Doğma şəhərimizin inkişafında tikintisi haqqında

Uşaqlarla kiçik yaşlarda müxtəlif oyunlar oynamaq gələcəkdə onun intellektual səviyyəsinin yüksəlməsinə təsir edir.

Uşaqlarda nitqin inkişafında gerilik: nə etməli?

Nitq bacarığının formalaşması üçün psixi inkişaf normal səviyyədə olmalıdır.Nitq qarşısındakı insanın dediklərini eşitmək,anlamaq,cavabı beyində hazırlayıb,səsləndirmək kimi mürəkkəb bir prosesdir.Bu prosesin yaranması üçün səs və tənəffüs sistemi,artikulyasiya orqanları düzgün koordinasiyalı işləməli,eşitmə,görmə,hərəki bacarıqlar,emosiyalar lazımı qədər inkişaf erməlidir.

Milli.Az dushunce.az-a istinadən bildirir ki, hər bir uşaq məlum yaş dövrlərində müəyyən bilik,bacarıq və vərdişlərə yiyələnməlidirlər.Bu bacarıqlara sahib olmamaq inkişafdan geri qalmaqdır.İnkişaf geriliyi özünü müxtəlif sferalarda göstərir:əqli,nitq,fiziki,emosional,sosial vəs.

Valideynlər uşaqların geriliyini anlamaqda və qəbul etməkdə çətinlik çəkirlər.Onlara elə gəlir ki,uşaqlar böyüdükcə lazım olan bilik,bacarıq və vərdişləri qazanacaqlar.Əslində isə bu hal inkişaf geriliyinin daha da dərinləşməsi ilə nəticələnir.Uşaqlarda nitq çətinlikləri:

2.Balaca uşaq kimi danışır.

3.Adlandırma mərhələsindən geri qalır.Əşyanı tanıyır,adını söyləyir,cümlə qurmur.Ünsiyyət prosesində-jest,hərəkət,işarələr vəs işlədir.

4.Aydın olmayan nitq.

Nitqin düzgün inkişafı ətrafdakı bir çox amillərdən asılı olub tədricən formalaşır.Nitqin inkişafına bir neçə amil təsir edə bilər.Məsələn:musiqi,oyun,tapmacalar,nağıllar,şeirlər,yanıltmaclar vəs.

Ana bətnində uşaqla düzgün ünsiyyət qurması gələcəkdə onun tez danışmasına kömək edir. Hamiləliyin ilk günlərindən etibarən bətndaxili uşaqla ünsiyyətdə olmaq lazımdır.Uşaq ata-ana məhəbbətini hiss etməlidir.Körpə dünyaya gələndən sonra da,diqqət azalmamalıdır.Analar körpəni yedizdirərkən onunla göz təması qurmalı,danışdırmalıdırlar,yuxuya gedərkən həzin səslə layla oxumalıdırlar.Bir müddət sonra körpə səslər çıxararaq anaya qarşılıq verəcək.Uşaqlar ətrafındakı səsləri,nitqi dinləyərək dili və danışmağı öyrənirlər.Körpə uşaqlar səsə qarşı çox hissiyatlı olurlar.Uşaqla danışarkən düzgün və səlis nitqdən istifadə olunmalıdır,çünki körpə danışılan hər şeyi başa düşür,beyninə yığır,lazım olduğu vaxt sizə cavab verəcək.Körpəni qucağınıza alanda və ya əlindən tutub ictimai yerlərdə gəzdirdikdə əşyalarla tanış etmək lazımdır.Körpələr müxtəlif elektrik əşyalarının səsindən qorxursa həmin səslər olan yerə aparmayın.Bu qorxu körpənin nitqinin ləngiməsinə səbəb olar.

Uşaqlarla kiçik yaşlarda müxtəlif oyunlar oynamaq gələcəkdə onun intellektual səviyyəsinin yüksəlməsinə təsir edir.

Nitq anlamanın inkişafında dövrlər:

* Mətndə orfoqrafik səhv aşkar etdinizsə, səhv olan hissəni qeyd edib Ctrl + Enter düymələrini sıxın.

Doğma şəhərimizin inkişafında tikintisi haqqında

Nurullayeva Günel İlham qızı
Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti

MƏKTƏBƏQƏDƏR YAŞLI UŞAQLARIN NİTQİNİN İNKİŞAFINDA
ƏTRAF ALƏMLƏ TANIŞLIQ MƏŞĞƏLƏLƏRİNİN ROLU

Açar sözlər: nitq, təbiətlə tanışlıq, ətraf aləm, nitq ünsiyyəti, diksiya, intonasiya
Key words: Introduction speech, nature, environment, speech communication, enunciation, intonation
Ключевые слова: Речь, знакомство с природой, окружающий мир, речевое общение, дикция, интонация

Təhsil sistemimizin demokratik əsaslar üzərində qurulduğu müasir dövrdə məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin əsas vəzifəsi uşaqları hərtərəfli inkişaf etmiş bir şəxsiyyət kimi yetişdirməkdir. Bu vəzifəni yerinə yetirmək üçün isə əvvala uşaqlarda ana dilinə məhəbbət oyatmaq, onun zənginliyindən istifadə etmək, öz fikrini aydın, obrazlı və rabitəli şəkildə ifadə etməyi öyrətmək lazımdır. Təbii ki, bütün bunlar nitqin inkişafı ilə bağlıdır. Uşaqların gözəl, aydın rabitəli nitqə yiyələnməsi məktəbəqədər təhsil müəssisələrində nitq inkişafı üzrə təşkil edilmiş məşğələlərdə öz həllini tapır.
Nitq insanların həyatında ən vacib amillərdən biridir. İnsanlar ilk növbədə, nitqin köməyi ilə ünsiyyət saxlayır. Bir – birini başa düşür, öz arzularını, hisslərini ifadə edirlər. Nitq elə bir güclü vasitədirki, bununla insanlar bir – birlərinə təsir göstərməyi bacarırlar. Söz adamları əməyə, qəhrəmanlığa, sülhə çağırır. Pis əməllərdən çəkindirir, ağladır, sevindirir, güldürür, onlarda yaşamağa səmərəli fəaliyyət göstərməyə inam yaradır.

Şahin Bayramov: Mingəçevir iqtisadi, mədəni, təhsil, səhiyyə və turizm potensialı dinamik artan regional mərkəzə çevrilir

Mingəçevir şəhərinin yaradılmasından 74 il ötür. Danılmaz həqiqətdir ki, doğma şəhərimizin hərtərəfli inkişafında Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin müstəsna xidmətləri olmuşdur. Hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən Mingəçevirin davamlı inkişafının təmin edilməsi diqqət mərkəzində saxlanılır. Dövlət başçımızın Mingəçevirə səfərlərinin birində qeyd etdiyi aşağıdakı fikirlər bunun bariz nümunəsidir: “Mingəçevirin timsalında biz ümumiyyətlə, ölkəmizin inkişaf modelini görürük – güclü sənaye potensialı, sosial məsələlərin həlli, sosial infrastrukturun yaradılması və qeyri-neft sektorunun inkişafı”.

Bu sözləri Mingəçevir şəhərinin yaradılmasının 74 illiyi ilə əlaqədar AZƏRTAC-a açıqlamasında Mingəçevir Dövlət Universitetinin rektoru Şahin Bayramov deyib.

Onun sözlərinə görə, məhz dövlətin göstərdiyi yüksək diqqət və qayğının, həyata keçirilən geniş abadlıq və sistemli quruculuq işlərinin nəticəsidir ki, hazırda Mingəçevir sürətlə modernləşir və gözəlləşir: “Fərəhləndirici haldır ki, hazırda davamlı güclənən və qüdrətlənən doğma Azərbaycanımızın hərtərəfli inkişafında Mingəçevir şəhəri özünəməxsus paya sahibdir. Uğurlu dövlət siyasəti və tətbiq edilən effektiv yerli idarəetmə mexanizmi sayəsində energetiklər və gənclər şəhəri olan Mingəçevir iqtisadi, mədəni, təhsil, səhiyyə və turizm potensialı dinamik artan regional mərkəzə çevrilir.

Eyni zamanda, Mingəçevirin təbii və coğrafi üstünlüyü də şəhərin inkişafına və böyüməsinə geniş imkanlar yaradır. Yenə də bu məqam Prezidentimizin fikirlərində öz əksini tapmışdır: “Mingəçevirin çox gözəl iqlimi, çox gözəl təbiəti vardır. Kür çayı boyu yerləşən ən gözəl şəhərdir. Kür çayının rəngi də burada çox gözəldir, çox şəffafdır. Belə bir rəng heç bir başqa yerdə yoxdur”.

“Bu gün regionun yeganə ali təhsil müəssisəsi olan Mingəçevir Dövlət Universitetinin simasında doğma şəhərimizi təmsil etməkdən fəxarət hissi duyuruq. Universitetimiz doğma Mingəçevirin rəmzlərini, o cümlədən Kürün rəngini öz loqosunda əks etdirdiyi kimi, fəaliyyətinin məzmununda da doğma şəhərin hərtərəfli inkişafına xidmət prioritet təşkil edir. Əsas missiyası yüksəkixtisaslı kadrlar hazırlamaq, nəticəyönümlü elmi tədqiqatlar aparmaq və cəmiyyətə faydalı sosial xidmətlər göstərmək olan universitetimiz şəhərin ekosisteminin inkişafında və ictimai həyatının canlanmasında fəal iştirak edir. 11 noyabr – Mingəçevir şəhərinin yaradılması günü münasibətilə bütün mingəçevirliləri ürəkdən təbrik edir və ən xoş arzularımızı bildiririk”, – deyə o əlavə edib.