Ekologiya hüququ
C) 12 iyun 2001-ci il
Baki universitetiNİn xəBƏRLƏRİ №3 Təbiət elmləri seriyası
mədəniyyət, incəsənət və turizm sahələri vasitəsilə də təsdiq olundu.
Azərbaycanda ümumi ekologiyanın inkişafı Dövlət Universitetində (ADU,
sonra BDU) ekoloji tədris ilə başlanıb (Mustafayev, 1970). İlk vaxtlar keçmiş SSRİ-
nin heç bir bölümündə dərslik yox idi. 1959-cu ildə Tomsk Universiteti
«Ekologiyanın əsasları» adlı dərslik nəşr etdi (İoqanzen, 1959). Amma həmin dərslik
tənqid atəşinə tutulub satışdan və kitabxanalardan yığışdırıldı. Sonrakı illərdə
məzmunca Ümumi ekologiya olan dərsliklər «Təbiətin qorunması» adı altında nəşr
edildi (Laptiyev, 1970; Mustafayev, 1970). 1975-ci ildə ABŞ ekoloqu Y.Odumun
«Ekologiyanın əsasları» adlı kitabının rus dilinə tərcümə edilməsi bu elmin ali
məktəblərdə tədrisinə güclü təkan verdi. Sankt – Peterburqda (Novikov, 1979),
Moskvada (Fyodrov, Qilmanev, 1980) və başqa elm mərkəzlərində dərsliklər nəşr
olundu. Göründüyü kimi, ali məktəblər üçün ekoloji dərslik yaradılmasında ADU ilk
pionerlərdən biri olub. Müasir ali məktəblərdə ekoloji dərslik qıtlığı yoxdur.
Azərbaycanda və Rusiyada bu baxımdan, hətta bolluq yaranıb: Ümumi ekologiya ilə
yanaşı kənd təsərrüfatı və sənaye ekologiyası, coğrafi ekologiya, ekoloji kimya,
ekoloji hüquq və b. sahələr üzrə ekoloji dərsliklər nəşr edilib (Məmmədov, Xələfov,
2005; Əliyeva, Mustafayev, Hacıyeva, 2006; Göyçaylı, İsmayılov, 2006; Əsədov,
Axundzadə, Quliyeva, 2007 və s.). Amma ümumtəhsil orta məktəblər üçün ilk dəfə
olaraq BDU-da nəşr edilmiş ekoloji dərslik (Əliyeva,Mustafayev, 2004) 5 ildən
çoxdur ki, könüllü istifadə hüququnda qalıb. Ona görə ki, orta məktəblərdə ekologiya
hələ də ayrıca fənn kimi tədris edilmir.
Material və metodika
Məqalənin materialı müəlliflərin düşüncəli ömrü boyunca eşitdikləri,
oxuduqları, gördükləri və əməl etdikləri həyat təcrübəsi toplusudur. Əsas metodika
nəzəri və praktiki nəticələrin müqayisəsindən ibarətdir. İstər materialın toplan-
masında, istərsə də ona qiymət verilməsində 90-illik yubileyinə hazırlaşdığımız Bakı
Dövlət Universitetinin xidməti, o cümlədən düşüncəli ömrünü bu möhtəşəm elm,
tədris və mədəniyyət ocağı ilə bağlamış müəlliflərin yaradıcılığı məqalənin əsasını
təşkil edir. Təbiidir ki, ədəbiyyatdan istifadə olunması da unudulmayıb.
Nəticələr və onların müzakirəsi
Azərbaycanda biologiyanın məqsədyönlü ekoloji istiqaməti 1960-cı illərdə
ADU-da yaradılıb. Təkcə ilk ekoloji dərslik (Mustafayev, 1970) deyil, ekoloji
istiqamətli kafedra da ilk dəfə burada (coğrafiya fakültəsində) təşkil edilib. 1960-cı
illərdən başlayaraq «Onurğalılar zoologiyası» kafedrasının elmi-tədqiqat planında
ekoloji istiqamət dominant mövqe tutmuş, indi isə vahid mövzudur. Kompleks bioloji
elmlər (torpaqşünaslıq, hidrobiologiya, parazitologiya) özü-özlüyündə ekologiyadır.
1960-cı illərdən sonra ADU-nun elmi-tədqiqat planına uyğun olaraq faunanın
növ tərkibinin öyrənilməsi ilə eyni vaxtda onun kəmiyyət göstəricilərinin də öyrənilib
qiymətləndirilmə istiqaməti ekologiyada bir sıra yeni prinsip və konsepsiyaların
yaradılmasına, hətta ekoloji qanunun kəşf edilməsinə səbəb olub:
-«Quşların fauna tipləri» konsepsiyasının ilk müəllifinə görə (Şteqman, 1938)
Qafqazın ornitofaunası Avropa tipinə daxil edilir. Lakin BDU-da aparılmış tədqiqat-
ların (Mustafayev, 1985; Mustafayev, İsmayılova, 2006; Sadıqova, 2008) nəticəsi
olan «Fauna tiplərinin landşaftlar üzrə yayılması» prinsipi göstərir ki, Azərbaycanın
ornitofaunasının əsasını meşələrdə Avropa tipi, açıq sahələrdə isə Aralıq-dəniz tipi
-Dağların şaquli qurşaqlarında, hətta aran və dağ faunaları arasında qarşılıqlı
inteqrasiya olması çoxdan məlum idi və səbəbi çay vadiləri qəbul edilmişdi (Straut-
man, 1959). İlk dəfə ADU-nun tədqiqatları müəyyən etdi ki, müasir dövrdə faunanın
şaquli inteqrasiyasına əsas səbəb antropogen faktordur (Mustafayev, 1984,1985).Bu
prinsip sonradan daha da inkişaf etdirildi və yeni-yeni faktlarla təsdiq olundu
-Ornitocoğrafi rayonlaşdırma aparılmasında faunaya 3 parametrinə görə (növ
tərkibi, populyasiyanın sıxlığı və biokütləsi) qiymət verilməsi ilk dəfə ADU-da
(Mustafayev, 1985) yaranıb, sonra da 14 parametrə əsasən kompleks məzmunla inki-
şaf etdirilib (Sadıqova, 2008).
-Landşaftın antropogen «təkamülü» ilə onun faunasının kəmiyyəti və keyfiy-
yəti arasında parallelizm olması ilk dəfə ADU-da açılıb (Mustafayev,1985), sonralar
geniş istifadə olunub və olunur.
-«Canlı təbiətdə neytralizmin inkarı» konsepsiyası BDU-da yaradılıb (Mus-
tafayev, 1993) və sonralar müxtəlif ekosistemlərdə təsdiq olunub (Sadıqova, 2008).
Canlılar arasında neytral əlaqə (Çernova, Bılova, 1988) özü-özünü inkar edir; əlaqə
olan halda neytralizm ola bilməz. Amma naməlum əlaqə ola bilər.
-Heyvanlar arasında yem əlaqələri çoxdan məlum idi. Lakin bu əlaqələrin
ümumbioloji mahiyyəti BDU-da açılıb (Mustafayev, 1995). Məlum olub ki, hey-
vanların yem əlaqəsinin eyni forması fərdlər və populyasiyalar səviyyəsində tamam
fərqli nəticə verir. Məsələn, yırtıcı heyvan ilə onun şikarı arasındakı yem əlaqəsi fərd
səviyyəsində yırtıcı üçün müsbət, şikar üçün isə mənfi olduğu halda, populyasiya
səviyyəsində hər ikisinə müsbət təsir edir.Bu fikir rəqabət əlaqəsinə də aiddir.
Kommensalizm əlaqəsi çox halda gizlin (hələ açılmadan qalmış) protokooperasiyadır.
-Biotik əlaqələr çoxdan məlumdur.Lakin bu «əlaqələrin qoşaxətli-üçbucaqlı
forması qanunu» BDU-da kəşf edilib (Mustafayev, 1995). Canlılar arasında əlaqənin
3 forması (yem, sahə və generativ əlaqələr) üçbucağa bənzədilir, qoşa xətlər isə
növdaxili və növlərarası əlaqələri bildirir. Üçbucağın nazik divarları zəif əlaqəni,
qalın divarları isə güclü əlaqəni əks etdirir. Əlaqələrin hamısı ikitərəflidir. Bu qanun
bir daha göstərir ki, canlı təbiətdə neytralizm yoxdur.
-«Heyvanların sinantroplaşması prosesində mərhələlik» prinsipi BDU-da
formalaşıb (Mustafayev, 1999) və inkişaf etdirilib (Sadıqova, 2008). Proses 4 mər-
hələyə ayrılıb: qismən sinantrop, yarımsinantrop, natamam sinantrop və tam sinan-
trop. Bu mərhələləri müəyyən etmək üçün sinantroplaşma şkalası tərtib edilib
(Mustafayev, 1999) və sonra yeni faktlara əsasən daha da təkminləşdirilib (Sadıqova,
-Azərbaycanda sosial ekologiyanın nəzəri əsaslarının inkişafı nəticəsində «Si-
vilizasiyanın pozitiv və neqativ göstəriciləri» adlı konsepsiya yaradılıb (Mustafayev,
1999). Müasir qloballaşma şəraitində Milli mentalitetin saxlanması və özünüdərk
prosesinin güclənməsi üçün bu konsepsiyanı önəmli sayırıq. Dərrakəli insan növünün
sivilləşmə dövrünün 15 əlaməti heyvanlar aləminə, 12 əlaməti qədim adamlara, 14
əlaməti isə müasir əhaliyə səciyyəvidir. Göstəricilər pozitiv və neqativdir. Bəzi ne-
qativ göstəricilər (faşizm, soyqırımı, terrorizm, qlobal müharibə, ətraf ühitin transfor-
masiyası, narkomaniya-narkobiznes, qadın alveri) XX-XX1 əsrlərin pozğunluqları
kimi qiymətləndirilir (Mustafayev, 2009).
-«Urbanizasiyanın və əhali miqrasiyasının ekoloji nəticələri» prinsipi BDU-
da işlənib (Mustafayev, 1999) və qloballaşma dövrü üçün çox önəmlidir.Bu prosesin
neqativ ekoloji təsiri mənəvi və maddi dağıntılara səbəb olur.
-«Heyvanların yem xarakterində 75% rasion Prinsipi» (Mustafayev,
Sadıqova, 2007) BDU-ya məxsusdur. Bu prinsip heyvanlar aləminə obyektiv ekoloji
qiymət vermək üçün vacibdir. Buna görə heyvanların yem xarakteri şkalası tərtib
edilib (Sadıqova, Mustafayev, 2008).
-«Faunanın kolonial həyatının mərhələlik Prinsipi» BDU-da aparılmış tədqi-
qatların nəticəsidir (Mustafayev, Məmmədov, 2008). Quruda yaşayan onurğalı
heyvanların kolonial həyatı 3 mərhələdən ibarətdir: kolonial həyata keçid mərhələ;
fakultativ koloniya; obliqat koloniya. Əhalinin təsirinə kolonial heyvanların adap-
tasiya səviyyəsi onların kolonial həyatın hansı mərhələsində olmasından asılıdır.
-Faunanın çoxparametrli ekoloji qiymətləndirilməsi-biomüxtəlifliyin saxlan-
masının qarantıdır» Prinsipi (Mustafayev, Sadıqova, 2007) BDU-nun son elmi
uğurlarından sayıla bilər.
-«Ekologiyadan əvvəlki ekologiya» konsepsiyası (Mustafayev, Məmmədov,
2006) soy-kökdən istifadə mədəniyyətidir. Bu prinsip keçmiş dövrlərdə yaşamış
əhalinin ətraf mühitə münasibətində olmuş faydalı göstəricilərin bərpa edilməsinə,
çatışmazlıqların isə aradan qaldırılmasına stimul yaradır. Məsələn, eramızdan öncə
V1 əsrdə Avesta qanunlar toplusunda xeyir ilə şərin misalında canlılar məhvedici
qüvvələrdən qorunur. «Kitabi-Dədə Qorqud» dastanında (V1-V11 əsrlər) təbiət insan
kimi, insan da təbiət kimi qəbul edilir. Arıq, zəif, balalı heyvanlara dəyməyiblər.
Vəhşi heyvanların etibarını qazanmaq tələb olunub. İslam dinində ətraf mühitə Allah
yaratmış varlıqlar kimi qayğı ilə yanaşılıb, laqeydliyə və tənbəlliyə qarşı mübarizə
aparılıb, çox qazanıb Allahın buyurduqlarına sərf etmək, öyrənib-öyrətmək, yolxucu
xəstəliklərdən qorunub sağlam yaşamaq, az yemək, qənaətcil olmaq və s. insani sifət-
lərə böyük yer verilib. Həsən bəy Zərdabi, hətta akademik Həsən Əliyev ekologiya
sözü işlətmədən bütün əməllərini ekoloji tədbirlərə yönəldiblər. «Əkiblər-yeyirik,
əkməliyik-yesinlər» deyən babalarımızın əməlləri əsil ekologiya idi. Biz bunların
hamısını «Ekologiyadan əvvəlki ekologiya» adlandırıb dəyərli hesab edir və onlardan
ibrət almağı məsləhət görürük.
-«Atalar sözünün ekoloji aspekti» Prinsipi (Mustafayev, Məmmədov, 2008)
BDU-da ekologiyanın folklora inteqrasiyasının tədqiq edilməsinə əsaslanıb. 2000-dən
çox atalar sözünün və məsəllərin araşdırılması göstərdi ki, babalarımız maddi baxım-
dan yoxsul, mənəvi baxımdan isə çox zəngin olublar. Ona görə də müasir elmlərin bir
sıra nəticələrini 100-illərlə qabaqlayıblar. Bunların öyrənilməsi böyük ibrət dərsidir.
-«Ekoloji inteqrasiya müasir dövrün tələbidir» konsepsiyası (Mustafayev,
2009) BDU-da ekologiya ilə müxtəlif elmlərin müştərək tədqiqat aparmasının, tədris
edilməsinin, yüksək kvalifikasiyalı kadr hazırlığında istifadə olunmasının və
maarifçilikdə nəzərə alınmasının səviyyəsinə əsaslanır. Bunların hər bir ölkədə
müəyyən edilməsi ekologiyanın qlobal inkişafına yardımçı ola bilər.
-«Ətraf mühitin təmiz və sağlam saxlanmasında poeziyadan istifadə» Prinsipi
(Mustafayev, Məmmədov, 2006) BDU-da məqsədyönlü tətbiq olunur və uğurlu
-«Əməl güzgüdür» konsepsiyası (Mustafayev, 2009) BDU-da 60 illik təcrü-
bədən formalaşmış 300-dən çox orjinal sosial-ekoloji esselərə və elmi kəlamlara əsas-
lanıb. Bu konsepsiyanın məqsədi özünüdərk kimi çətin problemdə yardımçı olmaqdır.
