Azərbaycan iqtisadiyyatı cüzi böyüyüb

1. ISO 50001:2018 Energetik menejmenti tizimlari. Talablar va joriy qilish bo’yicha qo’llanma

Energiya Menejmenti tizimi (ISO 50001:2018) standarti va uning xususiyatlari Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Gullola Ubaydullayeva, Yodgorbek Komiljon O’G’Li Ismoiljonov, Obidjon Oribjon O’G’Li Abdujabborov, Shaxbozbek Sobirjon O’G’Li Muhammadjonov

Mazkur maqola yordamida energiya menejmenti kelib chiqish tarihi hamda energiya menejmenti standartining bandlarini tushunish joriy etish talablari haqida qisqa ma’lumot olish mumkin. Mazkur standart energetik menejmenti tizimini yaratish, joriy etish, ishchi holatida saqlash va takomillashtirishlarga talablar o‘rnatadi. Energetik tavsiflar va EMT (Energiya menejment tizimi)ini doimiy takomillashti-rishga erishishda jarayonli yondashuvdan foydalanish tashkilotga kutilayotgan natijalarni olishiga olib keladi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Gullola Ubaydullayeva, Yodgorbek Komiljon O’G’Li Ismoiljonov, Obidjon Oribjon O’G’Li Abdujabborov, Shaxbozbek Sobirjon O’G’Li Muhammadjonov

YENGIL SANOAT MAHSULOTI RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHDA SIFAT MENEJMENTI MEXANIZMINI RIVOJLANTIRISH YO‘LLARI

OZIQ-OVQAT MAHSULOTLARINI ISHLAB CHIQARISHDA ISTE’MOLCHILAR XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH
SBERBANKNING ZAMONAVIY BOSHQARUV MODELLARIDAN FOYDALANISH TAJRIBASI VA UNING SAMARADORLIGI TAHLILI
TA’LIM SIFATINI BOSHQARISHNING AHAMIYATI
O’zbekistonda energiya tejamkor binolar qurilishining ahvoli
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Energiya Menejmenti tizimi (ISO 50001:2018) standarti va uning xususiyatlari»

Energiya Menejmenti tizimi (ISO 50001:2018) standarti va

Gullola Ubaydullayeva ugullola92 @gmail. com Yodgorbek Komiljon o’g’li Ismoiljonov yodgorbek93@gmail. com Obidjon Oribjon o’g’li Abdujabborov abduj abborovobidj on@gmail. com Andijon Mashinasozlik Instituti Shaxbozbek Sobirjon o’g’li Muhammadjonov “Milliy metrologiya instituti” Andijon viloyati filiali

Annotatsiya: Mazkur maqola yordamida energiya menejmenti kelib chiqish tarihi hamda energiya menejmenti standartining bandlarini tushunish joriy etish talablari haqida qisqa ma’lumot olish mumkin. Mazkur standart energetik menejmenti tizimini yaratish, joriy etish, ishchi holatida saqlash va takomillashtirishlarga talablar o’rnatadi. Energetik tavsiflar va EMT (Energiya menejment tizimi)ini doimiy takomillashti-rishga erishishda jarayonli yondashuvdan foydalanish tashkilotga kutilayotgan natijalarni olishiga olib keladi.

Kalit so’zlar: ISO 50001:2018, ISO 14001:2015, ISO 9001:2015, energiya boshqaruv tizimlari, takomillashtirish, audit, siyosat.

Energy Management System (ISO 50001: 2018) standard and

Gullola Ubaydullayeva ugullola92 @gmail. com Yodgorbek Komiljon oglu Ubaydullayeva yodgorbek93@gmail. com Obidjon Oribjon oglu Abdujabborov abduj abborovobidj on@gmail. com Andijan Machine Building Instituti Shaxbozbek Sobirjon oglu Muhammadjonov Andijan regional branch of the National Metrology Institute

Abstract: This article provides a brief overview of the history of energy management and the requirements for introducing an understanding of the provisions

of the energy management standard. This standard sets out the requirements for the development, implementation, maintenance and improvement of an energy management system. The use of a process approach to achieving continuous improvement of energy characteristics and EMT (Energy Management System) leads the organization to achieve the expected results.

Keywords: ISO 50001: 2018, ISO 14001: 2015, ISO 9001: 2015, energy management systems, improvement, audit, policy.

2007 yil aprel oyida Birlashgan Millatlar Tashkilotining Sanoatni Rivojlantirish Tashkiloti (UNIDO) sanoat global miqyosda iqlim o’zgarishiga javoban o’z pozitsiyasini egallashi kerakligini tan oldi va shuning uchun UNIDO manfaatdor tomonlari ISOdan energiyani boshqarish xalqaro standartini ishlab chiqishni so’rashga qaror qilishdi. ISO energetika menejmentini xalqaro standartlarni ishlab chiqish bo’yicha eng yaxshi beshta yo’nalishdan biri deb e’lon qildi va 2008 yilda ISO/PC 242 Energy Management deb nomlangan loyiha qo’mitasini tuzdi. ISO/PC 242 Amerika Qo’shma Shtatlari (ANSI), Braziliya (ABNT), Xitoy (SAC) va Buyuk Britaniya (BSI Group) uchun ISO a’zolari tomonidan boshqarilgan, bu jamoaviy guruh rivojlangan va rivojlanayotgan iqtisodiyotlarning birgalikda ishtirok etishini ta’minlay oldi. Oxir-oqibat, 44 mamlakatning milliy standart organlari mutaxassislari ishtirok etdi va 2011 yil 17 iyunda ISO 50001: 2011 Energiya boshqaruv tizimlari – talablar ko’rsatmalari bilan foydalanish uchun nashr etildi. Energetika vazirligi va AQSh CEEM AQSh Texnik maslahat guruhiga hissa qo’shdi. Bu ISO 50001 jarayon va ma’lumotlarga asoslangan energiya samaradorligi va manfaatdor tomonlar boshqaruvni qo’llab-quvvatlashga e’tibor qaratishini ta’minlashga yordam berdi. ISO 2018-yilda ISO 50001ning qayta ko’rib chiqilgan versiyasini nashr etdi. Qayta ko’rib chiqishda asosiy e’tibor kichik va o’rta tashkilotlar uchun standartni qabul qilishni yanada yaxshilash istagiga qaratilgan. Bundan tashqari, u ISO ning yuqori darajadagi tuzilmasini ham o’z ichiga oladi – bu tashkilotlarga ISO 9001 va ISO 14001 kabi bir qator boshqaruv standartlarini birlashtirishga imkon beradi. Umumiy ISO 50001, ISO 9001 sifat menejmenti tizimi va ISO 14001 atrof-muhitni boshqarish tizimi (EMS) dan keyin modellashtirilgan.

Energiyani tejash va butun dunyo bo’ylab issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirish zarurati tufayli energiya menejmenti hozir butun dunyo diqqat markazida. Energiyani tejovchi texnologiyalar va qurilmalar energiya samaradorligini oshirish metodologiyalarining faqat bir qismidir. Korxonaning energiya samaradorligini barqaror yaxshilash uchun yanada oqilona va tizimli yondashuv standartlashtirilgan, jarayonga asoslangan energiya boshqaruvi tuzilmasini yaratish va joriy etishdir. 2011 -yil 15-iyunda chop etilgan ISO 50001 Energiya boshqaruv tizimi (EnMS) standarti energiyani boshqarish bo’yicha global miqyosda qabul qilingan asos bo’lib, korxonalar

uchun energiya samaradorligini oshirish, xarajatlarni kamaytirish va atrof-muhit samaradorligini oshirish uchun texnik va boshqaruv strategiyalarini taqdim etadi.

4-rasm. 6-bo’lim, Rejalashtirish

Yuqori rahbariyat energetik menejment tizimi natijaviyligi va energetik tavsiflarni doimiy takomillashtirishga nisbatan o’zni yetakchilik va tarafdorligini quyidagilar yordamida namoyish etishi lozim:

• energetik menejment tizimi doirasi va chegarasini o’rnatilganligini ta’minlash;

• energetik siyosat va maqsadlar o’rnatilgan, energetik vazifalar qo’yilgan va ular tashkilotni strategik rivojlantirish rejasi bilan kelishilganligini ta’minlash;

• energetik menejment tizimi tashkilotni biznes-jarayonlari bilan mujassamlanganligini ta’minlash.

• tadbir-reja ma’qullangan(tasdiqdangan) va xayotga tadbiq etilganlini ta’minlash;

• energetik menejment tizimi uchun zarur bo’lgan resurslar mavjudligini ta’minlash.

Xalqaro standartlar oilasining yangi a’zosi sifatida ISO 50001 boshqa asosiy ISO menejment tizimi standartlari tomonidan umumiy elementlarga asoslangan holda ishlab chiqilgan bo’lib, ular bilan yuqori darajadagi muvofiqlikni ta’minlaydi. U, ayniqsa, ISO 9001 sifat menejmenti tizimi va ISO 14001 atrof-muhitni boshqarish tizimi standartlariga mos keladi. Quyidagi taqqoslash jadvali ISO 50001, ISO 9001 va

ISO 14001 ning asosiy bandlari o’rtasidagi taqqoslash haqida qisqacha ma’lumot beradi.

ISO 50001 standarti energiya menejmenti tizimi (EnMS) uchun asosni taqdim etadi. Bu tashkilotning energiya samaradorligini barqaror yaxshilash uchun tizimli yondashuv. Bu jarayonga asoslangan standartlashtirilgan energiya boshqaruvi tuzilmasini yaratish va amalga oshirish imkonini beradi.

ISO 50001 har qanday hajmdagi tashkilotlarga, shu jumladan kichik va o’rta korxonalarga (KO’B) o’z energiya boshqaruv tizimini yaratish uchun tizimli metodologiyani taklif qilish orqali tashkilotlarga bir qator biznes imtiyozlarini berishi mumkin. Bularga quyidagilar kiradi:

• energiya sarfini kamaytirish va uglerod chiqindilarini tizimli ravishda kamaytirishga yordam berish;

• energiyadan foydalanishning joriy holatining aniq tasvirini yaratish, uning asosida yangi maqsad va vazifalarni belgilash mumkin;

• energiya tejaydigan yangi texnologiyalar va chora-tadbirlarni joriy qilishni baholash va ustuvorliklarini belgilash;

• ta’minot zanjiri bo’ylab energiya samaradorligini oshirish uchun asos yaratish;

• korporativ energiya sarfini baholash, o’lchash, hujjatlashtirish va hisobot berish bo’yicha ko’rsatmalar berish;

• energiya iste’mol qiluvchi aktivlardan yaxshiroq foydalanish, shu bilan texnik xizmat ko’rsatish xarajatlarini kamaytirish yoki quvvatni kengaytirish imkoniyatlarini aniqlash;

• manfaatdor tomonlarga korporativ majburiyatlarini atrof-muhitni muhofaza qilish bo’yicha o’zlarining eng yaxshi amaliyotlariga rioya qilishlarini ko’rsatish; va

• tegishli me’yoriy talablarni bajarish va global bozordagi yashil savdo to’siqlariga ishonch bilan javob berish

1. ISO 50001:2018 Energetik menejmenti tizimlari. Talablar va joriy qilish bo’yicha qo’llanma

2. ISO 14001:2015 Atrof-muhitni boshqarish tizimlari. Foydalanish bo’yicha yo’riqnomaga qo’yiladigan talablar

3. Marimon, Frederic, and Martí Casadesús. “Reasons to adopt ISO 50001 energy management system.” Sustainability 9.10 (2017): 1740.

4. Copyright, WINyana Transformation PLC, April,2020. Chaminda Karunanayake. -Director Business Development -. (MSc Herriot Watt, MBA-USQ, PhD candidate

5. MaMa^OHOB, ASgyBOXHg ASgypaxMOHOBHH, oöha^oh OpnS^OH yr.m A6gy^a66opoB, and eothp^oh tohhö^oh yr^H TypcyHOB. “Ty3aryBHH Ba o^ahhh o^yBHH HopanapHH Som^apam.” Science and Education 3.3 (2022): 227-237.

6. Fiedler, Thorsten, and Paul-Mihai Mircea. “Energy management systems according to the ISO 50001 standard—Challenges and benefits.” 2012 International conference on applied and theoretical electricity (ICATE). IEEE, 2012.

7. Zafar, J., & Yodgorbek, I. (2021). ANALYSING OF IMPLEMENTATION LEAN MANUFACTURING PRACTICES IN AUTOMOTIVE AND COMPONENT PRODUCTION COMPANIES. Universum: технические науки, (12-6 (93)), 82-85.

8. ABDUVOKHIDOV, K., ISMOILJONOV, Y., & KOMILOV, B. QUALITY MANAGEMENT SYSTEMS IN HEALTHCARE: MYTHS AND REALITY. UNIVERSUM, 70-74.

9. Khalilillo, A., Yodgorbek, I., & Bekzodbek, K. (2021). QUALITY MANAGEMENT SYSTEMS IN HEALTHCARE: MYTHS AND REALITY. Universum: технические науки, (9-2 (90)), 70-74.

10. Ubaydullayeva, G., Abdujabborov, O. O. O. G. L., Tursunov, B. T. O. G. L., & Ismoiljonov, Y. K. O. G. L. (2022). Samarali ishlab chiqarish tizimida xarajatlarni kamaytirish orqali foydaga erishish. Science and Education, 3(3), 1143-1149.

11. Ismailov, A. S., Alijanov, D. D., Kimsanboev, N. S. O. G. L., Jo’Rayev, Z. B., Ismoiljonov, Y. K. O. G. L., & Kurbanov, M. U. (2022). Research on renewable energy sources in Uzbekistan. Science and Education, 3(3), 201-205.

Azərbaycan iqtisadiyyatı cüzi böyüyüb

Azərbaycan iqtisadiyyatı cüzi böyüyüb Bu ilin yanvar-fevral aylarında Azərbaycanda 19 812,5 milyon manatlıq və yaxud ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 0,4 % çox ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsal olunub.

14 Mart , 2023 14:39

https://static.report.az/photo/2266fd92-f468-3b60-8ac3-f0e57ea0118c.jpg

Bu ilin yanvar-fevral aylarında Azərbaycanda 19 812,5 milyon manatlıq və yaxud ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 0,4 % çox ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsal olunub. “Report” Dövlət Statistika Komitəsinə istinadən xəbər verir ki, son 1 ildə iqtisadiyyatın neft-qaz sektorunda əlavə dəyər 3,6 % azalıb, qeyri neft-qaz sektorunda isə 4,6 % artıb. ÜDM istehsalının 50,3 %-i sənaye, 8,9 %-i ticarət; nəqliyyat vasitələrinin təmiri, 5,3 %-i nəqliyyat və anbar təsərrüfatı, 3,8 %-i tikinti, 2,5 %-i kənd təsərrüfatı, meşə təsərrüfatı və balıqçılıq, 1,8 %-i turistlərin yerləşdirilməsi və ictimai iaşə, 1,5 %-i informasiya və rabitə sahələrinin, 16,9 %-i digər sahələrin payına düşüb, məhsula və idxala xalis vergilər ÜDM-in 9 %-ni təşkil edib. İl ərzində ölkədə adaşmbaşına düşən ÜDM-in dəyəri 2,4 % artaraq 1 956 manat olub.