Elementar həndəsə

15. Təsadüfi proseslər nəzəriyyəsi.

Evklid həndəsəsi

Evklid həndəsəsi (və ya elementar həndəsə) — e.ə. III əsrdə Evklid tərəfindən elmə ilk dəfə daxil edilmiş, aksiom sisteminə əsaslanmış həndəsi nəzəriyyə.

Əsas məlumatlar

Elementar həndəsə – yerdəyişmələr toplumu (izometriya) və oxşarlıq toplumları ilə təyin olunan həndəsədir. Ancaq elementar həndəsənin məzmunu bu formadəyişmələr ilə məhdudlaşmır. Belə ki, elementar həndəsə həmçinin inversiya, sferik həndəsə məsələləri, həndəsi elementlərin quruluşu, həndəsi kəmiyyətləri ölçmə nəzəriyysi və digər suallar da aid edilir.

Elementar həndəsəni çox vaxt “evklid həndəsəsi” adlandırırlar, çünki onun təməli nizamlı olmasa da “Evklid elementləri”ndə təsvir olunmuşdu. İlk dəfə olaraq olaraq elementar həndəsənin aksiomatikası 1899-cu ildə David Hilbert tərəfindən işlənmişdir. Elementar həndəsə orta təhsil məktəblərində tədris olunur.

Aksiomatika

Elemntar həndəsənin tamam aksiomlaşdırılması problemi həndəsnin Qədim yunandnda yaranmış problemlərindən biridir. O zamanlar bu problem Evklid həndəsəsinin təsdiqlənməsinin aksiomlar əsasında, heç bir cizgiyə ehtiyac olmadan məntiqi olaraq alınmasına edilən cəhdin tənqidi əsasında yaranmışdr.

Evklidin “Elementlər” nəzəriyyəsində aşağıdakı aksimatika verilmişdir:

• 1. Hər hansı bir nöqtədən hər hansı başqa bir nöqtəyə bir düz xətt çəkmək mümkündür.
• 2. Bir dənə düzgün parçanı hər iki istiqamətə də davamlı şəkildə uzatmaq mümkündür.
• 3. Hər hansı bir mərkəz və ya hər hansı bir radius ilə bir çevrə çəkmək mümkündür.
• 4. Bütün düz bucaqların bir-birinə bərabər olduğu doğrudur.
• 5. Əgər iki paralel düz xətti başqa bir düz xətt kəsərsə, paralel düz xəttlərin bir-birinə baxan tərəflərində yer alan və onları kəsən düz xəttin bir tərəfində qalan iki bucağın toplamı düz bucağın dərəcə ölçüsündən kiçikdirsə, həmin tərəfdən paralel düz xəttlər uzadılarsa mütləq bir yerdə kəsişəcəkdir.

XIX əsrin ikinci yarısında Evklid aksiomalar sisteminin araşdırlması onun natamamlığını göstərdi.

1899-cu ildə Hilbert ilk dəfə olaraq evklid həndəsəsinin ilk ciddi akisomatikasını təklif etmişdir. Ona qədər Morits Paş, İssay Şur, Cuzeppe Peano və Cuzeppe Veroneze də bu probelemlə mşğul olmuşlar, amma onlar Hilber qədər uğurlu olmamışlar.

• Наглядная геометрия [Текст] /Д. Гильберт, С. Кон-Фоссен ; пер. с нем. С. А. Каменецкого.Москва: URSS, Едиториал, 2010, 344 c.
• Həndəsə əsasları [Mətn]: pedaqoji institutların riyaziyyat fakültəsi tələbələri üçün dərs vəsaiti /N. L. Nəsurullayev; [red. İ. İ. Əliyev. Bakı: Maarif, 1996, 310 s.

Noyabr 14, 2021
Ən son məqalələr

Xüsusi:map/12/44.46778/34.14361/az

Xüsusi:map/12/44.47444/46.99111/az

Xüsusi:map/12/44.5/0.16667/az

Xüsusi:map/12/44.56667/15.31667/az

Xüsusi:map/12/44.59944/2.39639/az

Xüsusi:map/12/44.61667/2.03333/az

Xüsusi:map/12/44.63972/40.72806/az

Xüsusi:map/12/44.64778/-63.57139/az

Xüsusi:map/12/44.6430389/15.3548111/az

Xüsusi:map/12/44.66667/45.65/az

Ən çox oxunan

Mohenco-daro

Moisey Qusman

Moisey Xorenatsi anonim keşiş müəllifdir (kitab)