BDU-da ekoloji inteqrasiyanın səviyyəsi ali məktəblər üçün nümunədir.
Bütün elmlərə, mədəniyyətə, iqtisadiyyata və əhalinin fəaliyyət formalarının hamısına
inteqrasiya baxımından ekologiya ilə yalnız riyaziyyat müqayisə oluna bilər. Artıq
hamı bilir ki, bəşəriyyətin gələcək müqəddaratı onun özündən və ətraf mühitdən
asılıdır. Bunların hər ikisi konkret ekoloji vəziyyət ilə bağlıdır. Ona görə dünyaya
müasir ekoloji baxış kiçik bir məktəb sahəsindən tutmuş kosmik miqyasa qədər
məkanı əhatə edir, lakin diqqət mərkəzində Yer planetinin əhalisidir.
Əhalinin iqtisadi maraqları ilə onun mühitinin təmiz və sağlam saxlanması
dövrümüzün əsas probleminə çevrilib. Problemin həlli yolları BMT-nin Elm mərkə-
zinin təklif etdiyi 4 əsas proqramda öz əksini tapıb: Yerin fəza ilə əlaqəsi; biosferdə
enerji çevrilməsi; ekosistemlərin əhali ilə əlaqəsi; əhalinin sağlamlığı. Kiçik bir
ərazidən böyük ölkəyə qədər olan ekoloji proqramlar qlobal proqramlara əsaslanıb
orjinal məzmun ala bilər. Gözlənilən uğurlar ekoloji inteqrasiyanın düzgün təşkil
edilməsindən asılıdır. Bu baxımdan «ekologiya» terminindən (1866-cı il) əvvəlki
dövrlərdə əhalinin ətraf mühitə münasibətini nəzərə almaq yalnız fayda verər.
Müasir ekoloji inteqrasiyanın səviyyəsi müxtəlif elmlər, maarifçilik, tədqiqat,
tədris və kadr hazırlığı sahələrində qazandığı ekoloji uğurlar vasitəsilə müəyyən edilə
Müqayisəli təhlildən aydın olur ki, Azərbaycanda ekoloji inteqrasiyanın 24
forması var və hamısı (100%) maarifçilikdə az-çox nəzərə alınır. Bu göstərici elmi
tədqiqat işlərində 83,3, tədrisdə 50,0, kadr hazırlığında 37,5% təşkil edir. Biologi-
yada, kimyada, torpaqşünaslıqda, kənd təsərrüfatında, coğrafiyada, geologiyada və
sənayedə ekoloji inteqrasiyanın 4 aspektinin hamısı öz əksini tapıb. Qalan 17 sahənin
ekoloji inteqrasiyası tam deyil.
Biologiya ilə coğrafiyanın inteqrasiyası Biocoğrafiyanın əsas mənbəyidir.
Azərbaycanda biocoğrafiya zəif inkişaf edib. Lakin ayrı-ayrılıqda fitocoğrafiyanın və
zoocoğrafiyanın uğurları çoxdur. BDU-da aparılmış tədqiqatlar (Mustafayev, 1985;
Sadıqova, 2008) göstərib ki, zoocoğrafiyanın ekoloji aspekti heyvanlar aləminin
müasir vəziyyətini daha yaxşı əks etdirir, ona görə bioloji müxtəlifliyin saxlanması
üçün faktik tədbirlərin nəzəri əsasıdır.
Azərbaycanda ekoloji inteqrasiya səviyyəsi (1-maarifçilikdə tətbiqi, 2-tədqiqatda
tətbiqi, 3-tədrisdə tətbiqi, 4-kadr hazırlığında tətbiqi)
Ekoloji inteqrasiya sahələri
Ekologiya hüququ
E) 2006-2013-cü
2. “5-iyun Beynəlxalq ətraf mühitin mühafizə günü” neçənci ildə harada qəbul olunmuşdur?
B) 1974-cü ildə Fransada
C) 1975-ci ildə Amerikada
D) 1972-ci ildə İtalyada
E) 1973-cü ildə Yaponiyada
3. Təbiət salnaməsində hansı başlıqlar olur?
1. еlmi tədqiqat;
3. Təbiəti mühafizə;
4. qoruğun ərazisi;
Е) 3,2,4
4. Xüsusi mühafizə olunan ərazilərin təşkili və istifadəsi bu prinsiplərdən birinə əsaslanır?
A) Bеynəlxalq əməkdaşlıq
B) Ətraf mühitin monitorinqi
C) təbiəti mühafizə
Е) hamısı
5. Qanunvericilik funksiyasını həyata keçirir
D) Icra hakimiyyəti
6. Qarantiya normaları necə həyata keçirilir?
A) iqtisadi, təşilati, sanitar-gigiyenik, ekoloji nəzarət, hüquqi, və s.
B) Mədəni maarifçi, mülki, sabitlik,
C) sanitar-gigiyenik, inzibati, cərimə
D) ekoloji nəzarət, inzibati, məsiliyyət normaları üzrə
E) doğqu cavab yoxdur
7. “Ətraf mühitin mühafizəsi” haqqında qanun nə vaxt qəbul edilib?
8. Hüquqi konsepsiyanın əsasını təşkil edir
A) təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı əlaqələri ideyası
B) Cəmiyyətin təbiətlə qlobal miqyaslı əlaqələri
C) ”Təbiət və cəmiyyət”in qarşılıqlı münasibətləri
D) cəmiyyət, insan və təbiətin münasibətləri
E) elmi-texniki inqilabın sürətli inkişafı
9. “Qırmızı kitaba” salınmış neçə heyvan növü var ?
A) 108 heyvan növü
B) 75 heyvan növü
C) 50 heyvan növü
D) 140 heyvan növü
E) 112 heyvan növü
10. Ətraf mühitin pisləşməsinə səbəb olan amillərdən biri də nə hesab olunur?
A) sənaye sahələrinin genişlənməsi
B) elm və texnikanın inkişafı
C) turşulu yağışlar
D) təbii fəlakətlər
E) Torpaq eroziyaları
11. Müasir dövrdə hansı konsepsiyaya əsaslanan anlayış perspektivli sayılır?
A) noosfera konsepsiyası
B) Biosfer konsepsiyası
C) ekosistem konsepsiyası
D) bioloji konsepsiyası
E) təkamül konsepsiyası
12. Meşə fondu neçə qoruyucu kateqoriyaya bölünür
E) 8
13. Ekoloji ziyan nədir?
A) ətraf mühitin çirklənməsi, təbii ehtiyatların dağılması və tükənməsi, təbii obyektlərə və bütünlükdə təbii ekoloji sistemlərə dəymiş ziyandır.
B)təbii ehtiyatlardan səmərəsiz istifadə, qanunsuz tullantı atmaq və s.
C) icazəsiz təbii ehtiyatlardan istifadə etmək, ov ovlamaq, ağac kəsmək və s.
D) təbiət istifadəçilərinə, onların əmlakına və gəlirlərinə dəymiş ziyandır
E) doğru cavab yoxdur
14. İnsanın qarşılıqlı təsirdə olduğu təbiəti əks etdirən hansı problem yaranmışdır?
A) ətraf mühit problemi
B) kosmik fəza problemi
C) ozon qatı problemi
E) qida problemi
15. Ekoloji hüquq .
A) təbiət və cəmiyyətin ictimayi münasibətlərini hüquqi normalarla tənzimləyən hüquq sahəsidir.
B) insan və cəmiyyətin münasibətlərini hüquqi yolla tənzimləyən hüquq sahəsidir.
C) insan və cəmiyyətin ictimayi münasibətlərini hüquqi normalarla tənzimləyən yeni bir sahədir.
D) ictimayi münasibətlərin hüquqi normalarla tənzimləyən elm sahəsidir.
E) düzgün cavab yoxdur.
16. Ətraf mühitin monitorinqinin qlobal sistemi fəaliyyət göstərən neçə proqrama aiddir?
E) 6
17. Sığorta halı nәdir?
- qәza nәticәsindә atılan zәrәrli maddәlәrin tәbii mühitә vurduğu iqtisadi sosial ziyanın baş verdiyi proses.
- qәza nәticәsindә atılan zәrәrli maddәlәrin tәbii mühitә vurduğu iqtisadi sosial ziyanın hәcmi.
- qәza nәticәsindә atılan zәrәrli maddәlәrin hәcmi.
- qәza nәticәsindә atılan zәrәrli maddәlәrin әhaliyә vurduğu ziyanın hәcmi.
- qәza nәticәsindә atılan zәrәrli maddәlәrin sәnaye müәssisәlәrinә vurduğu ziyanın hәcmi
18. “Yerin qabığının maddi istehsal sahəsində istifadə edilən təbiii mineral törəmələri”.
A) faydalı qazıntılar adlanır
B) bərpa olunan təbii ehtiyatlar adlanır
C) bərpa olunmayan təbii ehtiyatlar adlanır
D) alternativ enerji mənbələri adlanır
E) düzgün cavab yoxdur
19. Ətraf mühit dedikdə, nə başa düşülür?
A) Insanın yaşadığı təbii şərait, ərazi, sənaye və kənd təsərrüfatı obyektlərinin yerləşdiyi sahə, habelə digər mədəni-məişət təyinatlı obyektlərin cəmi başa düşülür
B) canlı və cansız təbiət
C) təbiət və insanların qarşılıqlı münasibətini və bütün obyektlərin cəmi başa düşülür.
D)insanları və Biosferi əhatə edən mühıt
E) Göstərilənlərin hamısı
20. İnsanın ətraf mühitə neqativ təsiri
A) ətraf mühitin çirkləndirilməsi; təbii ehtiyatların tükənməsi; təbii mühitin dağılması.
B) texnikanın sürətli inkişafı nəticəsində yaranmış vəziyyət
C) Hidrosferin cirklənməsi; cəmiyyətlə təbiətin ziddiyətli münasibəti; insanla təbiətin qarşılıqlı münasibəti problemi.
D) biomüxtəliflilik; təbiət proseslərin pozulması; faydalı qazıntıların tükənməsi.
E) ətraf mühitin çirklənməsi; iqlim dəyişməsi; təbii ehtiyatların tükənməsi.
21. Cəmiyyət və təbiətin inkişaf konsepsiyaları hansılardır?
A) Naturalist, təbiətə toxunmamaq, istehlak, alarmizm, ekoloji böhranın səbəbləri konsepsiyası
B) inzibati, beynəlxalq, maliyyə və s. hüquqi konsepsiyası
C) iqtisadi, ekoloji, sağlamlıq konsepsiyası
D) siyasi, mədəni, qlobal və texniki prosesləri konsepsiyası
E) doğru cavab yoxdur
22. Dövlətin əsas funksiyalarının əsas məqsədi
A) cəmiyyətin iqtisadi və ekoloji maraqlarının səmərəli nisbətini müəyyən etmək, insanların təmiz hava, sağlam və əlverişli ətraf mühit kimi hüquqlarının reallaşdı-rılması üçün lazımi zəmin yaratmaqdır.
B) bəşəriyyət, təbiət və insan arasında əlaqələri yaxşılaşdırmaq.
C) insan və təbiət, onun fəaliyyəti və inkişaf qanunları sistemi yaratmaqdır.
D) insanların sosial vəziyyətini və problemlərini həll etməkdir.
E) Göstərilənlərin heç biri
23. Təbiətdən istifadə dedikdə nə başa düşülür?
A) insanların iqtisadi, ekoloji, sağlamlıq və mədəni maraqlarını təmin etmək üçün təbiətin faydalı xüsusiyyətlərindən yararlanması
B) insanların məhsuldar torpaqlar, icməli su, faydalı qazıntılar, fauna və flora, tikinti üçün ayrılmış ərazilərdən istifadəsi
C) insanlar üçün yararsız ərazilərdə, səhralarda, şoranlaşmış torpaqlarda şərait yaradılmasıdır.
D) yeni enerji mənbələrinin axtarılması, yeni poliqonların tikilməsi, boş torpaqlarda tikinti üçün ayrılmış ərazilərin istifadəsi
E) Göstərilənlərin hamısı
24. BTMİ neçənci ildə təsis olunub?
25. Meşələrdən istifadə hüququ neçə qrupa bölünür
A) müddətli və müddətsiz
B) daimi və müvəqqəti
C) ardıcıl və q/müəyyən
D) davamlı və ardıcıl
E) hər zaman və günaşırı
26. Ekoloji hüquqpozmanın obyektiv tərəfi:
A) fəaliyyətdə olan qaydaların tələblərinin pozulmasına qarşı yönəldilmış normalardır.
B) ətraf mühitin vəziyyəti haqqında məlumat toplamaq
C) ətraf mühitin vəziyyəti əlaqədar onun obyektlərinə və dəyərinə vurulmuş zərərdir
D) torpağın alınması və obyektin yerləşdirilməsi üçün həmin torpaq sahəsinin verilməsi məsələsi
E) ətraf mühitin mühafizəsində nəzərdə tutulan ekoloji normalardır.
27. Azərbaycanda “Su təchizatı və tullantı sular haqqında” qanun nə vaxt qəbul edilmişdir?
28. Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanunun neçənci maddələrdə qəbul edilmişdir?
A) 35, 36, 41, 42, 43, 44, 45, 48
B) 28, 35, 38, 48, 49, 50
29. Qanunvericilik hakimiyyətini həyata keçirir.
30. Ekoloji problemlərin kəskinləşməsinin əsas “səbabkarları” bunlardır: .
A) cəmiyyət, ETİ, insan
B) cəmiyyət, insan, ətraf mühit
C) cəmiyyət, texnika, insan
D) təbiət, ETİ, insan
E) canlılar, Elmi Texniki İnqilab və insan
31. Hüquqi ekologiya .
A) ekoloji hüququn həyata keçirilməsini reallaşdıran hüquq normalarıdır
B) ətraf təbii mühitin qorunması və yaxşılaşdırılmasıdır.
C) ekoloji münasibətləri tənzimləyən normaların cəmidir
D) “təbiət-cəmiyyət” ictimai münasibətlərini tənzimləyir
E) təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı təsiri tənzimləyir;
32. Ekoloji təhlükəsizlik təmin olunmasının əsas məqsədi:
A) insanı onun həyat və sağlamlığına təhlükə törədən ətraf mühitin qeyri-sağlam təsirlərindən qorumaqdır.
B) Təbiətdə ekoloji tarazlığın saxlanılması və qorunmasıdır
C) təbiət-cəmiyyət-insan münasibətlərində ziddiyyətlərin həll olmasıdır.
D) təbiət və insan arasında tarazlığın saxlanılmasıdır.
