bakı
Digər məlumatlar
Sayt	bsu.edu.az

Mündəricat

Fizika-riyaziyyat fakültəsi 1920–1921-ci dərs ilindən fəaliyyətə başlamışdır. Fakültənin ilk dekanı prof.V.F.Razdorski olmuşdur.

1921-ci ildən başlayaraq 1930-cu ilədək fakültənin tərkibində dəqiq riyaziyyat və tətbiqi riyaziyyat kafedraları fəaliyyət göstərmişdir.

Mikayıl Xıdırzadə 1938-ci ildə fakültənin ilk Azərbaycanlı dekanı olmuşdur.Az müddətdə burada xeyli riyaziyyatçı yetişdirə bilmişdir.

1958–1959-cu tədris ilində fizika-riyaziyyat fakültəsi iki müstəqil fakültəyə – mexanika–riyaziyyat və fizika fakültələrinə ayrılmışdır.

Mexanika-riyaziyyat fakültəsinin ilk dekanı Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü, prof. Əşrəf Hüseynov olmuşdur. Keçən illər ərzində fakültədə dekan vəzifəsində prof. Ələddin Mahmudov, Azərbaycan EA-nın həqiqi üzvü, prof. Mirabbas Qasımov, Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü, prof. Qoşqar Əhmədov, prof. Qənbər Namazov, dos. Rüstəm Sultanov, Azərbaycan EA-nın müxbir üzvü, prof. Arif Babayev, prof. Sadiq Abdullayev, Nizaməddin İsgəndərov çalışmışlar.

Hazırda fakültə dekanı professor Ziyatxan Əliyevdir. Müxtəlif vaxtlarda fakültədə işləmiş tanınmış alimlərdən A.A.Buxştab, akademik L.S. Leybenzon, Y.B.Lopatinski, A.S.Kovanko, E.İ.Yelkin, B.A.Rozenfeld, V.A.Tartakovski, görkəmli Azərbaycan alimlərindən, akademiklər – Mikayıl Xıdırzadə,Zahid Xəlilov, Əşrəf Hüseynov, İbrahim İbrahimov, Məcid Rəsulov, Azad Mirzəcanzadə, Məmmədbəy Əfəndiyev, Mirabbas Qasımov, Cəlal Allahverdiyev, Fərəməz Maqsudov, Akif Hacıyev, müxbir üzvlər – Maqsud Cavadov, Yusif Əmənzadə, Qoşqar Əhmədov, Arif Babayev, Yəhya Məmmədov və başqaları fakültənin formalaşmasında, onun elmi potensialının artırılmasında və yüksək ixtisaslı elmi kadrların hazırlanmasında mühüm rol oynamışlar. Mexanika-riyaziyyat fakültəsi respublikada riyaziyyat elminin inkişafında xüsusi yer tutur. Fakültədə tədris azərbaycan, ingilis və rus dillərində omaqla əyani və qiyabi formada aparılır. Hal-hazırda mexanika-riyaziyyat fakültəsində 950 bakalavr və 78 magistr təhsil alır.

Fakültənin əsas elmi tədqiqat istiqamətləri: sinqulyar inteqral tənliklər nəzəriyyəsi, xüsusi törəməli diferensial tənliklər nə zəriyyəsi, operatorlarin spektral nəzəriyyəsi və spektral analizin tərs məsələləri, optimal idarəetmə nəzəriyyəsi, funksional fəzaların daxilolma nəzəriyyəsi, tənliklərin təqribi həll üsulları, cəbr, həndəsə və topologiyanın aktual problemləri, elastiklik və plastiklik nəzəriyyəsinin müasir problemləri, qaz və mayedinamikası, aeromexanika. Fakültədə 9 kafedra, 3 tədris laboratoriyası fəaliyyət göstərir.

Bakalavr

Riyaziyyat
Riyaziyyat müəllimliyi
Mexanika

Magistratura

Riyazi analiz
Funksional analiz
Diferensial tənliklər
Həndəsə
Cəbr və topologiya
Hesablama riyaziyyatı
Riyaziyyatın tədrisi metodologiyası və metodikası
Optimal proseslərin riyazi nəzəriyyəsi
Deformasiya olunan bərk cisim mexanikası
Maye, qaz və plazma mexanikası

Doktorantura

(fəlsəfə doktoru, elmlər doktoru)

Riyazi analiz
Diferensial və inteqral tənliklər
Riyazi fizika
Həndəsə və topologiya
Deformasiya olununan bərk cisim mexanikası
Maye, qaz və plazma mexanikası