Moises Eyris

Moira Orfey

evklid, həndəsəsi, elementar, həndəsə, əsrdə, evklid, tərəfindən, elmə, dəfə, daxil, edilmiş, aksiom, sisteminə, əsaslanmış, həndəsi, nəzəriyyə, əsas, məlumatlar, redaktəelementar, həndəsə, yerdəyişmələr, toplumu, izometriya, oxşarlıq, toplumları, ilə, təyin, . Evklid hendesesi ve ya elementar hendese e e III esrde Evklid terefinden elme ilk defe daxil edilmis aksiom sistemine esaslanmis hendesi nezeriyye Esas melumatlar RedakteElementar hendese yerdeyismeler toplumu izometriya ve oxsarliq toplumlari ile teyin olunan hendesedir Ancaq elementar hendesenin mezmunu bu formadeyismeler ile mehdudlasmir Bele ki elementar hendese hemcinin inversiya sferik hendese meseleleri hendesi elementlerin qurulusu hendesi kemiyyetleri olcme nezeriyysi ve diger suallar da aid edilir Elementar hendeseni cox vaxt evklid hendesesi adlandirirlar cunki onun temeli nizamli olmasa da Evklid elementleri nde tesvir olunmusdu Ilk defe olaraq olaraq elementar hendesenin aksiomatikasi 1899 cu ilde David Hilbert terefinden islenmisdir Elementar hendese orta tehsil mekteblerinde tedris olunur Aksiomatika RedakteElemntar hendesenin tamam aksiomlasdirilmasi problemi hendesnin Qedim yunandnda yaranmis problemlerinden biridir O zamanlar bu problem Evklid hendesesinin tesdiqlenmesinin aksiomlar esasinda hec bir cizgiye ehtiyac olmadan mentiqi olaraq alinmasina edilen cehdin tenqidi esasinda yaranmisdr Evklidin Elementler nezeriyyesinde asagidaki aksimatika verilmisdir 1 Her hansi bir noqteden her hansi basqa bir noqteye bir duz xett cekmek mumkundur 2 Bir dene duzgun parcani her iki istiqamete de davamli sekilde uzatmaq mumkundur 3 Her hansi bir merkez ve ya her hansi bir radius ile bir cevre cekmek mumkundur 4 Butun duz bucaqlarin bir birine beraber oldugu dogrudur 5 Eger iki paralel duz xetti basqa bir duz xett keserse paralel duz xettlerin bir birine baxan tereflerinde yer alan ve onlari kesen duz xettin bir terefinde qalan iki bucagin toplami duz bucagin derece olcusunden kicikdirse hemin terefden paralel duz xettler uzadilarsa mutleq bir yerde kesisecekdir XIX esrin ikinci yarisinda Evklid aksiomalar sisteminin arasdirlmasi onun natamamligini gosterdi 1899 cu ilde Hilbert ilk defe olaraq evklid hendesesinin ilk ciddi akisomatikasini teklif etmisdir Ona qeder Morits Pas Issay Sur Cuzeppe Peano ve Cuzeppe Veroneze de bu probelemle msgul olmuslar amma onlar Hilber qeder ugurlu olmamislar Edebiyyat RedakteNaglyadnaya geometriya Tekst D Gilbert S Kon Fossen per s nem S A Kameneckogo Moskva URSS Editorial 2010 344 c Hendese esaslari Metn pedaqoji institutlarin riyaziyyat fakultesi telebeleri ucun ders vesaiti N L Nesurullayev red I I Eliyev Baki Maarif 1996 310 s Menbe https az wikipedia org w index php title Evklid hendesesi amp oldid 4997073, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

H.Ə. Məmmədov, Q.Ə. Rüstəmov R. Q. Rüstəmov

Əlavə 2. 1.Optimallaşdırma məsələlərinin Matlabda həlli.

2.Назначение и возможности пакета Optimization

Əlavə 3. 1.Список функций пакета «Statistics Toolbox».

2.Список функций пакета «System Identification

Əlavə 4. İstifadə olunan Matlab funksiyaları.

Əlavə 5. Simulink paketində matris əməliyyatları .

latın sözü ingenium olub, baş verən prosesləri müşahidə edib

orada məna axtaran, ideyanın gəlməsinə hazır olub onu ixtiraçılıq (patent)

sahəsinə tətbiq edən-texniki savadı olan ixtisasçı.

Riyaziyyat –

qədim yuan sözü

olub, öyrənmək, elm

deməkdir. Riyaziyyatda bütün obyektlər və əməliyyatlar real həyatın formal və

ideallaşdırılmış yazılışından ibarətdir. Bu səbəbdən riyaziyyatı çox vaxt formal

riyaziyyat da adlandırılır.Riyaziyyat – real dünyanın miqdar münasibətləri və

fəza formaları haqqında elimdir.

Riyaziyyatın tədrisini elementar və ali riyaziyyata ayırmaq olar.

Elementar riyaziyyat orta məktədə tədris olunur:

2. Elementar cəbr.

3. Elementar həndəsə: planometriya və stereometriya (qədim yunan sözü

“stereos” – bərk, fəza quruluşu və

sözlərinin birləşməsindən təşkil olunmuşdur).