E) düzgün cavab yoxdur
33. Hüquqi ekologiya neçə qrupa bölünür?
A) 2 yarım qrupa
34.Törəmə (ikinci) hüquqi normalar
A) baza normaları əsasında müəyyən edilən təsərrüfat, cinayət, inzibati, beynəlxalq maliyyə və s. hüquqi normalar.
B) sosial huquqi normaları əsasında tənzimlənən müəyyən edilən təsərrüfat, cinayət, huquqi, iqtisadiyyat və s. hüquqi normalar.
C) təbiət, cəmiyyət və insan münasibətlərini, iqtisadiyyat və insanın ətraf mühitə qarşı münasibətləri tənzimləyən hüquqi normalardır.
D) təbii ehtiyatların ayrı-ayrı növlərini hüquqi rejimini nizama salan hüquqi normalar
E) Göstərilən cavabların heç biri
35. Ekologiya hüququnun əsas mənbələri
1. səlahiyyətli dövlət orqanları tərəfindən qəbul edilən normativ hüquqi aktlardır
2. qanunlar, qərarlar, təlimatlar və s. 3. Lisenziyalar; 4. Sərəncamlar; 5. Xüsusi təlimatlar
E) 1,5
36. Təbii ehtiyatlar:
A) torpaqlar, meşələr, sular, yerin təki, heyvanlar aləmi, atmosfer havası
B) enerji ehtiyatı, su ehtiyatı, torpaq ehtiyatı
C) Dünya okeanı, heyvanat aləmi, landşaftlar, çaylar
D) hava, su, torpaq
E) göstərilən cavabların heç biri
37. Əhatə etdiyi ekoloji problemlərə görə bütün Beynəlxalq təşkilatlar hansı qrupa bölünür
A) YUNEP, ÜMT, FAO, UST, BDT
B) BMT, YUNEP, YUNESKO
C) MAQATE, BMT, ÜST
E) BDT, YUNEP, AES
38. Hüququn mahiyyətini müəyyən edən əsas prinsiplər:
A) sosial ədalət və sosial ədalət prinsipi, hüquq bərabərliyi prinsipi, hüquq və vəzifələrin vəhdəti prinsipi, qanunvericilik prinsipi və s.
B) sosial, siyasi, mədəni prinsipi, psixoloji və təbiət proseslərin prinsipi
C) siyasi, mədəni, qlobal və texnoloji proseslər prinsipi
D) insanın, cəmiyyətin hüquq bərabərliyi prinsipi; texnikanın, mədəniyyətin, təbiətin və sistemlərin qarşılıqlı təsirinin prinsipi
E) göstərilən cavabların heç biri
39. Ekologiya hüququnun prinsipləri “Ətraf mühitin mühafizəsi” haqqında qanun neçənci maddəsində müəyyən edilmişdir?
E) 9-cu
40. BMT-nin ətraf mühitin mühafizəsi nizamnaməsinin məqsəd və vəzifələrinə aid edilmir:
A) dünya sərvətlərinin mənimsənilməsi
B) insan hüquqlarının qorunması
C) əhalinin yaşayış səviyyəsinin yüksəldilməsi
D) sağlamlığın qorunması
E) sosial və iqtisadi problemlərin həlli
41. Təbii ehtiyatlara mülkiyyət hüququ necə tənzimlənir?
A) AR konstitusiyası, Mülki Məcəlləsi və ekoloji qanunvericiliyin aktları ilə
B) sosial ədalət, hüquq bərabərliyi və qanunvericilik prinsipləri və s. ilə
C) İnsan fəaliyyəti nəticəsində yaranmış vəziyyəti normal həyat fəaliyyətinə qaytarmaqla.
D) torpaq, meşə, su, Yerin təki, xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərini və s. təbii ehtiyatların ayrı-ayrı növlərinin hüquqi rejimini nizama salmaqla
E) göstərilənlərin heç biri ilə
42. Təbiətdən istifadə hüququnun subyekti:
A) vətəndaşlar və hüquqi şəxslər
B) hüquqi, fiziki və vəzifəli şəxslər
C) müəssisə, idarə, təşkilat habelə vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar
D) fiziki və hüquqi şəxslər və s.
E) Göstərilənlərin hamısı
43.Təbiətdən istifadə hüququnun obyekti:
A) fiziki və hüquqi cəhətdən ayrılmış təbii ehtiyatların müəyyən hissəsi
B) müəssisə və idarələr
C) icra hakimyyəti, bələdiyyə və s.
D) ekologiya idarəsi
E) Göstərilənlərin heç biri.
44.Təbiətdən istifadə hüququnun əsas növləri:
1. istifadə qaydaları və şərtlərinə görə: ümumi və xüsusi; 2. obyektinə görə torpaqdan istifadəyə görə, meşədən istifadəyə; sudan istifadəyə görə və s.; 3.istifadə müddətinə görə: müddətsiz və müddətli 4.hüquqi ekoloji; 5.kompleks və funksional
E) 3,4
45.Təbiətdən xüsusi istifadə hüququ hansı sənədlər əsasında həyata keçirilir?
A) Lisenziya, icarə müqaviləsi, dövlət aktı və s.
B) müqavilə, hüquqi aktlar, icazə aktı və s.
C) torpaqdan istifadəyə görə akt, meşələrdən istifadəyə müqavilə
D) cazə müqaviləsi, sərəncamlari
E) Göstərilənlərin hamısı
46.Təbiətdən ümumi və xüsusi istifadə hüququ bir birindən hansı əlamətlərinə görə fərqlənir?
A) subyektinə görə, həyata keçirilməsinin məqsəd və qaydasına görə, meydana çıxmasının əsasına görə
B) təbii obyektlərin xüsusiyyətlərinə görə, təbii ehtiyatların ayri-ayrı növlərinə görə
C) Təbiət və cəmiyyət tərəfindən istifadənin istifadəyə və mühafizənin inteqrasiya olunmasına görə
D) prinsip normalarına görə
E) təbii ehtiyatlardan istifadəyə görə
47. 2015-ci ilin Azərbaycan Respublikasında elan edilib
A) “Kənd təsərrüfatı ili
B) “Multikulturalizm ili”
C) “Ekologiya ili”
E) “İnformasiya və kommunukasiya ili”
48. Sahələr üzrə ictimai – ekoloji münasibətlər :
A) Yeraltı sərvətlər, torpaq, meşə, su, heyvanat aləmi atmosfer havasının qorunmasını əhatə edir.
B) təbii ərazilər, təbii qoruq fondları, müalicə-sağlamlıq, rekreasiya, sanitar və digər zonaların qorunmasını əhatə edir
C) İnzibati, cinayət, təsərrüfat və s. kimi hüquq kimi sahələrin normasını əhatə edir
D) Hüquqi, iqtisadi və sosial sahələri əhatə edir
E) Göstərilənlərin hamısı
49. Kompleks ekoloji münasibətlər :
A) təbii ərazilər, təbii qoruq fondları, müalicə-sağlamlıq, rekreasiya, sanitar və digər zonaların qorunmasını əhatə edir.
B)Yeraltı sərvətlər, torpaq, meşə, su, heyvanat aləmi atmosfer havasının qorunmasını əhatə edir.
C) İnzibati, cinayət, təsərrüfat və s. kimi hüquq kimi sahələrin normasını əhatə edir
D) Hüquqi, iqtisadi və sosial sahələri əhatə edir
E) Göstərilənlərin heç biri
50. Azərbaycanda “Ekolojoji təhlükəsizlik”haqqında qnun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 8iyun 1999-cu ildə
B) 9iyun 1999-cu ildə
C) 19iyul 1998-cu ildə
D) 18iyul 1997-cu ildə
E) 5 may 1995-cu ildə
51. Cinayət hüququ nəyi müəyyənləşdirir?
A) əmlak, əmək, inzibati, ekoloji və s. sahələrdə pozulmuş qaydalara görə cəza
B) təbii komplekslərin, təbii ehtiyatların istifadəsini pozulmuş qaydalara görə cərimə və tənbehləri
C) Sahələrdə pozulmuş qaydalara görə məsuliyyət
D) ekoloji sahələrdə hüquq qaydalarına zidd olan hərəkətlər olduqda cərimə
E) Göstərilən cavabların heç biri
52. İnzibati normaların metodları:
A) qadağanedici, xəbərdaredici və hüquqverici
B) cərimə, cəza, xəbərdarlıq və s.
C) qadağa, icazə. göstəriş və s.
E) Göstərilən cavabların heç biri
53.Təbiətin qorunması üçün hüquqi metodlar hansı ardıcıllıqla həyata keçirilir?
1. ekoloji hüquqların obyektləri müəyyən edilir;
2. Hüquqi normalar müəyyənləşdirilir; 3. öhdəlik, xəbərdarliq tədbirləri, qadağalar, nəzarət, məsuliyyət 4.ekoloji hüquql subyektləri 5. qadağalar, inzibati cərimələr
E) 1,2,4
54.Ekoloji hüququn təzahür formaları:
1. hüquqi konsepsiya; 2. hüquqi münasibətlər. 3. sosial münasibətlər;
4. hüquqi normalar; 5. mülki konsepsiya;
E) 3,4,5
55. Ekoloji tələblərin pozulması zamanı hansı dövlət orqanı müəssisə, qurğu və başqa obyektərin işinə xitam verə bilər
E) ƏMTQ
56. Ekoloji hüquq normalarının qrupları
A) Sahələr üzrə, kompleks, ekolojiləşdirilmiş normalar
B) prinsip normaları, öncül normalar, kompleks normalar
C) Qaydalar, inzibati və kompleks normalar
D) Sahələr üzrə, sahələr arası, prioritet normalar
E) göstərilənlərin hamısı
57.Təbii sərvətlərdən səmərəsiz istifadə və ətraf mühitə dəymiş ziyan necə tənzimlənir?
A) cinayət hüququnun normaları ılə
C) hüquq normaları ilə
D) ekoloji hüquq normaları ilə
E) inzibati qayda ilə
E) xəbərdaredici qayda ilə
58.Ekologiya sahəsindəki Beynəlxalq əlaqələr və əməkdaşlıq necə həyta keçirilir?
A)Beynəlxalq hüquq normaları əsasında
B) Konstitusiya normasında
C) Obyektiv ekoloji qanunvericilik əsasında
D) Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirlinin əmrləri ilə
E) Nazirlər Kabinetinin sərəncamı ilə
59. Ekoloji hüququn mənbələri hansılardır?
1. konstitusiya, 2. qanunlar, 3. AR prezidentinin Fərman və Sərəncamları,
4. Nazirlər Kabinetinin sərəncam və qanunları; 5. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin əmrləri.
A) Göstərilənlərin hamısı
E) 1,3,5
60. Ekoloji hüququn əsas hüquqi bazası:
A) Konstitusiya sayılır
B) Qanunlar sayılır
C) Nazirlər Kabinetinin sərəncamı
D) Təbii Sərvətlər Nazirliyinin əmrləri
E) Göstərilənlərin hanısı
61. Atom enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik neçənci ildə yaradılıb?
62. Konstitusiyanın 39-cu maddəsində vətəndaşın 2 hüququ nəzərdə tutlur
A) ətraf mühitin əsil vəziyyəti haqqında məlumat toplamaq hüququ; ekoloji hüquqpozma nəticəsində dəymiş zərərin əvəzini almaq hüququ.
B) Təbii sərvətlərdən səmərəsiz istifadə və ətraf mühitə dəymiş ziyan cinayət hüququ
C) Konstitusiya normasında istifadə olunan hüquqları
D) Obyektiv ekoloji qanunvericilik əsasında yaradılması hüquqları
E) kompensasiya və mükafat
63.“Ətraf mühitin qorunması hər bir şəxsin borcudur” konstitusiyanın necənci maddəsində təsbit olunmuşdur?
B) 39-cu maddəsində
C) 16-cı maddəsində
64. BMT-nin ətraf mühitə dair proqramı necə adlanır?
Е) doğru cavab yoxdur
65.Azərbaycanda müstəqillik aktı neçənci ildə qəbul olunmuşdur?
66. İnzibati hüquq nəyi müəyyənləşdirir?
A) Əmlak, əmək, inzibati, ekoloji və s. sahələrdə pozulmuş qaydalara görə cərimə və tənbehləri
B) Hüquqi, iqtisadi və sosial sahələrdəki çatışmamazlıqları
C) əmlak, əmək, inzibati, ekoloji və s. sahələrdə pozulmuş qaydalara görə cəza müəyyənləşdirir
D) əmlak, ekoloji və s. sahələrdə xəbərdarlıq
E) Göstərilən cavabların heç biri
67. Azərbaycanda “Balıqçılıq haqqında” qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 27mart1999-cu ildə
A) 28iyul 1996-cı ildə
B) 18may1999-cu ildə
C) 14 iyul 1997-ci ildə
D) 12 aprel 1995-ci ildə
E) düzgün cavab yoxdur
68. Azərbaycanda “Əhalinin sağlamlığının qorunması” haqqında qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 26 iyun 1997-ci ildə
B) 14 iyul 1999-cu ildə
C) 4 mart1999-cu ildə
D) 1 avqust2000-ci ildə
E) 15mart 1998-ci ildə
69. Təbiətdən istifadə hansılardır?
B) ümumi və ekoloji
C) xüsusi və bioloji
D) fiziki və kimyəvi
E) fiziki kimyəvi və bioloji
70. AR “Meşə məcəlləsi haqqında” qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 30dekabr 1997-ci ildə
B) 14 iyul 1999-cu ildə
C) 4 mart1999-cu ildə
D) 26 dekabr 1997-ci il
E) 9noyabr 1999-cu il
71. Azərbaycanda “Torpaq məcəlləsi haqqında” qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 9 noyabr 1999-cu il
B) 30 dekabr 1997-ci il
C) 14 iyul 1999-cu il
D) 4 mart1999-cu il
E) 26 dekabr 1997-ci il
72. Azərbaycanda “Su məcəlləsi haqqında” qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 26 dekabr 1997-ci il
B) 14 iyul 1999-cu ildə
C) 22dekabr 1997-ci ildə
D) 26 dekabr 1997-ci il
E) 9noyabr 1999-cu il
73. Hüquq mühafizə orqanları dedikdə nə başa düşülür
A) məhkəmə, iqtisad məhkəməsi, daxili işlər, prokurorluq
E) bələdiyyə, iqtisad məhkəməsi
74.“İcbari ekoloji sığorta”haqqında qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 12mart 2002-ci il
B) 9noyabr 1999-cu il
C) 22 iyun 2001-ci il
D) 22dekabr 1997-ci ildə
E) 14 iyul 1999-cu ildə
75. Ekoloji cinayətlər 2 formada özünü göstərir:
1. İqtisadi, ekoloji; 2. siyasi, iqtisadi; 3. düşünülmüş və düşünülməmiş; 4. qəsdən, ehtiyatsızlıq üzündən; 5. Tamahkarlıq, qəsd etmə
E) düzgün cavab yoxdur
76.Azərbaycanın torpaq fondu təyinatına və istifadəsinə görə neçə kateqoriyaya ayrılır?
E) 2
77. AR-da bataqlıq torpaqların ümumi sahəsi nə qədər təşkil edir?
E)13,5min ha
78. Təbii və xammal ehtiyatları bunlardır:
A) məhsuldar torpaqlar, icməli su, faydalı qazıntılar, fauna və flora, tikinti üçün ayrılmış ərazilər.
B) şoranlaşmış torpaqlar, çaylar, faydalı qazıntılar, fauna və flora, tikinti üçün ayrılmış sahələr.
C) əkin sahələri, su anbarları, tropik meşələr, tikinti üçün ayrılmış torpaqlar.
D) mübit torpaqlar, yeraltı sular, bərpa olunmayan təbii ehtiyatlar, fauna və flora, yararsız ərazilər.
E) Münbit torpaqlar, göllər, meşələr, təbi landşaftlar, süsusi mühadizə olunan ərazilər.
79. Azərbaycan Respublikasının torpaq fondunun taxminən neçə faizi kənd təsrrüfatı üçün yararlıdır?
E) 39%-i
80. AR-da “Yerin təki haqqında ”qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 13fevral 1998 ci il
B) 4 iyul 1999-cu il
C) 22dekabr 1997-ci
D) 26 dekabr 1997-ci il
E) 9noyabr 1999-cu il
81. Sahəvi dövlət orqanları hansı funksiyanı yerinə yetirir?
A) Konkret təbii obyektlərin mühafizəsi və onlardan düzgün istifadəni tənzimləyirlər
B) bütün təbiətqoruyucy tapşırıqları
C) xüsusi bölgəyə aid olan təbii sərvətlərdən səmərəsiz istifadə nəzarəti
D) tapşırılan sahə üçün təbiətin mühafizə edilməsi və dəymiş zianın ödənilməsi
E) Göstərilən cavabların heç biri
82. Su fonduna daxildir:
A) Çay, dəniz, buzlaq, qar örtüyü və s.
B) okean, dəniz, bulaq və s.
C) Göl, bulaq, buz örtüyü və s.
D) Su anbarları, yeraltı sular, su tutarlar və s.
E) düzgün cavab yoxdur
83. Meşə anlayışı 3 əlaməti özünü birləşdirir:
A) Bioloji, hüquqi, ekoloji
B) ekoloji, maddi və oksigen mənbəyi
C) ekoloji, qida mənbəyi və iqlim nizamlayıcı
D) ekoloji, təbii və maddi resurs
E) düzgün cavab yoxdur
- müәssisәni vergidәn azad etmәk, sığortanın dәyәrini ödәmәk
- insanları maddı maraqlandırmaq, qurğuların işlәmәsini tәmin etmәk
- insanların istirahәtini tәşkil etmәk, qurğuları tәkmilәşdirmәk
- müәssisәlәrә, insanlara vә әtraf mühitә dәymiş zәrәri ödәmәk
- müәssisәni vergidәn azad etmәk, dәymiş zәrәri ödәmәk
85.Ekoloji-hüquqi mexanizmi neçə hissədən ibarətdir?
E) düzgün cavab yoxdur
86. AR “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında”qanunda ekoloji-hüquqi mexanizmləri:
A) hüququn təbiətqoruyucu normaları, ekologiya uyğunlaşdırılmış hüquqi normalar və normativlər, zamənət, ekoloji-hüquqi münasibətlər
B) imperativ, inzibatı, zəmanət, qarantiya münasibətləri
C) imperativ, prioritet, dinamik normalara aid olan münasibətlər
D) Təbiət, insan, cəmiyyət arasında yaranan ekoloji ziddiyətlərin münasibətləri
E) düzgün cavab yoxdur
87. Iqtisadi inkişaf və təbiətin qorunması haqqında əsasnamə neçənci ildə qəbul olunub
A) 18 Dekabr 1962-ci il
B) 17 Dekabr 1965-ci il
C) 21 dekabr 1962-ci il
D) 10 Dekabr 1972-ci il
E) 14 Dekabr 1962-ci il
88. Prioritet (öncül) normaları.
A) ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində bir təbii obyektin qorunmasının digərində üstünlüyündə öz əksini tapmışdır.
B) təbiət qoruyucu münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsinin əsasını göstərir
C) ekoloji nəzarəti, hüququ, təşkilati məsələləri özündə birləşdirir
D) imperativ, inzibatı, zəmanət, qarantiya münasibətləri tənzimləyir
E) Göstərilən cavabların heç biri
89. Təbii obyektlər üzrə olan qanunvericilik aktları hansılardır?
A) ”Meşə məcəlləsi”, “Torpaq məcəlləsi”, “Su məcəlləsi” və s.
B) “İnzibati hüquq normalar məcəlləsi”, “Torpaq islahatı haqqında”, “Yerin Təki haqqında”
C) ”Meşə məcəlləsi”; “Torpaq islahatı haqqında”; “Atmosfer havasının qorunması haqqında”
D) “Yerin Təki haqqında”; “Yeraltı sərvətlər haqqında”
E) Göstərilən cavabların heç biri
90. “Torpaq Məcəlləsi” öncül təbii obyekt kimi nəyi əsas götürür?
B) meşələri və təbii komplesləri
C) əkin sahələrini
D) yararlı torpaqları
E) doğqu cavab yoxdur
91. Ekoloji-hüquqi mexanizmin strukturu neçə hissədən ibarətdir?
E) 7
92. İnformasiya yolu ilə nəzarər nədir?
A) xəbərdarlıq və ya cəza tədbiri görmək üçün dövlət orqanlarına lazımi ekoloji məlumatların toplanıb, göstərilməsidir
B) xəbərdarlıq və hüquq pozuntularını aradan qaldırmaq və ətraf mühitin monitorinqi
C) hüquq pozuntularının nəticələrini, dəymiş ziyanın müqdarı haqqında məlimat toplamaqdır
D) ətraf mühitə dəyən ziyanın müqdarı haqqında məlimat toplanıb, lazımi tədbiri görməkdir
E) Göstərilən cavabların hamısı
93. AR “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” qanunda ekoloji-hüquq normaları hansılardır?
1. Prinsip normaları, Prioritetnormaları, İmperativ normaları, qarantiya normaları.
2. Prinsip normaları, öncül normaları, məcburi qarantiya normaları
3. sabitlik, dinamik, nəticəli 4. məcburi, zəmanət, dinamik və nəticəli
5. Komplek, sahəvi, funksional
E) 4,5
94. İmperativ (məcburi) normaları nəyi müəyyən edir?
A) ətraf mühitə və insan sağlamlığına təsir edən bütün mənbələrə qarşı yönəlmiş ekoloji tədbirlərdiri müəyyən edir.
B) ekoloji normaların icrasının təminatı sistemini müəyyən edir
C) təbii ehtiyatlardan istifadə zamanı ekoloji təhlükəsizliyi
D) ekoloji hüquqi prioriteti, insanın sağlamlığının qorunmasını və s.
E) insanın sağlamlığının qorunmasını və ətraf mühitdə yaşamaq hüququnu
95. Təbiətin Salnaməsi ilin hansı fəslində yеkunlaşır:
Е) doğru cavab yoxdur
96. Ekoloji-hüquqi mexanizminin səmərəlilik nöqteyi nəzərdən neçə mərhələyə bölünür?
E) 8
97. Ekoloji-hüquq mədəniyyəti nə deməkdir?
A) bu sahəfdə olan qanunları bilmək, onlara hörmət etmək və onları düzgün həyata keçirmək
B) Ekologiya sahəsində qanunlara riayət etmək, hüquqi normaları həyata keçirmək
C) Ekoloji-hüquqi normaların icra olunması və ətraf mühitin keyfiyyət normatıvləri həyata keçirmək
D) ətraf mühitin mühafizəsində bütün qanunları öyrənmək və bu qanun çərçivəsində hərəkət etməkdir
E) Göstərilən cavabların hamısı düzgündür.
98. Ekoloji-hüquqi mexanizminin səmərəli olmasının üçüncü mərhələsi:
1.nəticəlilik; 2. lazım olan nəticələrin əldə olunması; 3. təbiət qoruyucu normaların sosial-iqtisadi cəhətdən əsaslı olması; 4. dinamik; 5. Xüsusi nəzarətin olması
E) 1, 2, 5
99. “Qırmızı kitaba” salınmış neçə bitki növü var ?
A) 140 bitki növü
B)100 bitki növü
C) 150 bitki növi
D) 200 bitki növü
E) 111 bitki növü
100. AR-da ekoloji ekspertizanı həyata keçirir.
A) müvafiq icra hakimiyyəti orqanı və ictimai təşkilatlar
B) nazirlik və bələdiyyə
C) icra hakimiyyəti və bələdiyyə
D) Nazirlər kabineti və Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi
E) Göstərilənlərin hamısı
101. “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” AR qanunu nə vaxt qəbul edilmişdir?
A) 4 avqust 1999-cu il
B) 4 aprel 1998-ci il
C) 14 may 2000-ci il
D) 12 iyun2001-ci il
E) 15 fevral 1999-cu il
102. Yerin təkindən istifadə hüququnun obyektləri hansılardır?
A) dağ ayırmaları geoloji ayırmalar
B) vulkan ayırmaları, zəlzələ ayırmaları
C) dağ ayırmaları, vulkan ayırmaları
D) geoloji ayırmaları vulkan ayırmaları
E) geoloji ayırmaları, vulkan ayırmaları
103. “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” qanunvericilik aktlarını icra etmək üçün fəaliyyət göstərir:
A) idarəetmə və nəzarət orqanları
C) icra hakimiyyəti
D) ekologiya idarəsi
E) bütün dövlət müəssisələri
104. “Təbiəti mühafizə və təbiətdən istifadə haqqında” qanun nə vaxt qəbul edilib?
105. Azərbaycanda hansı komponentlər daha çox qorunur ?
A) bitki və heyvanat aləmi
B) atmosfer havası
D) torpaq ehtiyatları
E) heç nə qorunmur
106. Ətraf mühitin mühafizəsi və təbiətdən istifadə sahəsinə görə neçə kateqoriyaya bölünür?
1. ümumi səlahiyyətli dövlət orqanları; 2. xüsusi səlahiyyətli dövlət orqanları;
3. kompleks; 4. Sahəvi; 5. Funksional;
E) 4, 5
107. Ekoloji hüquqpozmanın subyekti:
A) Vətəndaşlar və vəzifəli şəxslərdir.
B) öz fəaliyyəti ilə iqtisadi-ekoloji nəticələrə görə cavabdehlik daşıyan hüquqi və fiziki şəxslər
C) öz fəaliyyəti ilə siyasi ekoloji nəticələrə görə cavabdehlik daşıyan şəxslər
D) müəssisə idarə və s kimi təbiətə potensial mənfi təsir göstərən obyektlər
E) göstərilən cavabların hamısı düzgündür
108. Kompleks dövlət orqanları hansı funksiyanı yerinə yetirir?
A) bütün təbiətqoruyucy tapşırıqları yerinə yetirir.
B) Konkret təbii obyektlərin mühafizəsi və onlardan düzgün istifadəni tənzimlə-yirlər.
C) təbii landşaftları və milli parkları
D) istirahət zonalarını və yasaqlıqları
E) Göstərilən cavabların heç biri
109. Atom enerjisi üzrə Beynəlxalq Agentlik neçənci ildə yaradılıb?
110. Funksional dövlət orqanları hansı funksiyanı yerinə yetirir?
A) Bir və ya bir neçə qohum -yaxın funksiyaları
B) bütün təbiətqoruyucu tapşırıqları yerinə yetirir.
C) təbii obyektlərin mühafizəsi və onlardan düzgün istifadəni tənzimləyirlər
D) öz fəaliyyəti daxilində müvafiq öhdəliklərin həyata keçirilməsini təmin edir
E) Göstərilən cavabların heç biri
111. Norma nəyə deyilir?
A) Ətraf mühitə təsir tədbirlərinə
B) təbiət və cəmiyyət nəzarət funksiyalarına
C) təbiət-cəmiyyət-insan sisitemindəki münasibətlərə
D) ekoloji sahələrdə görüləcək tədbirlərə
E) göstərilənlərin hamısı
112. İnsanının ətraf mühitə göstərə biləcəyi icazə verilən fəaliyyət məhdudiyyətləri ətraf mühitin.
A) keyfiyyət normaları adlanır.
B) Ətraf mühitə təsir tədbirləri adlanır.
C) kompleks normativləri adlanır.
D) sanitat-gigiyenik normativləri adlanır.
E) Göstərilən cavabların heç biri
A) İnsanının iqtisadi, mədəni, istirahət maraqlarını həyata keçirmək üçün göstərdiyi fəaliyyəti və nəticədə təbii mühitdə baş verən fiziki, kimyəvi və bioloji dəyişkənliklər
B) tullantıların və zərərli maddələrin atılması
C) ətraf mühitdə zərərli maddələrin, radiasiyanın, səs-küyün artması
D) Ətraf mühitin mühafizəsi zamanı iqtisadi və ekoloji maraqların toqquşması
E) Göstərilən cavabların heç biri
114. Keyfiyyət normativlərinin əsası neçə göstəricidən təşkil olunmuşdur?
1. tibbi; 2. Texnoloji; 3. elmi-texniki; 4.maddi; 5. funksional
E) 2,4,5
115. İqtisadiyyat və ekologiya arasında əldə edilmiş məcburi razılaşma necə adlanır?
A) Məhdud icazə verilən normativlər
B) istehsal təsərrüfat normatıvləri
C) kompleks normativlər
D) razılaşdırılmış və lisenziyalı normativlər
E) Göstərilən cavabların heç biri
116.Təbii ətraf mühitin keyfiyyət normaları hansılardır?
A) sanitar-gigiyenik, istehsal təsərrüfat və kompleks normativlər
B) Məhdud icazə verilən və müddətli normativlər
C) istehsal təsərrüfat və texnoloji normatıvləri
D) kompleks və kompromis normativlər
E) Göstərilən cavabların heç biri
117. Təbii ətraf mühitin keyfiyyətinin sanitar-gigenik normativləri hansılardır?
1. Zərərli maddələrin yol verilə bilən miqdarı üzrə; 2. radiasiyanın yol verilən doza normtivləri; 3. səs-küyün vibrasiyanın və digər fiziki təsir vasitələrinin icazə verilən səviyyələri üzrə; 4. sanitar-gigiyena üzrə; 5. icazə verilən normativlər
E) 1,2,3
118. Təbii ehtiyatların kadastrı dedikdə nə başa düşülür?
A) Təbii ehtiyatların iqtisadi, ekoloji, təşkilati və texniki göstəricilərinin məcmusu başa düşülür.
B) onların, təşkilati və texnoloji göstəriciləri
C) Təbii ehtiyatlardan istifadə və istfadəçilər haqqında tutulan sənəddir
D) Təbii ehtiyatlardan istifadə hüququ haqqında olan məlumatlar məcmusudur
E) Göstərilən cavabların heç biri
119. AR-nın “Torpaq məcəlləsi haqqında ”qanunu nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 09.11.1999-cu ildə
B) 09.12.1996-cı ildə
C) 11.10.1998-ci ildə
D) 11.10.1995-ci ildə
E) 03.11.1998-ci ildə
120. “Dövlət torpaq kadastrı, torpaqların manitorinqi və yer quruluşu” haqqında AR-nın qanunu nə vaxt qəbul olunub?
A) 22 dekabr 1998-ci il
B) 2 dekabr 1999-cu il
C) 02 sentyabr 1994-ci il
D) 21 dekabr 1997-ci il
E) Göstərilən cavabların heç biri
121. Dövlət torpaq kadastrı nədir?
A) torpaq istifadəçisinin dövlət qeydiyyatı, torpaqların kəmiyyət və keyfiyyətcə uçotu, bonitirovkası və iqtisadi qiymətləndirilməsi üzrə məlumatların məcmusudur.
B) torpağın təşkilati və texnoloji göstəriciləri
C) Torpaqdan istifadə və istfadəçilər haqqında məlumat olan sənəddir
D) iqtisadi, ekoloji, təşkilati və texniki göstəricilərinin məcmusu başa düşülür.
E) Göstərilən cavabların heç biri
122. “Yerin təki haqqında” AR-nın qanunu nə vaxt qəbul edilmişdir?
A) 13 fevral 1998-ci il
B) 27aprel 1998-ci il
C) 1 fevral 1999-cu il
D) 18 aprel 2000-ci il
E) 12 mart 2001-ci il
123. İqtisadi ziyan nədir?
A) təbiət istifadəçilərinə, onların əmlakına və gəlirlərinə dəymiş ziyandır
B) təbii ehtiyatlardan səmərəsiz istifadə, qanunsuz tullantı atmaq və s.
C) icazəsiz təbii ehtiyatlardan istifadə etmək, ov ovlamaq, ağac kəsmək və s.
D) ətraf mühitin çirklənməsi, təbii ehtiyatların dağılması və tükənməsi, təbii obyektlərə və bütünlükdə təbii ekoloji sistemlərə dəymiş ziyandır
E) Göstərilənlərin hamısı
124. İcazələr kim tərəfindən verilir?
A) Fəaliyyət növündən və icazənin xarakterindən asılı olaraq müvafiq dövlət qurumu, icra hakimiyyəti orqanı və bələdiyyə icazələr vermək səlahiyyətinə malikdir.
B) Bir çox hallarda müəyyən icazənin alınması üçün müvafiq quruma yazılı ərizə ilə müraciət kifayət edir
C) İcazə səlahiyyətli orqan tərəfindən, sahibkarlıq tərəfindən
D Fəaliyyətin növündən asılı olaraq müvafiq dövlətorqanı tərəfindən verilir.
E) Bələdiyyələrvə sahibkarlar tərəfindən tərəfindən verilir.
125. Respublikamızda bataqlıqların ümumi sahəsi
126. “Su məcəlləsi haqqında” AR-nın qanunu nə vaxt qəbul edilmişdir?
A) 26 dekabr 1997-ci il
B) 25 dekabr1997-ci il
C) 21 sentyabr 1998-ci il
D) 06 mart 1999-cu il
E) 18 dekabr 1997-ci il
127. “Balıqçılıq haqqında haqqında” AR-nın qanunu nə vaxt qəbul edilmişdir?
A) 23 may 2001-ci il
B) 26 dekabr 1997-ci il
C) 13 iyun 2000-ci il
D) 28 aprel 2011-ci il
E) 17 mart 1999-cu il
128. Mövcud qanunvericiliyə görə təbiətin mühafizəsi hansı mənbələrdən müəyyənləşdirilir?
1. dövlət büdcəsindən; 2. büdcədənkənar ekoloji fondlardan; 3. müəssisə, idarə və təşkilatların hesabından; 4. Nazirliyə tabe olan idarələrdən ; 5; dövlət fondundan.
E) 3,4,5
129. Təbii ehtiyatların pullu olması hansı məqsədə xidmət edir?
1. İstehlakçının təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə marağının artmasına; 2. təbii sərvətlərin bərpası və qorunması üçün maddi maraqların yaranmasına; 3. təbii ehtiyatların bərpası və yenidən hasil olunması üçün əlavə vasitələrin yaranmasına; 4. Ekoloji cinayətlərin azalmasına; 5. Təbiətdən şüurla istifadə olunmasına.
E) Göstərilən cavabların heç biri
130. Təbii ehtiyatlardan istifadəyə görə hansı növ ödəmələr vardır?
1. Təbii ehtiyatlardan istifadə hüququna görə; 2. istifadə hüququna görə;
3. normadan artıq istifadəyə görə; 4. təkrar hasilata görə 5. normativ tullantılara görə
E) 4, 5
131. Ətraf mühitin çirklənməsinə görə hansı haqlar alınır?
1. normativ tullantılara görə; 2. normadan artıq tullantılara görə; 3. tullantıların yerləşdirilməsinə görə; 4. istifadə hüququna görə; 5. təkrar hasilata görə
E) göstərilənlərin heç biri
132. Ekoloji nəzarət əsas məqsədi nədir?
A) xəbərdarlıq və hüquq pozuntularını aradan qaldırmaq yolu ilə ətraf mühitin qorunmasıdır.
B) cəza tədbiri görmək üçün dövlət orqanlarına lazımi ekoloji məlumatların toplamaqdır
C) təbiətin mühafizə edilməsi və dəymiş zianın ödənilməsini yoxlamaqdır
D) ekoloji normatıvləri və qanunların pozanlara yönəldilmiş dövlət tədbirləridir.
E) Göstərilən cavabların heç biri
133. Ekoloji-hüquqi mexanizmin strukturu hansılardır?
A) məcburi, zəmanət, dinamik və nəticəli
B) prioritet normaları, imperativ nomaları, qarantiya normaları
C) öncül, məcburi, zəmanət, prinsip nomaları
D) sabitlik, dinamik, nəticəli
E) Hüququn təbiətqoruyucu normaları; ekologiyaya uyğunlaşdırılmış hüquqi normalar və normativlər; zəmanət; ekoloji-hüquqi münasibətlər.
134. Xəbərdaredici nəzarət nədir?
A) Ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinin və qanunların yerinə yetirilməsi ilə nəticələnə biləcək hərəkətlərin aradan qaldırılmasına yönəldilmişdir.
B) təbiəti mühafizə üçün nəzərdə tutulan tələblərin pozulması faktı üzrə yaranan hüquqi münasibətlərin yerinə yetirilməsidir
C) təbii mühiti pisləşdirən fəaliyyətin azaldılmasına yönəldilən dövlət tədbirləridir
D) ekoloji normativlərin və qanunların tələblərini pozanların cəzalandırılmasına yönəldilmış məcburi dövlət tədbirləridir
E) Göstərilən cavabların heç biri
135. Cəzaverici nəzarət nədir?
A) ekoloji normativlərin və qanunların tələblərini pozanların cəzalandırılmasına yönəldilmış məcburi dövlət tədbirləridir.
B) təbii mühiti pisləşdirən fəaliyyətin azaldılmasına yönəldilən dövlət tədbirləridir
C) Ətraf mühitin mühafizəsi tədbirlərinin və qanunların yerinə yetirilməsi ilə nəticələnə biləcək hərəkətlərin aradan qaldırılmasına yönəldilmişdir.
D) təbiəti mühafizə üçün nəzərdə tutulan tələblərin pozulması faktı üzrə yaranan hüquqi münasibətlərin yerinə yetirilməsidir
E) Göstərilən cavabların heç biri
136. Dövlət ekoloji nəzarəti hansı hissələrdən ibarətdir?
1. Dövlət müşahidə xidməti; 2. dövlət nəzarti; cəzaverici nəzarət; 3. Ekoloji nəzarət 4. cəzaverici nəzarət; 5. ümumi nəzarət
E) 4,5
137. Dövlət müşahidə xidmətinin vəzifəsi nədir?
A) Ətraf mühitə dəymiş ziyana görə müəyyən olumuş tədbirləri yerinə yetirməkdir
B) Təbiəti mühafizə sahəsindəki qanunvericiliyin icrasına yönəldilmişdir
C) Ətraf mühitin mühafizəsi üçün təsərrüfat obyektlərinin məcburi yerinə yetirməli olduğu ekoloji tələblərin icra olunmasını yoxlamaqdır
D) Ətraf mühitin vəziyyəti və onun dəyişmə dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsi ilə məşğul olur
E) düzgün cavab yoxdur
138. Dövlət nəzartinin vəzifəsi nədir?
A) Təbiəti mühafizə sahəsindəki qanunvericiliyin icrasına yönəldilmişdir
B) Ətraf mühitin vəziyyəti və onun dəyişmə dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsi ilə məşğul olur
C) Ətraf mühitin mühafizəsi üçün təsərrüfat obyektlərinin məcburi yerinə yetirməli olduğu ekoloji tələblərin icra olunmasını yoxlamaqdır
D) Ətraf mühitə dəymiş ziyana görə müəyyən olunmuş tədbirləri yerinə yetirməkdir
E) düzgün cavab yoxdur
139. İstehsal nəzarətinin əsas vəzifəsi nədir?
A) Ətraf mühitin mühafizəsi üçün təsərrüfat obyektlərinin məcburi yerinə yetirməli olduğu ekoloji tələblərin icra olunmasını yoxlamaqdır.
B) Təbiəti mühafizə sahəsindəki qanunvericiliyin icrasına yönəldilmişdir
C) Ətraf mühitin vəziyyəti və onun dəyişmə dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsi ilə məşğul olur
D) Ətraf mühitə dəymiş ziyana görə müəyyən olumuş tədbirləri yerinə yetirməkdir
E) düzgün cavab yoxdur
140. Təsəttüfat subyektləri hansılardır?
1. Müəssisə, 2. qurğu, 3. obyekt və s., 4. Torpaq, 5. əkin sahəsi
E) 2,4,5
141. Dövlət müşahidə xidməti neçə səviyyədə həyata keçirilir?
1.Ümumi; sahələr üzrə; 2. Ekoloji monitorinq; 3. torpaq, hava, su və .
4. ictimai ; 5. Idarə , müəssisə
142. Heyvanlar aləminin monitorinqini hansı komitə həyata keçirir?
A) AR-nın E və TSN və KTN
B) Ekologiya komitəsi
D) Ekologiya komitəsinə tabeliyində olan Meşələrin Inkişafı Depardamenti
E) göstərilənlərin hamısı
143. BMT-nin Ümumdünya Metrologiya təşkilatı neçənci ildə təsis olunmuşdur
144. Radiasiya təhlükəsizliyınin təmin edilməsi hansı komitələr tərəfindən həyata keçirilir?
A) AR-nın DSİTGN və DMN Komitəsi və E və TSN
B) E və TSN və DS və MM
E) E və TSN, DS və MM və DSK
145. Dövlət ekoloji nəzarətin əsas məqsədi nədir?
A) Bütün istehsalat subyektlərini və vətəndaşları, qanunvericilik və ətraf mühitin keyfiyyət normativləri ilə təmin etməkdir.
B) Ətraf mühitin vəziyyəti və onun dəyişmə dərəcəsinin müəyyənləşdirilməsi
C) Təbiəti mühafizə sahəsindəki qanunvericiliyin icrasını yerinə yetirməkdir
D) Ətraf mühitə dəymiş ziyana görə müəyyən olumuş tədbirləri yerinə yetirməkdir
E) göstərilən cavabların hamısı düzgündür
146. Keçmiş Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin torpaqların monitorinqi və digər bəzi funksiyalarını yerinə yetirir
C) AR-nın DSİTGN və DMN Komitəsi
E) KTN
147. Təbiəti mühafizə və təbiətdən istifadə sahəsində dövlət rəhbərliyini kimlər həyata keçirir?
A) AR-nın MM-i, Naxçıvan MR Ali Məclisi, AR Nazirlər Kabineti, şəhər, rayon icra hakimiyyətləri və bələdiyyələr
D) Ekologiya idarəsinin işçiləri
E) Rayon icra hakimiyyətini məsul işçiləri
148. Mövcud qanunvericiliyə görə ekoloji ekspertizanın hansı formalarından istifadə olunur?
1. Dövlət; 2. idarə, 3.müəssisə; 4. ictimai; 5 elmi.
A) Göstərilənlərin hamısı
E) 2,4,5
149. Ekoloji ekspertizanın əsas məqsədi nədir?
A) təsərrüfat fəaliyyətinin ziyanlı nəticələrinin, ətraf mühitə, insan sağlamlığına və cəmiyyətin ekoloji təhlükəsizliyinə vura biləcəyi zərərlər barədə əvvəlcədən xəbərdarlıq etməkdir.
B) təbiət qoruyucu qanunvericiliyə əməl olunmasını yoxlamaqdır
C) təbii obyektləri vəziyyətinə nəzarət olunmasıdır
D) təbiəti mühafizə sahəsində qanunvericiliyin icrasını yerinə yetirməkdir
E) ətraf mühitin bütün obyektlərinə nəzarət etməkdir
150. Ekoloji ekspertizanın əsas vəzifəsi nədir?
A) konkret təsərrüfat obyektinin, ətraf mühitə və insan sağlamlığına ekoloji təsir dərəcəsini qiymətləndirməkdir.
B) insanın ətraf mühitin ekoloji iqtisadi, mədəni və sağlamlaşdırıcı xüsusiyyətlə-rindən istifadəsini yoxlamaqdır
C) ətraf mühitə və insan sağlamlığına dəyən ziyanı araşdırmaqdır
D) ekoloji təsir dərəcəsini müəyyənləşdirmək və qiymətləndirməkdir.
E) göstərilən cavabların hamısı düzgündür
151. Dövlət ekoloji ekspertizasının əsas prinsipləri hansılardır?
1.Qanunçuluq, 2.elmi əsaslılıq, 3.aşkarlıq, 4.sərbəstlik, 5. vaciblikdir
A) Göstərilənlərin hamısı
E 1,3,4
152. Dövlət ekoloji ekspertizasının subyekləri kimi neçə tərəf çıxış etməlidir?
1. Sifarişçi, 2.icraçı, 3. istehlakçı; 4. Hüquqi şəxslər; 5. Ekspertlər
E) Göstərilənıərin hamısı
153. Təbiətdən istifadə dedikdə nə başa düşülür?
A) İnsanın ətraf mühitin ekoloji, iqtisadi, mədəni və sağlamlaşdırıcı xüsusiyyət-lərindən istifadəsi
B) təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə olunması
C) İnsanın ətraf mühitin təbii ehtiyatlarından istifadəsi
D) torpaq, yeraltı sərvətlər, müşə, su, heyvanlar aləmi və atmosfer havasından istifadə deməkdir
E) göstərilənlərin hamısı
154. Azərbaycanda “Əhalinin Radiasiya təhlükəsizliyi” haqqında qanun nə vaxt qəbul olunmuşdur?
A) 30dekabr 1997-ci ildə
B) 3mart 1998-ci ildə
C) 30 yanvar 1996-ci ildə
D) 12mart 1999-ci ildə
E) 22avqust 2000-ci ildə
155. Təbiətdən xüsusi istifadə nədir?
A) məqsədli xarakter daşıyıb torpaq, yeraltı sərvətlər, müşə, su, heyvanlar aləmi və atmosfer havasından istifadə deməkdir.
B) yaşamaq hüququ olan hər bir şəxs, atmosfer havasından, sudan, müalicə- sağlamlıq və s təbii təlabatlarını kimsədən icazə almadan həyata keçirə bilər.
C) İnsanın ətraf mühitdən ekoloji, iqtisadi, və mədəni istifadəsi
D) təbiəti konkret təbii sərvətlərindən səmərəli istifadə olunması
E) Göstərilənlərin hamısı
156. Ekoloji münasibətlərin inzibati-hüquqi metodlar hansılardır?
1.Qadağa, 2.icazə 3. göstəriş 4. Nəzarət, 5. Təlimat
E) 2,4,5
157. Təbiətdən istifadənin hansı növləri vardır?
1. İqtisadi, ekoloji; 2. Sağlamlaşdırıcı; 3. mədəni lisenziya ;4. Faydalı; 5.Məqsədli
E) 1,3,4
158. Ekoloji məsuliyyət nədir?
A) müvafiq davranış normalarına əməl etmək və onların pozulmasına görə cavabdehlik daşımaqdır
B) tərəfindən təbiətin obyektləri və onun hüquq yolla mühafizə olunması
C) ətraf mühitin yaxşılaşdırılması üçün ekoloji ekspertiza haqqında təkliflər vermək
D) ekoloji sistemlərə vurulmuş zərərə görə dövlətin cavabdehlik daşımasıdır
E) Göstərilənlərin hamısı
159. Ekoloji hüquqi məsuliyyət strukturuna görə hansı hissələrdən ibarətdir?
A) ekoloji münasibətlərin pozulması, ekoloji qaydaların pozulması
B) ətraf mühitin pozulması, maddi dəyərlərin dağıdılması
C) hüquqa zidd hərəkətlər, meşə zolağını məhv etmək
D) ekoloji qaydaların pozulması, sanksiya
E) göstərilənlərin hamısı
160. Sanksiya nədir?
A) müəyyən edilmiş mövcud qaydaların pozulmasına görə, ağır nətiçələrlə qurtara biləcək hüquqi normadır
B) ekoloji hüququn həyata keçirilməsini reallaşdıran hüquq normalarıdır
C) təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı əlaqələri sahəsində ki, ekoloji münasibətlərin tənzimləyən normaların cəmidir
D) ictimayi münasibətlərin hüquqi normalarla tənzimləyən elm sahəsidir
E) göstərilənlərin hamısı
161.Ekoloji hüquqpozuntusunun subyektləri.
A) dövlət, kooperativ, ictimai, birgə, özəl idarə, müəssisə, idarə, təşkilat, firma, habelə vəzifəli şəxslər və vətəndaşlardır.
B) vətandaşlar və fiziki şəxslər
C vəzifəli şəxslər və hüquqi şəxslər
D) dövlət müəssisələri, sənaye müəssisələri və bələdiyyə
E) düzgün cavab yoxdur
162. Ekoloji cinayət nədir?
A) AR-nın qanunvericiliyində müəyyən olunmuş, ekoloji hüquq qaydalarının qəsd olunaraq, pozulaması nəticəsində insan sağlamlığına və ətraf mühitə ciddi zərər verən ictimai təhlükəli əməldir.
B) Yerin təkinin qorunması və istifadəsi qaydalarını pozma
C) xüsusi mühafizə olunan təbiət ərazilərindən istifadə qaydalarının pozulması
D) meşə zolağını qəsdnən məhv etmək, təbiət abidələrini məhv etmək
E) Göstərilənlərin hamısı
163. Ekoloji hüquq qaydaları nədir?
A) Təbiətqoruyucu qanunvericiliyin ekoloji tələblərini həyata keçirən, ekoloji hüquq münasibətləri sistemidir.
B) ətraf mühitə dəymiş ziyanın iqtisadi və hüququ münasibətləri sistemidir
C) Ətraf mühitin mühafizəsi zamanı iqtisadi və ekoloji maraqların qanunla tənzimlənməsidir.
D insan və ətrf mühit arasındakı münasibətləri tənzimləyən sistemdir.
E) düzgün cavab yoxdur
164. Ekoloji təhlükəsizlik nədir?
A) insanın ekoloji maraqlarının, onun təmiz, sağlam və əlverişli yaşayış hüquqlarının müdafiəsidir
B) təbiət-insan sistemində tarazlığın saxlanılması və onu gələcək nəslə saxlamaqdır.
C) tarazlığın saxlanılması və onun gələcəyinə zəmanət verilməsidir.
D) təbiətin ekoloji tarazlığının saxlanılması cəmiyyətdə hüquqların müdafiəsidir
E) insan hüquqların qorunması, saxlanılması və onun müdafiəsidir
165. Azərbaycanda neçə ha torpaq sahəsi var
166. Ekoloji cinayətlərin neçə forması var?
E) 6
167. Ekoloji hüquq normaları nəyə deyilir?
A) Təbii ehtiyatlardan istifadə və ətraf mühitin mühafizəsi ilə insanların münasibətlərini tənzimləyən qaydalara
B) Təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı əlaqələri tənzimlənməsinə
C) İnsanların maddi və mənəvi təlabatının ödənilməsi üçün təbii ehtiyatların düzgün istifadə olunma qaydalarına
D) Təbiətdən cəmiyyət tərəfindən istifadənin normalar üzrə tənzimlənməsinə
E) Göstərilənlərin hamısı düzgündür
168. Hüquqi-ekologiya nədir?
A) təbiət və cəmiyyət qarşılıqlı əlaqələri sahəsində ki, ekoloji münasibətlərin tənzimləyən normaların cəmidir
B) təbii antropogen təsirlərlə yararsız hala salınmasıdır
C) cəmiyyətin təbiətdən ayrılmazlığının dərk olunmasıdır
D) sənaye müəssisələrinin mühitə vurduğu ziyanların toplusudur
E) Göstərilənlərin hamısı düzgündür
169. İnzibati məsuliyyətin elementləri:
1. Subyekt,2. obyekt, 3.subyektiv ; 4. obyektiv; 5. kooperativ
E) göstərilən cavabların hamısı düzgündür
170. Xüsusi səlahiyyətli dövlət orqanları neçə növə bölünür?
1. Kompleks; 2. sahəvi; 3. funksional; 4. tibbi; 5. inzibati
E) göstərilənlərin hamısı
171. Azərbaycanda “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” qanun nə vaxt qəbul edilmişdir?
172. Ziyan nədir?
A) Təbii obyektlərin bərpası üçün çəkilən xərclər, itirilmiş gəlirlər və ekoloji itkidir.
B) Təbiətə dəymiş real ziyandır.
C) təbii ehtiyatlardan səmərəsiz istifadə, qanunsuz tullantı atmaq və s
D) icazəsiz təbii ehtiyatlardan istifadə etmək, ov ovlamaq, ağac kəsmək və s.
E) Göstərilənlərin hamısı
173.Kompensasiya məsuliyyəti hansılardır?
1. mülki məsuliyyət; 2. maddi məsuliyyət; 3. ekoloji-iqtisadi məsuliyyət; 4. hüquqi məsiliyyət ; 5. subyektiv məsuliyyət
E) 4, 5
174. 2015-ci il hansı il elan olunmüşdur?
A) “Kənd təsərrüfatı ili”
C) “İnformasiya-kommunikasiya texnologiyaları ili”
D) “Ekologiya ili”
175. Ekoloji tələbləri nəzərə almaqla, iqtisadi fəaliyyəti özündə birləşdirən ekoloji-təsərrüfat münasibətləri neçə elementdən ibarətdir:
E) 14
176. Tullantıların emalı nəyə deyilir?
A) tullantıların toplanması, saxlanması, çeşidlənməsi, daşınması zəzərsizləşdiril-məsi prosesindən ibarət məqsədyönlü fəaliyyətə
B) tullantıların saxlanması və ya basdırılması üzrə həyata keçirilən fəaliyyətə
C) ətraf mühitə və insan sağlamlığına təsirini azaltmaq məqsədilə tullantıların xüsusi qurğularla emalı və ya basdırılmasına
D) xüsusi aparatlar və qurğular vasitəsi ilə zəzərsizləşdirilməsi prosesindən keçməsinə
E) göstərilən cavabların hamısı düzgündür
177. Tullantılar neçə qrupa bölünür?
E) 4
178. “Sanitariya-epidemoloji sağlamlığı haqqında” AR-nın qanunu nə vaxt qəbul olunub?
E) 1995-ci il
179. Lisenziya kim tərəfindən verilir?
A) Fəaliyyətin növündən asılı olaraq lisenziya müvafiq dövlət orqanı tərəfindən verilir.
B) Fəaliyyət növündən və icazənin xarakterindən asılı olaraq müvafiq dövlət qurumu, icra hakimiyyəti orqanı və bələdiyyələr verə bilər.
C) Fəaliyyət növü üçün yalnız qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda verilə bilər.
D) Sahibkarlar təfindən hallarda verilə bilər.
E) Göstərilən cavabların hamısı düzgündür.
180. “Ətraf mühitin mühafizəsi haqqında” AR-nın qanunu nə vaxt qəbul olunub?
A) 8 iyun 1999-cu il
B) 18iyul 1998-ci il
C) 14 mart 1999-cu il
D) 22 dekabr 2000-ci il
E) 12 fevral 1997-ci il
181. Su obyektlərinin istifadə müddəti nə qədərdir?
1. 3 il qısamüddətli istifadə zamanı; 2. 2 il qısamüddətli istifadə zamanı;
3. 1 il qısamüddətli istifadə zamanı; 4. 25 il uzunmüddətli istifadə zamanı;
5. 24 il uzunmüddətli istifadə zamanı
E) 1,3
182. Iqtisadi inkişaf və təbiətin qorunması “qətnaməsi” neçənci ildə və harada qəbul olunub ?
A) 18 Dekabr 1962-ci il BMT BA
B) 8 Noyabr 1972-ci il Stokholmda
C) 8 Sentyabr 1960-ci ilda BMT BA
D) 18 Yanvar 1968-ci ildə Moskvada
E) 12 Dekabr 1970-ci ildə Sankt-Peterbuqda
183. “Atmosfer havasının mühafizəsi haqqında” AR-nın qanunu nə vaxt qəbul olunub?
A) 22 iyun 2001-ci il
B) 2 iyun 2000-ci il
C) 12 iyun 2001-ci il
D) 22 iyun 1999-ci il
E) 12 iyun 1998-ci il
184. Neçənci ildə harada ozon dağıdıcı maddələrin (ODM) istehsalının dayandırılması haqqında protokol imzalandı?
A) 1997-ci ildə Monrealda
B) 2000-ci ildə Stokholmda
C) 1999-cu ildə Vyanada
D) 2002-ci ildə Londonda
E) 2005-ci ildə Parisdə
185. Ölkəmizdə qəbul edilən Dövlət Proqramı nəyi müəyyən edir?
A) ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üzrə dövlət siyasətinin əsas
D) bunların heç biri
E) bunların hamısı
186. “Davamlı inkişaf konsepsiyası” ilk dəfə nə vaxt təklif edilmişdir?
A)1987-ci ildə BMT Beynəlxalq komissiyasının məruzəsində
B) 1968-ci ildə “Roma klubunda” A.Pecceinin başçılığı altında
C) 2010-cu ildə YUNEP-in hazırladığı yığıncaqda
D) 2012-ci ildə BMT-nin Rio-de Jeneyroda keçirilmiş konfransında
E) 2012-ci ildə YUNESKO-nun Amerikada keçirilmiş konfransında
187. Ekoloji problemlərə görə bütün Beynəlxalq təşkilatlar neçə qrupa bölünür:
E) düzgün cavab yoxdur
188. BMT-nin ətraf mühit üzrə proqramı:
E) Göstərilənlərin heç biri
189. Ümumdünya səhiyyə təşkiılatı neçənci ildə yaradılmışdır?
190. Atom üzrə Beynəlxalq Agentlik hansıdır?
191. Təbiətin Salnaməsi ilin hansı dövründə tərtib olunur?
A) ilin əvvəlində
B) ilin ortasında
192. Prezidentin verdiyi fərmanın II bəndinə görə ayrı-ayrı fəaliyyət növlərinə xüsusi razılıq verilməsi qaydalarını hansı dövlət orqanı müəyyən edir.
A) Nazirlər Kabineti
C) konstitusiya Məhkəməsi
193. Lizenziyanın verilmə müddəti:
E) 7 il
194. Oduncaq hazırlanması, faydalı qazıntıların çıxarılması lisenziyanın hansı növünə aiddir?
A) icazəli lisenziyaya
B) sağlamlaşdırıcı lisenziyaya
C) ekoloji lisenziyaya
D) mədəni lisenziyaya
E) iqtisadi lisenziyaya
195. Təbii sərvətlərdən istifadə limiti hansı obyektlər üçün müəyyən edilir
B) təbii komplekslər üçün
C) təbii landşaftlar üçün
196. Qanunsuz ağac kəsmə CM neçənci maddəsində əks olunmuşdur
E) 340
197. Aşağıdakı variantlardan hansı azadlıqdan məhrum etmədən islah işlərinə aiddir
A) qanunsuz ov etmə
B) ətraf mühiti çirkləndirmə
C) torpaqları korlama
D) qanunsuz ağac kəsmə
E) qəsdnən ziyan vurma
198. Balıqları və başqa su heyvanları qanunsuz tutmaya görə hansı maddəyə görə cərmələnir?
E) 410
199. Təbii ehtiyyatlara Azərbaycan Respublikasının hansı aktları ilə müəyyən edilir?
A) Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, Mülki Məcəllə
B) Milli Məclis, Mülki Məcəllə
C) Ali Məhkəmə, Konstitusiya Məhkəməsi
D) Nazirlər Kabineti, Milli Məclis
E) Nazirlər Kabineti, Baş Prokrorluq
200. Planetimizdə əkin sahələrinin sahəsi
201. Atmosferi daha çox çirkləndirən şəhərlər
A) Bakı, Gəncə, Sumqayıt
B) Bakı, Gəncə, Lənkəran
C) Gəncə, Lənkəran, Abşeron
D) Bilesuvar, Bakı, Sumqayıt
E) Sumqayıt, Gəncə, Lənkəran
202. AR Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi nə vaxt yaranıb?
A) 23.05. 2001-ci ildə
B) 14.05.1998-ci ildə
C) 21.04.1998-ci ildə
D) 14.10.2000-ci ildə
E) 07.09.1997- ci ildə
203. Yerin təki nədir?
A) yer qabığının yer səthindən və ya torpaq qatından sutuarların dibindən aşağıda yerləşən öyrənilməsi və iqtisadi mümkün olan dərinliklərə uzanan süxurlardan mineral xammal ehtiyatlarında ibarətdir
B) yer səthinin istifadəsinin məqsədindən asılı olaraq yerin təkindən istifadə hüququnun bir növüdür
C) yer səthində istifadəçiləri mülkiyyətin formasıdır
D) yer qabığının istifadəyə verilməsi dövlət lisenziyasıdır
E) yer təki Azərbaycan Respublikasının bir qanunudur
204. Prinsip normaları nəyi müəyyən edir?
A) təbiət qoruyucu münasibətlərin hüquqi tənzimlənməsinin əsasını
B) ətraf mühitin mühafizəsi sahəsində hüquqi normaları
C) təbii obyektin qorunmasının digərindən üstünlüyünü
E) göstərilənlərin hamısı
205. Suların çirklənməsi ekoloji tələblərin pozulması hansı məsuliyyətlərlə nəticələnir
A) cinayət inzibati mülki-hüquqi
E) mülki
206. Azərbaycanda İnzibati Xətalar Məcəlləsi nə vaxt qüvvəyə minib
A) 30 Avqust 2002-ci il
B) 23 Yanvar 2011-ci il
C) 10 Dekabr 1995-ci il
D) 22 fevral 1992-ci il
E) 20 Sentyabr 2010-cu il
207. Təsərrüfat subyekti dedikdə nə başa düşülür?
A) öz fəaliyyəti ilə iqtisadi-ekoloji nəticələrə görə cavabdehlik daşıyan hüquqi və fiziki şəxslər
B) müəssisə idarə və s. Kimi təbiətə potensial mənfi təsir göstərən obyektlər
C) proseslərin getdiyi ərazi
D) öz fəaliyyəti ilə siyasi ekoloji nəticələrə görə cavabdehlik daşıyan şəxslər
E) öz fəaliyyəti ilə siyasi ekoloji nəticələrə görə cavabdehlik daşıyan tam hüquqlu şəxslər
208. Təsərrüfat obyekti dedikdə nə başa düşülür?
A) müəssisə idarə və s kimi təbiətə potensial mənfi təsir göstərən obyektlər
B) proseslərin getdiyi ərazi
C) öz fəaliyyəti ilə iqtisadi ekoloji nəticələrə görə cavabdehlik daşıyan hüquqi və fiziki şəxslər
D) siyasi ekoloji nəticələrə görə cavabdehlik daşıyan hüquqi və fiziki şəxslər
E) siyasi ekoloji nəticələr görə cavabdehlik daşıyan hüquqi və fiziki şəxslər
209. Zərərli tullantılar hansı qruplara bölünür
A) həddən çoxtəhlükləli,yüksək və az təhlükəli
B) zəhərli, çirkli, radioaktiv
C) xüsusi, zibilxana, yandırılmış
D) radioaktiv, metallar, toksik
E) basdırılan, partlayıcı, infeksion
210. Təbiətlə inkişaf etməkdə olan insan cəmiyyətinin tələblərinə uyğun gələn qarşı-lıqlı, onlarin əlaqəsinin təşkilini və təmin edilməsini hansı anlayış müəyyən edir?
A) noosfera anlayışı
B) atmosfer anlayışı
C) Biosfer anlayışı
D) ekologiya anlayışı
E) litosfer anlayışı
211. 1980-ci ildə BMT BA-da hansı qanun qəbul olundu?
A) indiki və gələcək nəsillər üçün dünya təbiətinin saxlanmasından ötrü dövlətlərin tarixi məsuliyyəti barədə
B) iqtisadi inkişaf və təbiətin qorunması
C) ətraf mühitə aid olan fauna və flora haqqında
D) sosial inkişaf və ətraf mühit
E) ətraf mühit və onun çirklənməsi
212. Sudan istifadəni verilməsi şərtinə görə neçə cür olur ?
A) 4 kompleks xüsusi ayrılmış və inzibati
B) 2 kompleks xüsusi
C) 5 kompleks, xüsusi, ayrılmış texniki vasitə və sənaye
D) 3 kompleks, ayrılmış və xüsusi
213. Torpaq ehtiyatlarının mühafizə yollarından deyil:
A) intensiv istifadə;
D) torpaq kadastrı;
E) torpağın bonitet qiymətləndirilməsi
214. Şəhərlərdə ekoloji təhlükəsizliyin təminatı və ətraf aləmin mühafizəsinin təşkili üçün respublikanın regional siyasətinə daxildir:
A) təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə
B) qazma işlərinin aparılması
C) yeni hövzələrin mənimsənilməsi
D) ekspertiza işinin təşkili
E) cərimələrin ödənilməsi
215. Sosial zərər anlayışı nə deməkdir?
A) insanalrın ömrünün qısalması, rifah halının pisləşməsi, əhaliyə dəyən itkinin qaytarılmayan əvəzi
B) əhalinin maaş və pensiyalarının azalması
C) əhalinin rifahının pisləşməsi
D) insanın qabaq qocalması
E) insanın qəflətən həyatını dəyişməsi
216. Konsepsiya sözü necə başa düşülür?
A) müəyyən anlam sistemi, hər hansı hadisənin şərhi, əsas nöqteyi-nəzər, prinsiplərin aydınlaşdırılması üçün rəhbər ideya, müxtəlif fəaliyyət növlərinin konstruktiv prinsipi kimi başa düşülür.
B) hər hansı hadisənin şərhi və aydınlaşdırılması üçün rəhbər ideya, müxtəlif fəaliyyət növlərinin konstruktiv istiqaməti kimi başa düşülür.
C) müəyyən elm sahəsi, hər hansı görülən işin şərhi, əsas nöqteyi-nəzər, prinsiplərin aydınlaşdırılması üçün rəhbər ideya, müxtəlif fəaliyyət növlərinin konstruktiv şərhi kimi başa düşülür.
D) müəyyən anlam sistemi, hər hansı hadisənin şərhi, əsas nöqteyi-nəzər, prinsiplərin müəyyənləşdirilməsi üçün rəhbər ideya, müxtəlif fəaliyyət növlərinin prinsipi kimi başa düşülür.
E) müəyyən anlam sistemi, hər hansı ideyanın şərhi, prinsiplərin aydınlaşdırılma-sı üçün əsas ideya, müxtəlif fəaliyyət sahələrinin iş prinsipi kimi başa düşülür
- Səma.
- Təbiət.
D) Cəmiyyət.
E) İnsan
218. Varlığın əsas formaları?
A) kosmos, sosial, materiya, aləmin varlıqları
B) Təbiət, cəmiyyət, insan, mənəvi varlıqlar
C) Maddi, mənəvi, sosial-siyasi, insan
D) dünya, ay, səma, şeylərin –proseslərin varlıqları
E) cəmiyyət, maddi, mənəvi, sosial varlıqlar
220. Qanunlar neçə təzahür edir?
A) xüsusi, ümumi, ən ümumi
C) xüsusi, ayrılıqda, təklikdə
B) Ümumi, bütöv, tək
D) ən ümumi, bütöv, vahid
E) ümumi, hərəkətdə, məkanda
- obyektiv
E) azad.
222. Hərəkətin mənbəyini nə təşkil edir?
223. Elm hansı istehsal sahəsidir?
224. ”Təbiət” geniş mənada nəyi əhatə edir?
A) dünyanı, aləmi, kainatı, sonsuz forma müxtəlifliyinə malik olan mövcudatı.
B) insanı, texnikanı, məkanı, zamanı, aləmi.
C) maşınları, dənizləri, gölləri, çəmənləri, meşələri.
D) bitkiləri, heyvanları, quşları, kainatı.
E) sənayeni, kənd təsərrüfatını, mənəviyyatı.
225. Təbiət necə varlıqdır?
226. İnsanla təbiət arasındakı ziddiyyəti nə yaratdı?
A) elmi-texniki tərəqqi
E) maddi amillər
227. İnsanla təbiət arasındakı münasibət daha çox nədə özünü göstərir?
A) istehsal fəaliyyətində
B) mənəvi fəaliyyətdə
C) məişət fəaliyyətində
D) yoldaşlıq fəaliyyətində
E) ailə fəaliyyətində
228. Cəmiyyətin mövcudluğu və inkişafı nədən asılıdır?
A) elmi-texniki amillərdən
B) təbii amillərdən
229. Hüquq nədir?
A) Qanun səviyyəsinə yüksəldilmiş normalar sistemi
B) Əxlaqi münasibətləri tənzimləyir
C) Milli ideologiyani müəyyən edən qanunlardır
D) Siyasi prosesləri tənzimləyən münasibətdir
E) İnsanın seçdiyi inkişaf yoludur
230. Cəmiyyətin mənəvi həyatına daxil deyildir?
E) Elm
231. Aşağıdakılardan hansı ictimai şüurun forması deyil?
E) Fəlsəfi
232. Materiyanın mövcudluq formaları?
B) Hərəkət, məkan
C) inkişaf, zaman.
234. Şüurun obyekti ?
A) maddi dünya, təbiət, cəmiyyət, insan.
B) vətən, dövlət, təbiət, insan.
C) torpaq, dağ, dərə, çay
D) cəmiyyət, günəş, ay, vətən
E) insan, ölkə, kosmos, torpaq.
235. Şəxsiyyət azadlığı və onun əsas formaları?
A)iqtisadi, siyasi, mənəvi
B) siyasi, mənəvi, dini, bəşəri
C) söz, dil, əqidə, inam
D) namus, varlı, siyasi, əqidə
E) əqidəli, qorxmaz, cəsarətli, istehlakçı
237. Kateqoriyanın hərfi mənası?
A) “göstəriş”, “şəhadətnamə”
B)” real”, “təsdiqlənmə”
C) “çağrış”, “göstəriş”
D) “inkişaf”, “tərəqqi”
E) “tərəqqi”, “şəhadətnamə”
238. İnikasın səviyyələrini göstərin?
B) Passiv və qeyri-məhdud
C) Məhdud, aktiv, müxtəlif
D)Funksional, məhdud, sadə
E)Sadə, məhdud, rəmzi
239. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə yalnız referendum yolu ilə həll oluna bilən məsələlər:
1. Beynəlxalq müqavilələrin imzalanması.
2. Müharibə elan edilməsi və sülh bağlanması.
3. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının qəbul edilməsi və ona dəyişikliklər edilməsi.
4. Azərbaycan Respublikasının iqtisadi, siyasi və hərbi bloklara qoşulması.
5. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədlərinin dəyişdirilməsi.
E) 1, 4
240. Kür çayı üzərində tikilmiş kaskad SES-in ətraf mühitə təsirinin mənfi nəticələri:
A) Suvarma əkinçiliyinin inkişafına mane olmuş, sudan istifadə çətinləşmişdir.
B) Meşələr məhv olmuş, buxarlanma azalmışdır.
C) Tuğay meşə kompleksi məhv olmuş, şoranlaşma güclənmişdir.
D) Balıqçılığa böyük ziyan dəymiş, ekoloji vəziyyət yaxşılaşmışdır.
E) Qrunt sularının səviyyəsi azalmışdır, çayın nəqliyyat əhəmiyyəti artmışdır.
- konvensiyalar
- ikitәrәfli vә çoxtәrәfli müqavilәlәr
- razılaşmalar, ödәnişlәr
- sanksiyalar, ödәnişlәr
- qәtnamәlәr, proqramla
242. Dövlәtlәrin qarşısında duran ekoloji hüquqi mәsuliyyәt hansıdır?
243. Qanunpozucu tәrәfә qarşı inzibati, mәcburedici tәdbirlәr sistmi nә adlanır?
244.Tәbii mühitin beynәlxalq hüquqi mühafizәsi obyektlәri kateqoriyasına aiddir?
- dövlәtlәrin sәlahiyyәtindәn kәnar olan
- ayrıayrı dövlәtlәrin yurisdiksiyasına daxil olan
- dövlәtlәrin birgә fәaliyyәtinә daxil olan
- hüquqi şәxslәrin sәlahiyyәtlәrinә daxil olan
- vahid qlobal әmәkdaşlığın göstәricilәri
245. 1962-ci ildә BMTnin XVII Baş Mәclisindә hansı qәtnamә qәbul edildi?
- tәbii sәrvәtlәrdәn sәmәrәli istifadә
- dövlәtlәrin birgә fәaliyyәti
- atmosfer havasının qorunması
- ekoloji inkişaf vә tәbiәtin mühafizәsi
- dünya okeanının qorunması
246. Vәtәndaşların sığortası, dövlәt vә ictimai fondların yaradılması, tәbii mühit üzәrindә nәzarәt, müşahidә vә s. ekologiyanın hansı sahәsi ilә tәnzimlәnir?
247. İnsanla tәbiәt arasında qarşlıqlı münasibәtlәrin hormoniyasının tәmin edilmәsinәxidmәt edәn sahә hansıdır?
248. “Davamlı inkişaf” konsepsiyasının hansı modeli tәklif olunur?
249. Sifarişçinin lazım olan sәnәdlәri tәqdim etmәdikdә yoxlamadan imtina etmәk
- auditorun vәzifәsinә
- ekoloji auditorun hüquqlarına
- auditorun sәlahiyyәtinә
- ekoloji auditorun işinә
- fәaliyyәtә uyğun deyil
250. İnzibati məsuliyyət aşağıdakı cəza tədbirlərini nəzərdə tutur:
B məsul şəxslər
C) zərəri aradan götürmək vəzifəsinin onların üzərinə qoyulması
D) ayrı-ayrı vətəndaşların üzərinə qoyulan cərimə
- әtraf mühitә dәyәn zәrәrә görә cәrimәlәrin toplanmasına
- әtraf mühitә, insanların sağlamlığına ziyan vuran mәsuliyyәti artırmağa
- tәbii resurslardan istifadәyә
- әhalinin әtraf mühitә tәsirinә
- ümumi sığorta qanunlarına
252. Ekoloji-hüquqi mexanizmin məqsədi:
A) ekoloji-hüquqi normaların reallaşdırılmasıdır.
B) təbiət və cəmiyyətin hüquqi normalarını müəyyənləşdirmək
C) təbiət-insan-cəmiyyət sistemindəki ziddiyətləri aradan qaldırmaq
D) İnsanların təbiətə qarşı münasibətlərini müəyyənləşdirmək
E) düzgün cavab yoxdur
253. Beynəlxalq dəniz təşkilatı neçənci ildə yaranıb ?
- әtraf mühitin tәnzimlәnmәsinә çәkilәn xәrcdir
- çirklәnmәnin nәticәlәrinin aradan qaldırımasına çәkilәn xәrcdir
- kәmiyyәt vә keyfiyyәt göstәricilәrinin fәrqidir
- iqtisadiyyata dәyәn zәrәrin miqdarıdır
- mәhsulların dövriyyәsinin dәyişmәsidir
255. Ekoloji hüququn mənbəyini göstərin:
256. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə yalnız referendum yolu ilə həll oluna bilən məsələlər:
1. Beynəlxalq müqavilələrin imzalanması.
2. Müharibə elan edilməsi və sülh bağlanması.
3. Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının qəbul edilməsi və ona dəyişikliklər edilməsi.
4. Azərbaycan Respublikasının iqtisadi, siyasi və hərbi bloklara qoşulması.
5. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədlərinin dəyişdirilməsi.
E) 1, 4
257. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına əsasən müqəddəs hesab edilir:
A) Dövlət rəmzlərinə hörmət;
B) Vətəni müdafiə;
C) Vətənə sədaqət;
D) Ətraf mühitin qorunması;
E) Tarix və mədəniyyət abidələrinin qorunması.
258. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə məhkəmənin qəbul etdiyi qərarlar hansı subyektin adından çıxarılır?
A) Dövlətin adından;
B) Qərarı qəbul etmiş məhkəmənin adından;
C) Millətin adından;
D) Xalqın adından;
E) Azərbaycan Respublikasının Prezidenti adından.
259. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında məhkəmə hakimiyyətini həyata keçirən məhkəmələrdən hansının adı çəkilmir?
A) Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya Məhkəməsi;
B) Azərbaycan Respublikasının Ali Məhkəməsi;
C) Azərbaycan Respublikasının apellyasiya məhkəmələri;
D) Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məhkəməsi;
E) Sadalanan məhkəmələrin hamısının adı çəkilir.
262. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə yerli özünüidarəetməni hansı qurum həyata keçirir?
A) Regionlarda fəaliyyət göstərən qeyri-hökumət təşkilatları;
B) Yerli icra hakimiyyəti orqanları;
D) Rayon (şəhər) məhkəmələri;
E) Rayon (şəhər) prokurorluqları.
263. Hansı qanunlar Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmazsa, qüvvəyə minmir?
A) Konstitusiya qanunları;
C) Üzvü qanunlar;
D) Fövqəladə qanunlar;
E) Heç bir qanun Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən imzalanmazsa, qüvvəyə minə bilməz.
264. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə vətəndaşların əsas azadlıqlarından biri:
A) Şəxsi toxunulmazlıq;
B) Sosial təminat;
C) İstirahət etmək;
D) Sərbəst toplaşmaq;
265. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə seçkilərdə və referendumda iştirak etmək hüququ yoxdur:
A) Din xadimlərinin;
B) Hərbi qulluqçuların;
C) Məhkəmənin qərarı ilə fəaliyyət qabiliyyətsizliyi təsdiq olunmuş şəxslərin;
E) Dövlət məmurlarının.
266.Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti sərəncamlar qəbul edir:
A) Ümumi qaydalar istisna olmaqla, başqa məsələlər üzrə;
B) Ümumi qaydalar qəbul etdikdə;
C) Yalnız Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin icrasının təmini ilə bağlı;
D) Yalnız dövlət iqtisadi proqramlarının həyata keçirilməsinin təmini ilə bağlı;
E) Yalnız maliyyə-kredit və pul siyasətinin həyata keçirilməsinin təmini ilə bağlı.
267. Hüquqi qüvvəsinə görə ən alidən ən aşağıya doğru sıralayın.
1. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası;
2. Referendumla qəbul edilmiş aktlar;
3. Azərbaycan Respublikasının qanunları;
4. Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr;
5. Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının normativ aktları;
6. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərmanları;
7. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qərarları.
E) 4-1-2-3-6-7-5;
268.Mülkiyyətin hansı növünə üstünlük verilir?
A) Mülkiyyətin heç bir növünə üstünlük verilmir.
B) Xüsusi mülkiyyətə;
C) Bələdiyyə mülkiyyətinə;
D) Xüsusi və bələdiyyə mülkiyyətinə;
E) Dövlət mülkiyyətinə;
269. Azərbaycan Respublikasının dövlət rəmzləri hansılardır?
1. Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı;
2. Azərbaycan Respublikasının Dövlət gerbi;
3. Azərbaycan Respublikasının Dövlət himni;
4. Azərbaycan Respublikasının Pul vahidi;
5. Azərbaycan Respublikasının Dövlət dili.
E) 1-2-5.
270. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası hansı ifadə ilə başlayır?
A) Azərbaycan xalqı;
B) Azərbaycan milləti;
C) Azərbaycan dövləti;
D) Azərbaycan vətəndaşları;
- Heç bir məsuliyyətə cəlb olunmurlar.
- İnzibati məsuliyyətə;
- Cinayət məsuliyyətinə;
- İntizam məsuliyyətinə;
- Maddi məsuliyyətə;
272. Sovetlər Birliyi dövründə Azərbaycanda neçənci illərdə konstitusiya qəbul edilmişdir?
A) 1921, 1937 və 1978-ci illərdə.
B) 1925, 1939 və 1976-cı illərdə;
C) 1923, 1935 və 1977-ci illərdə;
D) 1926, 1932 və 1975-ci illərdə;
E) 1928, 1936 və 1979-cu illərdə.
273. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası neçə maddədən ibarətdir?
274. Pul nişanlarının tədavülə buraxılması və tədavüldən çıxarılması hüququ yalnız hansı subyektə mənsubdur?
A) Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankına;
B) Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinə;
C) Azərbaycan Respublikasının Prezidentinə;
D) Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyinə;
E) Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə.
275. Kimlər ana dilindən istifadə hüququndan məhrum edilə bilər?
B) Azərbaycan dövlətinə xəyanət etmiş şəxslər;
C) Ana dilində danışa bilməyən şəxslər;
D) Azərbaycan Respublikasının təhsil müəssisələrində ana dilində təhsil almaqdan imtina etmiş şəxslər;
E) Azərbaycan Respublikasında daimi və ya müvəqqəti yaşayan əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslər.
276. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası hansı tarixdə qəbul edilmiş və qüvvəyə minmişdir?
A) 12 noyabr 1995-ci il tarixdə qəbul edilmiş, həmin ilin 27 noyabr tarixində qüvvəyə minmişdir;
B) 18 oktyabr 1993-cü il tarixdə qəbul edilmiş, həmin ilin 13 dekabr tarixində qüvvəyə minmişdir;
C) 12 mart 1994-cü il tarixdə qəbul edilmiş, həmin ilin 23 aprel tarixində qüvvəyə minmişdir;
D) 24 avqust 1991-ci il tarixdə qəbul edilmiş, həmin ilin 17 noyabr tarixində qüvvəyə minmişdir;
E) 26 may 1996-cı il tarixdə qəbul edilmiş, həmin ilin 12 iyun tarixində qüvvəyə minmişdir;
277. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasına görə əmək müqaviləsi ilə işləyənlərə qanunla müəyyən edilmiş, lakin gündə neçə saatdan artıq olmayan iş günü təmin edilir?
278. “Parlament” sözünün hərfi mənası nə demədir?
B) “Quruluş”, “təsisat”;
E) “Qayğısına qalmaq”;
279. Neçə yaşına çatmamış uşaqlar işə götürülə bilməzlər?
E) 18.
280. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası neçə bölmədən ibarətdir?
E) 6.
281. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası neçə keçid müddəadan ibarətdir?
E) 4.
282. Azərbaycan Respublikasının parlamenti neçə palatadan ibarətdir?
E) 5
283. Azərbaycanda “Multikulturalizm ili” elan edib.
A) 11 yanvar 2016-cı il
B) 1 fevral 2013-cü il
C) 7 mart 2015-ci il
D) 18 yanvar 2014-cü il
E) 31 yanvar 2012-ci il
284. 2013-cü il isə elan olunub
A) “İnformasiya və kommunukasiya ili”
C) “Ekologiya ili”
D) “Kənd təsərrüfatı ili”
E) “Multikulturalizm ili”
285. Ekoloji hüququn predmeti:
A) təbiət və cəmiyyətin qarşılıqlı əlaqələrini tənzimləyən ictimai-ekoloji münasibətdir
B) təbii komplekslərin, təbii ehtiyatların istifadəsini hüquqi tənzimləyən normadır
C) təbiət və cəmiyyət tərəfindən istifadənin dövlət hüquqi normalarla həyata keçirilməsidir
D) insanların həyat və sağlamlığının eləcədə, təbiətin mühafizəsində istifadə olunan normalardır
E) Təbiətdən istifadəni hüquqi norma və qanunlarla tənzimləməsidir
A) Çox mədənilik, bir çox fərqli mədəniyyətin bir arada yaşadığı cəmiyyəti təyin edən
B) bütün istehsalatın və gəlirlərin bölüşdürülməsinin dövlətin nəzarəti altında olduğu iqtisadi, ictimai-siyasi formasiya
C) bəzi iqtisadçıların və siyasətçilərin tarixi inkişafda ayırdığı ictimai- iqtisadi formasiya
D) insanın və cəmiyyətin inkişafının müasir səviyyəsi, insanın yaratdığı və nəsildən nəsilə ötürdüyü maddi və mənəvi dəyərlər.
E) göstərilən cavabların hamısı düzgündür
287. Ekoloji məsuliyyət hüquqi normaların tələbləri pozularkən, arzu edilməyən nəticələrin qarşısını almaq məqsədilə görülən tədbirlərə aiddir:
A) təbii obyektlərin və komplekslərin mühafizəsinə
B) torpaq ehtiyatların mühafizəsinə
C) atmosfer havasının mühafizəsinə
D) su ehtiyatlarının mühafizəsinə
E) göstərilən cavabların heç biri
288. Məsuliyyəti müəyyən edən qanunverici aktlara aiddir:
A) ətraf mühitin mühafizəsi haqqında qanun
D) torpaq məcəlləsi
E) göstərilən cavabların hamısı düzgündür
289. Bu il – 2016-cı il hansı il elan olundu?
A) “Multikulturalizm ili”
B) “Kənd təsərrüfatı ili”
C) “İnformasiya və kommunukasiya ili”
D) “Ekologiya ili”
290. İnzibati (intizamla bağlı) məsuliyyətə cəlb edilən günahkara aşağıdakı cəza verilir:
A) nəzərinə çatdırmaq, töhmət
B) şiddətli töhmət
C) vəzifədən çıxarılması
D) işdən azar edilir
E) 300 manat cərimə
291. Ərzaq təhlükəsizliyinin hüquqi əsasını nə təşkil edir?
A) ölkə konstitusiyası
E) bunların heç biri
292. Bələdiyyələrin səlahiyyət müddəti neçə ildir?
E) 6 il
293. Azərbaycanda 2014-cü il hansı il elan edilmişddi?
B) “Kənd təsərrüfatı ili”
C) “İnformasiya və kommunukasiya ili”
D) “Multikulturalizm ili”
E) “Ekologiya ili”
294. Faydalı qazıntılar nədir?
A) Yer qabığının maddi istehsal sahəsində istifadə edilən təbii mineral törəmələrdir.
B) Yerin təbii sərvətləridir
C) bərpa olunan və bərpa olunmayan təbii ehtiyatlardır
D) bərpa olunmayan təbii sərvətləridir
E) göstərilənlərin hamısıdır
295. “Ekoloji təhlükəsizlik haqqında” AR-nın qanunu nə vaxt qəbul olunub?
A) 08.06.1999-ci il
B) 02.02.1999-cu il
C) 13.06.1998-ci il
D) 26.04.1996-ci il
E) 04.04.1997-ci il
- Dövlət mülкiyyətinə əsаslаnаn təsərrüfаt fоrmаlаrı
- Хüsusi mülкiyyətə hакim оlduğu cəmiyyət
- Tоrpаğın fоrmаlаşmаsı
- Кəndli (fеrmеr) təsərrüfаtlаrı
- Fərdi təsərrüfаtlаr
297. Ərzаq təhlükəsizliyi nədir?
A) Ölkə əhаlisinin еtibаrlı şəkildə təmin оlunmаsıdır
B) Ərzаq qıtlığının yаrаnmаsıdır
C) Əhаlinin qidа məhsullаrınа təlаbаtın ödənilməsidir
D) Mаyа dəyərinin yüksəlməsidir
E Qiymət mехаnizminin təkmilləşdirilməsidir
298. İnkişаf еtmiş ölkələrə hаnsı dövlətlər dахildir?
B) Kаnаdа, Frаnsа
E) Оnlаrın hаmısı
299. Təbii şərаit nədir?
A) Ərаzinin əlvеrişli təbii-iqlim, tоrpаq şərаitinə mаlik оlmаsı
B) Rеgiоnun tоrpаq kаdаstrı
C) Tоrpаqlаrın еrоziyаsı
D) Əlvеrişsiz istеhsаl şərаiti
E) İstеhsаlın təşkili fоrmаsı
300. BMT-nin məlumatına görə dünya k/t-na yararlı torpaq
sahəsi neçə hektardır?
E) 5000 ha
301. Torpaqlardan səmərəli istifadə etməklə dünya ərzaq problemini nə dərəcədə
həll etmək olar?
a) müəyyən dərəcədə
B) həll edilmiş hesab etmək
C) tam həll etmək
D) heç həll etməmək
E) bütövlükdə həll etmiş
302. Dövlət tərəfindən ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsinə yönəldilmiş
tədbirlər nəyə əsaslanır?
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.