Dərinin qaşınması

Üzdə gənə xəstəliyi, demodekoz mikroskopik ölçülü parazit gənə tərəfindən törədilir. Bu xəstəliyin əsas əlamətlərindən biri dərinin qaşınmasıdır.

İslam dininin yaranması

İslam dini dünyada ən geniş yayılmış monoteist dinlərdən biridir. İslam dini eramızın YII əsrində meydana gəlmişdir. Bu dinə Yaxın və Orta Şərq ölkələrində, Şimali Afrika və Cənub-şərqi Asiya ölkələrinin əhalisinin böyük əksəriyyəti etiqad edirlər. Bundan başqa Hindistan əhalisinin 11%, Çinin 2%, Albaniyanın 70%, Yuqoslaviyanın 15%, bu dinə sitayiş edir. İslam dini başlıca olaraq Qafqazda, Orta Asiyada, Qazaxıstanda, Dağıstanda, Tatarıstanda, Başqırdıstanda yayılmışdır. Bu dinə etiqad edənlərin sayı 1 milyarda yaxındır.

İslam sözü ərəbcə allahın iradəsinə itaət etmək deməkdir. İslamın tərəfdarlarını müsəlman adlandırırlar. Ərəbcə müslim sözü muti-itaət etmək deməkdir. İslamın mənşəyi və xarakterik cəhətləri ərəblərin və Ərəçbistan Yarımadasının xalqlarının tarixi inkişafının xüsusiyyətləri ilə bağlıdır. Ərəb qəbilə birləşmələrinin meydana gəlməsi köhnə çoxallahlıq dinlərinin yəni-politeist dinlərinin dağılmasına səbəb oldu. Ən güclü qəbilələrin allahları və məbədləri ikinci dərəcəli Allahlar və ibadətgahlar mövqeyinə düşməyə başlamışdır. Bu proses Qərbi Ərəbistanın ən iri ticarət və siyasi mərkəzlərindən olan Məkkədə (Hicaz vilayəti) daha güclü idi. İslamın meydana gəlməsi və yayılması pərakəndə ərəb tayfalarının bu dövrdə birləşməsinə kömək etmişdir. Ərəb dövlətinin yaranmasında mühüm rol oynayan Qüreyşlər qədim qəbilə allahlarını vahid Allah elan etmişdilər.

İslan dinindən qabaqkı ideoloji təlim ərəb həniflərinin adı ilə hənifilik adlanırdı. Ərəbistanda VI-VII əsrlərdə tək allahlaq tərəfdarı olanlara hənifilər deyirdilər. Bu dövrdə Ərəbistanda bütün qəbilələrin daxil ola biləcəyi bir dövlətin yaranması üçün monoteist bir dinin yaranması zəruri idi. Beləliklə də Ərəbistanda yaranmış olan hənifizm inkişaf edərək yeni daha mürəkkəb din olan islam dini şəklini aldı. 610-cu ildə yeni dini təbliğ etməyə başlayan Məhəmməd peyğəmbər ərəbləri vahid dildə birləşdirməyə nail oldu. İlk islam ideologiyasını öyrənmək üçün ən mötəbər mənbə Qurani-Kərimdir. Quran 40 min cüyür dərisi üzərində yazılmışdır. Yeddi nüsxədən ibarət olmuşdur. Zəmanəmizə isə 3 nüsxəsi gəlib çatmışdır. I Londonda, II Özbəkistanda, III Tacikistandadır. 114 surədən, 6236 ayədən ibarətdir. 622-ci ildə Məhəmməd Peyğəmbər Məkkədən Mədinəyə köçmüşdür. Hicri tarixi ( hicrət etmək-köçmək) həmin ildən başlayır. İslamı qəbul edən hər bir kəs 5 şərtə əməl etməlidir. Kəlmeyi-şəhadət, 5 namaz, oruz, zəkat. Məkkə-Kəbə ziyarəti.

Müəllif: Həvilova Fəxriyyə Həvil qızı
Mənbə: Şərq mədəniyyəti və etnoqrafiyası

Dərinin qaşınması

Qaşınma dəri ilə bağlı ən çox rast gəlinən şikayətlərdəndir. Bu subyektiv hissiyyat fizioloji və patoloji olur. Fizioloji forma adekvat qıcıqlandırıcılara, məsələn, ağcaqanad dişləməsinə cavab olaraq, yaranır. Patoloji qaşınma isə sinir sisteminin reaktivliyinin artması nəticəsində baş verir.

Dərinin patoloji qaşınması adətən qida və ya dərman allergenlərinə qarşı həssaslığın yüksəlməsi ilə bağlıdır. Həmçinin xroniki patoloji qaşınma qaraciyər, mədə-bağırsaq traktı, maddələr mübadiləsinin müxtəlif xəstəlikləri fonunda meydana çıxa bilər. Bir sıra hallarda dərinin qaşınması dermatozların (övrə, atopik dermatit və s.) əlaməti sayılır.

Dərinin qaşınması və onun növləri

Yayılma dərəcəsinə görə qaşınma lokalizəolunmuş (məhdud sahədə yaranan) və diffuz (generalizəolunmuş) formalara bölünür. Axırıncı forma differensiasiya baxımından çətinlik törədir. Onun əsasında dərinin quruluğu kimi sadə səbəblər və ya gizli limfoma, endokrin pozğunluqlar qismində ciddi amillər dayana bilər. Belə hallarda dermatoloqa, yəni dəri həkiminə müraciət etməklə, düzgün müalicə almaq lazımdır.

Dərinin qaşınması nə ilə bağlıdır?

Qaraciyər və öd yolları xəstəlikləri

70-90% hallarda dərinin qaşınması xolestaz (öd durğunluğu), öd daşı xəstəliyində müşahidə edilir. Həmçinin qaraciyər sirrozu, xroniki hepatiti olan xəstələrin 10-40%-i qaşınmadan əziyyət çəkir.

Böyrək problemləri

Böyrək çatışmazlığı diaqnozu qoyulmuş, xüsusilə hemodializə ehtiyac duyan şəxslərin 77%-də dərinin qaşınması qeydə alınır.

Qalxanvari vəzin xəstəlikləri

Diffuz toksiki zobun müalicə prosesində xəstələrin əksəriyyəti dərinin qaşınması ilə qarşılaşdıqlarını bildirirlər.

Şəkərli diabet

Cinsi orqanlardakı qaşınmanın səbəbi qanda qlukozanın səviyyəsinin artması fonunda yaranan kandidoz, yəni göbələk xəstəliyidir. Başda dərinin qaşınması isə diabetik neyropatiyada müşahidə oluna bilər.

Qan xəstəlikləri

Həqiqi polisitemiya diaqnozu qoyulan pasiyentlərin 50%-i dəri qaşınmasından əziyyət çəkir. Limfaqranulomatoz hallarının 30%-i aşağı ətraflarda dərinin qaşınması ilə müşayiət olunur. Həmçinin qaşınma dəmir defisitli anemiya, limfoleykoz, paraproteinemiya, mastositoz zamanı yarana bilər.

Psoriaz

Psoriaz xəstəliyinin sürətli gedişində dərinin qaşınması və pulcuqlanma müəyyən edilir. Xəstəlik dəridə gec sağalan, quru ləkələrlə xarakterizə olunur.

Ekzema

Ekzemanın bir çox formalarında dərinin müxtəlif mənşəli qaşınmaları meydana çıxır. Məsələn, seboreyalı ekzemada göbələk, atopik formada isə allergik mənşəli qaşınma baş verir.

Helmintoz

Helmintoz – parazit qurdlar tərəfindən törədilir. Xəstələr adətən məişət yolu ilə yoluxur. Enterobioz üçün anal nahiyədə dərinin qaşınması xarakterik olduğu halda, askaridozda qurdun ifraz etdiyi toksin nəticəsində ümumi allergik reaksiya şəklində dəri qaşınması yarana bilər.

Qoturluq

Qoturluq gənəsi dərinin qaşınması və səpməsinə səbəb olur. Dəridə ikincili irinciklər də aşkarlana bilər.

Demodekoz

Üzdə gənə xəstəliyi, demodekoz mikroskopik ölçülü parazit gənə tərəfindən törədilir. Bu xəstəliyin əsas əlamətlərindən biri dərinin qaşınmasıdır.

Pedikulyoz

Bit mənşəli xəstəlikdir. Parazitin dişlədiyi yerdə dəri qaşınması və irinciklər əmələ gəlir.

Streptodermiya

Streptokokk impetiqosu – stafilokokk və streptokokk bakteriyaları tərəfindən yaranır. Bakteriya epidermisdəki zədədən dəri örtüyünə daxil olur, iltihab, dərinin qaşınması və səpkilərlə nəticələnir.

Herpes

Virusla yoluxma dəridə və selikli qişada səpki şəklində təzahür edir. Onun adi, genital, kəmərləyici dəmrov, çiçək xəstəliyi kimi növləri vardır. Əksər formalar üçün qaşınma səciyyəvidir.

Allergiya və övrə

Müxtəlif allergenlərə qarşı fərdi reaksiya özünü dəridə qaşınma və səpkilərlə biruzə verir.

Quru dəri

Dərinin kifayət qədər nəmləndirilməməsi pulcuqlar və qaşınma ilə sonlana bilər.

Vitamin və mineral çatışmazlığı

A, B, C, D vitaminləri, həmçinin dəmir və sink defisitinin əlamətləri sırasına dərinin qaşınması və qabıqlanması daxildir. Belə vəziyyətlərdə adətən sızanaqlar formalaşır.

Sadalanan amillərlə yanaşı psixogen mənşəli, həmçinin hamiləlik və klimaks dövründə dəridə qaşınma yarana bilər.

Dərinin qaşınması nə zaman peşəkar yardım tələb edir?

Aşağıdakı hallarda həkimə getmək zəruridir:

• dərinin qaşınması 14 gündən çox sürdükdə;
• yuxusuzluq və diskomfort müşahidə edildikdə;
• qaşınma bütün bədənə yayıldıqda;
• digər simptomlar: kəskin arıqlama, zəiflik, nəcis və sidiyin formasının dəyişməsi izlənildikdə.

Mütəxəssislər profilaktik məqsədlə aşağıdakıları tövsiyə edirlər:

• ildə ən azı 1 dəfə zəruri müayinələrdən keçin;
• dəri, infeksion, göbələk və daxili xəstəliklərinizi vaxtında müalicə edin;
• allergiyanız varsa imkan daxilində qıcıqlandırıcılarla təmasdan çəkinin;
• şəxsi gigiyena qaydalarına riayət edin;
• sağlam və balanslaşdırılmış qida rejiminə əməl edin;
• mütəmadi şəkildə dərini nəmləndirin;
• gün ərzində kifayət miqdarda su için.

Xülasə

Göründüyü kimi dəridə qaşınma müxtəlif səbəblərdən qaynaqlanır. Problemi kökündən həll etmək üçün mütləq həkim qəbuluna yazılın. Yalnız peşəkar mütəxəssis qaşınmanın səbəbini üzə çıxara və müvafiq müalicə təyin edə bilər.