4. Elementar funksiyalar nəzəriyyəsi və analizin başlanğıcı.

Ali riyaziyyat ali məktəblərdə tədris olunur:

1. Riyazi analiz.

3. Analitik həndəsə.

4. Xətti cəbr və həndəsə.

5. Diskret riyaziyyat.

6. Riyazi məntiq.

7. Diferensial tənliklər.

8. Diferensial həndəsə.

10. Funksional analiz və inteqral tənliklər.

11. Kompleks dəyişən funksiyalar nəzəriyyəsi.

12. Xüsusi törəməli tənliklər.

13. Ehtimal nəzəriyyəsi.

14. Riyazi statistika.

15. Təsadüfi proseslər nəzəriyyəsi.

16. Variyasiya hesabı üsulu və optimallaşdırma üsulları.

17. Hesablama üsulları (riyaziyyatı).

18. Ədədlər nəzəriyyəsi.

19. Operasiya hesabı.

Mühəndis riyaziyyatı fənni tətbiqi riyaziyyat sahəsinə aiddir.Tətbiqi

riyaziyyatda- riyazi üsulların və alqoritmlərin elm və praktikanın başqa

sahələrinə tətbiqi məsələlərinə baxılır.

Mühəndis riyaziyyatının predmeti elementar riyaziyyatdan başlamış

ali riyaziyyatın xüsusu bolmələrinə qədər geniş bir spektri əhatə edir. Dərs

vəsaiti abstrakt riyyaziyyat deyil məhs mühəndisin elm və texnikanın

müxtəlif sahələrində rast gəldiyi praktiki riyazi məsələlərin kompyüterdə

modelləşdirilməsi və tədqiqinə yönəlmişdir. Bu zaman dərin riyazi bilik və

araşdırmalar tələb olunmadığından mühəndisin əsas vaxtı yalnız praktiki

məsələlərin həllinə və onların istehsalatda və texnikada tətbiqinə yönəlmiş

Intensiv inkişaf edən riyaziyyat və informatikanın qovuşması nəticəsində

yaranan, yeni elmi istiqamət kimi, kompüter və mühəndis riyaziyyatı indiki

dövrdə kifayət qədər səciyyələnmişdir.

Mühəndis riyaziyyatı müasir elementar və ali riyaziyyatın əsas sahələrinin

öyrənilməsində dəstək rolunu oynayan çoxsaylı kompyüter paketlərinin

öyrənilməsi və onların vasitəsi ilə geniş spektrli məsələlərin həllinin

araşdırılması, məsələlərin həllinin öyrənilməsi, müxtəlif xarakterli hesabatların

yerinə yetirilməsinə xidmət edir.

müasir informasiya texnologiyalarından istifadə

etməklə istifadəçiyə sadə hesablama və təhlil usullarını öyrətməkdir. Bunun

üçün hal-hazırda kompyuter riyaziyyatı sistemlərindən daha münasib olanları

MatLAB/Simulink paketindən istifadə edilmişdir.

Matlab Math Work Inc. (ABŞ) şirkəti tərəfindən yaradılmışdır. Sistem ilk

dəfə XX əsrin 70-ci illərində istifadə edilməyə başlansa da, onun çiçəklənmə

dövrü 80-ci illərə təsadüf edir.

Matlab (qısa- Matrix Labaratory-matris laboratoriyası) mühəndis və elmi

hesablamaları yerinə yetirmək üçün nəzərdə tutulmuş interaktiv kompyüter

Matlabı elmi kalkulyator adlandırmaq olar. Burada proqramla vizual

vasitələrin vəhdəti tədqiqatçılar üçün əvəzolunmaz imkanlar yaradır. Matlabın

tərkibində olan və dinamik sistemlərin modelləşdirilməsi üçün nəzərdə

tutulmuş “vizual-bloklu imitasiya modelləşdirmə paketi” Simulink xüsusi yer

tutur. Simulinkdə avtomatik tənzimləmə sisteminin tipik element və blokları,

funksional və vizuallaşdırma vasitələri kitabxanada olan hazır bloklar şəklində

təqdim olunur. Proqram təminatı isə üzə çıxmayaraq arxa planda qalır.

Blokların parametrlərini dəyişmək üçün parametrlər pəncərəsindən istifadə

Simulinkdə müxtəlif modellər şəklində verilmiş idarəetmə obyektlərini

modelləşdirmək mümkündür. Bunlardan ötürmə funksiyalarını və vəziyyət

modellərini göstərmək olar. Bloklu imitasiya modelləşdirməsinə olduqca az

vaxt sərf olunduğundan bir dərs saatı ərzində nəticələri almaq və daha çox

məlumat toplamaq mümkündür.

Matlabda hesablama elementi matris olduğundan modeli matris şəklində

verilmiş sistemləri modelləşdirdikdə qurulmuş vektor Simulink sxemində

matris və vektorları daxil etmək kifayyətdir.

Tədqiqatların virtual xarakter daşımasına baxmayaraq praktiki tədbiqlərdə

çox vacib olan biliklər qazanmaq mümkündür.

Kitabda Matlabın aşağıdakı bölmələrindən istifadı olunmuşdur: